Mimo klęski Rosji w wojnie krymskiej nie nastąpiła znacząca liberalizacja życia społecznego. Nowy car Aleksander II odrzucił prośby Polaków o autonomię: "żadnych mrzonek, panowie". Przeprowadził jednak pewne reformy wewnętrzne. Zmarłego namiestnika Paskiewicza zastąpił Michał Gorczakow, znacznie łagodniejszy. W 1857 zezwolono na otwarcie Akademii Medyczno -Chirurgicznej, a w 1858 otwarto Towarzystwo Rolnicze. Była to pierwsza legalna organizacja, która w niedługim czasie pełnić zaczęła rolę swoistego forum parlamentarnego. Na czele Towarzystwa stał Andrzej Zamoyski.
Dominującym problemem społecznym była tzw. kwestia włościańska. Inteligencja i mieszczaństwo domagały się reform liberalnych, zniesienia pańszczyzny i uwłaszczenia chłopów. Wierzono, że chłop uzyskawszy świadomość narodową będzie obrońcą narodowej sprawy.
Problem stanowiły też mniejszości narodowe zamieszkujące tereny Królestwa Polskiego. Wielokrotnie poruszaną kwestią była sprawa asymilacji Żydów.
Część inteligencji proponowała program poprawy sytuacji gospodarczej, oświatowej. Wierzyli, że tylko takie społeczeństwo jest w stanie podjąć skuteczną walkę o niepodległość. Nazywano ich pogardliwie millenerami, sugerując, że odkładają walkę o niepodległość na tysiąc lat. Na czele millenerów stał Edward Jurgensen Przeciwnikami tej postawy była głównie młodzież studencka, drobnomieszczaństwo i ubożejąca średnia szlachta. W tych kręgach myślano o walce zbrojnej. Podgrzanie temperatury spowodowały wieści o zjednoczeniu Włoch. W latach 1860 - 63 aktywność społeczna wyrażała się w pokojowych manifestacjach. Tłum śpiewał pieśni religijne i patriotyczne (Boże , coś Polskę i Jeszcze Polska nie zginęła).
