1. Utworzenie rządu przez Józefa Piłsudskiego.

Zwolniony z więzienia w Magdeburgu Józef Piłsudski przybywa do Warszawy i obejmuje rządy 10 listopada 1918. Władze przekazała w jego ręce Rada Regencyjna.

W tym czasie powstały już lokalne ośrodki władzy:

  • lewicowy rząd ludowy Daszyńskiego w Lublinie (popierany przez POW),
  • Polska Komisja Likwidacyjna w Krakowie (Wincenty Witos),
  • Rada Narodowa na Śląsku Cieszyńskim,

- poznańska Naczelna Rada Ludowa (m.in. Wojciech Korfanty).

7 października Rada Regencyjna wydała manifest o niepodległości Polski. Początkowo oddała ona władze w ręce Józefa Świerzyńskiego (endecja), ale po przybyciu do kraju przekazała ją Józefowi Piłsudskiemu.

14 listopada 1918 r. przejął formalnie władze cywilną w Warszawie. Powołał rząd na czele z Jędrzejem Moraczewskim. Jego skład był zbliżony do rządu lubelskiego - rozpoczął on urzędowanie 18 listopada, a Piłsudski zajął w nim stanowisko ministra spraw wojskowych. Jednak po przybraniu przez niego tytułu Naczelnika Państwa (tytuł ten sięgał swoim rodowodem do czasów insurekcji kościuszkowskiej), a przez to tymczasowego wykonywania obowiązków głowy państwa, zrezygnował ze stanowiska w gabinecie Moraczewskiego.

Opracowano nową ordynacje wyborczą i rozpoczęto przygotowania mające na celu obrady Sejmu Ustawodawczego. Naczelnik państwa był zwolennikiem utworzenia jednoizbowego sejmu. Chciał także reformy ustroju państwowego, społecznego i gospodarczego. Wydał także dekret wprowadzający 8-godzinny dzień pracy i 46-godzinny tydzień pracy.

2.Walka o kształt ustrojowy państwa:

18 stycznia 1919 roku Moraczewskiego na stanowisku premiera zastąpił Ignacy Padarewski.

W wyborach które odbyły się 26 stycznia 1919 zwyciężył Związek Ludowo-Narodowy, czyli ugrupowanie endeckie.

20 lutego 1919 Sejm przyznał Józefowi Piłsudskiemu uprawnienia Naczelnika Państwa, już nie "tymczasowo", wydając Uchwałę Sejmu Ustawodawczego z dnia 20 lutego 1919 r. w sprawie powierzenia Józefowi Piłsudskiemu dalszego sprawowania urzędu Naczelnika Państwa, nazywaną także Małą Konstytucją. Parlament stał się jednoizbowy. Władzą ustawodawczą był Sejm. Który miał uchwalić nową konstytucje.

. Mała konstytucja wprowadziła system rządu parlamentu w swoje najbardziej skrajnej postaci. Sejm podporządkował sobie władze wykonawczą. Odpowiedzialni za nią byli naczelnik państwa i rada ministrów z premierem na swym czele.

Prawa i ograniczenia Naczelnika Państwa;

- Naczelnik Państwa na podstawie "porozumienia z Sejmem" powoływał rząd.

- Naczelnik Państwa i rząd byli odpowiedzialni przed sejmem.

- Naczelnik Państwa został pozbawiony inicjatywy ustawodawczej.

- Naczelnik Państwa nie posiadał prawa do rozwiązywania parlamentu.

- Akty prawne wydawane przez Naczelnika Państwa wymagały kontrasygnaty właściwego ministra.

Rodzaje odpowiedzialności:

-odpowiedzialność polityczna - jest to odpowiedzialność za decyzje i działania polityczne.

-odpowiedzialność konstytucyjna (prawna)-przed trybunałem stanu za złamanie prawa.

Naczelnik państwa ponosił oba te rodzaje odpowiedzialności. Nie przysługiwały mu uprawnienia prezydenckie. W swych założeniach pozycja Naczelnik Państwa była słaba. Osobowość i charakter Piłsudskiego pozwoliły mu na wzmocnienie swej władzy i faktycznie przejęcie jej w całości.

Mała Konstytucja wprowadzała w Polsce ustrój parlamentarny - "władzą suwerenną i ustawodawczą w Państwie Polskim jest Sejm Ustawodawczy" (art. 1).Miał to być ustrój przejściowy gdyż nowy ustrój ma stworzyć nowo powstała konstytucja. Miał tego dokonać nowo powstały Sejm. Weszła w życie 27 lutego 1919 roku, pozbawiając mocy obowiązującej Dekret z dnia 22 listopada 1918 r. o najwyższej władzy reprezentacyjnej Republiki Polskiej. Tekst Małej Konstytucji pozostawał aktualny do wejście w życie Konstytucji marcowej.

Konstytucja Marcowa 1921 r.

Wprowadzała ustrój republiki demokratycznej o parlamentarno-gabinetowym systemie rządów. Władzę zwierzchnią sprawował naród poprzez swych przedstawicieli. Konstytucja ustanowiła dwuizbowy parlament (Sejm i Senat) o pozycji nadrzędnej wobec innych organów Państwa.

Zasada podziału władz dzieli się na:

-ustawodawcza-legislatywa (parlament; sejm)

-wykonawcza-egzekutywa (prezydent; rząd)

-sądownicza-judytatura (niezawisłe sądy)

Prawa wyborcze:

Czynne prawo wyborcze:

- w wyborach do Sejmu: 21 lat

- w wyborach do Senatu: 30 lat

Bierne prawo wyborcze:

-w wyborach do Sejmu: 25 lat

- w wyborach do Senatu: 40 lat

Władza ustawodawcza spoczywała w rękach Sejmu. Senat był izba wyższą pozbawioną tej inicjatywy. Miał możliwość weta które wstrzymywało ustawę na 60 dni. Mógł wnieść też do niej poprawki. Parlament mógł także wydać decyzję o amnestii. Sejm mógł także wprowadzać poprawki do konstytucji. Sam mógł także pociągnąć prezydenta do odpowiedzialności. Miał także możliwość wyboru najwyższej głowy państwa. Posłów chronił immunitet. Mogli oni zostać pozbawieni go przez Sejm.

Władza wykonawcza sprawowana była przez premiera, Radę Ministrów, podporządkowanych Sejmowi, oraz Prezydenta, którego decyzje wymagały zatwierdzenia przez rząd. Sejm składał się z 444 posłów. Senat liczył 111 senatorów. Obie izby razem tworzyły Zgromadzenie Narodowe. Parlament swoją kadencje sprawował przez 5 lat.

Kompetencje Sejmu;

- ustalał prawo, budżet i podatki

- ustalał liczbę wojska

- kontrolował rząd, administrację i finanse

- ratyfikował traktaty i układy

- wraz z senatem wybiera prezydenta

- może zmienić lub wprowadzić nowelizację do konstytucji

- posiadał inicjatywę ustawodawczą

- powoływał NIK (Najwyższa Izba Kontroli)

- marszałek sejmu mógł zastąpić prezydenta

Kompetencje prezydenta:

- mianował i odwoływał rząd, wyższych urzędników

- podpisywał akty prawne z kontrasygnatą (podpisem) ministra

- wypowiadał wojnę i zawierał pokój za zgodą sejmu

  • był zwierzchnikiem armii, ale nią nie dowodził
  • miał prawo łaski

- zwoływał i rozwiązywał parlament

- reprezentował państwo zagranicą

- odpowiada przed Trybunałem Stanu

- był chroniony immunitetem z wyjątkiem zdrady państwa, przestępstwa karnego lub pogwałcenia konstytucji

Konstytucja mówiła także o sprawach bardzo precyzyjnych jak przysięga prezydencka co ośmielę się przytoczyć. Art.54. mówił że prezydent przysięga przed Zgromadzeniem Narodowym:

"Przysięgam Bogu Wszechmogącemu, w Trójcy Świętej Jedynemu, i ślubuję Tobie Narodzie Polski, na urzędzie Prezydenta Rzeczypospolitej, który obejmuję: praw Rzeczypospolitej, a przedewszystkiem Ustawy Konstytucyjnej święcie przestrzegać i bronić; dobru powszechnemu Narodu ze wszystkich sił wiernie służyć; wszelkie zło i niebezpieczeństwo od Państwa czujnie odwracać; godności imienia polskiego strzec niezachwianie; sprawiedliwość względem wszystkich bez różnicy obywateli za pierwszą sobie mieć cnotę; obowiązkom urzędu i służby poświęcić się niepodzielnie. Tak mi dopomóż Bóg i Święta Syna Jego Męka. Amen".

Konstytucja Marcowa określał kompetencje prezydenta jako bardziej reprezentacyjny i ceremonialny. Prezydenci, którzy byli wykonawcami tej konstytucji to: Gabriel Narutowicz, Stanisław Wojciechowski i Ignacy Mościcki (po śmierci Narutowicza i ustąpieniu Wojciechowskiego obowiązki Prezydenta dwukrotnie pełnił Marszałek Sejmu Maciej Rataj). Właściwe rządy sprawowała Rada Ministrów na czele jej prezesem. Koalicje które w tym czasie się zawiązywały były bardzo płynne. W latach 1918-1926 w Polsce funkcjonowało 14 parlamentów rządowych. Co świadczy o nietrwałości poszczególnych rządów.

3.Walka o kształt Państwa Polskiego:

Powstanie wielkopolskie- walki wybuchły 26 grudnia 1918 r. w reakcji na demonstracje Niemców sprzeciwiających się wizycie w Poznaniu Ignacego J. Paderewskiego. W krótkim czasie powstańcy opanowali prawie całą Wielkopolskę. Powstanie zakończyło się 16 lutego 1919 roku rozejmem w Trewirze, który rozszerzał na front powstańczy zasady rozejmu kończącego I wojnę światową z 11 listopada 1918. Było jedynym zwycięskim powstaniem w dziejach naszego narodu.

Wielkopolskę, Pomorze Gdańskie włączono do Polski a Gdańsk został Wolnym Miastem pod zarządem Ligi Narodów.

Polacy zamieszkujący Górny Śląsk chcieli przyłączyć ich dzielnice do Polski. O losach ich miał zdecydować plebiscyt. Miały miejsce trzy zrywy narodowe . Pierwsze powstanie trwało od 16 sierpnia do 26 sierpnia 1919. Po którym na Śląsku zjawiła się komisja plebiscytowa. Polacy rok później wywołali II powstania które trwała od 19/20 sierpnia do 25 sierpnia 1920. Niemcy wygrali plebiscyt głównie w wyniku sprowadzania na te ziemie Niemców którzy kiedykolwiek zamieszkiwali Śląsk/ Polacy nie pogodzeni z wynikiem doprowadzili do wybuchu III powstania Śląskiego które trwało od 2/3 maja do 5 lipca 1921 roku. Jednym z przywódców powstań był Wojciech Korfanty. Ostatecznie w 1922 roku podpisano w Genewie dość korzystną dla Polski konwencję w sprawie Śląska, wg której obszar przyznany Polsce powiększony został do ok. 1/3 spornego terytorium. Konwencja była też bardzo korzystna dla Polski jeśli chodzi o istniejące na nim obiekty przemysłowe. Polsce przypadło 50% hutnictwa i 76% kopalń węgla. Miało to ogromne znaczenia dla gospodarczego bytu II Rzeczypospolitej.

Wojna polsko-radziecka- trwała ona od 1919-1920. Wojna rozpoczęła się 14 lutego 1919 starciem koło miasteczka Mosty na Białorusi. 15 sierpnia miała miejsce zwycięska bitwa pod Radzyminem zwana także bitwa warszawską lub cudem nad Wisłą. Zakończyła się zwycięstwem Polski. Traktat pokojowy podpisano 18 marca 1921 roku w Rydze.

Zajęcie Wileńszczyzny- W lutym 1919 Wilno zostało proklamowane stolicą Radzieckiej Socjalistycznej Republiki Litwy i Białorusi zwaną "Lit-Bel-em". Wojsko polskie pod dowództwem Edwarda Rydza-Śmigłego przejęło miasto 19 kwietnia 1919 roku. Rada Najwyższa na konferencji wersalskiej próbowała podzielić Wilno i Wileńszczyznę na zasadzie etnicznej pozostawiając samo miasto po polskiej stronie (tzw. Linia Focha). Podczas wojny 1920 roku miasto zostało zdobyte przez Armię Czerwoną. Zwrócono je Litwinom. Aby zająć Wileńszczyznę Józef Piłsudski posunął się do podstępu. Zlecił gen. Lucjanowi Żeligowskiemu, dowódcy Litewsko-Białoruskiej Dywizji Piechoty, upozorować "bunt" i wkroczyć do Wilna. 9 października 1920 oddziały Żeligowskiego weszły do miasta. Proklamowano utworzenie państwa, tzw. Litwy Środkowej. 20 lutego 1922 jej parlament (Sejm Wileński) przyjął uchwałę o włączeniu Litwy Środkowej do Polski.

Konferencja parysko-wersalska- decyzje konferencji wersalskiej w sprawie polskiej :

  • Polska zostaje uznana za niepodległy kraj,
  • Wielkopolska zostaje przyznana Polsce,
  • Plebiscyty miały odbyć się na Warmii, Mazurach, Górnym Śląsku i Powiślu,
  • Gdańsk wraz z obszarem miejskim stał się wolnym miastem pod zwierzchnictwem Komisji Ligi Narodów,
  • Przyznany zostaje Polsce pas morza o długości 70 kilometrów.

Konferencja wersalska nie rozstrzygnęła kwestii wschodniej granicy Polski pozostając tą kwestie do momentu obalenia rządu bolszewickiego. Także sprawa przynależności Śląska Cieszyńskiego nie znalazła rozstrzygnięcia.

Plebiscyty;

Plebiscyt na Warmii, Mazurach i Powiślu - 11 lipca 1920. Zakończył się porażką strony polskiej. statecznie Polsce przyznano jedynie 8 gmin, a granica między Polską a Niemcami biegła odtąd wzdłuż Wisły po jej wschodnim brzegu.

Plebiscyt na Górnym Śląsku 20 marca 1921. W rezultacie, jak wynika z obliczeń, za Niemcami oddano 59,6% ważnych głosów. Przedstawiciele Anglii i Włoch w Komisji Międzysojuszniczej zaproponowali podział Górnego Śląska w ten sposób, że tylko ¼ jego terytorium - głównie ziemie rolne - miałyby przypaść Polsce, a reszta, z największym udziałem przemysłu - Niemcom. Plany te, za sprawą Wojciecha Korfantego przedostały się do opinii publicznej. Wywołało to najpierw falę strajków, a następnie - 3 maja 1921 - wybuch III powstania śląskiego. Ostatecznie przyznano Polsce Katowice i Królewską Hutę (dziś - Chorzów) oraz powiaty: pszczyński, rybnicki, katowicki, część lublinieckiego i tarnogórskiego oraz skrawki bytomskiego i zabrzańskiego. W posiadaniu niemieckim dostało się 2/3 obszaru Górnego Śląska.

4.Polityka zagraniczna Polski w okresie międzywojennym:

Po zakończeniu I wojny światowej Stany zjednoczone postanowiły nie mieszać się w sprawy polityki europejskiej. Polska sytuacja była niepewna należało rozwiązać spory terytorialne z sąsiadami. Głównymi problemami było:

  • Spór z Litwą o zajętą w 1920 roku Wileńszczyznę,
  • kwestionowanie przez Bolszewików traktatu Ryskiego z 1921 roku,
  • Kwestie sporne z Czechosłowacją dotyczące Śląska Cieszyńskiego,
  • wojna celna z Niemcami od 1925 roku, której podłożem był bezcłowy handel Polski z tym krajem.

Układy polityczno-wojskowe:

Zobowiązywały one strony podpisujące do udzielenia sobie pomocy wzajemnej na wypadek konfliktu z państwem ościennym. W 1925 roku w Locarno podpisano niepokojący Traktat Rejski który wyjaśniała kwestie sporne między Niemcami, Francją i Belgią. Doszło do porozumienia w sprawie granic między tymi państwami. Traktat pozostawił otwartą sprawą kwestie granicy z Czechosłowacją i Polską.

Traktaty zawarte przez Polskę:

. - w lutym 1921 roku zawarła Polska sojusznicy traktat z Francja skierowany przeciwko Niemcom, w 1939 roku potwierdzono ten traktat,

  • w marcu 1921 roku zawarto układ z Rumunią który był wymierzony przeciwko ZSRR,
  • 25 sierpnia 1939 roku spodziewając się inwazji niemieckiej podpisano układ polsko- brytyjski który skłonił Hitlera do opóźnienia inwazji,

Układy o nieagresji:

  • 25 lipca 1932 roku - Polska i ZSRR podpisały w Moskwie układ o nieagresji. Został zawarty na trzy lata , po czym został przedłużony na kolejne 10 lat. W dokumencie stwierdzono , że państwa wyrzekają się agresji między sobą, ale także Każda z umawiających się Stron zobowiązuje się nie brać udziału w żądnych porozumieniach z punktu widzenia agresji jawnie dla drugiej strony wrogich.

-17 marca 1938 roku Rząd polski wystosował ultimatum do rządu litewskiego, żądając nawiązania stosunków dyplomatycznych bez warunków wstępnych w ciągu 48 godzin. Przeprowadzono koncentracje wojska na granicy polsko- litewskiej. Strona litewska przyjęła warunki polskie.

- 20 stycznia 1934 roku w Berlinie w imieniu strony polskiej poseł Józef Lipski a ze strony niemieckiej minister spraw zagranicznych Constantin von Neurath podpisują deklaracje o nieagresji. Deklaracja miała obowiązywać przez 10 lat.

-16 kwietnia 1922 r. Niemcy podpisują z ZSSR układ w Rapallo.

Stosunki Polski z sąsiadami:

Polska nawiązała stosunki z ZSSR po 1923 roku. Sytuacja na tej linii uległa poprawie w latach 30. Wiązało się to z sytuacją ekonomiczna a później z dojściem Hitlera do władzy.

Z Niemcami- po początkowej wojnie celnej stosunki uległy zaostrzeniu. W odpowiedzi z gwarancje brytyjskie dotyczące pomocy zbrojnej w razie konfliktu z Niemcami z 30 marca 1939 r. Hitler wypowiedział pakt o nieagresji.

Z Czechosłowacją- Niepokoje w Warszawie budziła hitlerowska polityka wobec południowego sąsiada. Hitler planował rozbiór Czechosłowacji. Władze składały pretensje wobec Śląska Cieszyńskiego.

Z Litwą- Polska ten kraj chciała wciągnąć w idee tzw. "Międzymorza" do którego miały przystąpić inne państwa środkowej Europy. Lecz sprawa była trudna z tym krajem stosunki okładały się fatalnie. Polityka polska w tym regionie budziła niepokój w ZSSR.

Sytuacja uległa pewnej zmianie w marcu 1938 r. gdy polska wykorzystując zamieszanie powstałe wokół "Anschlussu" postawiła Litwie ultimatum, żądając jednego-nawiązania stosunków dyplomatycznych. Był to początek drogi do normalizacji.

Podsumowanie;

Stosunki z sąsiadami układały się nie pomyśli Polski. W przededniu nie mogliśmy liczyć na żadnego silnego sojusznika. Sytuacja nie rysowała się ciekawie. Można by rzecz że mieliśmy samych wrogów. A sojusz z Rumunią nie przedstawiał większego strategicznego znaczenia.

5.Przewrót majowy i nowela sierpniowa (1926);

Przewrót majowy- 12 maja 1926 r.- Miał miejsce zbrojny zamach stanu. Doszło do ciężkich walk między siłami rządowymi a oddziałami Piłsudskiego. Liczba zabitych po obu stronach wyniosła ok.400 a rannych 900. Siły rządowe zostały zmuszone do kapitulacji. Witos i Wojciechowski podali się do dymisji i zaniechali dalszego oporu. 15 maja nowym premierem został Kazimierz Bartel. 1 czerwca w drugim głosowaniu Zgromadzenie Narodowe wybrało na prezydenta Ignacego Mościckiego. Dla Polski zaczął się w ten sposób etap rządów sanacyjnych.

Nowela sierpniowa- 2 sierpnia 1926 r.- Ustawa ta zmieniała ustrój kraju po przewrocie majowym. Znacznie wzmocniono pozycję prezydenta, kosztem sejmu i senatu. Prezydent mógł odtąd samodzielnie rozwiązać obydwie izby parlamentu przed upływem kadencji, miał tez prawo wydawania rozporządzeń z mocą ustawy. Miał też prawo ogłosić rządowy projekt budżetu jako obowiązujący, gdyby parlament nie uczynił tego w terminie, zaś sejm nie miał prawa uchwalać wniosku o votum nieufności dla rządu na tym samym posiedzeniu, na którym taki wniosek został zgłoszony. Nowela sierpniowa zatem nie tylko wzmacniała pozycję prezydenta, lecz także dyscyplinowała posłów i zapobiegała przejawom swoistej anarchii.

6.Sytuacja polityczna Polski w przededniu II wojny św. Konferencja w Monachium wrzesień 1938 r. ;

Konferencja w Monachium - we wrześniu 1938 roku spotkali się przedstawiciele W. Brytanii, Francji, Niemiec, Włoch na tejże konferencji. Podczas jej zebranie wyrazili zgodę na przyłączenie Sudetów Które należały do Czechosłowacji do terytorium Niemiec.

W tym samym czasie w październiku 1938 r. W październiku Polska wystosowała ultimatum do Czechosłowacji w sprawie ziem zaolziańskich. Nota zakończona była słowami: W wypadku odrzucenia lub braku odpowiedzi rząd polski czyni jedynie rząd czechosłowacki odpowiedzialnym za dalszy ciąg zdarzeń. W wyniku braku odpowiedzi Wojski Polskie pod dowództwem Władysław Bortnowskiego wkroczyło na Zaolzie.

Pod koniec października 1938 r. Hitler wystąpił z żądaniami w stosunku do Polski. Chciała budowy eksterytorialnej autostrady w kierunku Prus Wschodnich. Chciał także przyłączenie Gdańska do Niemiec. Miało to być warunkiem do przedłużenia traktatu pokojowego.

Stosunki z Niemcami uległy pogorszeniu po podpisaniu przez Polskę 30 marca 1939 r. ze stroną brytyjską traktatu na mocy którego otrzymaliśmy gwarancje bezpieczeństwa i pomocy zbrojnej na wypadek konfliktu od Wlk. Brytanii.

28 kwietnia 1939 roku Hitler podczas przemówienia w Reichstagu wypowiedział polsko - niemiecki pakt o nieagresji. I podpisał plan ataku na Polskę 30 marca 1939 r.

5 maja 1939 r. Minister Józef Beck wygłosił w Sejmie przemówienie, w którym odrzucił żądania niemieckie. Było to odpowiedzią na słowa Hitlera z 28 kwietnia : O co właściwie chodzi? Czy o swobodę niemieckiej ludności Gdańska która nie jest zagrożona, czy o sprawy prestiżowe - czy też o odepchnięcie Polski od Bałtyku, od którego Polska odepchnąć się nie da.

W lipcu i sierpniu Rosjanie prowadzili negocjacje na dwa fronty. Oficjalnie negocjując umowę z Wielką Brytanią a nieoficjalnie prowadząc rozmowy z Niemcami.

23 sierpnia 1939 r. - Podpisanie paktu o nieagresji między ZSRR i III Rzeszą (Ribbentrop - Mołotow). składała się z dwóch części. W jawnym traktacie oba państwa zobowiązały się do powstrzymywania się od wzajemnych działań agresywnych, zachowania neutralności, gdyby druga strona "stała się przedmiotem działań wojennych ze strony trzeciego państwa". Tajny, dodatkowy protokół podejmował kwestię "rozgraniczenia obustronnych stref interesów w Europie Wschodniej". Był on zawarty na 10 lat . Strefa wpływów III Rzeszy obejmowała Litwę (z Wileńszczyzną), część Polski na zachodzie od linii rzek: Narew, Wisła, San, większość obszaru Rumunii. Strefa wpływów ZSRR obejmowała państwa bałtyckie (Estonię i Łotwę), pozostałą część Polski i Besarabię.

25 sierpnia 1939 r. podpisano układ sojuszniczy między Polską a Wielką Brytanią. Hitler wówczas przesunął przewidywany tak z 26 sierpnia na 1 września. Dodatkowo Francja potwierdziła układ o nieagresji z 1921 r.

7.Konstytucja kwietniowa 1935 r (uprawnienia prezydenta):

Konstytucja Kwietniowa 23 kwietnia 1935 r.

Umocniła ona władzę wykonawczą którą skupiał w swych rękach prezydent. Osłabieniu uległa pozycja Sejmu. Wprowadzono również rządy oparte za zasadzie elitaryzmu. Rząd ten nazwany jest autorytarnym.

Kompetencje Prezydenta: Prezydent miał też być zwierzchnikiem sił zbrojnych i reprezentować

państwo na zewnątrz. Do specjalnych uprawnień prezydenta należało wskazywanie jednego z kandydatów na swego następcę, zarządzanie terminu głosowania powszechnego, wyznaczenie i mianowanie najwyższych urzędników państwowych. Zgodnie z tekstem konstytucji za swe akty urzędowe prezydent miał odpowiadać tylko przed Bogiem i historią. "Państwo polskie jest wspólnym dobrem wszystkich obywateli. Na czele państwa stoi Prezydent Rzeczypospolitej. W jego osobie skupia się jednolita i niepodzielna władza państwowa na nim spoczywa odpowiedzialność wobec Boga i historii za losy państwa" (Artykuł 1 i 2 Konstytucji).

W 1935 roku liczbę posłów zmniejszono do 208, również wybieranych na pięć lat. Podniesiono jednak prawo wyborcze czynne do 24 lat, a bierne do 30. Wybory do sejmu odbywały się wg ordynacji czteroprzymiotnikowej (tajne, równe, powszechne, bezpośrednie). Do uprawnień sejmu należały już tylko:

- funkcje ustawodawcze

- kontrola rządu

- ustalanie budżetu państwa.

Premiera i ministrów mianował prezydent. Rząd był odpowiedzialny przed prezydentem.

Władzę sądowniczą sprawować miały niezawisłe sądy, złożone z nieusuwalnych sędziów, których mianował prezydent. Zgromadzenie Elektorów było organem uczestniczącym w wyborze prezydenta. Składało się z Marszałków Sejmu i Senatu, premiera, Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych i 75 elektorów (wybranych w 2/3 przez Sejm i w 1/3 przez Senat).

8.Stosunki polsko-radzieckie w latach 1939-1943

1 września 1939 atakiem hitlerowskich Niemiec na Polskę zaczęła się II wojna światowa. Rządy Francji i Wielkiej Brytanii wypowiedziały wojnę Niemcom 3 września lecz nie kwapiły się do podjęcia działań zbrojnych. 17 września armia ZSRR wkroczyła na tereny Polskie. W nocy z 17 na 18 września rząd Polski opuszcza kraj udając się przez Rumunię gdzie został internowany do Francji.

28 września 1939 r. zostaje podpisany niemiecko- radziecki układ o przyjaźni granicy. Układ ten dokonał także korekty granicy miedzy strefami okupacyjnymi obu państw. Zawarto w nim także informacje o obowiązku zwalczania oporu ze strony Polaków. Traktat nazywany jest czasem IV rozbiorem Polski. Trzecia Rzesza zajęła obszar 188 tyś km2 (48,5% terytorium II RP z 22 milionami Polaków), z Związek Radziecki 201 tyś km2 (51,5% terytorium Polski z 13,5 mln ludności w tym 5 mln stanowili Polacy, a pozostałą część Białorusini, Ukraińcy i Żydzi.

W wyniku działań wojennych wielu Polaków znalazło się w niewoli radzieckiej i niemieckiej. W III Rzeszy żołnierze niższego stopnia zostawali przymusowymi robotnikami a wyższych stopniem zamykano w obozach jenieckich. Cześć z żołnierzy zostanie potem siła wcielonych do armii niemieckiej. Rosjanie polskich jeńców uwięzili w obozach w Kozielsku, Sarobielsku i Ostaszkowie. Trafiło tam blisko 22 tyś żołnierzy. Tylko nielicznym udało się przeżyć tą masakrę. Ogólną liczbę deportowanych Polaków w głąb ZSRR szacuje się na 2mln. Osób. Po zajęciu przez ZSRR kresów wschodnich odbyły się tam wybory do zgromadzenia ludowego.

Władze sowieckie duży nacisk położyły na legitymizację swojego zaboru. W tym celu na zajętych terenach 22 października 1939 r. przeprowadziły wybory do Zgromadzenia Ludowego Zachodniej Białorusi i Zachodniej Ukrainy (tak nazwano okupowane obszary Polski). Wkrótce wybrani delegaci zwrócili się do władz ZSSR o przyłączenie zajętych terenów do Białoruskiej i Ukraińskiej SSR. W listopadzie obywatela tych ziem wydano nowe paszporty radziecki. Bez ich posiadania nie można było zmieniać miejsca zamieszkania. Część ludności urządziła bojkot który został stłumiony a sprawcy trafili na Syberię. Liczbę ofiar które deportowano do Kazachstanu i na Syberię ocenia się na 2 miliony osób. Sytuacja polityczna uległa diametralnej zmianie w czerwcu 1941 r. po napaści III Rzeszy na Związek Radziecki 22 czerwca 1941 r

Układ Sikorski- Majski

Po ataku Niemiec na Związek Sowiecki w polskich kręgach rządowych w Londynie zaczęto obmyślać warunki, na których mogłoby dojść do nawiązania stosunków dyplomatycznych z ZSRR (zerwanych przez stronę sowiecką 17 września 1939 r.). kład przewidywał przywrócenie stosunków dyplomatycznych między obydwoma krajami oraz budowę armii polskiej w Rosji pod dowództwem polskim. Układ podpisany został przez polskiego premiera Władysława Sikorskiego i radzieckiego ambasadora w Londynie Iwana Majskiego. Kreml w układzie Sikorski-Majski uznał, że traktaty radziecko- niemieckie z 1939 roku tracą moc, a rząd polski stwierdzał, że nie jest związany żadnym układem skierowanym przeciw ZSRR.

W protokole II czytamy że: 1. Z chwilą przywrócenia stosunków dyplomatycznych rząd Związku Socjalistycznych Republik Rad udzieli amnestii wszystkim obywatelom polskim, którzy są obecnie pozbawieni swobody na terytorium Związku Socjalistycznych Republik rad bądź jako jeńcy wojenni, bądź z innych odpowiednich powodów.

Układ ten wywołał burzę w rządzie. Skrytykował go Prezydent Raczkiewicz i generał Sosnkowski.

`

Utworzenie Armii Polskiej w ZSRR:

W 1943 roku zostaje utworzone polskie wojsko w ZSRR. Wpierw utworzona zostaje Dywizja im T. Kościuszki Brali udział w bitwie pod Lenino 10-12 października 1943 r. Na przełomie 1943-1944 r. powstały nowe dywizje, które wraz z kościuszkowską przybierają miano I Armii (Ludowego!) Brała ona udział w walkach o wyzwolenie wschodnich województw. Oddziały AL walczyły w powstaniu warszawskim (kilkuset żołnierzy). W lipcu 1944, z AL i Armii Polskiej w ZSRR 1944, utworzono WP; oddziały AL na terenach okupowanych w większości używały dotychczasowej nazwy, część formalnie obowiązującej Oddziały Partyzanckie WP; na terenach wyzwolonych żołnierze AL wstępowali do WP i stanowili gł. grupę zasilającą Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego.

Ewakuacja

Na początku 1942 r., zgodnie z porozumieniem Stalina i Sikorskiego, miejsce tworzenia Armii Polskiej przesunięte zostało w okolice Taszkientu i Samarkandy. W następnych miesiącach między Sikorskim a Andersem toczył się spór o to, czy polskie wojsko powinno pozostać w ZSRR (czego chciał Sikorski), czy też powinno być w całości ewakuowane do Iranu (jak chciał Anders). Ostatecznie sprawę rozstrzygnęli (w porozumieniu z sowietami) Anglicy, którzy uznali, że siłom alianckim na bliskim wschodzie potrzebne jest polskie wsparcie. W sierpniu 1942 r. cała Armia Polska - 41 000 żołnierzy, a także 28 000 cywilów przeszła z ZSRR do Iranu.

Po koniec wojny wojsko polskie było 4 siłą koalicji antyhitlerowskiej. Ich walka nie przyniosła spodziewanego rezultatu. Polska nie stała się państwem niepodległym. Polska wychodziła z tej wojny przegrana i z widmem nowego systemu na który skazali nas sojusznicy.

Katyń:

13 kwietnia 1943 r. Niemcy oficjalnie ogłosili znalezienie masowych grobów pod Katyniem w okolicach Smoleńska. Odnalezieni polscy oficerowie mieli być efektem zbrodni popełnionej przez NKWD. W odpowiedzi władze radzieckie kategorycznie zaprzeczyły jakoby miały z tym cos do czynienia. O zbrodnie tą oskarżyli oni Niemców. Strona polska zwróciła się o pomoc do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża z siedzibą w Genewie w celu wyjaśnienia sprawy. Niemcy również wystosowali taką prośbę. Stalin uznała sprawę za farsę i zerwał stosunki dyplomatyczne z Polską. Nasi sojusznicy zachowali się nielojalnie o czym świadczą słowa Brytyjskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych które powiadomiło o tym fakcie amerykański Departament Stanu ; rząd sowiecki zerwał z Polakami [...] by ukryć własną winę. Po czym Winston Churchill wystosował depesze w której poinformował Stalina : wznowienie przyjacielskich czy roboczych stosunków z Rosją Sowiecką nie będzie możliwe, dopóki wysuwa on [rząd polski] obraźliwe oskarżenia wobec Rządu Sowieckiego (...). Oficjalnie strona rosyjska przyznała się do zbrodni dopiero w 1990 roku. W 1992 roku ówczesny prezydent Rosji Borys Jelcyn przekazał Lechowi Wałęsie dokumenty katyńskie.

Konferencje Wielkiej Trójki:

W Teheranie (28 listopada 1943 r.) ustalono na niej wstępne strefy wpływów europejskich. W sprawie Polski zgodzono się na zaproponowaną prośbę Stalina by wschodnia linia graniczna naszego kraju była określana wg linii Curzona. Fakt ten był ukrywany przez naszych sojuszników. Plan ten wyszedł na jaw jesienią 1944 r. Polacy stali się niewygodni dla aliantów gdyż zagrażali sojuszowi z ZSRR i w końcu przyczyniali się do opóźnienia zakończenia wojny. Tak interpretowała to strona sojusznicza.

W Jałcie (4-11 lutego 1945 r.) Spotkali się sojusznicy alianccy, prezydenta USA Franklina Delano Roosevelta, premier Wielkiej Brytanii Winston Churchill i przywódca ZSRR Józef Stalin. Miała ona decydujące znaczenie dla powojennego kształtu Europy. Na konferencji rozstrzygnięto sprawę Niemiec: siły każdego z trzech mocarstw będą okupowały wyznaczone na konferencji strefy Niemiec. Zgodnie z tym planem przewidziano utworzenie skoordynowanej administracji i kontroli za pośrednictwem Centralnej Komisji Kontroli, złożonej z naczelnych dowódców trzech mocarstw. Związek Radziecki otrzymał "zwierzchnictwo" nad Ukrainą, Białorusią, Polską i jedną trzecią Niemiec (m.in. Turyngią, Brandenburgią, Vor Pommern).

W Poczdamie zapadły decyzje (17 lipca-2 czerwca 1945 r.) Zapadły na niej decyzje do zachodniej granicy Polski. Koncepcja Stalina zakładała przesunięcie ich jak najdalej na zachód co zgadzała się także z Polską racją stanu. Stalin chciał jak najdalej na zachód rozciągnąć swe wpływy.

10.Mała konstytucja 1947 i Konstytucje PRL-u z 22 lipca 1952 r.:

Mała konstytucja: Wybory do Sejmu ze stycznia 1947 roku zamykały pierwszy etap budowy państwa totalitarnego. Partia rządząca po objęciu władzy i zlikwidowaniu opozycji przeszła do tworzenia ustaw rządzących. Sejm zdominowany przez komunistów uchwalił tzw. "małą konstytucję". Miała ona wiele cech wspólnych z konstytucją marcową. Całość władzy skupiała się w rękach prezydenta którym był Bierut i rządu. W celu zachowania pozorów włączono do niej deklaracja praw obywatelskich.

Do Sejmu Ustawodawczego (o kadencji pięcioletniej), należało:

-uchwalenie nowej konstytucji,

- ustawodawstwo,

-kontrola nad działalnością Rady Ministrów, oraz

-ustalanie zasadniczego kierunku polityki państwa.

Sejm był jednoizbowy liczył 444 posłów. Swą władze sprawował przez 5 lat.

Prezydent Rzeczypospolitej - wybierany na lat 7 bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej 2/3 ustawowej liczby posłów

Nowym organem który pojawił się była Rada Państwa nawiązująca do instytucji i doświadczeń Prezydium Krajowej Rady Narodowej oraz wzorowana na stosunkach radzieckich.

Kompetencje Rady Państwa były następujące:

- zwierzchni nadzór nad radami narodowymi,

- wstępne zatwierdzanie dekretów z mocą ustawy wydanych przez Radę Ministrów na podstawie ustawowego upoważnienia Sejmu,

-podejmowanie uchwał w przedmiocie wprowadzenia stanu wyjątkowego lub wojennego,

- wyrażanie zgody na ogłoszenie ustaw o budżecie, narodowym planie gospodarczym i poborze rekruta w przypadkach przewidzianych w art. 8 Małej Konstytucji,

- rozpatrywanie sprawozdań Najwyższej Izby Kontroli.

Konstytucje PRL-u z 22 lipca 1952 r. Zamykała ona okres formowania państwa polskiego. Nowa konstytucja posiadała socjalistyczny charakter. Zmieniono nazwę państwa z RP na PRL na wstępie sformułowano "PRL jest państwem ludu pracującego miast i wsi". Funkcja prezydenta została zlikwidowana a jej miejsce zajęła głowa państwa tzw. Rada Państwa. Najwyższym organem władzy był jednoizbowy Sejm. Sejm składał się z 460 posłów, na początku ustalono jednolitą normę przedstawicielską 1 poseł: 60 tys. mieszkańców, później wykreślono ją z konstytucji jako niepraktyczną. Wybierany była 4 - letnią kadencje. Czynne prawo wyborcze wynosiło 18 lat a bierne 21. Zerwano z zasadą mandatu wolnego (poseł był przedstawicielem ludu pracującego i mógł być przezeń odwołany, w praktyce ani razu nie wykorzystano tego przepisu - jako zbyt niebezpiecznego). Tekst konstytucji gwarantował prawa polityczne i obywatelskie. Władza wykonawcza należała do Rady Ministrów i Rady Państwa. Sądownictwo w PRL działało z zgodzie z zasadą jednolitości - Sąd Najwyższy był zwierzchnikiem wszystkich pozostałych sądów, które z kolei dzieliły się na: rejonowe, wojewódzkie oraz partykularne (w praktyce administracyjne i wojskowe).

Konstytucja pełniła tylko role pokazową w praktyce o prawie i rządzeniu decydował rządząca partia i stojący na jej czele przywódca. Ustawa ta był 24 razy nowelizowana w przeciągu swego istnienia do 1992 roku.

11.Mała konstytucja z 17 października 1992 i ustawa zasadnicza z 2 kwietnia 1997:

  1. Mała konstytucja z 17 października 1992 r. Celem jej uchwalenia było przyśpieszenie prac władz Państwa. Miała ona obowiązywać do momentu uchwalenia nowej konstytucji. Władze ustawodawczą miały Sejm i Senat Rzeczypospolitej. Władze wykonawczą skupiał swych rękach prezydent i Rada Ministrów.

Sejm składał się z 460 posłów w wybranych w drodze głosowania powszechnego. Kadencja Sejmu trwała 4 lata. Senat liczył 100 senatorów. Najwyższym przedstawicielem państwa był prezydent. Zarządza wybory do Sejmu i Senatu. Może on rozwiązać Sejm przed upływem kadencji przy 2/3 głosach poparcia wśród posłów.. Władze sprawował 5 lat i tylko przez jedną kadencje. Był najwyższym zwierzchnikiem Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Posła chronił immunitet. Mógł być pociągnięty do odpowiedzialności po uchyleniu go.

Rada Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej tworzą: Prezes Rady Ministrów - jako jej przewodniczący, wiceprezesi Rady Ministrów, ministrowie. Mała Konstytucja z 1992 i praktyka ustrojowa wykształciły w Polsce pewną odmianę klasycznego systemu parlamentarnego (zlikwidowanego przez konstytucję z 1952).

  1. Ustawa zasadnicza z 2 kwietnia 1997 r. 

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. Uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe został przyjęta przez Polaków w referendum konstytucyjnym 25 maja 1997 r. Oficjalnie weszła w życie 16 lipca 1997 r. kiedy to została podpisana przez Prezydenta RP. W artykule pierwszym czytamy : Rzeczpospolita Polska jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli.

Prezydent jest najwyższym przedstawicielem RP i zwierzchnikiem sił zbrojnych. Czuwa nad przestrzeganiem konstytucji i mianuje głównych dowódców armii. Nadaje obywatelstwo polskie, stosuje prawo łaski, prowadzi politykę zagraniczną mianuje ambasadorów i przedstawicieli naszego kraju poza granic naszego państwa. Jest wybierany przez naród w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i w głosowaniu tajnym. Art. 145 mówi o warunkach postawienia prezydenta w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu.

Główne zasady Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej:

- Zasada suwerenności narodu

- Zasada suwerenności i niepodległości RP

- Zasada legalizmu

- Zasada społecznej gospodarki rynkowej

- Zasada republikańskiej formy państwa

- Zasada reprezentacji politycznej

- Zasada demokratycznego państwa prawa

- Zasada podziału i równowagi władzy

- Zasada pluralizmu społecznego

- Zasada zrównoważonego rozwoju

- Zasada sprawiedliwości społecznej

Zgodnie z Art. 243.Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od dnia jej ogłoszenia.