Biblia uważana jest za jedno z podstawowych źródeł kultury europejskiej, zarówno w sferze religijno-moralnej, jak w sferze inspiracji artystycznych. Dla ludzi wierzących Biblia jest Świętą Księgą, zbiorem prawd objawionych i przykazań uczących jak żyć. Biblia stała się jednocześnie źródłem motywów dla pokoleń rzeźbiarzy, malarzy, pisarzy i kompozytorów.

Dla literatury stanowi ona niewyczerpany skarbiec wzorów osobowych i postaw, fabuł, anegdot, wątków i motywów, symboli, alegorii, frazeologii i stylistyki. Utrwalona w powszechnej świadomości pamięć obrazów i wersetów biblijnych powoduje, że stanowią one wspólną grupę środków wyrazu - pojęć, które przez literaturę wchodzą do języka potocznego (np. "hiobowe wieści", "trąby jerychońskie", "zakazany owoc", "wdowi grosz").

Nazwa "Biblia" pochodzi od greckiego słowa "biblios", które początkowo oznaczało łodygę papirusu. Z upływem czasu "biblios" zaczęło znaczyć zwój papirusu, czyli księga (w l. mn. "biblia"). Dosłownie "biblia znaczy więc "księgi".

Biblię, nazywaną inaczej Pismem Świętym, dzieli się na Stary Testament i Nowy Testament (z łac. "testamentum" - przymierze). Stary Testament jest zbiorem pism judaistycznych i obejmuje 46 ksiąg, natomiast Nowy Testament, będący zbiorem pism chrześcijańskich - 27 ksiąg.

Stary Testament był przekazywany ustnie już od XVIII w. p.n.e., natomiast zapisywany między XIII a I w. p.n.e. Nowy Testamentzostał napisany między 51 a 96 r. n.e.

Stary Testament powstawał w trzech językach: hebrajskim, aramejskim i greckim, natomiast Nowy Testament w greckim.

Zarówno w Starym, jak i w Nowym Testamenciewyróżnić można trzy rodzaje ksiąg: historyczne, dydaktyczne (mądrościowe) i prorocze (prorockie):

a) księgi historyczne to w Starym Testamencie przede wszystkim Pięcioksiąg Mojżesza (księgi: Rodzaju, Wyjścia, Liczb, PowtórzonegoPrawa, Kapłańska), natomiast w Nowym Testamencie cztery Ewangelie (Mateusza, Łukasza, Marka i Jana) oraz Dzieje Apostolskie;

b) księgi dydaktyczne (mądrościowe) to w Starym Testamenciem.in. księgi: Hioba, Przysłów, Psalmów, Mądrości, Koheleta, natomiast w NowymTestamencie Listy (głównie św. Pawła, lecz również św. Jana, św. Judy...);

c) księgi prorocze (prorockie) to w Starym Testamencieksięgi: Izajasza, Ezechiela, Daniela, Jeremiasza, a w Nowym TestamencieApokalipsa św. Jana.

Pierwszym przekładem z języka aramejskiego na grecki był tzw. "przekład siedemdziesięciu" - Septuaginta. Dokonało go około siedemdziesięciu uczonych w III w. p.n.e.

Najważniejszym przekładem był natomiast dokonany w IV w. n.e. przekład św. Hieronima ż greki na język łaciński, tak zwana Wulgata.

Najważniejszymi polskimi przekładami są: przekład księdza Jakuba Wujka z końca XVI w. oraz dwudziestowieczna Biblia Tysiąclecia, tłumaczona bezpośrednio z języków oryginalnych przez benedyktynów tynieckich (wydana po raz pierwszy w roku 1965).

Pismo Święte stało się na przestrzeni wieków źródłem wielu motywów i powiedzeń które, mocno zakorzenione do dziś w naszej świadomości, mają swój rodowód właśnie biblijny. Takim powiedzeniem jest niewątpliwie "zakazany owoc", czyli biblijny owoc z rajskiego drzewa wiadomości dobrego i złego. Pierwsi ludzie, Adam i Ewa, zjedli go mimo wyraźnego zakazu i wbrew woli Boga. Za ten czyn zostali wygnani z raju.

Dziś "zakazanym owocem" nazywamy rzecz nęcącą, kuszącą, ale jednocześnie zabronioną.

Równie często można spotkać się z powiedzeniem "Sodoma i Gomora". To określenie wywodzi się od nazw dwóch miast nad Morzem Martwym. Pleniły się w nich rozpusta i zepsucie moralne. Bóg spalił Sodomę i Gomorę deszczem ognia i siarki. Dziś "Sodoma i Gomora" powiemy o miejscu upadku moralnego, zepsucia obyczajów. Z Sodomą i Gomorą związane są również powiedzenia "żona Lota" i "zamienić się w słup soli". Otóż według Biblii Bóg, przed zniszczeniem Sodomy, postanowił uratować z miasta Lota wraz z rodziną. Wyprowadzili ich z miasta aniołowie, którzy zabronili im oglądać się za siebie. Jednak dręczona ciekawością żona Lota, odwróciła się pragnąc zobaczyć zagładę miasta i w tym momencie została zamieniona w słup soli. Współcześnie "żoną Lota" określa się kobietę o nieposkromionej ciekawości, natomiast o człowieku, który znieruchomiał z zaskoczenia, czy zdziwienia mówimy "zamienił się w słup soli".

Jedną z bardziej znanych postaci biblijnych był Noe, człowiek wielce pobożny i prawy, patriarcha (ojciec rodu). Z jego imieniem związane jest określenie "arka Noego". Bóg, nie mogąc znieść widoku grzechów, jakich na co dzień dopuszczali się ludzie, postanowił zgładzić ich w powszechnym potopie. Jednak Noemu Bóg przeznaczył ocalenie, nakazał mu zbudowanie wielkiej arki i zebranie w niej, oprócz najbliższej rodziny, po jednej parze wszystkich zwierząt, które nie umiały pływać. Tak więc z potopu ocaleli tylko ci, którzy schronili się w arce. To właśnie oni zaludnili ziemię po raz wtóry. Współcześnie arką Noego nazwiemy bezpieczne schronienie, zaciszną przystań, ostoję przed kataklizmem zagrażającym naszemu życiu.

Dzisiaj nieraz używamy określenia "Salomonowy wyrok", szczególnie gdy chcemy pochwalić mądrą i sprawiedliwą, choć często zaskakującą decyzję. Również i to określenie ma swój rodowód biblijny. Salomon był synem Dawida, królem izraelskim w X wieku p.n.e. Słynął z mądrych i sprawiedliwych rządów. Dowodem jego ogromnej mądrości była historia dwóch nierządnic, które jednego dnia urodziły synów. Jeden z noworodków zmarł i nierządnice pokłóciły się, która z nich jest matką dziecka, które przeżyło. Spór miał rozsądzić Salomon. Król nakazał rozciąć mieczem żyjącego chłopczyka i każdej z kobiet dać połowę. Jedna z nierządnic zgodziła się z tym wyrokiem, druga zaczęła płakać i prosić, by nie zabijać dziecka, a już raczej oddać je tej pierwszej. W tym momencie Salomon nie miał już żadnych wątpliwości, że to właśnie ta druga nierządnica jest matką chłopca. Niemowlę nakazał oddać właśnie jej.

Ciekawa historia związana jest z "wieżą Babel". Potomkowie Noego postanowili kiedyś zbudować ogromną wieżę, której szczyt sięgałby nieba. Ludzie chcieli dorównać Bogu, móc podpatrywać go. Jednak Bóg pomieszał budowniczym języki, tak że nie mogli się z sobą porozumieć. Budowa została nie dokończona, a śmiałkowie rozjechali się po świecie. Dziś "wieża Babel" to synonim zamieszania zamętu, gwaru wielu języków naraz.

Z osobą Mojżesza (prawodawca Izraela, prorok, który wyprowadził swój lud z niewoli egipskiej. Miał dar kontaktowania się z Bogiem, który dawał mu wskazówki dotyczące między innymi emigracji Żydów z Egiptu w trwającej 40 lat wędrówce) związane jest powiedzenie "krzak gorejący". Mojżesz, działając w obronie bitego Hebrajczyka, zabił pewnego możnego Egipcjanina. Musiał uciekać z kraju i szukać schronienia u Midianitów, gdzie pasał bydło. Raz, zapędziwszy trzodę dalej niż zwykle, zobaczył płonący krzak. Ukryty w gorejącym krzaku Bóg przemówił do niego po raz pierwszy i nakazał mu wyprowadzić Żydów z Egiptu. "Krzak gorejący" to określenie cudu, głosu Bożego.

Często w różnych kontekstach możemy zetknąć się z powiedzeniem "syn marnotrawny". Również i ono wywodzi się z Biblii, tym razem z Nowego Testamentu, z jednej z Chrystusowych przypowieści. Opowiada ona o ojcu i dwóch synach. Kiedyś młodszy syn postanowił opuścić dom rodzinny i spróbować szczęścia w świecie. Wrócił po latach, bez grosza przy duszy, skruszony i głodny. Ojciec przyjął go z radością i bez wyrzutów, a nawet wyprawił na jego cześć ogromną ucztę. Dzisiaj "synem marnotrawnym" nazwiemy kogoś, kto popełnia błędy ale potrafi się do tego przyznać, gdyż błąd wiele go kosztował. W innej z przypowieści Jezusa pojawiło się określenie "wdowi grosz". Kiedyś, gdy ludzie składali w synagodze ofiary, starali prześcignąć się w hojności. Pewna uboga wdowa wrzuciła do skarbony wszystkie pieniądze, jakie miała, a były to dwa szelążki, czyli zaledwie jeden grosz. Było to dla niej ogromne wyrzeczenie, wielka ofiara. Według Jezusa to właśnie ona ofiarowała Bogu najwięcej. Słowa "wdowi grosz" są używane dzisiaj dla podkreślenia faktu, że nie liczy się wysokość ofiary, ale wartość, jaką ma ona dla ofiarującego.

Z osobą Chrystusa wiążemy także powiedzenie "rzeź niewiniątek". Gdy król Herod usłyszał od mędrców o narodzeniu się Chrystusa, przyszłego króla żydowskiego, nakazał zgładzenie wszystkich nowo narodzonych chłopców. Popełniono wiele krwawych mordów na niemowlętach, ale Chrystus przeżył, gdyż anioł ostrzegł we śnie Józefa i nakazał mu ucieczkę do Egiptu. Współcześnie określenia "rzeź niewiniątek" używamy dla podkreślenia grozy jakiegoś wydarzenia, masakry, której ofiarą padły istoty niewinne.

Opis stworzenia świata jest to biblijnym opisem stworzenia świata. Wynika z niego, że świat stworzył jeden Bóg, jest to więc wyraz monoteizmu, czyli przekonania, że istnieje tylko jeden jedyny Bóg (w odróżnieniu od na przykład mitologii greckiej, która jest politeistyczna, czyli ukazuje wielu bogów).

Bóg stworzył świat według Księgi Rodzaju w siedem dni:

a) pierwszego dnia stworzył niebo i ziemię, następnie stworzył światło i oddzielił je od mroku, nazwał światłość Dniem a ciemność Nocą;

b) drugiego dnia Bóg stworzył sklepienie niebieskie i Niebo;

c) trzeciego dnia Bóg oddzielił suchą Ziemię od wód, czyli Morza. Następnie stworzył na ziemi rośliny, drzewa, owoce...;

d) czwartego dnia Bóg określił pory roku, dni i lata, stworzył słońce i księżyc;

e) piątego dnia Bóg stworzył wszelkie istoty morskie i ptaki;

f) szóstego dnia Bóg stworzył dzikie zwierzęta, żyjące na lądzie oraz wszelkie bydło. Na koniec Bóg stworzył człowieka, mężczyznę i kobietę, którym powierzył całą ziemię wraz ze wszystkimi żyjącymi na niej zwierzętami, roślinami, owocami;

g) siódmy dzień Bóg pobłogosławił i przeznaczył na odpoczynek.

Tego opisu nie należy traktować dosłownie, lecz metaforycznie. Bóg jawi się jako Stwórca wszystkiego co żyje, całego świata i każdego człowieka. Bóg z pustki i ciemności stwarza świat, powołując każdy jego najdrobniejszy nawet element poprzez nazywanie ("Niech stanie się światłość..."). Bóg dał również ludziom prawa i nakazał bezwzględne ich przestrzeganie (Dekalog, czyli dziesięcioro przykazań). Porządek ten wynika z głębokiej i niezmiennej miłości Boga do człowieka, z pragnienia, aby każdy człowiek mógł żyć godnie i w dobrobycie.

Księga Hioba, kolejna ważna księga biblijna, należy do epiki, i jest przedstawicielką opowiadania z rozbudowanymi dialogami o charakterze filozoficznym.

Hiob był człowiekiem sprawiedliwym, prawym i bogobojnym, żył w ziemi Us, miał siedmiu synów i trzy córki. Był bogaty, miał liczną służbę. posiadał siedem tysięcy owiec, trzy tysiące wielbłądów, pięćset wołów.

W oznaczonym dniu każdy z synów Hioba urządzał ucztę, na którą zapraszali swoje siostry. Po ucztach Hiob zawsze składał Bogu ofiarę z prośbą o darowanie win, gdyby jego synowie zgrzeszyli przeciwko Bogu.

Bóg zapytał szatana, czy wędrując po ziemi zwrócił uwagę na jego sługę Hioba? Bóg uważa, że nie ma na ziemi drugiego tak sprawiedliwego i unikającego grzechu człowieka jak on. Szatan odpowiedział, by Bóg zabrał wszystkie majętności Hiobowi, a wtedy przekona się, czy dalej będzie tak bogobojny. Bóg pozwolił szatanowi poddać Hioba próbie, powiedział: "oto cały jego majątek w twej mocy. Tylko na niego samego nie wyciągaj ręki".

Pewnego dnia, kiedy synowie i córki Hioba spożywali posiłek w domu najstarszego brata, do Hioba przybył posłaniec z wieścią, że Sabejczycy porwali woły i osły, a sługi zabili mieczem. Za chwilę przybył inny, który doniósł, że Hiob stracił owce, wkrótce dowiedział się, że Chaldejczycy napadli na wielbłądy. Kolejny sługa powiadomił Hioba, że dom, w którym ucztowały jego dzieci, zawalił się.

Hiob podarł swe ubranie, ogolił głowę, upadł na ziemię i oddał pokłon Panu, mówiąc, że nagi wyszedł z łona matki, więc i nagi tam powróci, dodał: "Dał Pan i zabrał Pan./ Niech będzie imię Pańskie błogosławione!".

Bóg ponownie pyta szatana, czy wędrując po ziemi widział Hioba? W dalszym ciągu sądzi, że nie ma drugiego tak prawego i bogobojnego człowieka jak Hiob, pomimo że, za namową szatana, zesłał na niego tyle nieszczęść. Szatan uważa, że Bóg powinien "dotknąć jego kości i ciała". Pan ponownie powtarza: "Oto jest w twej mocy. Życie mu tylko zachowaj!".

Szatan całe ciało Hioba obsypał trądem. Żona Hioba pytała jak może dalej ufać Bogu, powinien Mu złorzeczyć. On odpowiedział, że skoro przyjął z ręki Boga dobro, to musi również przyjąć zło.

Hiob zaczyna żałować, że przyszedł na świat, mówi: "niech przepadnie dzień mego urodzenia". Zastanawia się po co żyje człowiek tak udręczony jak on, na próżno czeka śmierci, szuka jej "bardziej niż skarbu w roli". Uważa, że spotkało go to, czego się lękał, "bałem się, a jednak to przyszło".

Odsunęli się od niego znajomi, goście nie odwiedzają jego domu. Zawiódł się na domownikach, służba go unika, zapach jego chorego ciała jest nie do zniesienia dla żony i dzieci. Wszyscy nim gardzą i z niego szydzą, wzbudza w ludziach odrazę. Prosi przyjaciół, by się nad nim ulitowali, bo przecież chorobę zesłał na niego Bóg, pyta czemu i oni go dręczą?

Hiob nie złorzeczy Bogu, nie może się doczekać spotkania z nim. Wie, że kiedy Go zobaczy, Bóg oblecze jego szczątki ciałem.

Bóg, by wynagrodzić Hiobowi jego cierpienia i to, że nie wyrzekł się Pana, oddał mu wszystko w dwójnasób.

Księga Hioba składa się z części pisanych prozą oraz poematu. Nie odrzuca się historyczności głównego bohatera poematu - Hioba. Autor księgi żył prawdopodobnie po niewoli babilońskiej (ok. V w. przed narodzeniem Chrystusa). Na wstępie ukazana jest zamożność Hioba, która w mentalności żydowskiej była znakiem błogosławieństwa bożego oraz jego cnoty, tj. sprawiedliwości, bogobojności i wierności w pełnieniu obowiązków kultu. W oczach Boga, Hiob jest wiernym sługą. Jednak na zarzuty szatana ("Czy za darmo Hiob czci Boga?") Bóg pozwala na dotknięcie Hioba doświadczeniami mającymi na celu sprawdzenie jego wierności. Doświadczeniami tymi były: utrata majątku, śmierć jego dzieci, a w końcu ciężka choroba - trąd. W czasie cierpień Hiob na złorzeczenia swojej żony odpowiada: "Dobro przyjęliśmy z ręki Boga, czemu zła przyjąć nie możemy?".

W dialogach bohatera z przyjaciółmi naświetlony jest problem cierpienia i sprawiedliwości bożej. Pomiędzy działaniem a nagrodą czy karą zesłaną na człowieka istnieje ścisła zależność, choćby się to nam wydawało trudne do zrozumienia. Każdy powinien się spodziewać kary, ponieważ nikt nie jest wolny od upadków. Hiob zwraca się do Boga, który zesłał na niego te nieszczęścia, aby On sam rozstrzygnął spór toczący się między nim a przyjaciółmi, pomiędzy faktami a jego własnym sumieniem. Tym samym uznaje ciągle jeszcze w Bogu swego przyjaciela i zbawcę. Z cudownych zrządzeń bożych przebija wielkość niepojęta dla umysłu ludzkiego. Przejawia się ona w tym, że Bóg troszczy się o wszystko na świecie. Bóg w nagrodę za wierność przywraca Hioba do dawnego stanu. Księga Hiobanie jest jedyną księgą poruszającą problem cierpienia. Można tu mówić o podobieństwie, a nawet o jej zależności literackiej od wielu wzorów znanych na Bliskim Wschodzie.

Nowy Testament to druga część Biblii, która przynależy wyłącznie do świata chrześcijańskiego. Nowy Testament jest zapisem życia i działania Jezusa Chrystusa.

Bardzo ważne miejsce w Nowym Testamencie zajmują przypowieści. Są to przytaczane przez Chrystusa różne opowieści, w których oprócz sensu wynikającego z samej fabuły doszukać się można znaczeń o wiele głębszych. Tak więc przypowieść jest zestawieniem dwóch rzeczywistości, jest konstrukcją dwupoziomową. Na pierwszym poziomie jej znaczenie wyznacza sam tekst. Można więc w tym kontekście traktować ją jako historię opowiadającą o życiu zwykłych ludzi, o ich troskach, zmartwieniach, o ich zachowaniu się w trudnych sytuacjach. Jest to rzeczywistość fabularna, świat przedstawiony opowiadanej historii. Drugą jest rzeczywistość nieuchwytna zmysłowo, rzeczywistość wartości naddanych, odwołujących się do sfery moralnej lub etycznej człowieka.

Najbardziej rozpowszechnione są przypowieści o siewcy, o synu marnotrawnym i o miłosiernym Samarytaninie.

Przypowieść "O siewcy" jest opowieścią o człowieku, który wyszedł w pole, aby zasiać na nim ziarna. Jedno ziarno padło na drogę i zostało wydziobane przez ptaki, drugie padło na skałę i zostało wypalone przez słońce, trzecie zaś zagłuszyły wybujałe ciernie. Jednak te ziarna, które padły na glebę żyzną, "wydały plon: trzydziestokrotny, sześćdziesięciokrotny i stokrotny". Ziarnem w przypowieści jest Słowo Boże, natomiast glebą są słuchacze, wszyscy ludzie, do których Słowo jest skierowane.

Kolejnym ważnym fragmentem Biblii (Nowego Testamentu) są Listy Apostolskie, a wśród nich przede wszystkim zasługuje na uwagę Pierwszy list świętego Pawła do Koryntian zwanym inaczej Hymnem o miłości. Należy on (biorąc pod uwagę rodzaj literacki) do liryki.

Autorem Listu (Hymnu o miłości) jest św. Paweł z Tarsu, najpierw zawzięty prześladowca pierwszych chrześcijan, później apostoł Jezusa Chrystusa. Szaweł, bo takie imię nosił wcześniej, na drodze do Damaszku przeżył objawienie, spotkał zmartwychwstałego Chrystusa i nawrócił się. Odbył wiele podróży misyjnych po krajach bliskowschodnich, Grecji, Hiszpanii. Zginął w czasie prześladowań chrześcijan za panowania Nerona.

Ten najbardziej chyba znany fragment "Listu św. Pawła do Koryntian" jest poetycką pochwałą miłości, sławi jej wartość i znaczenie. Jest to hymn o miłości Chrystusa do wszystkich ludzi i do każdego z osobna, których Jezus darzy uczuciem bezwarunkowym i wiecznym.

W pierwszym fragmencie hymnu autor wymienia rzeczy, zjawiska, sprawy, często niemożliwe, o których człowiek od zawsze marzył i chciałby je poznać. Jednak św. Paweł uważa, że choćby człowiek posiadał to wszystko: dar prorokowania, znajomość wszystkich tajemnic świata, wszelkiej dostępnej wiedzy, wiary, która mogłaby przenosić góry, a nawet gdyby "mówił językami ludzi i aniołów", a nie miał miłości, byłby niczym.

W dalszym fragmencie hymnu św. Paweł stara się określić jaka jest miłość. Miłość to uczucie najważniejsze - jest cierpliwa, łaskawa, nie zazdrości, nie pyszni się, nie unosi gniewem, nie cieszy z tego, gdy komuś dzieje się źle. Zapomina to, co było złe, jest w stanie wszystko znieść, wszystko przetrzymać, wszystkiemu wierzyć, zawsze mieć nadzieję. Miłość jest wiarą i nadzieją, doskonałością, nigdy nie ustanie, nie skończy się jak proroctwa, dar języków lub wiedza. Miłość Chrystusa do ludzi jest wieczna i niezmierzona. Bóg jest miłością, a jej niedoskonałym odbiciem jest każda ludzka miłość, ku Bogu i człowiekowi. Nakaz miłości zawsze był najważniejszym punktem nauki Chrystusa:

"Tak więc trwają wiara, nadzieja, miłość-

te trzy:

z nich zaś największa jest miłość".

Kolejnym ważnym listem apostolskim jest "Pierwszy list Św. Jana Apostoła" (inny tytułtego listu to: "Bóg jest miłością"). Sam św. Jan był ciekawą postacią. Według Biblii św. Jan był najmłodszym z apostołów Jezusa Chrystusa i najbardziej przez niego umiłowanym. Jan był synem Zebedeusza, rybakiem z Kafarnaum. Po śmierci Chrystusa podróżował ze św. Piotrem, potem osiadł w Efezie.

W tym Święty Jan zwraca się do wiernych słowem "Umiłowani", prosi, by ludzie się wzajemnie kochali, ponieważ miłość pochodzi od Boga. Kto nie kocha, ten nie zna Boga. Wielka miłość Stwórcy do ludzi objawiła się przede wszystkim w tym, że posłał na ziemię swego umiłowanego Syna jako ofiarę przebłagalną za ludzkie grzechy. Skoro Bóg aż tak kocha ludzi, że gotów był ponieść dla nich największą ofiarę - śmierć Syna, to również ludzie powinni się wzajemnie miłować.

"Bóg jest miłością:

kto trwa w miłości, trwa w Bogu,

a Bóg trwa w nim".

Kto kocha nie powinien się niczego obawiać, bo miłość odsuwa lęk, zaś kto się boi, nigdy "nie wydoskonalił się w miłości".

Jeśli ktoś mówi, że kocha Boga, a nienawidzi swego brata, jest kłamcą. Kto nie kocha brata, którego widzi, nie może miłować Boga, którego nie widzi. Bóg zostawił ludziom przykazanie, by ten kto kocha Boga, "miłował też i brata swego".

Słowami, które pojawiają się prawie w każdym wersie "Listu" św. Jana są: umiłowani, miłujmy się, miłość. Tak wielokrotne ich powtórzenie podkreśla jak ważne jest, by kochać Boga i swego bliźniego, a także nie zapominać jak wielka jest miłość Boga do wszystkich ludzi. Przecież On sam jest miłością.

Nowy Testament zawiera 13 listów św. Pawła, List do Hebrajczyków, 3 listy św. Jana, 2 listy św. Piotra oraz po jednym liście św. Jakuba i św. Judy. Sposób redagowania "Listów" jest dostosowany do różnych potrzeb Kościołów lokalnych. Gminy chrześcijańskie, do których pisano, znały już podstawowe prawdy wiary, ale domagały się ich głębszego wyjaśnienia i uzasadnienia, dlatego w "Listach" istnieje zwykle podział na część dogmatyczną i część moralną, dydaktyczną.

W czasach starożytnych list był bardzo popularnym gatunkiemliterackim, za jego pomocą przekazywano informacje, ale służył także rozważaniom religijnym i filozoficznym. Święty Paweł konstruował swoje list według schematu: wstęp, podziękowanie Bogu, potem część właściwa: nauczanie i zachęta do chrześcijańskiego życia, oraz zakończenie. Apostoł większość swoich listów dyktował, co wpłynęło na ich formę. Zdania są krótkie, wykrzyknikowe, często stosuje pytania retoryczne.

Księgą, która przez wiele lat wzbudzała wiele kontrowersji, była Apokalipsa św. Jana. Długo nie chciano uznać jej za księgę świętą, ale apokryf, który nie jest godzien zaufania. Apokalipsa (z gr. odsłonięcie, objawienie) jest szczególnym rodzajem wypowiedzi biblijnej, zawierającej prorocze wizje wydarzeń towarzyszących końcowi świata i wyjaśniającej sens dziejów.

W "Starym Testamencie", oprócz "Apokalipsy św. Jana" jest jeszcze kilka podobnych przykładów, np. "Księga Daniela", "Księga Izajasza", "Księga Ezechiela".

"Apokalipsa" była skierowana do chrześcijan w Azji Mniejszej, nad którymi Jan sprawował opiekę. Powstała na wyspie Patmos, dokąd Jan został karnie zesłany przez cesarza Domicjana (ok. 95 roku). Obecna forma utworu jest złożona w całość z dwóch pism, które powstały: pierwsze - za czasów Nerona (lata sześćdziesiąte), drugie - za panowania Domicjana (lata dziewięćdziesiąte).

W kompozycji wyróżniają się cykle: siedmiu listów do siedmiu Kościołów, siedmiu pieczęci, siedmiu trąb, siedmiu znaków, siedmiu czasz i plag, a także smok walczący z niewiastą, na koniec zwycięstwo Chrystusa i Nowa Jerozolima niebiańska.

Z "Apokalipsy" pochodzą także cztery symboliczne zwierzęta - lew, wół, orzeł i zwierzę z ludzką twarzą. Popularną wizją są także czterej jeźdźcyApokalipsy. Pierwszy, na białym koniu symbolizuje zwycięstwo Ewangelii, drugi, na koniu barwy ognia - symbol wojny, trzeci, na czarnym koniu - jest symbolem głodu, czwarty, na koniu trupio bladym - symbolizuje śmierć.

Treścią Apokalipsy objawienie Chrystusa, chwała niebiańska, Kościół jako społeczność zbawionych, prześladowania chrześcijan, kary Boże.

Fantastyka i wieloznaczność symboliki apokaliptycznej oraz możliwości interpretacyjne od zawsze fascynowały literaturę i sztukę. Sztuka wczesnochrześcijańska często podejmowała motyw Baranka, jako symbolu niewinnego i umęczonego Chrystusa. Pierwsza i ostatnia litera greckiego alfabetu - Alfa i Omega stały się symbolem odwiecznego Boga, istniejącego bez początku i bez końca.

"Apokalipsa" jest zapowiedzią Sądu Ostatecznego, zanim jednak nastąpi koniec, pojawią się znaki - przybędą czterej jeźdźcy Apokalipsy, spadnie grad, ogień i gwiazda Piołun.

"Apokalipsa" uważana jest za najbardziej tajemniczączęść "Nowego Testamentu", ponieważ sens dziejów i zagadki rzeczy ostatecznych, autor opisuje językiem mistycznym, symbolicznym, bogatym w obrazy, który utrudnia odczytanie treści objawienia, utwór zawiera także liczne parafrazy i cytaty ze "Starego Testamentu".