Do najstarszych zabytków języka polskiego należą:
- Bulla Innocentego II, skierowana do arcybiskupa gnieźnieńskiego Jakuba (zwana Bullą gnieźnieńską) - rok napisania - 1136.
- Księga Henrykowska z 1270 roku. W księdze tej znaleziono pierwsze pełne polskie zdanie: Day ut ja pobrusa a ti poziwai - mąż zwracał się do żony podczas pracy - pozwól, niech teraz ja pokręcę żarnami, a ty odpocznij.
- Dwie pierwsze strofy Bogurodzicy - datowane na XIII wiek.
- Kazania Świętokrzyskie - XIV wiek. Odnalezione przez sławnego historyka literatury - Aleksandra Brücknera w petersburskiej bibliotece publicznej w 1890 roku. Służyły jako oprawa do innego dzieła i były pocięte na paski. Zachowało się osiemnaście pasków. Kazania pochodzą z klasztoru benedyktynów w Górach Świętokrzyskich. Są to kazania na święta kościelne, pisane po polsku i po łacinie.
- Kazania Gnieźnieńskie - XV wiek. Znalezione w Gnieźnie w kaplicy katedralnej. Zawierają sto trzy kazania łacińskie i dziesięć w języku polskim. Na marginesach tekstów łacińskich znajdują się zapiski - tzw. GLOSY (komentarze).
- Psałterz Floriański z XIV wieku. Został odnaleziony w Austrii w klasztorze Świętego Floriana.
- Psałterz Puławski - XV wiek.
- Biblia Królowej Zofii z XVI wieku. Do naszych czasów zachował się jedynie fragment przekładu Starego Testamentu.
- Roty sądowe - teksty przysiąg sądowych - XV wiek.
- Przekład z języka łacińskiego na język polski - Statut Wiślicki Kazimierza Wielkiego - druga połowa XV wieku.
- Traktat o ortografii polskiej Jakuba Parkoszowica z 1440 roku. Jest to pierwszy zbiór zasad pisowni polskiej. Spisany po łacinie.
