Rok 2005, 7 luty.

Przed nowoczesnym rolnictwem stoi szereg zadań. Można je podzielić na dwie podstawowe grupy:

  1. Zadania podstawowe, czyli:
    • zapewnienie dostatecznej ilości pokarmów przeznaczonych do bezpośredniego spożycia,
    • wytwarzanie surowców dla przemysłu, ze szczególnym uwzględnieniem przetwórstwa rolno - spożywczego.
  1. Zadanie dodatkowe, a wśród nich:
    • zapewnienie zatrudnienia oraz źródła utrzymania dla ludzi zamieszkujących tereny rolnicze,
    • kształtowanie lokalnego krajobrazu,
    • oddziaływanie na środowisko naturalne człowieka,
    • udział w tworzeniu kultury.

Historia rolnictwa jest niemal tak stara jak historia ludzkości. W ciągu wieków zmieniał się stopniowo jego charakter oraz metody stosowane w prowadzonych uprawach. Analizując rozwój gospodarki żywnościowej od początków jej istnienia do dnia dzisiejszego, można wyróżnić następujące okresy:

  1. okres łowiecko - zbieracki,
  2. okres rolniczy wędrowny, nazywany również pastwisko - kopieniaczym,
  3. okres rolniczy osiadły lub inaczej uprawowo - handlowy,
  4. okres odłogowy,
  5. okres przemienno - odłogowy,
  6. okres płodozmianowy, czyli czas stosowania 3-polówki ulepszanej oraz 4-polówki norfolckiej.

We współczesnym rolnictwie wyróżnia się trzy podstawowe systemy:

  1. konwencjonalny - może on mieć charakter dowolny, ekstensywny, bądź intensywny,
  2. ekologiczny - w typ przypadku produkcja rolna jest regulowana przez szereg szczegółowych ustaw,
  3. zrównoważony, czyli zintegrowany.

Współczesne rolnictwo wykorzystuje w procesie produkcji żywności wiele różnorodnych metod. Są wśród nich metody:

  1. naturalne - z ich wykorzystaniem powstaje około 95% żywności, różnicuje się je na:
    • rolnicze - dotyczą one zarówno produkcji roślinnej, jak i zwierzęcej. W ten sposób wytwarza się 90 do 95% żywności.
    • pozarolnicze - czyli dary morza, żywność zdobywana dzięki łowiectwu oraz zbieractwu. Metody te dostarczają 5 do 10% żywności,
  1. przemysłowe dostarczają pozostałe 5% pokarmów. Wśród metod przemysłowych wyodrębnia się:
    • bezpośrednie - mowa tu o wytwarzaniu soli mineralnych oraz witamin na drodze syntezy chemicznej,
    • pośrednie - czyli kontrolowanie procesów mikrobiologicznych, czy wykorzystanie organicznych związków syntetycznych, o nieskomplikowanej strukturze do produkcji zwierzęcej na przykład składników białek - aminokwasów.

W roku 1991 sporządzono raport określający udział poszczególnych gałęzi rolnictwa w procesach produkcji energii oraz białka. Wynika z niego, że:

  • produkcja roślinna dostarcza około 75% energii i 70% białka,
  • produkcja zwierzęca dostarcza od 15 do 20% energii oraz 20% białka,
  • produkcja zoorolnicza natomiast przyczynia się do powstania 5 do10% energii i ok. 10% białka.

Analizując koszty energetyczne (stosunek energii wyłożonej (ew) do zgromadzonej (ez)) ponoszone przy wytwarzaniu żywności, uzyskano następujące wyniki:

1. produkcja roślinna:

  • ziemniaki - ew 100, ez 100,
  • buraki cukrowe - ew 100 ez 180,
  • pszenica ew 100 ez220,
  • kukurydza ew 100 ez280,
  • rzepak ew 100 ez 400,

2. produkcja zwierzęca:

  • mięso wołowe ew100 ez 62,
  • brojlery ew 100 ez 11.

Dane dotyczące stosunku użytków rolnych oraz liczby ludności na świecie opracowane przez FAO w roku 2000 zebrano w poniższej tabeli.

Tabela 1. Stosunek użytków rolnych do liczby ludności na świecie w roku 2000.

KONTYNENTY

LUDNOŚĆ (mln)

UŻYTKI ROLNE

mln/ha

ha/mieszkańca

CAŁY ŚWIAT

6056,7

4974,3

0,82

AFRYKA

796,3

1101,2

1,39

AMERYKA PD.

345,7

619,1

1,79

AMERYKA PŁN. I CENTRALNA

487,2

635,1

1,30

AZJA

3672,3

1655,9

0,45

EUROPA

727,3

488,5

0,67

OCEANIA

30,5

474,4

15,55

UNIA EUROPEJSKA

376,7

140,6

0,37

POLSKA

38,6

18,4

0,48

Zgodnie z danymi zamieszczonymi w raporcie FAO z 2001r produkcja mięsa oraz ziaren zbóż w latach 1961-2000 w skali ogólnoświatowej przestawia się następująco (Tabela 2.).

Tabela 2. Produkcja mięsa oraz ziaren zbóż w latach 1961-2000 na świecie.

ROK

LUDNOŚĆ (mln)

MIĘSO (mln ton)

ZBOŻA (mln ton)

1961

3.081

70,4

877

1970

3.696

98,7

1.193

1980

4.440

134,4

1.550

1990

5.266

176,6

1.951

2000

6.071

225,8

2.054

Analizując ogólny wzrost liczby ludności na świecie oraz produkcję żywności w ciągu ostatnich czterdziestu lat, można zauważyć następujące relacje (Tabela 3.).

Tabela 3. wzrost liczby ludności oraz produkcji żywności na świecie w latach 1960 - 2000.

ROK

LUDNOŚĆ

ŻYWNOŚĆ

OGÓŁEM (percapita)

1961

100

100

100

1970

120

127

106

1980

144

160

111

1990

171

205

120

2000

197

253

129

Całość produkowanej żywności nie jest równomiernie rozdysponowana na świecie. Dzieje się tak ze względu na istnienie barier:

  • politycznych,
  • ekonomicznych,
  • etycznych,
  • kulturowo - religijnych,
  • transportowo - dyslokacyjnych.

Jednym z czynników, mających znaczący wpływ na rozwój i profil prowadzonych upraw w Polsce ma klimat. Oto jego krótka charakterystyka:

  • umiarkowanie chłodny,
  • przejściowy (oceaniczny/kontynentalny),
  • znaczna zmienność pogody w ciągu kolejnych lat,
  • średnia opadów na terenach równinnych oraz pagórkowatych wynosi 600mm (ml/m2) - waha się od 500 do 700mm,
  • występują trzy główne strefy opadów,
  • średnia roczna, dobowa temperatura odnotowywana na terenach równinnych oraz pagórkowatych wynosi 7,6°C, natomiast w górach waha się w przedziale od 6 do 8°,
  • podobnie jak w przypadku opadów, zaznaczają się w Polsce trzy główne strefy ciepła,
  • średni czas trwania okresu wegetacyjnego wynosi 209 dni (może się wahać w granicach 200 do 220 dni, w zależności od regionu).

W zamieszczonej niżej tabeli (Tabela 4.) porównano najważniejsze elementy agroklimatu panującego w naszym kraju oraz innych państwach należących do Unii Europejskiej.

Tabela 4. Zestawienie najważniejszych czynników agroklimatu w Polsce i wybranych państwach Unii Europejskiej.

KRAJ

DŁUGOŚĆ OKRESU WEGETACYJNEGO (dni)

TEMPERATURA (°C)

OPADY (mm)

POLSKA

209

7,5

600

AUSTRIA

235

8,5

700

DANIA

219

7,5

650

NIEMCY

215-265

7,5-10

750

FRANCJA

250-365

9,5-11,5

700

Podobnie jak klimat, rodzaj i jakość gleby na danym terenie znacząco wpływa na rozwój produkcji rolnej. W Polsce stwierdzono występowanie następujących typów gleb:

  • gleby płowe, bielicowe oraz brunatne stanowią 82% ogółu,
  • gleby hydrogeniczne nazywane również błotnymi zajmują 9% powierzchni,
  • mady zidentyfikowano na 5% terenów naszego kraju,
  • czarne ziemie pokrywają 2% powierzchni Polski,
  • czarnoziemy stanowią 1%,
  • rędziny znaleziono jedynie na 1% powierzchni Polski.

Ważne z punktu widzenia planowania rodzaju upraw są właściwości chemiczne gleb, na których mają one być prowadzone. Chemiczna klasyfikacja gleb w Polsce przedstawia się następująco:

  • kwaśne oraz bardzo kwaśne stanowią w przybliżeniu 70%,
  • ubogie w związki magnezu to około 33%,
  • ubogie w związki potasu około 65%,
  • ubogie w związki fosforu szacunkowo 55%.

Ze względu na jakość - urodzajność - gleby są dzielone na klasy. Podział gleb w Polsce zamieszczono w Tabeli 5.

Tabela 5. Właściwości poszczególnych klas gruntów.

KLASA GRUNTU

WSKAŹNIK

BONITACYJNY (%ha)

FIZYCZNY (%ha)

PRZELICZENIOWY

I

1,8

0,4

0,7

II

1,6

2,9

4,8

III

1,2

22,4

27,9

IV

1,0

39,9

41,5

V

1,0

22,6

18,9

VI

0,5

11,8

6,2

Kolejnym czynnikiem kształtującym rozwój produkcji rolnej państw jest pionowy układ powierzchni. Pionowe ukształtowanie terenu w Polsce kształtuje się w następujący sposób:

  • tereny położone poniżej poziomu 0 m.n.p.m. (depresje) - 0,2%,
  • tereny położone na poziomie od 0 do 300 m n.p.m. - 91,1%,
  • tereny położone na poziomie od 300 do 500 m n.p.m. - 5,6%,
  • tereny położone na poziomie od 500 do 1000 m n.p.m. - 2,9%,
  • tereny położone powyżej 1000 m n.p.m. - 0,2%.

Dane zebrane w 2000 roku mówią o następującym zagospodarowaniu ziemi w naszym kraju:

  • użytki rolne zajmują 18 413,2 ha, co stanowi 58,9% ogółu,
  • lasy oraz grunty leśne rozciągają się na powierzchni 9003,9 ha, - 28,8%,
  • inne grunty stanowią 3851,4 ha, czyli 12,3%.

Wśród wszystkich zarejestrowanych w Polsce w 2000 roku użytków rolnych grunty orne zajmują 14062,8 ha, na pola zasiewane przypada 12408,2 ha, ugory oraz odłogi stanowią 1654,6 ha, łąki oraz pastwiska pokrywają 4082,9 ha, natomiast sady porastają 267,5 ha.

Analiza powierzchni gospodarstw rolnych w naszym kraju w porównaniu z innymi państwami Unii Europejskiej została przedstawiona w Tabeli 6.

Tabela 6. Porównanie powierzchni gospodarstw rolnych w Polsce i wybranych krajach UE.

KRAJ

POWIERZCHNIA GOSPODARSTW (ha)

POLSKA

9,2

UK

70,1

DANIA

39,6

FRANCJA

38,5

SZWECJA

34,4

PORTUGALIA

8,7

NIEMCY

30,3

GRECJA

4,5

Tabela 7. Procentowy udział osób zatrudnionych w rolnictwie na świecie w roku 2000.

KRAJ

% ZATRUDNIONYCH

ŚWIAT

42,4

UNIA EUROPEJSKA

4,3

POLSKA

19,0

ROSJA

10,5

USA

2,2

AUSTRALIA

4,6

W Polsce własność oraz władanie ziemią może przybierać następujące formy:

1. Własność prywatna:

    • przedsiębiorstwa rolne - gospodarstwa farmerskie,
    • gospodarstwa indywidualne - rodzinne

2. Własność społeczna:

  • gospodarstwa należące do szkół bądź instytutów naukowych,
  • gospodarstwa należące do kościołów oraz związków wyznaniowych

3. Własność spółdzielcza:

  • rolnicze spółki akcyjne,
  • rolnicze spółdzielnie produkcyjne

4. Państwowa własność skarbowa:

  • gospodarstwa należące do jednoosobowych spółek Skarbu Państwa,
  • gospodarstwa będące w dzierżawie.

Zasadnicze środki oraz urządzenia wykorzystywane w produkcji roślinnej:

  • materiał siewny,
  • środki stosowane do ochrony roślin, czyli pestycydy,
  • nawozy,
  • budowle oraz budynki,
  • maszyny oraz narzędzia,

MATERIAŁ SIEWNY.

1. Asortyment materiałów siewnych oraz nasion, sadzeniaki oraz sadzonki (materiał pochodzące ze szkółek).

2. Chów oraz ocena jego odmian, zasady hodowli oraz hodowcy, normy oceniania oraz oceniający, rejestracja (COBORU).

3. Nasiennictwo, mnożenie materiałów przeznaczonych na siew, stopnie kwalifikacyjne oraz inspekcja jakości.

5. Obrót materiałami przeznaczonymi na siew.

NAWOZY ORAZ NAWOŻENIE.

1. Zapotrzebowanie roślin na podstawowe składniki odżywcze oraz ich nawożenie.

2. Rodzaje nawozów organicznych: obornik naturalny oraz sztuczny, gnojówka, gnojowica, nawozy zielone oraz komposty.

3. Rodzaje nawozów mineralnych: kopaliny oraz nawozy syntetyczne, w tym:

- nawozy wieloskładnikowe,

- nawozy azotowe,

- nawozy wapniowe oraz magnezowe,

- nawozy siarkowe,

- nawozy potasowe,

4. Nawozy organiczno - mineralne.

5. Reguły nawożenia roślin.

Rok 2005, 8 luty.

Mówiąc o racjonalnym odżywianiu zwierząt, mamy na myśli dostarczenie im ogółu niezbędnych składników pokarmowych, w postaci najbardziej stosownej paszy, przy założeniu, że zostały wzięte pod uwagę warunki ekonomiczne danego gospodarstwa. Dobrze dobrana pasza powinna w pełni pokrywać zapotrzebowanie na:

Zwierzęta należące do monogastrycznych to trzoda oraz drób.

Zwierzęta należące do przeżuwaczy - bydło, kozy oraz owce.

BIAŁKA (PROTEINY)

1. Białka proste (proteiny) dzielimy na:

    • Globularne (rozpuszczalne w wodzie), należą do nich m.in.: histony, albuminy, glubiliny,
    • Strukturalne (skleroproteiny, białka włókniste)- m. in. kreatyna, kolagen, włóknik.

2. Białka złożone (proteidy)- wyróżniamy wśród nich:

3. Azotowe związki niebiałkowe:

TŁUSZCZOWCE (LIPIDY).

Zalicza się tu związki, których podstawową strukturę tworzą atomy węgla, tlenu i wodoru. Z reguły są to związki nie rozpuszczalne w wodzie (lecytyna posiada grupy polarne łączące się z wodą). Lipidy występujące w przyrodzie można podzielić na następujące grupy:

  • tłuszcze właściwe (estry kwasów tłuszczowych oraz glicerolu),
  • woski
  • prostaglandyny,
  • fosfolipidy (lecytyny, plazmalogeny, swingolipidy, cerebrozydy),
  • glikolopidy,
  • lipopolisacharydy,
  • sterydy (np. cholesterol),
  • lipidy izoprenowe.

CUKROWCE (WĘGLOWODANY).

Podobnie jak w przypadku tłuszczowców, również ich cząsteczki zbudowane są z atomów węgla, tlenu i wodoru. Pod względem budowy chemicznej są one wielowodorowymi hydroksyaldehydami lub wielowodorowymi hydroksyketonami. Zostały podzielone na dwie zasadnicze grupy:

1. Cukry proste (monosacharydy), ze względu na ilość atomów węgla w cząsteczce dzielimy je na:

2. Cukry złożone (wielocukry, polisacharydy):

  • oligisacharydy, zbudowane z niewielkiej liczby połączonych ze sobą cząsteczek cukrów prostych,
  • polisacharydy, zbudowane ze znacznej liczby połączonych ze sobą cząsteczek cukrów prostych.

Wśród oligosacharydów wyróżnia się:

Najbardziej znanymi polisacharydami są: skrobia, glikogen, celuloza, pektyny, hemiceluloza.

SKŁADNIKI MINERALNE.

Dzieli się je na trzy zasadnicze grupy:

1. Pierwiastki biogenne:

    • węgiel,
    • wodór,
    • azot,
    • tlen,
    • fosfor,
    • siarka

2. Makroelementy:

  • wapń,
  • magnez,
  • potas,
  • sód,
  • chlor.

3. Mikroelementy:

  • mangan,
  • żelazo,
  • cynk,
  • miedź,
  • kobalt,
  • selen
  • jod.

Rola oraz znaczenie składników mineralnych:

  • wapń jest jednym z podstawowych składników budujących kości oraz szkliwo zębów, bierze udział w regulacji mechanizmu skurczu mięśni, przewodzeniu impulsów nerwowych, ma wpływ na przepuszczalność błon plazmatycznych (zmniejsza), jest istotnym czynnikiem regulującym proces krzepnięcia krwi, kontroluje częstość skurczów serca i wchłaniania witaminy B12, reguluje wysokość ciśnienia tętniczego,
  • fosfor - podobnie jak wapń jest budulcem kości i zębów, wchodzi w skład związków wysokoenergetycznych, kwasów nukleinowych oraz kefaliny, lecytyny, błon plazmatycznych. Ma istotny udział w utrzymaniu równowagi kwasowo-zasadowej w organizmie. Jest istotnym czynnikiem regulującym przebieg procesów anabolicznych i katabolicznych, ma udział w procesie spalania glukozy.
  • sód - jego rola jest bardzo zbliżona do tej, jaką spełnia potas, ma wpływ na zachowanie równowagi kwasowo-zasadowej oraz utrzymanie prawidłowego bilansu wodnego. Stanowi jeden z podstawowych składników takich płynów ustrojowych jak: krew, limfa, soki trawienne, płyn śródtkankowy. Reguluje pracę układu nerwowego oraz komórek mięśniowych.
  • potas - jego funkcje są bezpośrednio powiązane z sodem, warunkuje utrzymanie równowagi kwasowo-zasadowej oraz właściwej gospodarki wodnej organizmu (objętość płynu wewnątrzkomórkowego, ciśnienie osmotyczne). Jest podstawowym kationem płynu wewnątrzkomórkowego, składnikiem wielu enzymów oraz soków trawiennych. W przeciwieństwie do wapnia, zwiększa przepuszczalność błon komórkowych, aktywność gruczołów wydzielniczych, warunkuje właściwą pracę komórek mięśniowych oraz nerwowych.
  • żelazo - jest czynnikiem niezbędnym w procesach tworzenia krwi (ciałek czerwonych w szpiku kostnym), wchodzi w skład cząsteczki hemoglobiny, wchodzi w skład centr aktywnych szeregu enzymów regulujących metabolizm komórkowy. Jest wykorzystywane podczas syntezy DNA. Jednym z objawów jego niedoboru mogą być nieprawidłowości w wyglądzie skóry, włosów, czy paznokci, a przede wszystkim zaburzenia w funkcjonowaniu układu odpornościowego.
  • cynk - jest pierwiastkiem koniecznym do syntezy kwasów nukleinowych (DNA i RNA), insuliny, szeregu białek, oraz komórek rozrodczych męskich. Odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego, aktywuje ponad 80 enzymów. Jest czynnikiem regulującym przemiany metaboliczne cukrowców, tłuszczowców, białek oraz alkoholu. Ma istotny wpływ na wygląd skóry oraz jej wytworów. Warunkuje odczuwanie smaków oraz zapachów. Jako pierwiastek wchodzący w skład centrum aktywnego dysmutazy ponadtlenkowej, ma udział w ochronie komórki przed destrukcyjnym wpływem wolnych rodników tlenowych (nadmierne ilości wolnego cynku w komórce mogą jednak prowadzić do nasilenia procesów wolnorodnikowych).
  • mangan - jest składnikiem enzymów odpowiadających za metabolizm glukozy i kwasów tłuszczowych, jest istotnym czynnikiem odpowiadającym za prawidłową strukturę kości i skóry. Na bardzo duże znaczenie dla właściwego funkcjonowania układu rozrodczego oraz ośrodkowego układu nerwowego.
  • miedź - podobnie jak żelazo ma udział w procesach produkcji kolagenu oraz erytrocytów (jest niezbędne podczas wbudowywania żelaza do krwi). Odpowiada za prawidłowe gojenie się ran, wchłanianie oraz transport żelaza, metabolizm kwasów tłuszczowych, syntezę RNA. Ma udział w przemianach barwników.
  • jod - reguluje funkcjonowanie tarczycy (jest składnikiem hormonów produkowanych przez tarczycę), zapobiega powstawaniu tzw. wola.
  • selen - jego działanie jest ściśle powiązane z witaminą E. Ma udział w eliminacji z organizmu reaktywnych form tlenu oraz metali ciężkich np.: arsenu, rtęci, kadmu, czy srebra. Ma również wpływ na przemiany hormonów tarczycy.
  • kobalt - jest składnikiem witaminy B12.

WITAMINY.

Mianem witaminy określa się organiczny związek egzogenny, o zróżnicowanej pod względem chemicznym budowie, niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Witaminy są prostymi związkami organicznymi, co umożliwia im przenikanie w niezmienionej postaci przez ściany jelit. Biorąc pod uwagę środowisko, w jakim możliwe jest ich rozpuszczenie, wyróżniamy:

  • witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (A, D, E, K). Mogą być magazynowane w organizmie, w związku z czym ich czasowe niedobory są w pewnym stopniu przez organizm tolerowane.

witaminy rozpuszczalne w wodzie (witamina C oraz te z grupy B: B1, B2, B6, B12, PP, biotyna, kwas pantotenowy i foliowy). Są magazynowane tylko w niewielkim stopniu i dlatego codzienna dawka pokarmowa powinna zawierać optymalną ich ilość.

Funkcje wybranych witamin:

  • A - ma udział w procesach widzenia, odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie komórek nabłonkowych, warunkuje przemiany związków sterydowych, wzrost kości i szkliwa, wpływa na procesy rozmnażania, daje odporność na zakażenia ropne. Jej brak lub niedobór skutkuje łuszczeniem się nabłonków, prowadzi do bezpłodności, zahamowania rozwoju szkieletu, jest przyczyną ślepoty zmierzchowej. Objawami przedawkowania są zmiany skórne.
  • D- ma działanie przeciwkrzywicznie, zwiększa wchłanianie Ca i fosforanów w błonach śluzowych jelit, wpływa na funkcjonowanie kanalików nerkowych. Objawy niedoboru: krzywicy u dzieci i młodzieży, osteoporoza, zmniejszenie odporności na przeziębienia. Hiperwitaminoza: wymioty, stan hiperkalcemii- odkładanie się Ca w tkankach mięśniowych.
  • E - reguluje procesy wpływające na płodność organizmów, jest antyutleniaczem (hamuje proces starzenia), przyśpiesza leczenie oparzeń, zabezpiecza przed poronieniem. Objawy niedoboru: zwyrodnienie mięśni, upośledzenie czynności gonad, zmiany zwyrodnieniowe jąder u mężczyzn i bezpłodność u kobiet. Hiperwitaminoza nieznana.
  • witaminy z grupy B - mają bardzo szerokie spektrum działania m. in.: regulują funkcjonowanie układu nerwowego, krwiotwórczego, odpowiadają za zdrowy wygląd skóry, włosów, paznokci.

Rola oraz znaczenie poszczególnych składników pokarmowych.

OGÓLNE FUNKCJE BIAŁEK:

  • strukturalna,
  • transportowa,
  • regulacyjna,
  • udział w dziedziczeniu genów,
  • udział w procesach widzenia.

OGÓLNE FUNKCJE TŁUSZCZOWCÓW:

  • termoizolacyjna,
  • energetyczna,
  • strukturalna.

Włókno surowe oraz ZBW - węglowodany łatwo oraz trudno strawne:

  • finalny produkt rozkładu węglowodanów u przeżuwaczy stanowią LKT, czyli włókno konieczne do prawidłowego funkcjonowania żwacza, (przeżuwacze 18-22%)
  • w przypadku zwierząt monogastrycznych - ostateczny rozkład ZBW na cukry proste odbywa się w dwunastnicy,
  • udział włókna w funkcjonowaniu układu pokarmowego: trzoda chlewna - 5 do 10 procent suchej masy, drób 4 procent.

Popiół surowy - czysty i niezmieszany. Składające się na niego związki mineralne stanowią:

  • składniki strukturalne,
  • elementy składowe białek, witamin oraz hormonów,
  • czynniki, warunkujące utrzymanie właściwego ciśnienia osmotycznego,
  • czynniki buforujące - zapobiegające zmianom pH krwi,
  • elementy oddziałujące na przewodnictwo nerwowo-mięśniowe,
  • elementy składowe lub aktywatory enzymów.

Przemiana materii - ogół procesów metabolicznych prowadzących do przetworzenia ogółu składników dostarczanych w paszy na składniki organizmu oraz ich produkty.

Przemiana energii - ogół procesów mających na celu umożliwienie organizmowi wykorzystania energii dostarczonej wraz z pokarmem. Podstawową miarę energii dostarczanej w pokarmie jest 1 kaloria (1 kcl). Odpowiada jej 4,8kJ.

Specyficzne uwarunkowania fizjologiczne bydła:

  • zdolność do wykorzystywania celulozy oraz niebiałkowych związków azotowych,
  • wykorzystywanie symbiotycznych mikroorganizmów, żyjących w żwaczu, do przeprowadzania reakcji rozkładu celulozy oraz związków azotowych,
  • finalne produkty podlegające wchłanianiu: LKT (przez ściany żwacza), glukoza oraz aminokwasy (przez ściany jelita),
  • niewielka konieczność dostarczenia witamin zaliczanych do grupy B wraz ze spożywaną paszą.

PROCESY TRAWIENIA.

Trawieniem nazywamy ogół reakcji, mających na celu rozkład złożonych składników dostarczanych w pożywieniu, na proste, łatwo przyswajalne związki chemiczne. Pokarm strawiony ulega wchłanianiu, czyli przenika na sposób bierny lub aktywny przez ściany przewodu pokarmowego do światła naczyń krwionośnych oraz chłonki.

Podstawowe enzymy biorące udział w procesach trawienia.

  1. Enzymy biorące udział w trawieniu białek:
    • pepsyna - wydzielana przez komórki gruczołowe błony śluzowej żołądka, w postaci nieczynnego pepsynogenu. Rozkłada duże cząsteczki białka na mniejsze polipeptydy,
    • trypsyna - składnik soku trzustkowego, aktywuje chymotrypsynogen,
    • chymotrypsyna - składnik soku trzustkowego, trawienie dużych cząsteczek białkowych,
    • aminopeptydaza składnik soku jelitowego, rozkłada peptydy do aminokwasów,
    • dwupeptydazy - wydzielane w jelicie cienkim, trawią dwupeptydy.
  1. Enzymy biorące udział w trawieniu cukrowców:
    • alfa-amylaza - wydzielana przez ślinianki,
    • alfa-amylaza - składnik soku trzustkowego, rozkłada wielocukry do dwucukrów,
    • maltaza - składnik soku jelitowego, trawienie maltozy,
    • laktaza - składnik soku jelitowego, trawienie laktozy,
    • inwertaza - składnik soku jelitowego, rozkład sacharozy.
  1. Enzymy biorące udział w trawieniu tłuszczowców:
    • lipazy - składniki soku trzustkowego i jelitowego, hydrolizują tłuszcze do wolnych kwasów tłuszczowych i glicerolu.

Rok 2005, 9 luty.

PASZE DLA ZWIERZĄT.

Wyróżnia się następujące typy pasz:

  1. Pasze pochodzenia roślinnego - naturalne:
    • okopowe,
    • zielonki,
    • kiszonki (tzw. pasze objętościowe),
    • słoma,
    • siano,
    • nasiona zbóż,
    • nasiona roślin z grupy strączkowych (pasze treściwe).
  1. Pasze pochodzenia roślinnego - wytwarzane przez przemysł:
    • browarniczy,
    • młynarski,
    • cukrowniczy,
    • olejarski.
  1. Pasze pochodzenia zwierzęcego:
    • mączki rybne,
    • mleko,
    • jaja.
  1. Pasze mineralne:
    • krego,
    • sól,
    • fosforany

Pasze można również podzielić na:

    • objętościowe - mniej niż 0,7 JPM,
    • treściwe - więcej niż 0,7 JPM.

Konserwacja paszy:

    • względy ekonomiczne,
    • wybór metody (kiszenie lub koszenie) jest podyktowany warunkami pogodowymi oraz dostępnością specjalistycznych urządzeń.

Skład zielonki pochodzącej z trwałych użytków zielonych takich jak łąki oraz pastwiska uzależniony jest od:

    • sposobu użytkowania - koszenie, wypasanie,
    • dostępności składników pokarmowych - rodzaju gleby, klimatu, nawożenia.

Zakiszanie jest procesem fermentacji. Przeprowadzają go bakterie kwasu mlekowego. Nie potrzebują one do swojego rozwoju dostępności powietrza i najlepiej rozmnażają się w środowiskach ciekłych, w których występują pewne ilości cukru. Bakterie kwasu mlekowego rozkładają cukry do kwasu mlekowego. Powoduje to szybki spadek pH środowiska, warunkujący otrzymanie stabilnej kiszonki.

Zakiszanie zależy od następujących czynników:

    • rodzaju mikroflory,
    • dostępności składników odżywczych (cukrów),
    • wilgotności środowiska
    • warunków tlenowych (preferowane warunki anaerobowe).

Fermentacja jest procesem oddychania zachodzącym bez udziału cząsteczek tlenu. Jej nazwa pochodzi od końcowego produktu oddychania. Drożdże przeprowadzają fermentację alkoholową, czyli rozkład kwasu pirogronowego do alkoholu oraz dwutlenku węgla. Przebiega ona według schematu:

C6H12O6 + 2ADP + 2Pi ® 2C2H5OH + 2CO2 + 2ATP

W komórkach bakterii mlekowych końcowym produktem rozkładu cukrów jest kwas mlekowy:

C6H12O6 + 2ADP + 2Pi ® 2CH3CHOHCOOH + 2ATP

Podstawowe zasady zakiszania oraz pobierania kiszonki:

    • dobranie odpowiedniego rozmiaru silosu,
    • zbieranie roślin przeznaczonych na kiszonki we właściwym stadium rozwojowym,
    • przeprowadzanie procesu kiszenia we właściwej wilgotności,
    • ubijanie,
    • zakrycie,
    • właściwe tempo kiszenia,
    • odpowiednie tempo oraz technika pobierania kiszonek,
    • badanie gotowych kiszonek,
    • żerność.

Znacznej koncentracji energii w przygotowywanej paszy sprzyjają takie czynniki jak:

    • odpowiednio wczesne koszenie traw,
    • późniejszy koszenie zbóż,
    • wydłużenie ściernisk,
    • odpowiednie rozdrobnienie składników kiszonki,
    • czysty zbiór roślin okopowych oraz liści buraczanych.

Rok 2005, 10 luty.

Choroby zwierząt dzielimy na:

    • zakaźne, takie, których przyczyną są czynniki biologiczne,
    • niezakaźne, takie, których przyczyną są czynniki chemiczne, bądź fizyczne.

Nauką badającą czynniki wywołujące choroby oraz warunki, w jakich się ona rozwija jest etiologia.

Do rozwoju choroby zakaźnej może dojść w wyniku zakażenia organizmu gospodarza:

    • grzybem,
    • grzybnią,
    • bakteriami,
    • wirusami,
    • pasożytami wewnętrznymi, zewnętrznymi i owadami.

W przypadku chorób zakaźnych zawsze mamy do czynienia z namnażaniem się czynnika zakaźnego. Mamy również do czynienia ze stanem zapalnym. Jest to odczyn tkanki pojawiający się w odpowiedzi na działanie czynnika zapalnego. Ma on charakter nieswoisty (nie skierowany na konkretny czynnik patologiczny), komórkowy, humoralny oraz metaboliczny. Rozwój stanu zapalnego umożliwia szybkie oraz selektywne nagromadzenie się komórek układu odpornościowego, zdolnych do unieszkodliwienia oraz usunięcia danego patogenu. Ponadto skutkuje on zwiększeniem przepuszczalności naczyń krwionośnych, co umożliwia przenikanie białek osocza oraz białek układu dopełniacza do obszaru zainfekowanej tkanki. Reakcji zapalnej towarzyszą specyficzne objawy. Można je podzielić na dwie grupy:

    • objawy miejscowe - będące rezultatem opisanych wyżej procesów,
    • objawy uogólnione - dotyczące całego organizmu.

Wśród objawów miejscowych stanu zapalnego wymienia się:

    • podwyższenie temperatury ciała (calor) - jest m. in. rezultatem zwiększonego przepływu krwi przez objętą reakcją zapalną tkankę,
    • obrzęk (tumor) - rezultat przenikania białek oraz komórek ze światła naczyń krwionośnych do tkanki,
    • zaczerwienienie (rubor) - wynikające również ze zwiększonego napływu krwi w rejon stanu zapalnego,
    • ból (dolor) - rezultat pobudzenia receptorów bólowych przez mediatory zapalenia oraz ucisk wywierany przez gromadzące się komórki układu odpornościowego,
    • upośledzenie funkcji określonego narządu (functio laesio) - może mieć charakter częściowy, bądź całkowity.

W przebiegu każdej reakcji zapalnej można wyróżnić kilka zasadniczych etapów:

    • marginacja - (czasami etap ten nie jest wyodrębniany), polega na wypchnięciu leukocytu z głównego strumienia krwi w pobliże ściany naczyń pozakapilarnych (grupa naczyń znajdujących się za naczyniami włosowatymi)
    • toczenie się - proces uzależniony do obecności na powierzchni śródbłonka naczyń specyficznych białek zwanych selektynami, rozpoznawanych przez receptory znajdujące się na powierzchni leukocytu. Oddziaływanie pomiędzy selektyną i receptorem nie jest na tyle silne, aby całkowicie zatrzymać raz związaną komórkę. Leukocyt pod naporem osocza odrywa się, wykonuje częściowy obrót i ponownie zostaje "zaczepiony" przez selektyny (toczy się). Pozwala to na zwolnienie tempa przepływu leukocytu przez światło naczynia i wstępną selekcję leukocytów.
    • aktywacja - etap zależny od cytokin. Podczas toczenia się leukocyt ma szansę na przeprowadzenie szczegółowego "rozpoznania" komórek śródbłonka. Dokonuje tego za pomocą znajdujących się na jego powierzchni receptorów. Jeżeli na powierzchni komórek naczynia znajdują się cytokiny, dla których receptory są obecne na błonie leukocytu, dochodzi do jego aktywacji. Jeżeli nie, leukocyt odrywa się od ściany naczynia i wraca do krwi. Jest to więc główny etap selekcji leukocytów oraz wyboru mechanizmu prowadzącego do usunięcia patogenu. Należy bowiem pamiętać, że ekspresja cytokin na powierzchni naczyń krwionośnych jest zmienna i uzależniona od rodzaju patogenu, który zainicjował rozwój reakcji zapalnej.
    • ścisła adchezja - proces zależny od integryn. Po związaniu receptorów leukocytu z odpowiednią integryną, leukocyt zmienia kształt z kulistego na płaski i zaczyna mocno przylegać do śródbłonka.
    • diapedeza - proces migracji leukocytów przez ściany komórek śródbłonka do miejsca zakażenia. Migracja ma charakter chemotaksji dodatniej.

W zależności od tego, w jaki sposób przebiega proces regulacji zapalenia, możemy wyróżnić następujące jego rodzaje:

  • zapalenie ostre - proces regulacji przebiega prawidłowo, objawy miejscowe, bądź ogólne oraz usunięcie patogenu trwa kilka dni,
  • zapalenie podostre - trwa kilkanaście dni,
  • zapalenie przewlekłe - trwa nawet kilka tygodni i wiąże się albo z doborem niewłaściwych mechanizmów efektorowych, albo z niemożliwością usunięcia patogenu. W tym przypadku reakcje układu immunologicznego mogą okazać się szkodliwe dla organizmu.

Diagnozowania chorób zakaźnych można dokonywać przyżyciowo lub pośmiertnie. Najprostszymi metodami pozwalającymi stwierdzić wystąpienie choroby są:

    • oglądanie,
    • osłuchiwanie,
    • obmacywanie,
    • opłukiwanie.

Rok 2005, 11 luty.

ZNACZENIE ZWIERZĄT HODOWLANYCH.

Proces udomowienia zwierząt wiąże się z ich żywieniem oraz pielęgnacją. Uzyskiwanie nowych odmian jest możliwe dzięki wprowadzaniu nowych mutacji, stosowaniu odpowiedniego doboru oraz selekcji. Obecnie na liście zwierząt gospodarskich znajduje się w przybliżeniu dwadzieścia gatunków ssaków oraz dziesięć gatunków ptaków. Hodowla zwierząt z pewnością wpłynęła na rozwój cywilizacji. Dzięki obecności zwierząt gospodarskich człowiek uzyskiwał:

    • pożywienie (mięso, mleko i jego przetwory, jaja; część organów nie nadaje się do spożycia),
    • wełnę, wykorzystywaną do produkcji odzieży oraz dywanów,
    • skóry oraz futra, przeznaczone do wyrobu odzieży i obuwia,
    • sierść, doskonałą do wyrabiania pędzli czy wypełniania materacy,
    • rogi przetwarzane na różnego rodzaju przedmioty użytkowe, ozdobne (np. biżuteria), czy instrumenty muzyczne,
    • wnętrzności stosowane jako osłonki na wędliny (żołądki, pęcherze, jelita),
    • środki do wyrobu mydła lub świec (wosk pszczeli),
    • nawozy naturalne, pozwalające podnieść żyzność gleby, a tym samym uzyskać wyższe plony,
    • siłę roboczą - zwierzęta pociągowe, czy juczne,
    • pomoc w sytuacjach wymagających użycia zmysłów takich jak np. węch (szczególnie zasłużone na tym polu wydają się być psy oraz świnie, znane choćby jako tropicieli trufli),
    • doznania estetyczne.

Człowiek i hodowane przez niego zwierzęta żyją ze sobą od niemal niepamiętnych czasów. Można pokusić się o stwierdzenie, że panujące pomiędzy nimi tymi dwoma gatunkami relacje przypominają w pewnym stopniu symbiozę.

Po zakończeniu II Wojny Światowej odnotowano ogólny wzrost pogłowia zwierząt gospodarskich na świecie. W przypadku świń o 360%, kóz - 280%, bydła - 210%, owiec - 17% procent, koni - 80%. Poniższa tabela przedstawia procentowe zmiany w ilości zwierząt gospodarskich hodowanych na świecie w ciągu ostatnich dziesięciu lat.

Tabela 8. Procentowe zmiany w pogłowiu zwierząt w ostatnim dziesięcioleciu.

MIEJSCE

BYDŁO

ŚWINIE

KOZY

OWCE

KONIE

POLSKA

0,72

0,90

2,90

0,14

0,60

UE

0,93

0,97

0,99

0,96

1,08

ŚWIAT

1,02

1,09

1,17

0,90

1,00

HODOWLA BYDŁA:

  • obecnie na świecie hodowanych jest około 1,4mln sztuk bydła, w Polsce około 6mln, z czego 2,9 mln stanowią krowy,
  • w skali światowej zdecydowanie przeważa hodowla ras mięsnych - około 1 mln sztuk,
  • w Europie ilość bydła mięsnego waha się w granicach 40 do 60%,
  • w naszym kraju przeważa hodowla bydła mlecznego - 85%,
  • na świecie opisano około 800 ras bydła, z czego około 200 to rasy użytkowe, 100 jednostronnie mięsnych, 5 wybitnie mlecznych,
  • w Polsce hodowanych jest około 15 ras bydła, dwie z nich to rasy mleczne (Jersey oraz HF).

Analiza produkcji oraz spożycia mleka w kilogramach, w przeliczeniu na jednego mieszkańca dostarcza następujących danych:

  • ogółem na świecie - 90kg,
  • łącznie w krajach Unii Europejskiej oraz USA - 270 do 350kg,
  • na kontynentach afrykańskim i azjatyckim 12 do 35kg,
  • w Chinach 3 do 5kg,
  • w Polsce - około 200kg.

Ilość sztuk bydła (mln) w niektórych krajach UE:

Tendencje zauważalne w chowie bydła:

  • ograniczenie ilości pogłowia krów produkujących mleko,
  • spadek ilości mleka wytwarzanego w pojedynczym gospodarstwie,
  • specjalizacja produkcji (higiena, koszty hodowli).

Panujące tendencje znajdują odzwierciedlenie w znacznym spadku liczby gospodarstw dostarczających mleko do mleczarni. W roku 1990 był to 1mln gospodarstw w Polsce, w roku 2003 jedynie350 000. Przepisy wprowadzane od roku 2007 nakładają na mleczarnie szereg ograniczeń w kwestii skupu mleka, tak, że będą one przyjmowały jedynie surowiec najwyższej klasy. Należy zauważyć, że ceny mleka dostarczanego z gospodarstw ekologicznych są o około 30 do 40% wyższe.

Skład suchej masy mleka:

HODOWLA OWIEC.

Kierunki chowu:

  • smuszkowo - mleczny,
  • łojowo - mięsny,
  • mięsny,
  • mleczno - wełnisty,
  • pozyskiwanie wełny,
  • pozyskiwanie skór na kożuchy.

W porównaniu do lat poprzednich, w roku 2003 zanotowano około dziesięciokrotny spadek liczby hodowanych sztuk. Stan pogłowia oszacowano na 340 tysięcy. Przyczyn obniżenia wielkości hodowli upatruje się w:

  • obniżeniu dochodowości produkcji wełny,
  • niedopasowaniu struktury rasowej do zmieniających się kierunków produkcji.

Obecne cele hodowli owiec w naszym kraju skupiają się wokół trzech podstawowych zadań:

  • ochrony środowiska naturalnego - prowadzenie tzw. produkcji zrównoważonej,
  • produkcji jagniąt z przeznaczeniem na rzeź,
  • produkcji mleka oraz jego przetworów.

Znaczenie hodowli małych przeżuwaczy:

  • ochrona środowiska naturalnego,
  • społeczno kulturowe,
  • gospodarcze (produkcja mleka, mięsa, wełny).

Czynniki sprzyjające hodowli owiec w Polsce:

  • wysoka opłacalność hodowli,
  • ekstensyfikacja rolnictwa,
  • niskie koszty pasz,
  • otwarcie rynków zbytu w krajach Unii Europejskiej,
  • nadprodukcja podstawowych gałęzi produkcji zwierząt,
  • hodowla korzystna z punktu widzenia ochrony środowiska.

Rok 2005, rok12 luty.

1. Podaj definicję warzywa.

Warzywem nazywamy, rośliny zielne, jednoroczne, dwu- lub wieloletnie, które mogą być spożywane bez uprzedniego przetworzenia. Mogą być spożywane w całości, bądź tylko częściowo - korzenie, liście, pędy, nasiona, kwiatostany, owoce. Warzywa można podzielić na następujące grupy:

  • kapustne (brokuł, kapusta, kalafior),
  • cebulowe (cebula, czosnek, szczypiorek),
  • liściowe (burak, szpinak, pietruszka),
  • korzeniowe (burak, marchew, seler korzeniowy),
  • psiankowate (papryka, pomidor, miechunka),
  • dyniowate (dynia, melon, ogórek),
  • rzepowate (rzepa, rzodkiew, brukiew),
  • strączkowe (bób, fasola, soja),
  • wieloletnie (szczaw, rabarbar, szparag),
  • inne (batat, karczoch, kukurydza).

2. Jakie gatunki warzyw znajdują się w uprawie towarowej?

  • Kapusta, marchew, kalafior, pomidor, sałata, ziemniak wczesny, pietruszka, por, seler, burak ćwikłowy, kapusta, cebula, fasola, groch zielony, ogórek, szparag, rzodkiewka, szpinak.

3. Scharakteryzuj produkcję warzyw w Polsce.

  • Podstawę (90%)produkcji stanowi siedem gatunków warzyw. Są to: marchew, kapusta, ogórek, pomidor, cebula, burak ćwikłowy, kalafior. Konsumpcja warzyw zmienia się sezonowo, największa jest w okresie letnim i wczesnojesiennym.

4. Jakie czynniki klimatyczne wpływają na uprawę roślin w Polsce?

Średnia ilość opadów na środkowym obszarze Polski wynosi 600mm. Deficyty opadów oszacowano na 100 do 140 mm. Ważny z punktu widzenia prowadzenia hodowli roślin jest także:

  • roczny rozkład opadów,
  • grubość oraz czas zalegania pokrywy śnieżnej,
  • występowanie oraz przebieg procesów gradowych.

Biorąc pod uwagę wilgotność powietrza, stosunkowo niewielkie wymagania mają marchew oraz pomidory, natomiast znacznie większe kalafiory, czy ogórki.

Wśród gatunków wymagających wysokiej wilgotności oraz niskich temperatur należy wymienić zielony groch oraz warzywa kapustne.

Natężenie światła:

  • wysokie natężenie promieni słonecznych ma niekorzystny wpływ na proces bielenia szparagów i kalafiorów,
  • bielenie roślin powodowane jest występowaniem wysokiej temperatury oraz niedoboru światła,
  • natężenie światła powinno być skorelowane nie tylko z temperaturą, ale i z występującym w powietrzu stężeniem dwutlenku węgla.

Biorąc pod uwagę zapotrzebowanie roślin na natężenie światła można je podzielić na:

  • rośliny dnia długiego - mogą wejść w fazę rozwoju generatywnego wtedy, gdy obserwujemy przewagę długości dnia nad nocą,
  • rośliny dnia krótkiego - rozpoczynają kwitnienie i owocowanie w warunkach dnia krótkiego.

5. W jaki sposób temperatura ogranicza możliwość produkcji warzyw?

Każde warzywo ma określone optimum termalne. Znaczące odchylenie w obu kierunkach od optimum ogranicza prawidłowy wzrost i rozwój rośliny.

6. Wymień najważniejsze problemy hodowli warzyw polowych.

  • deficyt kapitału,
  • znaczne jednostkowe koszty produkcji,
  • sezonowość podaży,
  • niska samoorganizacja producentów,
  • rozdrobnienie produkcji,
  • niska jednolitość produktu,
  • mała i zmienna wydajność otrzymywanych plonów,
  • niska jakość produktu,
  • sezonowość podaży,
  • niewielki stopień specjalizacji produkcji.

W prowadzonych obecnie uprawach warzyw odnotowuje się następujące tendencje:

  • koncentracja produkcji,
  • zwiększania specjalizacji produkcji,
  • dążenie do utrzymania ciągłości sprzedaży,
  • perfekcja upraw,
  • ograniczanie środków,
  • zwiększenie różnorodności asortymentu,
  • podnoszenie jakości produktu,
  • wprowadzanie produkcji ekologicznej.

7. Wymień wady oraz zalety płynące ze specjalizacji produkcji warzyw.

Specjalizacja oznacza zogniskowanie upraw na dwóch, trzech gatunkach warzyw.

Wśród zalet można wymienić:

  • zmniejszenie kosztów produkcji,
  • możliwość podniesienia jakości produktu,
  • możliwość prowadzenia współpracy i wymiany doświadczeń między gospodarstwami o podobnym, bądź identycznym profilu produkcji,
  • możliwość prowadzenia hodowli dla konkretnego odbiorcy i dostosowanie procesu produkcji do konkretnych wymagań.

Wadą wprowadzenia specjalizacji w produkcji jest:

  • wysokie ryzyko ekonomiczne (przy okresowej nadprodukcji określonego gatunku gospodarstwo osiąga straty),
  • sezonowe spiętrzenie pracy, konieczność zatrudniania pracowników sezonowych,
  • wysokie zagrożenie ekologiczne,
  • rozkład płodozmianu.

Rok 2005, 13 luty.

Podział roślin ozdobnych ze względu na długość ich życia:

  • jednoroczne (J) - cała ontogeneza ogranicza się do jednego roku,
  • dwuletnie (D) - ontogeneza trwa dwa lata, przy czym kwitnienie i wytwarzane nasion ma odbywa się w drugim roku uprawy,
  • byliny (B) - są to zielne rośliny wieloletnie, zimujące w gruncie. Organami zimującymi są korzenie wraz z nasadami pędów.
  • rośliny trwałe (r) - podobnie jak byliny są zielnymi roślinami wieloletnimi, ale w klimacie umiarkowanym nie są zdolne do zimowania w gruncie. W okresie zimowym muszą być przechowywane w zimnych szklarniach, bądź piwnicach.
  • rośliny cebulowe (c) - ich organem przetrwalnikowym jest cebula. Jej łuski są przekształconymi liśćmi, osadzonymi na silnie skróconym pędzie, czyli tzw.
  • rośliny bulwiaste -ich organami przetrwalnikowymi są bulwy, wyrastające z nasady pędów lub korzeni. Bulwy pędowe są zazwyczaj pokryte łuskami, natomiast korzeniowe są nagie.

Jednym ze sposobów rozmnażania roślin ozdobnych jest wysiew nasion. Można je wysiewać w terminie:

  • zimowym, czyli w pierwszej połowa marca np.:
  • szałwię błyszczącą, begonie przeznaczone do uprawy w kwietnikach,
  • begonie do uprawy doniczkach,
  • goździk ogrodowy z przeznaczeniem do ogródków skalnych i pojemników,
  • celozję srebrzystą na kwietniki oraz kwiaty cięte,
  • aster chiński do uprawy w kwietnikach, na grzędy (obsady powinny być luźne na obrzeżu ogrodu), w donicach,
  • wyżlin większy, nazywany również lwią paszczą, na kwiaty cięte oraz kwietniki,
  • lewkonię letnią do kwietników i na kwiat cięty,
  • petunię ogrodową do doniczek podwieszanych oraz kwietników,
  • aksamitkę wzniesioną do kwietników (roślina wytwarza znacznej wielkości koszyczki kwiatowe),
  • aksamitkę wąskolistną z przeznaczeniem na obwódki (w odróżnieniu od poprzedniej ma niewielkie koszyczki kwiatowe),
  • aksamitkę rozpierzchłą np. na obsadzenie terenów wokół szklarni (gatunek intensywnie pachnący),
  • terminie wczesnowiosennym, czyli na przełomie drugiej połowy marca i pierwszej połowy kwietnia np.:
  • szarłat zwisły z przeznaczeniem na suche bukiet,
  • złociszek uskrzydlony,
  • zatrwian wrębny,
  • groszek pachnący, znajdujący zastosowanie jako roślina osłonowa,
  • cyprys letni,
  • koniec kwietnia - do gruntu:
  • jęczmień grzywiasty,
  • maciejka,
  • dymuszek jajowaty, znajduje zastosowanie w produkcji suchych bukietów,
  • słonecznik zwyczajny, może być stosowany jako roślina osłonowa, natomiast odmiany niewytwarzające pyłku mogą znaleźć zastosowanie w bukieciarstwie,
  • terminie późnowiosennym, czyli po 15 maja, np.:
  • dynia zwyczajna,
  • nasturcja większa,
  • od połowy lipca do połowa sierpnia np.:
  • stokrotka pospolita do uprawy w doniczkach,
  • fiołek ogrodowy,
  • bratek do uprawy w doniczkach, kwietnikach, czy cmentarzach,
  • niezapominajka leśna z przeznaczeniem na balkony oraz obwódki kwietnikowe,
  • rośliny kwitnące wiosną, dzielone po kwietniu, czyli krótkowieczne byliny kobiercowe, np.:
  • żagwin ogrodowy,
  • smagliczka skalna,
  • płonnik szydlasty,
  • rogownica kutnerowata, doskonała na obwódki, rabaty, czy do ogródków skalnych,
  • gęsiówka kaukaska,
  • rośliny długowieczne, dzielone po kwietniu, kwitnące wiosną i latem np.:
  • ostróżka ogrodowa, często wysadzana w parkach,
  • piwonia chińska
  • rośliny kwitnące pod koniec sezonu letniego, dzielone wiosną np.:
  • rubekie,
  • astry,
  • byliny kłączowe,
  • jastruń wielki z przeznaczeniem na rabaty oraz od obsadzania parków,
  • kosaciec niski z przeznaczeniem na rabaty oraz do ogródków skalnych
  • kosaciec niemiecki do obsadzania rabat,

KARPA formacja roślinna, do której należą:

  • konwalia majowa,
  • miechunka rozdęta,
  • bergenia sercowata,
  • barwinek pospolity,
  • fiołek wonny,
  • ubiorek wiecznie zielony - roślina o liściach zimozielonych.

BYLINY DO OGRÓDKÓW SKALNYCH:

  • szałwia srebrzysta,
  • dzwonek karpacki,
  • skalnica Arendsa,
  • szarotka alpejska,
  • pelargonia rabatowa,
  • dalia ogrodowa,
  • pelargonia bluszczolistna,
  • paciorecznik ogrodowy.

ROŚLINY CEBULOWE:

  • narcyz,
  • tulipan,
  • śnieżnik,
  • hiacynt wschodni,
  • szachownica kostkowa,
  • przebiśnieg pospolity.

ROŚLINY BULWIASTE:

  • krokus wiosenny - rozdzielanie bulw powinno odbywać się co rok, w uprawach amatorskich raz na trzy, cztery lata w czerwcu,
  • mieczyk ogrodowy - bulwy powinny być wysadzane do gruntu na przełomie kwietnia i maja, po przekwitnięciu rośliny można rozdzielać bulwy przybyszowe (wrzesień),
  • zimowit jesienny - rozdzielenia bulw należy dokonać wiosną, w końcu kwietnia, po wykopaniu rośliny.

ROŚLINY PRZEZNACZONE DO UPRAWY POD OSŁONAMI, W TUNELACH OGRZEWANYCH ORAZ SZKLARNIACH:

  • róża wysadzana z półzdrewniałych, sadzonek pędowych,
  • zantedeskie etiopska wysadzana z kłączy dzielonych na przełomie czerwca i lipca,
  • goździk szklarniowy wysadzany z zielnych, sadzonek pędowych, na których znajduje się po 4, 5 węzłów,
  • dziurawiec farbierski,
  • anturium uprawne,
  • gipsówka wiechowata, stosowana jako wypełniacz do bukietów.

ROŚLINY CEBULOWE CIĘTE:

  • narcyzy,
  • tulipany,
  • impy holenderskie,
  • hiacynty,
  • lilie.

Pędzenie roślin cebulowych polega na umieszczeniu cebuli początkowo w temperaturze +5°C (np. w chłodni), a następnie przeniesieniu jej w miejsce gdzie panują znacznie wyższe temperatury. Zabieg ten umożliwia przerwanie spoczynku roślin cebulowych i znacznie skraca czas potrzebny roślinie do wytworzenia pąków kwiatowych.

ROŚLINY BULWIASTE CIĘTE:

  • liatra kłosowa,
  • kurkuma wąskolistna, można ją rozmnażać przez podział bulwiastych kłączy,
  • frezja mieszańcowa, można rozmnażać przez rozdzielanie bulw po zakończeniu kwitnienia (zwykle koniec maja).

ROŚLINY DONICZKOWE:

  • sępolia mieszańcowa,
  • hortensja ogrodowa (niewielkie wymagania),
  • wilczomlecz piękny (trudny w hodowli),
  • falenopsis,
  • pantofelnik ogrodowy,
  • azalia,
  • cyklanem perski (niewielkie wymagania),
  • pierwiosnek zwyczajny.

ROŚLINY O LIŚCIACH OZDOBNYCH:

  • cibora zmienna (roślina ciepłolubna),
  • figowiec sprężysty,
  • trójskrzyn pstry,
  • maranta dwubarwna,
  • cicuc australijski (niskie wymagania temperaturowe),
  • figowiec beniaminka,
  • cisus nomboliotny,
  • begonia królewska,
  • bluszcz pospolity,
  • chryzantemy standardowe,
  • wężownica gwinejska (hodowle można prowadzić w tunelach nieogrzewanych),
  • celozja srebrzysta,
  • chryzantemy gałązkowe,
  • lwia paszcza,
  • ozdobne odmiany kapusty,
  • dzwonki irlandzkie

ROŚLINY DONICZKOWE I PRZEZNACZONE DO HODOWLI W TUNELACH NIEOGRZEWANYCH:

  • chryzantemy zaliczane do grupy Sanbrero,
  • chryzantemy zaliczane do grupy Time,
  • bonsai.