Mendel Gdański - geneza utworu i gatunek
W XIX wieku ludność pochodzenia żydowskiego należała do odrębnej grupy społecznej pod względem religijnym czy też etnicznym. Jest to wiek rozwijającego się kapitalizmu, który w swoim założeniu propagował hasła antysemickie. Bezwzględna polityka władz cesarskich, a także antysemicka propaganda głosząca konkurencję ekonomiczną między Polakami a Żydami prowadziła do tak zwanych: pogromów żydowskich. Asymilacja Żydów nic tu niestety nie pomogła. Masowe, tragiczne w skutkach napady na Żydów, stały się tematem ówczesnych pisarzy i twórców. Autorka Maria Konopnicka w noweli Mendel Gdański przeciwstawiła się masowym pogromom antysemickim i brutalnym napaściom na Żydów.
Nowela Mendel Gdański Marii Konopnickiej z drugiej połowy XIX wieku w podtytule nadanym przez pisarkę została określona jako tak zwany: obrazek. Obrazek to odmiana noweli przedstawiająca drobny wycinek rzeczywistości. Utwór Mendel Gdański jest więc nowelą. Nowela jako gatunek literacki dominowała w okresie epoki literackiej, jaką jest pozytywizm. Nowela to krótki utwór epicki pisany prozą. Nowela posiada zwartą kompozycję oraz jednowątkową fabułę. Nowelę cechuje dramatyczna akcja, która ostatecznie prowadzi do rozstrzygnięcia. W punkcie kulminacyjnym rozwiązują się skomplikowane losy bohaterów. Nowela kończy się także wymowną puentą, która ma za zadanie podkreślić symbolikę wypowiedzi całego utworu literackiego. Twórcą noweli był Giovanni Boccaccio. Boccaccio to włoski humanista epoki początkowego renesansu.
