Adam Mickiewicz napisał "Księgi narodu polskiego" i "Księgi pielgrzymstwa polskiego" w 1832 roku w Paryżu. Poeta pisząc je, myślał o ludziach, przebywających za granicą, którym było potrzebne podtrzymanie na duchu, po klęsce powstania listopadowego. Maja kształt, rozprawy politycznej, pisane są jako poemat pisany prozą.

Księgi, są kontynuacją dalszych losów Polski, przedstawionych w wizji Widzenie księdza Piotra, z III cz. "Dziadów". Stanowią, one ideologiczną spójność. Bernardyn, modli się w celi i ma wizję Polski, jako kraju, który cierpi. Widzi, także sens, takich cierpień. Dzieje Polski, przedstawione są, jako wizja podobna do cierpień Chrystusa, na krzyżu. Polska ma umrzeć na krzyżu, rozciągnięta pomiędzy trzema zaborcami, później zmartwychwstanie, aby uratować inne narody i uwolnić je spod jarzma tyranii.

"Ach, Panie, już widzę krzyż - ach, jak długo, długo

Musi go nosić - Panie, zlituj się nad sługą.

Daj mu siły, bo w drodze upadnie i skona -

Krzyż ma długie, na całą Europę ramiona,

Z trzech wyschłych ludów, jak z trzech twardych drzew ukuty. -

Już wleką; już mój Naród na tronie pokuty -

Rzekł: "Pragnę" - Rakus octem, Borus żółcią poi,

A matka Wolność u nóg zapłakana stoi.

Patrz - oto żołdak Moskal z kopiją przyskoczył

I krew niewinną mego narodu wytoczył".

Mickiewicz przedstawia, ideę mesjanizmu, której był zwolennikiem. Ksiądz Piotr, widzi jak zostaje wywożona młodzież na Syberię. Wśród niej poznaje tego, który ma wyzwolić kraj z niewoli.

"To namiestnik wolności na ziemi widomy!".

"Z matki obcej, krew jego dawne bohatery,

A imię jego czterdzieści i cztery".

"Księgi narodu polskiego", mają podtytuł "Od początku świata, aż do umęczenia narodu polskiego", który obejmuje ludzkość od momentu stworzenia, do klęski powstania listopadowego. Mickiewicz, pragną dowartościować Polaków, aby czuli, że są narodem wybranym. Pragną, uwznioślić działanie rodaków i utwierdzić w przekonaniu, że w losach świata odgrywamy znaczącą rolę. Poeta wystylizował poemat, na styl biblijny. Miał być doskonale rozumiany, ogólnie dostępny i miał być dziełem przewodnim dla Polaków.

"Na początku była wiara w jednego Boga i była wolność na świecie".

Po czasie, pełnym spokoju, nadszedł okres niewoli i tyranii (rządy imperium rzymskiego), później pojawił się Chrystus, który odnowił boski porządek rzeczy."Królowie zepsuli wszystko", odnawiając rządy naznaczone cierpieniem i uciskiem. Państwa "Świętego Przymierza": Rosja, Prusy, Austria, wprowadził despotyzm i terror.

"Imiona tych trzech królów, Fryderyka, Katarzyny i Marii Teresy, były to trzy bluźnierstwa, a ich życia trzy zbrodnie, a ich pamięć trzy przeklęctwa.

Tedy owa trójca widząc, iż jeszcze nie dosyć narody głupie i zepsute były, wyrobiła nowego bałwana, najobrzydliwszego ze wszystkich, i nazwała tego bałwana Interes, a tego bałwana nie znano u pogan dawnych".

Trójca ta zniszczyła, taka, wartość jak wolność. Polska nie poddała się, nadal pamiętała o swoich tradycjach i "złotej wolności" szlacheckiej. Zabiła Polskę, jednak ta nie umarła. Kiedyś zmartwychwstanie, aby uwolnić również inne narody z niewoli i ucisku.

"I rzekła na koniec Polska: Ktokolwiek przyjdzie do mnie, będzie wolny i równy, gdyż ja jestem WOLNOŚĆ".

Adam Mickiewicz, przedstawia czasy od początku istnienia przez narodziny Chrystusa, do współczesności po powstaniu. Stworzył koleje dziejów, mesjanistycznego znaczenia Polski. Drugą część utworu "Księgi pielgrzymstwa polskiego", poeta poświęcił emigracji. Uważa, że ludzie, którzy wyemigrowali, wyemigrowali mogą pomóc ojczyźnie i w nich znajduje się potencjał, który może wyzwolić kraj. Przedstawia emigrację, w sposób wyidealizowany, pomimo wytknięcia jej wad. Widzi w polskiej emigracji, ludzi, którzy przyniosą pokój. Krytykuje ludzi. Którzy mieszkają w kraju, cierpią niewolę i nic nie robią.

"Bo kto siedzi w Ojczyźnie i cierpi niewolę, aby zachował życie, ten straci Ojczyznę i życie; a kto opuści Ojczyznę, aby bronił Wolność z narażeniem życia swego, ten obroni Ojczyznę i będzie żyć wiecznie".

Zakończenie utworu, przedstawia posłannictwo tego dzieła. Mickiewicz, namawia do czytania ksiąg, aby emigracja wiedziała, jakie czeka ją posłannictwo.

"Czytajcie je, bracia - wiara - żołnierze; a ci, co między wami starsi, których nazywacie podoficerami, czyli namiestnikami, niech wam objaśniają i wykładają".

Pomimo tego, że Polacy byli bardzo przychylni twórczości Mickiewicza, "Księgi narodu polskiego", zostały przyjęte, z dużą rezerwą. Utwór ten został dobrze przyjęty przez cudzoziemców. Zostały przetłumaczone, na angielski, niemiecki, francuski i wszystkie języki zaliczane do słowiańskich. Zofia Stefanowska napisała: " […] w kulturze europejskiej zajmują "Księgi…" poczesne miejsce, wśród manifestów idei rewolucyjnych i narodowowyzwoleńczych".

W 1833 roku w Paryżu, Adam Mickiewicz, objął stanowisko redaktora naczelnego "Pielgrzyma Polskiego", które pod jego wpływem, zaczęło zamieszczać idee związane z demokratycznymi poglądami Lelewela, którego Mickiewicz był uczniem i zwolennikiem. Pismo, było popularne i cieszyło się dużą poczytnością. Podkreślało sprawę Polski, nierozerwalnie z interesami Europy. Głosiło zjednoczenie się krajów, przeciwko tyranii i uciskowi.