Alfabet łaciński i kultura piśmiennicza dotarły do Polski po przyjęciu przez Mieszka I chrztu w X wieku. Wtedy to do kraju Piastów przybyli wykształceni duchowni, którzy zajmowali się spisywaniem ksiąg. Księgi były wówczas materiałem bardzo cennym, ich kopiowaniem zajmowali się skryptorzy, a iluminatorzy nanosili na nie barwne ozdoby, inicjały i miniatury.

Początkowo wszelkie dokumenty, dzieła historyczne i literackie spisywano wyłącznie po łacinie. Jednak nazwy własne miejscowości czy osób nie mogły być tłumaczone, zapisywano je więc tak, jak brzmiały w języku polskim. Najstarsze słowa zapisane po polsku znajdują się w dokumencie z 1136 roku. Jest to bulla papieża Innocentego II, ów dokument skierowany do gnieźnieńskiego biskupa Jakuba, zawiera około 400 polskich nazw miejscowych i osobowych. Jest to tak zwana "Złota bulla języka polskiego", stanowiąca najstarszy zabytek naszego języka.

Z kolei całe zdanie zapisane po polsku pojawia się w tzw. "Księdze henrykowskiej", powstałej ok. 1270 roku. Jest to "Kronika klasztoru Cystersów" założonego w Henrykowie na Dolnym Śląsku. Owo pierwsze zdanie brzmi: "DAJ AĆ JA POBRUSZĘ, A TY POCZYWAJ". Jest to wypowiedź męża skierowana do żony. Inne ważne zabytki polskiej mowy to:

  • "Kazania świętokrzyskie" powstałe około XIII wieku (przechowywane w klasztorze na Łysej Górze), adresowane były raczej do wykształconych warstw społeczeństwa.
  • "Psałterz floriański", pochodzący z XIV wieku, zawierający wszystkie150 psalmów, będący przekładem wykonanym dla królowej Jadwigi Szaroszpatak.
  • "Kazania gnieźnieńskie", powstałe pod koniec XIV wieku i przeznaczone do wygłoszenia do prostego ludu.
  • "Biblia królowej Zofii", pochodząca z XV wieku, jest to przekład wykonany na zlecenie żony Władysława Jagiełły.

Te pierwsze teksty zapisane po polsku stanowią bezcenny zabytek pozwalający śledzić rozwój języka od czasów średniowiecznych.