Eneida - streszczenie szczegółowe
Księga I
Epopeja rozpoczyna się inwokacją do muzy, w której Wergiliusz prosi o natchnienie do opowiedzenia jak przebiegły losy Eneasza, trojańskiego bohatera. Dowiadujemy się, że Eneasz, po upadku Troi, zmierza z towarzyszami do Italii, gdzie ma założyć nowe państwo. Bogowie mają jednak wpływ na jego losy – Juno, pałająca nienawiścią do Trojan, wywołuje burzę na morzu, która rozprasza flotę Eneasza. Z kolei Wenus, matka bohatera, prosi Jowisza o ochronę dla syna. Jowisz zapewnia Wenus, że los Eneasza jest ustalony, a Trojanie wypełnią swoje przeznaczenie. Neptun uspokaja morze, a Eneasz dociera do wybrzeży Afryki. Wenus, pod postacią śmiertelniczki, prowadzi Eneasza do Kartaginy, gdzie króluje Dydona. Z boską interwencją Trojanin zostaje przyjęty gościnnie przez królową, która organizuje ucztę na cześć przybyszy. Relacje Eneasza i Dydony szybko przeradzają się w uczucie, co zapoczątkuje ich tragiczny wątek miłosny.
Księga II
Podczas uczty u Dydony Eneasz opowiada o upadku Troi. Przypomina zdradę Greków, którzy za pomocą podstępu z drewnianym koniem zdobyli miasto. Opisuje noc pełną chaosu i zniszczenia, heroiczną walkę Trojan, a także tragiczne sceny, takie jak śmierć Priama. Dowiadujemy się także, jak zginęła zgubiona żona Eneasza, Kreuza. Ostatecznie Eneasz, nakłoniony przez bogów, ucieka z miasta, zabierając ojca Anchizesa, syna Askaniusza i Penaty – symbole domowego ogniska. Historia ta ukazuje jego odwagę i wierność przeznaczeniu.
Księga III
Eneasz kontynuuje swoją opowieść, opisując lata wędrówki po morzach. Trojanie odwiedzają ruiny Troady, Thrakię, Delos i Kretę, szukając miejsca na osiedlenie się. Każda z tych ziem okazuje się niewłaściwa. Bohaterowie przeżywają liczne niebezpieczeństwa, w tym spotkanie z cyklopem Polifemem na Sycylii. Podczas podróży umiera Anchizes, co jest dla Eneasza wielkim ciosem. W księdze tej podkreślona jest determinacja bohatera oraz wola bogów prowadząca go ku Italii.
Księga IV
Dydona, zakochana w Eneaszu, pragnie, by pozostał w Kartaginie. Za sprawą Wenus i Junony miłość królowej przybiera na sile. Eneasz i Dydona spędzają razem czas, ale bohater wie, że musi kontynuować podróż. Boskie przypomnienie o jego misji sprawia, że opuszcza Kartaginę. Zrozpaczona Dydona, przeklinając Eneasza i przepowiadając konflikt między Rzymem a Kartaginą (w tym zburzenie Kartaginy), popełnia samobójstwo. Księga ukazuje konflikt między ludzkimi uczuciami a przeznaczeniem.
Księga V
Po opuszczeniu Kartaginy Trojanie docierają na Sycylię, gdzie organizują igrzyska na cześć zmarłego Anchizesa. Zawody te są okazją do ukazania charakterów bohaterów. Tymczasem Junona podsyca bunt wśród trojańskich kobiet, które podpalają floty. Pożar zostaje ugaszony, ale Eneasz traci część statków. Część Trojan zostaje na Sycylii, a reszta kontynuuje podróż ku Italii.
Księga VI
Eneasz dociera do Italii i wstępuje do podziemi, by spotkać ducha Anchizesa. W podziemnym świecie widzi przyszłe dusze bohaterów Rzymu, co wzmacnia jego determinację. Anchizes wyjawia mu wizję przyszłej wielkości Rzymu, która ma być nagrodą za jego poświęcenie i trud.
Księga VII
Eneasz i jego towarzysze lądują w Lacjum, gdzie króluje Latynus. Król przyjmuje Trojan przyjaźnie i oferuje Eneaszowi rękę swojej córki Lawinii. Przeznaczenie jest jasne – Eneasz ma założyć nowe państwo w Italii. Jednak Junona ponownie interweniuje, wzbudzając gniew Turnusa, wodza Rutulów, który również stara się o Lawinię. Konflikt zaostrza królowa Amata, matka Lawinii, która wspiera Turnusa. Junona sprowadza Furie, by podsycić chaos i sprowokować wojnę. Turnus gromadzi armię, a Eneasz przygotowuje się do walki, szukając sojuszników wśród okolicznych plemion. Ważnym elementem tej księgi jest podkreślenie narastającego konfliktu, który stanowi fundament dalszych wydarzeń.
Księga VIII
Eneasz szuka wsparcia u Arkadyjczyków pod wodzą Ewandra. Król przyjmuje go gościnnie i obiecuje pomoc. Opowiada też o okrutnym Mezentiuszu, sprzymierzeńcu Turnusa. Wenus przynosi Eneaszowi boski oręż. Opis tarczy Eneasza pokazuje, że jest ona ozdobiona scenami przyszłych triumfów Rzymu.
Księga IX
Podczas nieobecności Eneasza Turnus atakuje obóz trojański. Chociaż Rutulowie zdobywają część pozycji, Trojanie skutecznie się bronią. Wątek bohaterstwa Nisusa i Euryalusa, którzy giną podczas nocnej misji, podkreśla dramat wojny.
Księga X
Eneasz powraca z posiłkami, co prowadzi do wielkiej bitwy. Pallas, młody sojusznik Eneasza, ginie z rąk Turnusa, co wzbudza gniew bohatera. Eneasz wpada w szał, zabijając wielu przeciwników, w tym Mezentiusza.
Księga XI
Obie strony ogłaszają rozejm na czas pogrzebów. Eneasz żałuje śmierci Pallasa, a Turnus mobilizuje się na decydujące starcie. Bitwa trwa nadal, a kluczową rolę odgrywa wojowniczka Kamilla, która ginie podczas walki.
Księga XII
Decydująca księga „Eneidy” rozpoczyna się przygotowaniami do pojedynku między Eneaszem a Turnusem, który ma zakończyć wojnę. Turnus, wspierany przez Junonę, początkowo unika starcia, ale presja wydarzeń zmusza go do konfrontacji. Obaj wojownicy stają do walki, a pojedynek jest niezwykle brutalny. Podczas walki Eneasz odnosi rany, ale jego determinacja nie słabnie. W decydującym momencie Turnus prosi o litość, jednak Eneasz, widząc pas Pallasa – młodego sojusznika zabitego przez Turnusa – wpada w gniew i zadaje śmiertelny cios. Historia kończy się triumfem Eneasza, ale Wergiliusz pozostawia zakończenie otwarte, podkreślając powagę przeznaczenia i tragizm ludzkiego losu.
