Renesans narodził się w wieku czternastym we Włoszech, z Włoch pochodzili najwybitniejsi twórcy renesansowi , tacy jak Leonardo da Vinci i Michał Anioł. Humanizm całkowicie zmienił dotychczasowe spojrzenie na świat. W centrum zainteresowania postawił człowieka i jego doczesne sprawy , odwracając się tym samym od średniowiecznego teocentryzmu . Artysta miał inną rangę , aniżeli w poprzedzającym ten okres średniowieczu, nie był już tylko rzemieślnikiem .To człowiek wszechstronny , doskonale posługujący się piórem , spod ręki którego wychodzą piękne obrazy i rzeźby.

To jedna z najwspanialszych epok w historii sztuki. Centrum kultury były wówczas Włochy. W sztuce obowiązującymi były wzory klasycznego antyku. Była to epoka wielkich zmian , dlatego bardzo zmieniła się także sztuka. Ceniono artystów , którzy stali się szczególnie potrzebni królom , arystokratom i bogatym mieszczanom , którzy budowali swe nowe posiadłości , które pragnęli ozdabiać według aktualnie panującej mody.

Artyści , którzy byli zazwyczaj hojnie wynagradzani , mieli olbrzymie pole do popisu , a zarazem do rozwoju swego warsztatu. Skoro człowiek znalazł się w centrum zainteresowania , artyści renesansowi w swych dziełach także sławili człowieka , nawiązywali do antycznego poglądu na istotę ludzką.

Przyswajano techniki sztuki antycznej. Ponieważ nie znano wówczas malarstwa starożytnych bazowano na rzeźbach , z których uczono się sposobu przedstawiania sylwetki ludzkiej . W sztuce ceniono przede wszystkim umiar , harmonie i ład .

Do malarstwa i rzeźby wprowadzono tematykę mitologiczną , świecka i historyczną. Ceniono akty , które pojawiały się nawet w miejscach sakralnych. Szczegółowo studiowano ciało ludzkie , każdy artysta , aby oddać dokładnie na obrazie , czy rzeźbie ciało ludzkie musiał być także doskonałym anatomem.

Malarstwo wyróżniało się niespotykanym do tej pory realizmem, wyrafinowanymi detalami , mistrzostwem koloru i perspektywy

Szczególnie zasłużonym dla sztuki renesansowej miastem była Florencja , to właśnie tutaj doskonały architekt Filippo Brunelleschi w roku 1420 zaczął budowę kopuły na miejscowej katedrze. Kopuła wznosi się na wysokości pięćdziesięciu pięciu metrów.

We Florencji działały najlepsze pracownie malarskie , związani z nią byli Leonardo da Vinci , Michał Anioł , Rafael , czy Sandro Boticelli. Tutaj działała słynna akademia , założona przez Medyceuszy, propagująca hasła humanizmu.

Jednym z najznakomitszych artystów doby odrodzenia był Michał Anioł Buonarotti. Był architektem , rzeźbiarzem , malarzem i poetą jednocześnie, był ideałem artysty renesansowego . Przyszedł na świat , w 1475 roku w toskańskim Caprese. Jego rodzicami byli Francesca di Neri di Miniato del Sera i Lodovico di Buonarotti Simoni. Michelangelo od najmłodszych lat interesował się rzeźbą i malarstwem, dlatego rodzice oddali go w 1488 roku do pracowni malarskiej braci Domenico. W wieku czternastu lat chodził do ogrodu Wawrzyńca Wspaniałego , w którym stały antyczne rzeźby. Michał Anioł studiował te rzeźby , budując w ten sposób swój przyszły warsztat. Dzięki kontaktom z dworem Medyceuszy , Michał Anioł poznał wszystkie ówczesne znakomitości. Lorenzo di Medici ( Wawrzyniec Wspaniały) był mecenasem Michała Anioła, który przez kilka lat mieszkał w jego rezydencji. Kiedy mecenas zmarł , Michał Anioł musiał podjąć pracę zarobkową, pracował przy ciałach zmarłych w jednym z florenckich szpitali.

Była to doskonała lekcja anatomii dzięki której Michał Anioł z takim mistrzostwem odtwarzał ciała ludzkie.

Pierwszy raz Michała Anioł odwiedził Rzym w roku 1496, w czasie tego wyjazdu powstaje słynna ,,Pieta", znajdująca się w kościele świętego Piotra, wykonał tez sporo zamówień na rzeźby od rzymskich znakomitości. Jego warsztat stawał się coraz lepszy. Kiedy wrócił do Florencji w 1501 roku , spod jego dłuta wyszło wiele rzeźb , wśród nich znalazł się osławiony , ponad czterometrowy posąg ,,Dawida".

Marmurowy posąg stał niegdyś na placu Signorii we Florencji , później został przeniesiony do florenckiego Muzeum Akademii Sztuk Pięknych. Rzeźba jest wzorowana na antycznym modelu posągu , w którym postać stoi w postawie kontrapostu , jej ciężar jest przeniesiony na jedną z nóg, głowa mieści się siedem razy w całym ciele. Michał Anioł wyrzeźbił Dawida z niespodziewanym wręcz realizmem

Wspaniale wyrzeźbiona głowa wspiera się na muskularnej szyi. Jego twarz jest oddana z ekspresją , młodzieniec jest zdecydowany stanąć do walki z Goliatem. Doskonale widoczne są zarysy mięśni , na mistrzowsko wyrzeźbionych dłoniach , widoczne są zarysy żył. Ciężar całego ciała spoczywa na prawej nodze .

Michał Anioł cieszył się wielkim uznaniem , świadczy o tym , choćby fakt , że papież Juliusz II zlecił mu wykonanie swego grobowca.

Później zlecił mu wykonanie fresków w Kaplicy Sykstyńskiej. To trudne , ale prestiżowe wyzwanie pochłonęło cztery lata. Michał Anioł zapełnił freskami 500 metrów kwadratowych sklepienia Kaplicy Sykstyńskiej. Środkową część tego monumentalnego dzieła tworzy dziewięć scen biblijnych , umieszczonych na dziewięciu prostokątnych płaszczyznach, te sceny to : Oddzielenie światła od ciemności , Stworzenie planet , Oddzielenie wód od lądów , Stworzenie Adama , Stworzenie Ewy, Grzech pierwszych rodziców i wypędzenie z Raju , Ofiara Noego , Potop , Opilstwo Noego.

Najbardziej znaną ze scen z fresków jest stworzenie Adama, na którym Bóg przekazuje iskrę życia , pierwszemu człowiekowi , Adamowi. Symbolizuje to gest stykających się palców Boga i Adama .

Rok 1521 przyniósł artyście kolejne zlecenie , miało nim być wykonanie nagrobków Medyceuszy.

W 1534 roku dostał zlecenie od papieża Klemensa II , papież chciał aby Michał Anioł namalował ,,Sąd Ostateczny", Ten fresk , zdobiący wnętrze Kaplicy Sykstyńskiej przedstawia Chrystusa sądzącego grzeszników. Na tym monumentalnym fresku nie brakuje także postaci świętych , między innymi Wawrzyńca i Bartłomieja, patronów tej kaplicy .

W czasie wykonywania pracy zmarł papież Klemes II , jednak jego następca na tronie stolicy Kościoła , Paweł III pragnął , aby Michał Anioł kontynuował wykonanie fresku. Był z artysty tak bardzo zadowolony , ze w roku 1535 nadał mu tytuł głównego rzeźbiarza , malarza i architekta pałacu papieskiego. Zleca mu także wykonanie fresków w Kaplicy Paulińskiej . Michał Anioł żył osiemdziesiąt dziewięć lat , zmarł w 1564 roku w Rzymie , uroczysty pogrzeb odbył się w rodzinnej Florencji.

W swej twórczości nawiązywał do antyku , w malowidłach stosował wypracowaną w jego epoce perspektywę, jego dzieła były niezwykle realistyczne. Zgodnie z założeniami epoki , w której tworzył w centrum jego zainteresowań był człowiek . Każda z wyrzeźbionych i namalowanych przez niego postaci była inna, każda z nich jest indywidualna , jej twarz i ciało nie tylko są doskonale oddane pod względem anatomicznym. Grymasy twarzy i gesty doskonale wyrażają ich uczucia.

***

Barok to styl , który powstał we Włoszech w wieku XVII i trwał do drugiej połowy wieku XVIII .

Objął swym zasięgiem nie tylko Europę , ale i Amerykę Łacińską. Barok charakteryzował monumentalizm , fantazja zdobnicza i przepych. Księża katoliccy chcieli wykorzystać sztukę baroku do przyciągania wiernych na powrót do kościołów.

Architekci barokowi zmieniali swe dzieła w olbrzymie rzeźby , wykorzystywano kolorowe kamienie i marmury , wszystko , aby osiągnąć , jak najbardziej fantazyjny efekt.

We Francji barok skłaniał się bardziej ku klasycyzmowi. W tym czasie narodził się odrębny styl , Ludwika XIV . W tym czasie powstał Wersal

Malarstwo barokowe, które uformowało się na przełomie XVI i XVII wieku, miało wiele odmiennych nurtów. Na terenie Francji szczególnie rozwinął się nurt klasycyzujący, związani z nim byli tacy artyści , jak Claude Lorrain i Nicolas Poussin.

Nurt malarstwa ekspresyjnego rozwinął się w Hiszpanii . Przedstawiciele tego nurtu Bartolome Esteban i Jusepe de Ribera malowali sceny rodzajowe , jak i religijne. Mistrzem portretu dworskiego był Diego Velazquez . Wybitnymi indywidualnościami wśród malarzy barokowych byli wspomniany Velazquez , a także Rubens, Rembrandt , van Dyck i Caravaggio.

Malarstwo baroku emanowało dynamiką i znakomitą paletą barw. Czerpało z doświadczeń artystów poprzedniej epoki , jednakże znacznie różniło się od malarstwa renesansu.

Rezygnowano z harmonii na rzecz żywiołowej dynamiki . Ceniono bogate zdobienia , rozmach , niebanalną ornamentykę.

Początkowo centrum sztuki barokowej był Rzym , jednak wkrótce utracił swoje znaczenie , a nowymi centrami kultury stały się Paryż i Holandia.

Sztuka działała głównie na rzecz kontrreformacji , powrócono do tematów religijnych. Malarstwo religijne cechowała duża ekspresja , która dawała złudzenie , że człowiek obserwujący malowidło uczestniczy w ekstazie świętych.

Jednym z najwybitniejszych malarzy barokowego był najwybitniejszy z wszystkim malarzy flamandzkich,

Peter Paul Rubens.

Urodził się w roku 1577 w westfalskiej miejscowości Siegen. Jego ojciec , Jan był ławnikiem w sądzie, a później prawnikiem żony księcia Wilhelma I Orańskiego , Anny Saskiej.

Do szkoły poszedł Peter Paul w wieku dwunastu lat. Od najmłodszych lat doskonale sobie radził z nauką , interesował się rysunkiem . Kiedy miał trzynaście lat został paziem u hrabiny Ligne d'Arenberg.

Od roku 1591 uczył się malarstwa w pracowni malarza Tobiasza Verhaechta. Pięć lat później zaczął uczyć się malarstwa u Ottona Vaeniusa. Kiedy w roku 1600 na kilka lat wyjechał do Włoch , poznał malarstwo Tycjana , które później miało wpłynąć na jego własna twórczość.

Po jakimś czasie został nadwornym malarzem księcia Mantui, Vincenza I Gonzagi. Na zlecenie księcia wyjechał do Rzymu , tam studiował dzieła wielkich mistrzów malarstwa renesansowego , między innymi freski w Kaplicy Sykstyńskiej , które wyszły spod pędzla Michała Anioła. Jego matka zachorowała w roku 1608 , właśnie z tego powodu Rubens postanowił powrócić do rodzinnego miasta i opuścić Włochy.

Kiedy wrócił do Antwerpii cieszył się już wielkim uznaniem, a co za tym idzie dostawał wiele zleceń. W roku 1609 został malarzem nadwornym arcyksięcia Alberta i arcyksiężnej Izabelli.

W tym samym roku poślubił Isabellę Brandt. Z tego czasu pochodzi ,,Autoportret Artysty z Izabellą Brandt". Jednakże dominującą w jego dziełach z tamtych czasów była tematyka religijna. W roku 1611 ukończył ,,Podniesienie krzyża", trzy lata później kończy drugi tryptyk ,,Zdjęcie z krzyża". Oba obrazy były malowane na zlecenie katedry w Antwerpii.

Te dzieła o tematyce religijnej są niezwykle realistyczne, jednak sposób w jaki Rubens przedstawia ciała ludzkie jest zdecydowanie odmienny. Zazwyczaj ciało Chrystusa jest ukazywane , jako wątłe , tymczasem na obrazach Rubensa jest ono wyraźnie umięśnione, niemalże atletyczne.

Operowanie światłem i cieniem w malowaniu ciał i szat podkreśla dynamizm scen na tych dwóch tryptykach..

Z czasem Rubens był coraz to bardziej rozchwytywanym malarzem , malował między innymi dla Ludwika XIII, króla Francji.

Wykonywał wielkie dekoracje kościołów ( między innymi kościoła jezuitów w Antwerpii) i pałaców. Był erudytą , znawcą malarstwa i literatury , dlatego arcyksiężna Isabella powierzała mu misje dyplomatyczne.

W roku 1626 umarła jego ukochana żona, zostawiając pogrążonego w żałobie męża i dwójkę dzieci , gdyż trzecie dziecko umarło kilka lat przed matką.

Cztery lata później powtórnie się ożenił , z dużo młodszą , szesnastoletnią Heleną Fourment.

Rubens w tym czasie maluje mniej scen religijnych na rzecz scen mitologicznych.

Zmarł w roku 1640, pozostawił po sobie wiele wybitnych dzieł , łączących sobie wszystko co najlepsze w dziełach mistrzów renesansu. Rubens mistrzowsko operował kolorem. W swej epoce był zdecydowanie indywidualnością , nie wpisywał się w stu procentach swego warsztatu w żaden z nurtów. Jego dzieła są pełne ekspresji i dynamizmu ,postacie pozostają niekiedy w teatralnych gestach . Na jego obrazach jest dużo nagości i zmysłowości. Rubens wylansował pewien odrębny typ urody , kobiety na jego obrazach mają pełne , a nawet obłe kształty. Nie są to zapewne kształty znane z rzeźb antycznych , czy dzieł odrodzeniowych mistrzów.

Przykładem tego typu aktu jest ,,Portret Heleny Fourment w futrze". Nagie , tęgie kobiety są również obecne na obrazach o tematyce mitologicznej , ( takich jak; ,,Trzy Gracje" , ,,Sąd Parysa" , ,,Porwanie córek Leukippa" , ,,Święto Wenus") , a także o tematyce aktualnej ( ,, Przybycie Marii Medycejskiej do Marsylii'', ,,Henryk IV otrzymujący portret Marii Medycejskiej")

Tytuły innych popularnych dzieł to ,, Zdjęcie z krzyża", ,,Podniesienie z krzyża",, Wniebowzięcie Matki Boskiej", ,,Polowanie na lwy" , "Król Dawid", , "Portret Murzyna", ,,Wiejska zabawa", "Tyberiusz i Agrypina".

Uczniem Rubensa był inny słynny malarz , Van Dyck ( 1599- 1641) , który bardzo długo był uznawany za ślepego naśladowcę swego mistrza . Podobno Rubens podpisywał się pod niektórymi jego dziełami , ponieważ był tak dobre.

Van Dyck zasłynął przede wszystkim portretami, takimi , jak : ,, Portret książąt palatyńskich", ,,Karol I na łowach", ,,Portret damy z córką", ,,Portret Isabelli Brant". Inne obrazy to : ,,Święty Hieronim", ,,Męczeństwo świętego Sebastiana", ,,Samson i Dalila" , ,,Pojmanie Chrystusa".

Porównując malarstwo Michała Anioła i Rubensa uderza różnica pomiędzy harmonią ciał i ładem , jaki panuje na obrazach i freskach Michała Anioła , a dynamizmem i zmysłowością i doskonałą kolorystyką . Postacie są malowane z równym realizmem , mają jednakże odmienne proporcje, kształty u Rubensa są zdecydowanie bardziej obłe.