1. ANTYK

Starożytność to pierwsza epoka w dziejach kultury i literatury europejskiej. To także jedna z najdłuższych epok w historii. Zanim wymyślono pismo "literatura" był przekazywana z pokolenia na pokolenie w formie mitów, legend i opowieści. Opowieści te były zrośnięte z muzyką i religię. Na ścianach jaskiń malowano obrazy i to nimi posługiwano się początkowo aby przekazywać sobie wiadomości. Przypuszcza się, że mogła istnieć także spisana w ten sposób literatura ale niestety nie jesteśmy w stanie tego udowodnić. Wynalazek, który zrewolucjonizował epokę to pismo. Wynaleziono je Bliskim Wschodzie ok. 3,5 tysiąca lat p.n.e. W tamtych okolicach powstały też pierwsze spisane utwory. Przykładem takiego dzieła jest epos o Gilgameszu. W Grecji literaturę zaczęto spisywać nieco później ponieważ pismo greckie wykształciło się z pisma fenickiego dopiero ok. VIII w. p.n.e. W tym też czasie zostały spisane dwa największe eposy starożytności - Iliada oraz Odyseja. Na ich podstawie można z całą pewnością stwierdzić, że wcześniej przed pismem istniała twórczość oralna. Całość epoki i literatury można ująć w trzy okresy: epiki (VIII w. p.n.e., Homer), liryki (VII-VI w. p.n.e., Safona, Tyrtajos), dramatu (V w. p.n.e., Sofokles, Eurypides). Zmierzch epoki starożytnej nastąpił pod koniec V w. n.e. gdy zostało zdobyte Bizancjum. Dzięki starożytności powstało wiele gatunków literackich, uformowały się kanony literatury, sztuki i kultury europejskiej, do których odwoływały się wszystkie kolejne epoki.

2. BIBLIA

Biblia to najstarsza księga naszej cywilizacji. Składa się z ksiąg Starego i Nowego testamentu. Była pisana zarówno przez wiele wieków i przez wielu autorów. Zanim została spisana przez wiele pokoleń była przekazywana drogą ustną. Dzisiaj szacuje się, że zaczęto ją spisywać w ósmym wieku przed naszą erą - w tym czasie napisano pierwszą księgę Tory oraz Psalmów. Języki w jakich była pisana to hebrajski i aramejski a w późniejszym okresie także i grecki. Dwa pierwsze języki to języki Starego Testatamentu, a Nowy w całości został spisany już w greckim oprócz Ewangelii Świętego Mateusza, którą autor napisał w języku aramejskim. Jej nazwa "biblia" to greckie słowo określające pierwotnie zwój papirusowy, a w późniejszym okresie księgę.

"Bibila" to księga, którą przetłumaczono na najwięcej języków świata. Jej najstarszy przekład to tłumaczenie na język grecki - "Septuaginta" czyli tak zwane "tłumaczenie siedemdziesięciu" od ilości tłumaczy. Przekładu tego dokonano między trzecim a drugim wiekiem przed naszą erą. Pierwsze łacińskie tłumaczeni nosi natomiast nazwę "Wulgata". Wulgata z języka łacińskiego oznacza "rozpowszechniony" - chodziło o to aby w nazwie określić charakter Biblii, która w tym przekładzie była ogólnodostępna. Przekładu tego dokonano na końcu czwartego wieku już naszej ery i został on uznany przez Sobór Trydencki za obowiązujące.

W Polsce dopiero pod koniec średniowiecza zaczęto tłumaczyć Biblię. Związane to było z dwoma faktami - po pierwsze z niepiśmienną kulturą średniowiecza, a z drugiej strony z narastaniem tendencji już renesansowych i niosącym ze sobą powiew reformacji. Jedne z lepszych przekładów Biblii na język polski to pochodząca z pierwszej połowy XV wieku "Biblia królowej Zofii" zwana też "Biblią Szaroszpatacką" od nazwy miejscowości, w której została odnaleziona. Obok niej "Biblia Leopolity" dokonane przez nieznanego autora, ale wydanej pod redakcją Leopolity, który był profesorem na krakowskiej Akademii. Tłumaczenie to, to druga połowa XVI wieku. Z szesnastowiecznych Biblii warto jeszcze zwrócić uwagę na "Biblię Jakuba Wujka", która jest katolickim przekładem co ważne - na język polski! Do wydania "Biblii Tysiąclecia" w 1965r było to najpopularniejsze polskie tłumaczenie Biblii.

Oprócz przekładów całej Biblii wielką popularnością cieszyły się także tłumaczenia poszczególnych jej fragmentów, a w szczególności zbiorów psalmów. Podobnie jak z Biblią od czasów późnego średniowiecza powstawały liczne przekłady - Reja, Kochanowskiego. Do najsłynniejszych tłumaczy oprócz dwóch już wymienionych zaliczyć należy jeszcze Mikołaja Sepa-Szarzynskiego, Leopolda Staffa oraz Czesława Miłosza.

Biblia to księga o tyle niesamowita co i stara. Mimo, że jest Świętą Księgą dla chrześcijaństwa to system moralny jaki proponuje można przyłożyć do każdego człowieka każdej religii, a nawet kogoś kto nie wierzy w Boga. Oprócz wartości religijnych jest także źródłem inspiracji dla całych pokoleń twórców oraz niesamowitą skarbnicą motywów i gatunków literackich. To podwalina nie tylko naszej wiary ale także całej kultury najpierw śródziemnomorskiej a następnie europejskiej. To także bogata skarbnica symboli, postaw ludzkich czy związków frazeologicznych.

Przypowieści biblijne

Przypowieść (parabola) to utwór narracyjny należący do gatunku literatury moralistycznej. Jest ona ujęta w perspektywie ponadczasowej i uniwersalnej. Ma niewiele wyróżniających ją cech. Postaci w niej występujące i zdarzenia, które się rozgrywają są tylko po to aby ukazać nadrzędne prawdy uniwersalne: moralne, filozoficzne czy religijne. I tak o to w przypowieściach ukazane zostały prawdy rządzące światem:

  • w Przypowieści o Synu Marnotrawnym - o przebaczeniu
  • w Przypowieści o Niemądrym Bogaczu - o tym, że nie wolno chować dóbr, ale należy się nimi dzielić
  • w Przypowieści o Siewcy - o słowie Bożym docierającym do ludzi

Przekłady Biblii

Septuaginta - jest to przekład z języka hebrajskiego na grecki, dokonany w II wieku p.n.e. To tak zwane "tłumaczenie siedemdziesięciu". Zostało sporządzone w Aleksandrii dla Żydów. Pierwsi chrześcijanie posługiwali się tym przekładem. To tłumaczenie po dziś dzień jest w użyciu w kościele prawosławnym.

Wulgata - jest to przekład na łacinę z języka hebrajskiego (księgi protokanoniczne Starego Testamentu), aramejskiego (Księga Tobiasza i Księga Judyty) i greckiego (pozostałe księgi deuterokanoniczne, Psalmy i Nowy Testament). Autorem tego tłumaczenia był św. Hieronim. Sobór trydencki w XVI w. Uznał to tłumaczenie za obowiązujące w kościele rzymsko-katolickim. Wulgata była także pierwszą wydrukowana książką.

Biblia królowe Zofii - zwana również Biblią Szaroszpatacką od miejscowości jej odnalezienia. Uznaje się ja za pierwszy przekład Pisma Świętego. Datowana na połowę XV wieku.

Biblia Leopolity (1561 r.)- to pierwszy drukowany polski przekład całej Biblii. Tłumaczona była z Wulgaty. Jej autorem był ks. Jan Leopolita. Dedykował on to tłumaczenie Zygmuntowi Augustowi

Biblia Brzeska (1563 r.) - to pierwsze tłumaczenie całej Biblii z języków oryginalnych. Jest to tłumaczenie kalwińskie

Biblia Nieświeska (1574 r.) - to tłumaczenie ariańskie.

Biblia Jakuba Wujka (1599 r.)

Biblia Gdańska (1632 r.)- to tłumaczenie luterańskie ale przy współpracy Kalwinów i Braci Czeskich. Przekład z języków oryginalnych.

Biblia Tysiąclecia - przetłumaczona z okazji tysiąclecia państwa polskiego. Do dziś obowiązująca