Klasycyzm rozwijał się w Europie, pomiędzy rokiem 1770 i 1830 ogromne znaczenie miał na jego kształt teoretyk sztuki rodem z Niemiec , Joachim Wincklemann, który na nowo odkrył antyk i zainteresował nim współczesnych sobie ludzi. Jednakże nurt klasycyzujący pojawił się w sztuce niektórych krajów europejskich już w wieku XVII.

W architekturze wzorowano się głównie na wzorach , które wykształcili starożytni Rzymianie.

Nawiązaniem do rzymskich łuków triumfalnych jest paryski Łuk Triumfalny znajdujący się na Placu de Gaulle'a. Budowle były wzorowane na proporcjach i kształtach budowli antycznych .

Z tego czasu pochodzą między innymi pałacyk Petit Trianon w Wersalu , wybudowany przez Jacquesa Ange Gabriela . Innymi architektami klasycyzmu byli Cloude Nicolas Ledoux i Jacques Germein Soufflot , architekt paryskiego Kościoła świętej Genowefy, nazywanego Panteonem Francji.

Najwybitniejszym rzeźbiarzem doby klasycyzmu był działający w Rzymie Antonio Canova , tworzył głównie posągi o tematyce mitologicznej , postacie współczesne przerabiał na bohaterów mitologii , np. na wzór boga Apolla przedstawił Napoleona Bonaparte. Innym rzeźbiarzem czerpiącym ze wzorów wypracowanych przez starożytnych Greków był Bertel Thorvaldsen , duński artysta , którego dzieła pozostały także w Warszawie , są to pomnik Kopernika w Warszawie i pomnik księcia Poniatowskiego , także znajdujący się w stolicy.

Jednym z najsłynniejszych malarzy okresu klasycyzującego w malarstwie włoskim był Antonio Canale zwany Canaletto ( 1697- 1768). Przyszedł na świat w Wenecji , jako syn malarza - scenografa . Początkowo Antonio Canale , poszedł w ślady swego ojca. Pracował przy wykonywaniu dekoracji m.in. do oper Vivaldiego . Nie chciał jednakże ograniczać się wyłącznie do zdobienia ścian i przygotowywania dekoracji , dlatego próbował swoich sił malując na płótnie. Ulubionym pejzażem uwiecznianym przez niego na obrazach były widoki rodzinnej Wenecji. Weduty stały się jego specjalnością , zamawiali je u niego zarówno bogaci kupcy angielscy , jak i znakomitości Wenecji.

Odtwarzał rzeczywistość z niesamowitą , fotograficzną niemal dokładnością. Szybko stał się sławnym w niemal całej Europie.

Na zlecenie księcia Richmond i innych wielmoży angielskich wykonywał widoki Tamizy. Był tak sławny , że odmawiał takich osobistościom , jak książę Tessin , który chciał mu zlecić wykonanie dekoracji w Pałacu Królewskim w Sztokcholmie.

Odrzucił także zaproszenie do Drezna króla polskiego i elektora Saskiego Augusta III .

Tytuły niektórych z jego obrazów to :

,,Przyjęcie ambasadora Francji w Pałacu Dożów" , ,,Most przy Arsenale" , ,,Londyn widziany spod przęsła mostu Westminster" , ,,Pracownia kamieniarska" , ,,Regaty na Canale Grande" , ,, Pejzaż z ruinami' , ,,Schody gigantów w Palazzo Ducale" .

Z malarstwem doby klasycyzmu wiąże się także nazwisko Bouchera, kojarzonego głównie z mitologicznymi i pasterskimi scenami przepełnionymi erotyzmem, tak bardzo charakterystycznymi dla czasów panowania we Francji króla Ludwika XV - ego.

Ojcem urodzonego w roku 1703 w Paryżu ,Francoisa Bouchera był mało znany malarz , u którego Francois od najmłodszych lat pobierał nauki rysunku. Dzięki swojemu uporowi z czasem pnie się po szczeblach kariery. W roku 1734 został przyjęty do Akademii, której spodobały się jego sceny historyczne. Malował w tym czasie wiele projektów tkanin obrazowych.

W roku 1735 otrzymał przełomowe w jego karierze zlecenie , namalowania dla króla Ludwika XV malowideł jednobarwnych , przedstawiających cztery cnoty.

W roku 1739 namalował ,,Triumf Wenus" , dzieło , które zamówiła u niego księżniczka szwedzka Luiza Ulryka.

Obrazy u Bouchera zamawiali wielmoże ówczesnego świata jak wspominany wcześniej Ludwik XV , duński hrabia Adam Gottlob von Moltke , czy król polski Stanisław August Poniatowski, jednakże Boucher nie mógł wywiązać się z zamówienia króla Poniatowskiego.

Od 1748 roku zaczął malować dla kochanki królewskiej , markizy de Pompadour , która wkrótce stała się jego protektorką i sprawiła , że mógł zamieszkać w Luwrze. Wykonał na jej zlecenie miedzy innymi wystrój sali jadalnej w pałacu w Fontainebleau.

W 1755 roku , dzięki jej protektoratowi został mianowany dyrektorem artystycznym warsztatów tkackich w Gobelins.

Z czasem jego frywolny styl był coraz ostrzej krytykowany przez publiczność, jednak król Ludwik XV do końca był wiernym fanem malarstwa Bouchera. W tym samym czasie Boucher zaczął tracić wzrok i musiał zrezygnować z wielu zaszczytnych funkcji i zleceń , które mu proponowano. Zmarł w roku 1770, pozostawiając po sobie ogromną ilość obrazów , rysunków i projektów. Jego najsłynniejszym obrazem jest , nawiązująca do mitologii ,,Kąpiel Diany" , pełen erotycznego napięcia obraz o tematyce mitologicznej ,,Herkules i Omfala" , inspirowany historia biblijną obraz ,Ofiara Gedeona", inne tytuły to: ,,Wschód słońca" , ,,Trzy Gracje" , ,,Spolegliwy pasterz , ,,Śniadanie" , ,,Triumf Wenus" , ,,Odaliska ciemnowłosa" .

Tematykę podobną do tej znanej z obrazów Boucher , odnajdziemy także na obrazach Jeana Honore'a Fragonarda ( 1732- 1806) . Uczył się z dzieł włoskich mistrzów , miał niesamowicie subtelne wyczucie barw. Niektóre z jego obrazów to : ,,Huśtawka" , ,,Psyche pokazująca swoim siostrom prezenty od Amora", ,,Zdjęta koszulka" , ,,Igranie z ogniem" , ,,Kąpiące się" , ,,Koresos i Kalliroe" , ,,Portret Diderota" , ,,Zasuwka" , ,,Źródło miłości"

Najdoskonalszym portrecistą tych czasów był Thomas Gainsborough ( 1727-1788). Mawiał , że portrety wykonuje po to , aby mieć środki do życia , tym co najbardziej kochał były pejzaże rodzimej Anglii. W roku 1768 został wybrany członkiem założycielem Akademii Królewskiej w Londynie. Tytuły jego obrazów to : ,,Rozmowa w parku", ,,Wóz żniwiarzy" , ,,Poranny spacer" , ,,Mrs . Sarah Siddons",,Portret Księżnej de Beaufort", ,,Pejzaż z drzewami , chatą i osłami" , ,,Lady Alston" ,,,Panienki Sloper" , ,,Sir Benjamin Truman" , ,,Tristram i Fox" ( portret dwóch psów) ,

Najsłynniejszym malarzem, a zarazem pionierem neoklasycznego malarstwa francuskiego końca XVIII wieku był Jacques Louis David.

Urodził się w roku 1748 w Paryżu . Jego wychowaniem zajmowali się krewni matki , którzy o poradę zwrócili się do ich krewnego , malarza Bouchera , który polecił im doskonałego nauczyciela malarstwa , Josepha Marię Vien. Młody David szybko zetknął się z nowymi, postępowymi hasłami encyklopedystów. W 1775 roku udał się do Rzymu , gdzie poznał malarstwo włoskich mistrzów, zadziwia go stosowanie barw i światłocienia u tych malarzy. Ucz się w Akademii Francuskiej w Rzymie , gdzie dyrektorem jest jego mistrz , Vien.

Zwiedził ruiny Pompei i Neapol w roku 1779.

W swoich czasach jest uważany za malarza awangardowego. Bogato się ożenił , dzięki temu nie musiał myśleć o sprawach finansowych . wielkim sukcesem był jego obraz ,,Przysięga Horacjuszy" .

W czasach rewolucji francuskiej swoja sztuką zaangażował się w politykę , w roku 1792 przyłączył się do obozu Robespierre'a. Pomimo , że był członkiem Akademii , czuł do niej zadawnione urazy i dlatego postanowił dzięki swojej pozycji człowieka zasiadającego w Konwencie , rozwiązać ją , osiągnął to w roku 1793. Ponieważ był związany z obozem Robespierre'a , po jego upadku w 1794 był poważnie zagrożony. Był dwa razy więziony.

Wkrótce jego nowym idolem politycznym stał się Napoleon Bonaparte, który ustanowił go oficjalnym malarzem nowego ustroju. W roku 1804 David został oficjalnie uznanym za malarza cesarskiego.

Kiedy jego ukochany cesarz poniósł klęskę , David musiał wyemigrować , udał się do Belgii , nie widział miejsca dla siebie w państwie rządzonym przez Burbonów.

Zmarł w Brukseli w roku 1825.

Inspirację czerpał ze sztuki starożytnej Grecji i Rzymu. Zaczęło się to już w pracowni Viena, który był przyjacielem hrabiego de Caylusa , człowieka interesującego się i piszącego o sztuce starożytnej.

Wśród jego dzieł możemy odnaleźć takie tytuły , jak: ,,Żebrzący Belizariusz" , ,,Śmierć Sokratesa", ,,Sabinki", ,,Portret pani Recamier", ,,Bonaparte przekraczający Przełęcz św. Bernarda", ,,Koronacja Napoleona", ,,Leonidas w Termopilach", ,,Portret małżonków Lavoisier", ,,Andromacha nad ciałem Hektora" , ,,Portret konny Stanisława Kostki Potockiego" ( David poznał go we Włoszech), ,,Parys i Helena", ,,Liktorzy przynoszący Brutusowi ciała jego synów" ,

Jednym z najbardziej znanych obrazów Davida jest ,,Śmierć Marata" , pochodząca z roku 1793. Jean Paul Marat był przyjacielem Davida , a zarazem radykalnym przywódca rewolucji. 13 lipca 1793 został zasztyletowany przez Charlotte Corday , która chciała w ten sposób dać kres rządom terroru we Francji.

Został zasztyletowany w wannie , w której spędzał sporo czasu ze względu na chorobę skóry , na która cierpiał.

Na obrazie ,,Śmierć Marata " David uwiecznił go z zapisaną kartką w lewej ręce i piórem w ręce prawej , takiego , jakim go zapamiętał .

12 lipca , dzień przed śmiercią Marata , David odwiedził go w jego mieszkaniu i właśnie wtedy Marat siedząc w wannie zapisywał na kartce swoje przemyślenia.

David malując ten obraz wpisał swoje dzieło w poczet obrazów zaangażowanych w rewolucję. Marat został przedstawiony , jako męczennik wielkiej sprawy.

,,Przysięga Horacjuszy" powstała w roku 1784. David nawiązując do dzieła Corneille'a, ,,Horacjusze" , a zarazem do historii starożytnego Rzymu zaangażował się w tworzenie nowego modelu patriotyzmu , polegającego na bezwzględnym oddaniu się ojczyźnie . David przedstawił na swym obrazie trzech braci , Horacjuszy , którzy stają w obronie Rzymu przed Alba Longa . Ich przeciwnikami mieli być bracia Kuriacjusze. David maluje ten moment historii, w którym Horacjusze składają tytułową przysięgę , rysunek zadziwia swą klarownością i niebywała ostrością.

David był mistrzem Jeana Auguste'a Dominique'a Ingresa ( 1780 - 1867), który w swym malarstwie kontynuował zamiłowanie do antycznych wzorów wpajanych mu przez twórcę neoklasycyzmu.

Od roku 1797 był uczniem Davida , w 1801 roku najlepiej zdał egzaminy i dzięki temu mógł wyjechać na sfinansowany pobyt w Rzymie, gdzie studiował na Akademii Francuskiej", wyjechał dopiero w roku 1806.

Po czterech latach pobytu na stypendium , postanowił nie wyjeżdżać z Rzymu, utrzymywał się z funduszy , które mu przynosiło malowanie portretów.

Jego dzieła były bardzo długo odrzucane przez jurorów Salonu , jednak w roku 1824 Salon docenił jego malarstwo. W następnym roku został odznaczony Legią Honorową . W roku 1834 został mianowany dyrektorem Akademii Francuskiej.

Sławę swymi klasycznymi malowidłami zyskał w czasach gdy popularny był już romantyzm.

Niektóre z tytułów jego dzieł to : ,, Jowisz i Tetyda" , ,,Źródło" ,,Edyp i Sfinks" , ,,Kąpiąca się" , ,,Sen Osjana" , ,,Wielka odaliska" , ,,Roger uwalniający Angelikę" , ,,Łaźnia turecka" , ,,Apoteoza Homera" . Namalował także wiele portretów , m.in. portrety rodziny Riviere.

******

Z malarstwem polskim przełomu XVIII i XIX wieku wiążą się nazwiska dwóch Włochów: Bacciarellego i Bellotta , a także Francuza Norblina. Zostali oni sprowadzeni do Polski przez króla lub arystokrację, przeszczepili na grunt sztuki Polskiej idee znane w klasycystycznym malarstwie zachodnim.

Jean - Pierre Norblin (1745 - 1830) uczył się malarstwa w Królewskiej Akademii Malarstwa i Rzeźby. Kiedy pojechał do Londynu , aby tama na własna rękę poznawać malarstwo , poznał tam księcia Adama Czartoryskiego , który zaprosił malarza do Polski.

Norblin pojawił się w Polsce w 1774 roku , pracował dla Czartoryskich , zdobiąc swymi dziełami ich Pałac Błękitny , a także inne majątki tej magnackiej rodziny. Kolejnym zleceniodawcą francuskiego artysty była Helena Radziwiłówna .

W roku 1787 Norblin otworzył w Warszawie własną pracownię.

Tak bardzo zrósł się z Polską i polską polityką , że nawet kiedy przeniósł się do Francji w roku 1804 , wciąż tworzył dzieła o tematyce polskiej. Interesowała go polska polityka, nie mógł pogodzić się z rozbiorami Polski.

Wiele jego dzieł powstałych w Polsce miało charakter rodzajowy, nawiązywał w swych obrazach także do stylu rokoko, przedstawia arystokratyczne towarzystwo podczas rozrywek na łonie natury, niektóre ze scen mają charakter czysto idylliczny .

Jednakże zasłynął dzięki swym obrazom przedstawiającym aktualne wydarzenia w Polsce .

Jest to swoista kronika malarska. Malował m.in. ,,Uchwalenie Konstytucji 3 Maja" , ,,Kosynierów pod Racławicami".

Wujem Bernarda Bellotta (1721- 1780) był sam Canaletto ( Antonio Canale) , pod jego okiem poznał tajniki doskonałego malarstwa, to wuj nauczył go perspektywy. Bellotto , nosił taki sam przydomek , jak wuj , także nazywano go Canaletto. Bellotto był kształcony przez wuja na następcę , stąd doskonałe opanowanie techniki malowania wedut.

Był malarzem nadwornym władcy Turynu , Karola Emmanuela III. W roku 1747 dostał posadę od Elektora saskiego i króla Polski Augusta III.

Później przebywał w Wiedniu , gdzie był nadwornym malarzem Marii Teresy. W roku 1767 pojawił się w Warszawie, jego dawny znajomy Marcello Bacciarelli, wprowadził go na dwór królewski, na którym rok później uzyskał tytuł malarza nadwornego.

Tak , jak jego wuj malował weduty Wenecji , tak Bellloto malował widoki Warszawy, w której pozostał do końca życia.

Spod jego pędzla wyszły takie widoki Warszawy , jak : ,,Rynek Nowego Miasta z Kościołem Sakramentek", ,,Krakowskie Przedmieście od strony Nowego Światu" , ,, Widok ogólny Warszawy od strony Pragi" , ,,Kościół Wizytek" , ,,Krakowskie Przedmieście od strony Bramy Krakowskiej" ,

Marcello Bacciarelli (1731- 1818) od najmłodszych lat pragnął zająć się malarstwem , wpisał się w nurt nowatorskiego w owych czasach klasycyzmu. W Dreźnie , do którego wyjechał mając dziewiętnaście lat poznał innego malarza , Bellota . W roku 1756 wyjechał do Warszawy , nawiązał tam kontakt z rodziną Poniatowskich. Kiedy Stanisław August Poniatowski zostaje królem Polski, zaprasza Bacciarellego , aby został jego nadwornym malarzem . Współpraca pomiędzy królem i Bacciarellim zaczęła się w roku 1766 , malarz miał nadzorować organizację Akademii Sztuk Pięknych, ponieważ powstanie Akademii było niemożliwe ze względów finansowych , zorganizowali Malarnię Królewską. Bacciarelli nadzorował wszelkie prace artystyczne zlecane przez króla.

Stanisław August nadał mu tytuły Pierwszego Malarza Dworu i Dyrektora Budowli Królewskich.

Kiedy w roku 1798 zmarł Stanisław August Poniatowski , Bacciarelli stanął w obliczu problemów finansowych , dlatego musiał zająć się malowaniem portretów.

Tytuły jego dzieł to m.in. słynny portret całej sylwetki Stanisława Augusta ,, Stanisław August w stroju koronacyjnym" , namalowane w latach 1768 - 1771, dwadzieścia dwa portrety władców Polski , a także namalowane na zlecenie Stanisława Augusta , który zapragnął posiadać w Sali Rycerskiej obrazy upamiętniające chwałę Polski, takie obrazy , jak ,, Sobieski pod Wiedniem" , ,,Hołd Pruski" , ,,Unia Lubelska" .