Drzewo iglaste rosnące w krajach śródziemnomorskich, obecnie popularna roślina cmentarna. Już starożytni Rzymianie uznawali je za symbol żałoby, a jego gałęzi używano na pogrzebach. Z kolei u innych ludów jako roślina wiecznie zielona i długowieczna uchodził za symbol nieśmiertelności i długiego życia. W dawnych Chinach wierzono, że spożywanie nasion cyprysu zapewnia długowieczność. Wedle tradycji arka Noego zbudowana została z drzewa cyprysu.
Cyprys symbolizuje troskę, smutek, żałobę, śmierć, rozpacz, ale też trwałość, nieśmiertelność, życie pośmiertne, odrodzenie, zmartwychwstanie, świętość życia, płodność.
CYPRYS - WIECZNOŚĆ, TRWAŁOŚĆ; Bóg przemawia do Izraela: "Jestem jak cyprys zielony, dzięki mnie wyrośnie twój owoc" (Księga Ozeasza).
CYPRYS - SMUTEK, ŻAŁOBA: W utworze Horacego cyprys jest drzewem cmentarnym, symbolizującym żal i smutek związane ze śmiercią:
"A z drzew, co je dziś sadzisz w swym ogródku,
Żadne do grobu ciebie nie powiodą,
Chyba cyprysy jedne, drzewa smutku".
CYPRYS - ROZSTANIE, ŚMIERĆ: Gustaw - romantyczny kochanek pojawia się w domu księdza z gałęzią cyprysu w dłoni. Nazywa ją swoim jedynym przyjacielem, co ksiądz bierze za dowód obłędu swojego dawnego ucznia. W rzeczywistości cyprys przypomina Gustawowi o rozstaniu z ukochaną:
"Poznaj gałąź cyprysową, to pamiątki rozstania (...)
Jej ręką ułamana gałąź cyprysowa
Zawsze mi przypomina ostatnie «bądź zdrowa»".
CYPRYS - SYMBOL OBCOŚCI, SZTUCZNOŚCI w kontraście z tym, co rodzime, swojskie, znane:
"Czy zachwalany cyprys, długi, cienki, chudy?
Co zdaje się być drzewem nie smutku, lecz nudy?
Mówią, że bardzo smutnie wygląda na grobie:
Jest to jak lokaj Niemiec we dworskiej żałobie,
Nie śmiejący rąk podnieść, ani głowy skrzywić,
Aby się w etykiecie niczym nie sprzeciwić".
Tadeusz złośliwie charakteryzuje zagraniczne rośliny, przeciwstawiając im urodę i prostotę rodzimych drzew i krzewów.
CYPRYS - SYMBOL IDEALIZMU, wiecznej, trwałej miłości, symbol postawy romantycznej:
"Cyprysy mówią, że to dla Julietty,
Że dla Romea ta łza znad planety
Spada - i groby przecieka".
Norwid kontrastuje dwie postawy: romantyczną, która ma związek z idealizmem, postrzeganiem świata przez pryzmat uczuć i racjonalistyczną, związaną z patrzeniem na świat przez pryzmat naukowych reguł i doświadczeń.
