Spis treści:
- Lektury szkolne dla klas IV-VI szkół podstawowych
- Lektury szkolne dla klas VII-VIII szkół podstawowych
- Lektury dla szkół ponadpodstawowych na rok szkolny 2025/2026 - zakres podstawowy
- Lista lektur w szkołach ponadpodstawowych. Na co zwrócić uwagę przed maturą 2026?
Zmiany w liście lektur dla szkół podstawowych, liceów oraz techników obowiązują od 28 czerwca 2024 roku, kiedy zgodnie z zapowiedzią MEN zmieniło kanon lektur w 20 proc., co wykreślono, a jakie fragmenty lektur są wymagane? Oto cała lista.
Lektury szkolne dla klas IV-VI szkół podstawowych
Lektury dla klas IV-VIII szkoły podstawowej są podzielone na dwie części, pierwsza to kanon obowiązkowy, a druga zawiera lektury uzupełniające, z których nauczyciel musi wybrać co najmniej dwie pozycje do realizowania w każdym roku szkolnym.
Lektury obowiązkowe dla klas IV-VI szkół podstawowych, które uczniowie muszą znać w całości lub fragmentach:
- Jan Brzechwa “Akademia Pana Kleksa”,
- Janusz Christa “Kajko i Kokosz. Szkoła latania” (komiks),
- Clive Staples Lewis “Opowieści z Narnii. Lew, czarownica i stara szafa”,
- Ferenc Molnár “Chłopcy z Placu Broni”,
- John Ronald Reuel Tolkien “Hobbit, czyli tam i z powrotem”
Co znajduje się na liście lektur, które należy znać w całości lub fragmentach?
- René Goscinny, Jean-Jacques Sempé “Mikołajek” (wybór opowiadań),
- Ignacy Krasicki, wybrane bajki,
- Adam Mickiewicz, “Pan Tadeusz” (wybrane fragmenty),
- Józef Wybicki “Mazurek Dąbrowskiego”,
- Wybrane mity greckie: mit o powstaniu świata, o Prometeuszu, o Syzyfie, o Demeter i Korze, o Dedalu i Ikarze, o Heraklesie, o Tezeuszu i Ariadnie,
- Biblia: stworzenie świata i człowieka oraz wybrane przypowieści ewangeliczne, w tym o talentach i o miłosiernym Samarytaninie,
- Wybrane podania i legendy polskie,
- Wybrane baśnie polskie i europejskie,
- Wybrane wiersze: Jana Brzechwy, Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, Anny Kamieńskiej, Joanny Kulmowej, Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego, Leopolda Staffa, Juliana Tuwima, Jana Twardowskiego oraz pieśni patriotyczne (w tym “Rota” Marii Konopnickiej)
Jakie lektury uzupełniające dla klas IV-VI zaplanowało MEN?
- Marcin Kozioł “Skrzynia Władcy Piorunów”,
- Adam Bahdaj “Kapelusz za 100 tysięcy”,
- Miron Białoszewski “Pamiętnik z powstania warszawskiego”(fragmenty),
- Justyna Bednarek “Dom nr 5”,
- Paweł Beręsewicz “Wszystkie lajki Marczuka”,
- Frances Hodgson Burnett “Tajemniczy ogród” lub inna powieść,
- Lewis Carroll “Alicja w Krainie Czarów”,
- Agatha Christie, wybrana powieść kryminalna,
- Carlo Collodi “Pinokio”,
- Lloyd Cassel Douglas “Wielki Rybak”
- Aleksander Dumas “Trzej muszkieterowie”
- Arkady Fiedler “Dywizjon 303”,
- John Flanaga “Zwiadowcy. Księga 1. Ruiny Gorlanu”,
- Olaf Fritsche “Skarb Troi”,
- Ernest Hemingway “Stary człowiek i morze”,
- Emilia Kiereś “Rzeka”,
- Joseph Rudyard Kipling “Księga dżungli”,
- Janusz Korczak “Król Maciuś Pierwszy”, “Bankructwo małego Dżeka”,
- Rafał Kosik “Felix, Net i Nika oraz Gang Niewidzialnych Ludzi”,
- Barbara Kosmowska “Pozłacana rybka”, “Gorzka czekolada” i inne opowiadania o ważnych sprawach (współautor: Paweł Beręsewicz i inni),
- Zofia Kossak-Szczucka “Bursztyny” (wybrane opowiadanie), “Topsy i Lupus”,
- Selma Lagerlöf “Cudowna podróż”,
- Karolina Lanckorońska “Wspomnienia wojenne 22 IX 1939–5 IV 1945” (fragmenty),
- Stanisław Lem “Cyberiada” (fragmenty),
- Bolesław Leśmian “Klechdy sezamowe”,
- Kornel Makuszyński, wybrana powieść,
- Andrzej Maleszka “Magiczne drzewo”,
- Alan Aleksander Milne “Kubuś Puchatek”,
- Lucy Maud Montgomery “Ania z Zielonego Wzgórza”,
- Małgorzata Musierowicz, wybrana powieść,
- Ewa Nowak “Pajączek na rowerze”,
- Edmund Niziurski “Sposób na Alcybiadesa”,
- Sat-Okh “Biały Mustang”,
- Longin Jan Okoń “Tecumseh”,
- R.J. Palacio “Cudowny chłopak”,
- Katherine Paterson “Most do Terabithii”
- Sara Pennypacker “Pax”,
- Jacek Podsiadło “Czerwona kartka dla Sprężyny”,
- Bolesław Prus “Katarynka”, “Placówka”,
- Aleksander Fredro “Zemsta”,
- Rick Riordan “Percy Jackson i bogowie olimpijscy”,
- Henryk Sienkiewicz “Janko Muzykant”, “Krzyżacy”, “Sąd Ozyrysa”, “W pustyni i w puszczy”,
- Eric-Emmanuel Schmitt “Oskar i pani Róża”,
- Nicolas Sparks “Jesienna miłość”,
- Marcin Szczygielski “Teatr Niewidzialnych Dzieci”, “ Arka czasu”,
- Alfred Szklarski, wybrana powieść,
- Mark Twain “Przygody Tomka Sawyera”,
- Melchior Wańkowicz “Bitwa o Monte Cassino” (fragmenty), “Ziele na kraterze”,
- Danuta Wawiłow “Natalia Usenko”, “Wierzbowa 13. Opowieści z Wierzbowej 13”,
- Louis de Wohl “Posłaniec króla”,
- Roksana Jędrzejewska-Wróbel “Stan splątania”,
- Marcus Zusak “Złodziejka książek”,
- Wybrane pozycje z serii “Nazywam się… “(np. Mikołaj Kopernik, Fryderyk Chopin, Maria Skłodowska-Curie, Jan Paweł II i inni),
- Inne utwory literackie i teksty kultury, w tym wiersze poetów współczesnych i reportaże,
Lektury szkolne dla klas VII-VIII szkół podstawowych
Co w lekturach obowiązkowych dla klas VII i VIII szkół podstawowych? W całości muszą przeczytać:
- Charles Dickens “Opowieść wigilijna”,
- Aleksander Fredro “Zemsta”,
- Aleksander Kamiński “Kamienie na szaniec”,
- Adam Mickiewicz “Dziady część II",
- Antoine de Saint-Exupéry “Mały Książę”,
- Juliusz Słowacki “Balladyna”,
- Krótkie utwory literackie, fragmenty i utwory poetyckie,
Uczniowie będą musieli też poznać fragmenty lub całość krótkich dzieł literackich:
- Jan Kochanowski – wybór fraszek, wybrana pieśń, treny VII i VIII,
- Adam Mickiewicz – “Reduta Ordona”, “Świtezianka”, “Pan Tadeusz” (księgi: I, II, IV, X, XI, XII),
- Sławomir Mrożek – “Artysta”,
- Henryk Sienkiewicz – “Latarnik”, “Quo vadis” (fragmenty),
- Stefan Żeromski – “Syzyfowe prace” (fragmenty),
- Wybrane wiersze poetów wskazanych w klasach IV–VI, a ponadto: Krzysztof Kamil Baczyński, Zbigniew Herbert, Bolesław Leśmian, Czesław Miłosz, Tadeusz Różewicz, Wisława Szymborska,
- Aforyzmy Stanisława Jerzego Leca,
Lektury uzupełniające dla klasy VII i VIII, które wybiera nauczyciel to:
- Marcin Kozioł “Skrzynia Władcy Piorunów”,
- Adam Bahdaj “Kapelusz za 100 tysięcy”,
- Miron Białoszewski “Pamiętnik z powstania warszawskiego” (fragmenty),
- Justyna Bednarek “ Dom nr 5”,
- Paweł Beręsewicz “Wszystkie lajki Marczuka”,
- Frances Hodgson Burnett “Tajemniczy ogród” lub inna powieść
- Lewis Carroll “Alicja w Krainie Czarów”,
- Agatha Christie, wybrana powieść kryminalna,
- Carlo Collodi “Pinokio”,
- Lloyd Cassel Douglas “Wielki Rybak”,
- Aleksander Dumas “Trzej muszkieterowie”,
- Arkady Fiedler “Dywizjon 303”,
- John Flanagan “Zwiadowcy. Księga 1. Ruiny Gorlanu’”,
- Olaf Fritsche “Skarb Troi”,
- Ernest Hemingway “Stary człowiek i morze”,
- Emilia Kiereś “Rzeka”,
- Joseph Rudyard Kipling “Księga dżungli”,
- Janusz Korczak “Król Maciuś Pierwszy”, “Bankructwo małego Dżeka”,
- Rafał Kosik “Felix, Net i Nika oraz Gang Niewidzialnych Ludzi”,
- Barbara Kosmowska “Pozłacana rybka”, “Gorzka czekolada” i inne opowiadania o ważnych sprawach (współautor: Paweł Beręsewicz i inni),
- Zofia Kossak-Szczucka “Bursztyny” (wybrane opowiadanie), “Topsy i Lupus”,
- Selma Lagerlöf “Cudowna podróż”,
- Karolina Lanckorońska “Wspomnienia wojenne 22 IX 1939–5 IV 1945” (fragmenty),
- Stanisław Lem “Cyberiada” (fragmenty),
- Bolesław Leśmian “Klechdy sezamowe”,
- Kornel Makuszyński, wybrana powieść,
- Andrzej Maleszka “Magiczne drzewo”,
- Alan Aleksander Milne “Kubuś Puchatek”,
- Lucy Maud Montgomery “Ania z Zielonego Wzgórza”,
- Małgorzata Musierowicz, wybrana powieść,
- Ewa Nowak “Pajączek na rowerze”
- Edmund Niziurski “Sposób na Alcybiadesa”,
- Sat-Okh “Biały Mustang”,
- Longin Jan Okoń “Tecumseh”,
- R.J. Palacio “Cudowny chłopak”,
- Katherine Paterson “Most do Terabithii”,
- Sara Pennypacker “Pax”,
- Jacek Podsiadło “Czerwona kartka dla Sprężyny”,
- Bolesław Prus “Katarynka”, “Placówka”,
- Aleksander Fredro “Zemsta”,
- Rick Riordan “Percy Jackson i bogowie olimpijscy”,
- Henryk Sienkiewicz “Janko Muzykant”, “Krzyżacy”, “Sąd Ozyrysa”, “W pustyni i w puszczy”,
- Eric-Emmanuel Schmitt “Oskar i pani Róża”,
- Nicolas Sparks “Jesienna miłość”,
- Marcin Szczygielski “Teatr Niewidzialnych Dzieci”, “Arka czasu”,
- Alfred Szklarski, wybrana powieść,
- Mark Twain “Przygody Tomka Sawyera”,
- Melchior Wańkowicz “Bitwa o Monte Cassino” (fragmenty), “Ziele na kraterze”,
- Danuta Wawiłow “Natalia Usenko”, “Wierzbowa 13. Opowieści z Wierzbowej 13”,
- Louis de Wohl “Posłaniec króla”,
- Roksana Jędrzejewska-Wróbel “Stan splątania”,
- Marcus Zusak “Złodziejka książek”
- Wybrane pozycje z serii “Nazywam się…“(np. Mikołaj Kopernik, Fryderyk Chopin, Maria Skłodowska-Curie, Jan Paweł II i inni),
- Inne utwory literackie i teksty kultury, w tym wiersze poetów współczesnych i reportaże,
Lektury dla szkół ponadpodstawowych na rok szkolny 2025/2026 - zakres podstawowy
Co z lekturami do szkół ponadpodstawowych na rok szkolny 2025/2026? Tutaj obowiązuje podział na zakres podstawowy oraz rozszerzony, a lista lektur obowiązkowych dla wszystkich uczniów wygląda tak:
- Jan Kochanowski, „Treny” (jako cykl poetycki),
- William Szekspir „Hamlet”,
- Juliusz Słowacki „Kordian”,
- realistyczna lub naturalistyczna powieść europejska (Honoré de Balzac „Ojciec Goriot” lub Charles Dickens „Klub Pickwicka” lub Mikołaj Gogol „Martwe dusze” lub Gustaw Flaubert „Pani Bovary”),
- Michaił Bułhakow „Mistrz i Małgorzata”,
- Stanisław Ignacy Witkiewicz „Szewcy”,
- Tadeusz Konwicki,„Mała Apokalipsa”,
- Janusz Głowacki „Antygona w Nowym Jorku”,
Uczniowie szkół ponadpodstawowych poznają też krótkie utwory literackie lub lektury we fragmentach:
- Homer „Odyseja” (fragmenty),
- Dante Alighieri „Boska Komedia” (fragmenty),
- Franz Kafka „Proces” (fragmenty),
- Bruno Schulz, wybrane opowiadania z tomu „Sklepy cynamonowe”,
- Sławomir Mrożek, wybrane opowiadanie,
- wybrany esej Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, Zbigniewa Herberta,
Utwory poetyckie zaplanowane dla szkół ponadpodstawowych to:
- Horacy, wybrane utwory,
- „Bogurodzica”,
- Jan Kochanowski, wybrane pieśni, w tym: Pieśń IX ks. I, Pieśń V ks. II; tren IX, X, XI,
- wybrane wiersze poetów epoki baroku,
- Ignacy Krasicki,„Hymn do miłości ojczyzny”,
- Adam Mickiewicz „Oda do młodości”, wybrane sonety z cyklu „Sonety krymskie” oraz inne wiersze,
- wybrane wiersze: Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, Mirona Białoszewskiego, Józefa Czechowicza, Zbigniewa Herberta, Bolesława Leśmiana, Czesława Miłosza, Cypriana Kamila Norwida, Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, Haliny Poświatowskiej, Kazimierza Przerwy-Tetmajera, Tadeusza Różewicza, Juliusza Słowackiego, w tym „Testament mój”, Leopolda Staffa, Wisławy Szymborskiej, Juliana Tuwima,
Lista lektur w szkołach ponadpodstawowych. Na co zwrócić uwagę przed maturą 2026?
Przed maturą 2026 koniecznie warto skupić się na lekturach, które mogą pojawić się zarówno w arkuszu zadań, jak i na egzaminie ustnym. Na co zwrócić uwagę? Zapytaliśmy o to polonistkę z serwisu Skul.pl, Dominikę Saję:
"W trakcie dyskusji na temat zmian krążących wokół podstawy programowej z pewnością dużą uwagę zwraca się lektury obowiązkowe. Zgodnie z komentarzem Barbary Nowackiej — nic się w kanonie lektur nie zmieni.
Wciąż będziemy omawiać w całości dzieła takie jak: Antygona, Makbet, Dziady cz. III, Pan Tadeusz, Lalka, Zbrodnia i Kara, Wesele, Przedwiośnie, Zdążyć przed Panem Bogiem, Dżuma, Rok 1984, a także Tango. Szczególną uwagę warto zwrócić na lekturę, która pojawia się w pytaniach jawnych i stanowi nową pozycję w zestawie pytań na maturze ustnej, czyli na Lament świętokrzyski.
Przydatne też może być przypomnienie sobie fragmentów Biblii, a konkretnie fragmenty: Księgi Rodzaju, Księgi Hioba, Księgi Koheleta, Księgi Psalmów, Apokalipsy św. Jana. W kontekście starożytności warto sięgnąć po fragmenty Iliady Homera, a szczególnie te, w których pojawia się motyw heroizmu.
Kolejne epoki stawiają przed nami nowe lektury, a także ukazują szereg motywów. Średniowiecze to epoka, która kojarzy się ze wzorcami króla, świętego oraz rycerza. Warto więc wykazać się dobrą znajomością Pieśni o Rolandzie (ukazany jest tu motyw rycerza idealnego), Legendy o św. Aleksym (motyw świętego). Omawiając epokę średniowiecza, nie można również zapomnieć o motywie śmierci, a sztandarowym przykładem może okazać się tutaj Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią (dzieło to doskonale obrazuje motyw danse macabre). Zapoznając się z kanonem lektur szkolnych, warto również przeczytać kilka satyr Ignacego Krasickiego (np. Żona modna, Pijaństwo, Do króla, Świat zepsuty). Nie można również zapomnieć o balladach Adama Mickiewicza, które rozpoczynają nową epokę, czyli romantyzm, a szczególnie warto przypomnieć sobie utwór Romantyczność. Ballada stanowi manifest polskiego romantyzmu.
Do matury nie można podejść bez znajomości fragmentów lektur: Potop, Chłopi oraz Ferdydurke".
Zobacz również:
