Hamlet

Problematyka

Dramat księcia Hamleta - tragedia niemożności działania

Centralną postacią dramatu jest duński książę Hamlet. Na nim skupia się uwaga czytelnika lub widza, a dokładnie na jego rozterkach, wątpliwościach, walce z samym sobą. W tle tragedii tego młodego człowieka, który nie dorósł do zadania, jakie zostało mu wyznaczone, jest władza i zbrodnia. Nie one jednak pociągają księcia-filozofa. Istotą jego osobowości jest dążenie do idealizmu, marzycielstwo. To człowiek o skomplikowanej naturze, ale zamknięty w sferze myśli. Nie nadaje się na bohatera, człowieka czynu, nie umie sobie poradzić nawet z samym sobą. Jako przyszłemu władcy brakuje mu zdecydowania, rzutkości, precyzji myślenia. Nie może znaleźć żadnej wartości, w imię której chciałby działać. Mierzy siebie i świat wysoką, idealną miarą, dlatego jest rozczarowany.

Problematyka utworu dotyczy więc wielostronnego dramatu Hamleta, człowieka niezdolnego do działania, a postawionego przed honorowym czynem, gardzącego zbrodnią, popełniającego ją, tęskniącego do idealizmu, a zmuszonego poruszać się wśród intryg, obłudy i zakłamania.

Tragedia pokazuje także, jak niezgłębiona i skomplikowana jest natura człowieka, pełna wewnętrznych konfliktów i tajemnic. Tak, że nawet jemu samemu trudno sobie z nią poradzić. Z tego względu można stwierdzić, że dramat Szekspira to niezwykły portret psychologiczny nietuzinkowego bohatera.

Problem utworu to nie tylko problem Hamleta, ale wielu innych jemu podobnych ludzi dręczonych wątpliwościami, postawionych przed zadaniami nie na ich miarę. Dlatego tragedia ta jest utworem uniwersalnym i ponadczasowym.

Teatr elżbietański

Okres panowania Elżbiety I był bardzo pomyślny dla Anglii, która stała się krajem zamożnym, z warstwą bogatego mieszczaństwa. Mając zapewniony byt materialny, mieszczanie chętnie oddawali się rozrywce. Zapewniał ją przede wszystkim teatr.

Początkowo przedstawienia były grane na placach lub dziedzińcach gospód. Pierwszy stały teatr powstał pod murami Londynu w roku 1576. Zbudował go rzemieślnik, późniejszy aktor, James Burbage i nazwał “The Theatre”. Usytuowanie go poza murami sprawiło, że znalazł się poza zasięgiem władz miejskich.

Pierwsze teatry miały skromną konstrukcję, a kształt najczęściej ośmiokątny lub okrągły. Widzowie otaczali scenę z trzech stron. Była ona często umieszczana na podwyższeniu, nad nią znajdował się daszek, a z tyłu garderoby aktorskie. Nad garderobami budowano tak zwaną emporę (podobną do chóru), czyli pomieszczenia dla muzykantów lub miejsce do odgrywania tzw. scen balkonowych.

Bogatsi widzowie siedzieli na galerii, gdzie mieli dach nad głową. Pozostali oglądali spektakl na stojąco, pod gołym niebem (grano bez względu na pogodę). Publiczność żywo reagowała na przedstawienia i wtrącała swe uwagi pod adresem aktorów. Spektakle odbywały się najczęściej po południu między godziną 15 a 18. Aktorami byli tylko mężczyźni. Rolę kobiet grali najmłodsi i najprzystojniejsi.

W teatrze elżbietańskim nie stosowano scenografii, o zmianie miejsca akcji informowała niekiedy po prostu tabliczka z nazwą. Aktorzy mieli za to bogate kostiumy, jednak nie dostosowywano ich do epoki, w jakiej rozgrywał się dany utwór. Charakter przedstawienia zapowiadały flagi na budynkach teatrów: biała sygnalizowała komedię, czarna tragedię. Każdy teatr miał swego czołowego dramaturga, który pisał utwory dla potrzeb sceny, z którą był związany. Rzadko je publikowano. William Szekspir współpracował z najsłynniejszym teatrem “The Globe”, później stał się jego współwłaścicielem.

Do naszych czasów nie przetrwały żadne rękopisy dramatów Szekspira. Za życia autor nie opublikował swych dzieł. Pojawiały się różne niedokładne, wykorzystujące zapamiętane fragmenty sztuk wydania i dopiero po śmierci pisarza ogłoszono dokładniejsze wersje. Były one oparte na jego, istniejących jeszcze wówczas, rękopisach.

Pytania i odpowiedzi z podręczników, w których omawiana jest ta lektura, znajdziesz na stronie Skul.pl

Między nami. Klasa 8. Podręcznik. Język polski - rozwiązania i odpowiedzi

renesans-barok-oswiecenie-klasa-1-podrecznik-jezyk-polski-zakres-podstawowy-i-rozszerzony-czesc-2-rozwiazania-i-odpowiedzi,kid,671">Sztuka wyrazu. Renesans, barok, oświecenie. Klasa 1. Podręcznik. Język polski. Zakres podstawowy i rozszerzony. Część 2 - rozwiązania i odpowiedzi

Przeszłość i dziś. Klasa 1 . Podręcznik. Część 2. Zakres podstawowy i rozszerzony - rozwiązania i odpowiedzi

Język polski. Oblicza epok 1.2. Klasa 1. Podręcznik - rozwiązania i odpowiedzi

Streszczenie krótkie

Na zamku Elsynor w Danii ma swoją królewską siedzibę Klaudiusz, władca państwa. Jego żoną jest Gertruda. Klaudiusz ma także przybranego syna, Hamleta, którego ojciec (pierwszy mąż Gertrudy) zginął w niewyjaśnionych okolicznościach. Na zamku zaczynają się dziać dziwne rzeczy - nocami przybywa tajemniczy duch, który chce się koniecznie spotkać z księciem Hamletem. Okazuje się, że to duch jego ojca, który domaga się, by syn pomścił jego śmierć na Klaudiuszu, który go otruł i bezprawnie przejął tron. Odtąd Hamlet nie zazna spokoju. Nie chce zabijać, ale czuje konieczność naprawienia wyrządzonego zła. Zaczyna udawać obłąkanego. Porzuca ukochaną Ofelię, niemal wyrzeka się matki, morduje dworzanina Poloniusza, w końcu staje do pojedynku z bratem Ofelii, Laertesem. W tragedii giną: Ofelia, Poloniusz, Klaudiusz, Gertruda, Laertes, Hamlet. Ostatnie słowa młody książę kieruje do przyjaciela Horacja, by przekazał potomnym prawdę o nim.

Plan wydarzeń

1. Zjawa na murach zamku.
2. Hamlet dowiaduje się o duchu.
3. Spotkanie ze zjawą - prawda o śmierci starego Hamleta.
4. Książę nakłada maskę szaleńca.
5. Rola Rosencrantza i Guildensterna.
6. Przybycie aktorów.
7. Plan Hamleta.
8. Przedstawienie “Morderstwo Gonzagi”.
9. Zdemaskowanie Klaudiusza.
10. Rozmowa królowej z synem - wyrzuty Hamleta.
11. Klaudiusz świadomy zagrożenia.
12. Polecenie wyjazdu do Anglii - prośba o zgładzenie Hamleta.
13. Szaleństwo Ofelii.
14. Przybycie księcia do Danii.
15. Klaudiusz planuje pozbycie się Hamleta przy pomocy Laertesa.
16. Pogrzeb Ofelii.
17. Pojedynek na rapiery.
18. Śmierć bohaterów.
19. Fortynbras królem Danii.

Charakterystyka bohaterów

Hamlet - główny bohater

Przedstawienie postaci: duński królewicz, syn Hamleta i Gertrudy, synowiec Klaudiusza. Studiuje w Wittenberdze. Po śmierci ojca na prośbę matki rezygnuje ze studiów i pozostaje w Elsynorze. Jest człowiekiem wykształconym, nieprzywykłym do dworskich intryg i zabiegów o wpływy.

Cechy usposobienia i charakteru: skłonny do refleksji, marzeń, rozważań filozoficznych dotyczących życia człowieka, losu, przemijania, sensu istnienia świata. Wierzy w szlachetność i czystość człowieka, dlatego oburzają go obyczaje Duńczyków: “Owe hulanki (...) Czynią z nas wszystkich pośmiewisko świata”, “Jedna kropla zła / Nasącza jadem całe nasze dobro”. Hamlet to natura niezdolna do czynu, a zostaje zobligowany przez ducha ojca do pomszczenia jego śmierci. Przysięga wypełnić żądanie: “I tylko rozkaz twój (...) Przetrwa spisany na stronniczkach mózgu: / Przysięgam”.

Stosunek do matki: krytycznie ocenia postępowanie matki i nie waha się przed zdecydowanym potępieniem jej, używając mocnych słów: “Twarz nieba / Goreje wstydem i nawet nasz glob, / (...) pali się rumieńcem / Wstrętu”. Świadczy to o jego poczuciu przyzwoitości, wzniosłości, nieskazitelności charakteru, dążeniu do idealizmu.

Ocena postaci: Książę jest bez wątpienia postacią tragiczną, bowiem zostaje postawiony przed zadaniem, przed którego spełnieniem wzdraga się cała jego istota. Duch ojca oczekuje od niego aktu zemsty, a to wiąże się ze zbrukaniem rąk krwią. Sprawia wrażenie człowieka, który znalazł się w nieodpowiednim miejscu i o nieodpowiedniej porze. Jego marzycielska, delikatna, czysta natura nie pasuje do intryganckiego środowiska dworu duńskiego, dlatego mówi: “Dania jest więzieniem”.

Klaudiusz jest bratem Hamleta, króla Danii, którego zdradził w podstępny sposób. Zasiadł po nim na tronie, a następnie pojął za żonę swoją bratową Gertrudę. Po objęciu władzy, niepomny na to, jak ją zdobył, pragnie być dobrym królem. Troszczy się o los Danii zagrożonej przez Fortynbrasa i o los synowca Hamleta, którego traktuje jak ojciec. Wszystko potoczyłoby się według jego myśli, gdyby nie Hamlet, któremu duch ojca wyjawia prawdę o zbrodni. Wówczas to ujawnia się prawdziwa natura Klaudiusza - zbrodniarza owładniętego żądzą władzy. Początkowo zachowuje jeszcze pozory człowieczeństwa, dopadają go wyrzuty sumienia: “Jak ostrym biczem jego słowa chłoszczą / Moje sumienie!”, “Smród mojej zbrodni bije aż pod niebo! / Tak, ciąży na mnie Kainowa klątwa: / Zabiłem brata”.

Ma świadomość opanowywania swej duszy przez zło. Próbuje się zmienić, wierzy, że można wszystko puścić w niepamięć. Prosi Boga o przebaczenie, ale nie wie, że ono mu nie przysługuje, bo nie potrafi się wyrzec swych zdobyczy. Jego żal jest powierzchowny. Później już nie zaprząta sobie głowy sumieniem. W perfidny sposób, bez skrupułów, zdradziecko planuje pozbycie się Hamleta cudzymi rękami. Wie, że działania księcia są zwrócone przeciwko niemu. Klaudiusz to człowiek, który dla zrealizowania swych tajemnych pragnień nie cofa się przed niczym. Wydawało mu się, że można oddalić przeszłość, a z nią zbrodnię i zacząć nowe życie jako nowy człowiek.

Posuwa się do zdradzieckich metod, podsłuchując z Poloniuszem lub godząc się na tak niecne czyny. Będąc występnym i nieuczciwym człowiekiem, posądza o to samo innych i niedowierza nawet swej małżonce. Do zguby doprowadziły go jego własne czyny, skierowane przeciw Hamletowi.

Poloniusz to kanclerz króla Danii, ojciec Ofelii i Laertesa. Jest to człowiek przebiegły, doświadczony, który już niejednemu panu służył. Posiada zdroworozsądkową wiedzę o życiu i ludziach, którą stara się przekazać synowi i córce. Umie się obracać między ludźmi, szafować pochlebstwami, gdy trzeba, umie też skłamać. Nie jest też człowiekiem uczciwym. Szpieguje gdzie się da i kiedy zajdzie potrzeba: “ukryję się tam za arrasem / I wszystko będę słyszał”.

Pouczenia, jakie daje synowi, to prawdziwa szkoła życia. Nie ma w niej miejsca na wyższe wartości i górnolotność. Poloniusz nauczył się natomiast, że popłaca cwaniactwo, przebiegłość, uniżoność i dbałość o własne położenie. Pragnie zawsze dobrze wykonywać swoje zadania, a nawet jest niekiedy nadgorliwy. To jego sposób dbania o karierę. Nie ma zbyt lotnego umysłu, dlatego Hamlet może bezkarnie z niego kpić.

Gertruda - żona Klaudiusza, matka Hamleta, wcześniej żona brata Klaudiusza - Hamleta. Jest to postać dwuznaczna poprzez swe postępowanie. Wyszła drugi raz za mąż dwa miesiące po śmierci poprzedniego męża. Nie waha się przed popełnieniem grzechu kazirodztwa, wychodząc za brata męża. Fakty te świadczą o tym, że nie liczy się z opinią publiczną. Pod znakiem zapytania staje jej uczucie do byłego męża, skoro szybko je wymazała z pamięci. Trzyma stronę Klaudiusza, nie stara się zająć problemami Hamleta, ani wyjaśnić nagłej śmierci męża. Wydaje się zgadzać z oskarżeniami syna.

Ofelia jest córką Poloniusza, siostrą Laertesa. To wzór posłusznej córki. Realizując ojcowskie nakazy niweczy własne szczęście. Nie potrafi się przeciwstawić i walczyć o prawo do uczucia. Jest zakochana w Hamlecie i wie o jego miłości, ale łatwo ulega sugestii brata i ojca, że książę chce ją usidlić. To uczciwa, szlachetna, chociaż bierna i uległa dziewczyna. Oświadcza ojcu: “Słucham cię, ojcze” i dotrzymuje słowa. Jest słabą osobowością niezdolną poradzić sobie z przeciwnościami losu, a dowodem na to jest jej szaleństwo i samobójstwo.

Horacjo - najwierniejszy przyjaciel Hamleta, podobnie jak on student uniwersytetu w Wittenberdze. Przybył do Elsynoru na pogrzeb króla Hamleta. Jest to młodzieniec szlachetny, któremu obce są wszelkie knowania i zdrada. Hamlet docenia jego zalety, dlatego mówi: “Horacjo, ty masz w sobie taką prawość, / Jakiej u innych nigdy nie spotkałem”. Książę wie, że zawsze może na niego liczyć. Jest wiernym przyjacielem i sługą, szczerze wspiera Hamleta i przybywa na każde jego wezwanie. Horacjo uważa się za spadkobiercę myśli Rzymian, a Hamlet przedstawia go jako stoika, mówiąc: “Bo jesteś / Kimś kto cierpieniu rzuca w twarz cierpliwość, / Kto znosi ciosy i dary Fortuny / Z równym spokojem”. To jedyna w tragedii postać bez skazy. Właśnie jako najsprawiedliwszy spełnia misję przekazania prawdy o tragicznych wydarzeniach na zamku Elsynor.

Rosencrantz i Guildenstern są przyjaciółmi Hamleta z dzieciństwa. Niezależnie od swej woli stają się narzędziem zbrodni w rękach Klaudiusza. Wykonując swe obowiązki względem władcy, mimowolnie stają po stronie mordercy. To wierni poddani, nie kwestionujący rozkazów króla, przyzwyczajeni do posłuszeństwa i uległości. Starają się dobrze wywiązać z powierzonych im zadań. Są reprezentantami takiego poglądu na temat władcy i państwa, który utożsamia te dwa pojęcia. Los zakpił z nich - za wierną i oddaną służbę czekała ich w nagrodę śmierć. Nigdy nie mają własnego zdania, przyklaskują pomysłom króla. W interpretacjach są niekiedy traktowani jako zdeklarowani zwolennicy zła. Hamlet także posądza ich o nieuczciwe zamiary.

Laertes - syn Poloniusza, brat Ofelii. Młodzieniec przebywa we Francji, przyjechał do Danii na koronację nowego króla, ale teraz pragnie wrócić do Paryża. Jest dobrym, kochającym synem i bratem, człowiekiem z zasadami. Udziela siostrze wielu rad i przestróg w trosce o jej dobre imię. Cechuje go powaga i rozsądek. Zna prawa i możliwości swego stanu, dlatego zaleca Ofelii rozwagę w kontaktach z Hamletem. Po śmierci Poloniusza ogarnia go wściekłość i pragnienie zemsty, daje się ponieść emocjom. Uczucia te podsycają obłęd i śmierć siostry. Laertes traci panowanie nad sobą, postępuje jak człowiek porywczy, gwałtowny i bez honoru. Plami dobre imię szlachcica. Godzi się na nieczystą walkę i podstęp, ponosząc za to najgorszą karę - śmierć.

Fortynbras jest synem króla Norwegii zabitego kiedyś przez ojca Hamleta. Młodzieniec rości sobie pretensje do krain utraconych kiedyś przez ojca na rzecz króla Danii, choć wszystko odbyło się na mocy układu między władcami. Jest przeciwieństwem Hamleta - mężny, zdecydowany, waleczny, stanowczy, wie, czego chce. To nie uczony, lecz żołnierz i do niego należy przywrócenie Danii na drogę praworządności. Danii potrzeba rządów twardej ręki, dlatego Hamlet wyznacza go na następcę Klaudiusza. Fortynbras jest przekonany o swych prawach do duńskiego tronu, dlatego przejęcie władzy w tym kraju uznaje za oczywistość.

Czas i miejsce akcji

Czas akcji jest trudny do ustalenia - wydarzenia przedstawione w dramacie rozgrywają się w ciągu kilku dni, ale są pomiędzy nimi przerwy, np. między wydarzeniami aktu I i II upływają dwa miesiące. Akcja rozgrywa się w średniowieczu, w XI wieku w Danii, na zamku Elsynor.

Geneza utworu i gatunek

Pomysł tragedii zaczerpnął autor z XIII-wiecznej duńskiej kroniki Saxo Drammaticusa, ale nie bezpośrednio, tylko z jej wersji francuskiej. Tam znalazł prawie gotowy schemat fabuły. Rzecz dotyczyła dwóch braci, z których jeden zabił króla Norwegii, a później ożenił się z córką króla Danii. Następnie został zamordowany przez swego brata, który ożenił się z wdową po nim. Syn zamordowanego, Amleth musiał udawać szaleńca, by ocalić życie.

Jest w kronice także mowa o dziewczynie, o zabiciu zdrajcy podsłuchującego rozmowę syna z matką, o próbie wysłania Amletha do Anglii, a na koniec o śmierci stryja-mordercy z rąk Amletha. Ten XIII-wieczny Hamlet panował jednak długo, a zginął zabity przez duńskiego króla.

W sztuce znajduje się również sporo aluzji do współczesnych autorowi wydarzeń politycznych z lat 1600-1601. Jednym z najgłośniejszych była egzekucja hrabiego Essexa w roku 1601. Straciwszy łaski królowej, arystokrata próbował zamachu stanu i wymuszenia abdykacji królowej. Co ciekawe, hrabia Essex miał charakter bardzo podobny do Hamleta, był niepewny, niezdecydowany, chwiejny. W osobie Poloniusza dopatrywano się postaci nielubianego kanclerza królowej, Williama Cecila.

Do współczesności odnoszą się także wzmianki o teatrach dziecięcych, które działały w latach 1599-1601.

Gatunek - dramat szekspirowski. Porównanie z tragedią antyczną

1. Nieprzestrzeganie zasady trzech jedności: miejsca, czasu i akcji. Akcja rozgrywa się w wielu miejscach, np. w zamku Elsynor, na cmentarzu, w domu Poloniusza, na murach zamku. Czas akcji jest długi, to nie doba, ale kilka miesięcy, a może i dłużej.
2. Złamanie zasady decorum, która nakazywała stosować odpowiedni styl do tragedii i komedii. Tragedii przypisany był styl wysoki. Szekspir miesza tragizm z komizmem, a więc styl wysoki z niskim. Przykładem stylu niskiego są na przykład wypowiedzi grabarzy lub niektóre dosadne określenia Hamleta.
3. Złamanie drugiej zasady decorum. Do tragedii oprócz osób wysokiego stanu wprowadza postacie z ludu (grabarze).
4. Tragedia antyczna ograniczała liczbę aktorów na scenie do trzech. Szekspir komponuje sceny zbiorowe (np. pogrzeb Ofelli), rezygnując z tego wymogu.
5. Rezygnacja z zasady nieprzedstawiania bezpośrednio scen krwawych. Takich scen, rozgrywających się na oczach widzów jest sporo: zabójstwo Poloniusza, Klaudiusza, śmierć Laertesa i Hamleta.
6. Odrzucenie wymogu niezmienności charakteru postaci (w tragedii antycznej wyrazem tego była maska). Bohaterowie antyczni nie mogli się zmieniać lub popadać w skrajności. Postacie z dramatu Szekspira zmieniają swe postępowanie i poglądy oraz ulegają różnym stanom emocjonalnym, wahają się, np. Hamlet, Klaudiusz, Laertes.
7. Rezygnacja z chóru, który komentował przebieg akcji i wpływał na jej zrozumienie przez widza. Wynikiem tego jest np. wieloraka interpretacja Hamleta.
8. Złamanie zasady mimesis (naśladowania rzeczywistości). Obok scen realistycznych tragedia zawiera też sferę fantastyki. Autor wprowadził postać ze świata grozy - Ducha (duch starego Hamleta).

Szekspir jako pierwszy zerwał z zasadami tragedii antycznej. To sprawiło, że jego sztuki były bardzo awangardowe i stały się wzorem dla wielu twórców na przestrzeni kilku wieków. Bez Szekspira nie byłoby nowoczesnego (współczesnego) teatru.

Do Polski utwory wielkiego Anglika dotarły jeszcze za jego życia. Były grane na dworze Zygmunta III Wazy przez jeden z angielskich teatrów wędrownych.

Biografia autora

William Szekspir, jeden z największych dramaturgów wszech czasów, wielki reformator teatru żył w latach 1564-1616. Wywodził się ze środowiska mieszczańskiego, urodził się w Stratfordzie, w rodzinie rękawicznika. O jego młodości niewiele wiadomo. Na podstawie zachowanych dokumentów można się dowiedzieć o małżeństwie osiemnastoletniego Williama ze starszą od niego kobietą oraz o narodzinach trojga dzieci. Szekspir nie zdobył solidnego wykształcenia, najprawdopodobniej skończył tylko szkołę miejską.

W roku 1588 opuścił rodzinę i przeniósł się do Londynu, gdzie rozpoczął pracę w teatrach. Imał się tam różnych zajęć, próbował także szczęścia na scenie, jednak nie pod własnym nazwiskiem. Podpisał swoim nazwiskiem dopiero powstałe w latach 1593 i 1594 poematy Wenus i Adonis oraz Lukrecja. Wtedy też przypuszczalnie powstały jego słynne sonety.

Szekspir zdobył stopniowo dużą popularność i majątek. Wystąpił w imieniu ojca o herb dla rodziny, co też zostało mu przyznane. W ostatnich latach XVI wieku powstał w Londynie nowy teatr - The Globe, w którym wystawiano największe dzieła Szekspira. Wkrótce poeta został jego współwłaścicielem.

Po objęciu władzy przez Jakuba I, Kompania (zespół) Lorda Szambelana, do której należał Szekspir, zyskała szczególne uznanie króla i tytuł Sług Jego Królewskiej Mości. Wówczas powstały najwybitniejsze utwory angielskiego dramaturga, m.in. Otello, Makbet, Król Lear. Pod koniec życia Szekspir przeniósł się do rodzinnego Stratfordu, gdzie zmarł 23 IV 1616 r. W siedem lat po śmierci poety jego towarzysze - aktorzy doprowadzili do zbiorowego wydania jego dramatów.