Jednolitość a zarazem różnorodność tak opisywano dokonania kultury w Europie w okresie średniowiecza. Choć trudno mówić o pełnej jedności wobec rozłamu kościoła na prawosławny i katolicki, choć nie miało to wielkiego wpływu na kształtowanie podobnych form kultury państwa, rycerstwa czy miast. Okres pierwszego rozkwitu średniowiecze przezywa od V do X wieku, wówczas to plemiona germanów i franków spotykają pozostałości dokonań kultury antycznej. To doprowadziło do intensywnym zmian cywilizacyjnych w chrześcijańskiej europie. To początek rozłamu kultury na dwa rodzaje; wyższą znaną tylko duchownym oraz pospolita dla ludu, wiernych. Dominującym językiem stała się łacina, edukacja odbywała się w szkole, którą oparto na siedmiu sztukach wyzwolonych, także Pismo Święte było wydawane tylko po łacinie. Łacina była językiem uniwersalnym ciągle zmieniającym się, żywym, która reagowała na wszelkie nowe zmiany w życiu ówczesnego świata i tworzyła odpowiednie słowotwórstwo. Natomiast językami ludzi z mniejszych stanów, chłopów były języki narodowe lub dialekty. Choć z upływem czasu języki narodowe zyskiwały coraz większego znaczenia to i tak łacina była językiem dyplomacji, królów i ludzi uczonych, oświeconych. Dlatego mimo ze niektórzy starali się tworzyć we własnych językach to ich dokonania były skazane tylko na regionalny oddźwięk.
Niewiele zachowało się z dorobku literatury okresu średniowiecza, z tych nielicznych przetrwałych dzieł można stwierdzić ze nawiązuje ona do antyku np. do dzieł i filozofii Platona, Cycerona, Horacego, Arystotelesa, antycznej retoryki i poetyki.. Przedstawiała ona rzeczywistość jako zamknięta i stała hierarchia gdzie na czele umieszczona Boga a potem kolejno ludzie i przedmioty.
Poeci tego okresu mieli za zadanie odkrywać prawa boskie oraz rozpowszechniać chrześcijańskie wzory etyki i postaw, w tym celu posługiwano się liczna interpretacja pisma świętego. Pierwsza literatura średniowiecza była tworzona na potrzeby chwalenia kultu religijnego stad popularnymi gatunkami były; hymny, misteria, moralitety i hagiografie. Głosiły one odrzucenie dóbr doczesnych ziemskich na rzecz umartwiania się i ubóstwa, które miały być środkiem do łatwiejszego zbawienia i życia wiecznego. Poezja świecka to głównie opisywanie życia dworów i rycerstwa. Dużą popularność zdobywa poezja prowansalska gdzie autorami i wykonawcami byli: minnesingerzy, meistersingerzy, waganci, goliardowie, truwerzy, wywodzący się także z mieszczan.
Ważnym punktem były romanse rycerskie, które nawiązywały do kultury antycznej, potrafiące rozrosnąć się w liczne cykle legend, opowiadań tajemniczych i magicznych.
Książka z czasów średniowiecza to rękopis szyty ręcznie z pergaminowych kartek w twardej skórzanej oprawie. Znany był także kodeks rękopiśmienny, w którym co rusz dopisywano na pustych kartach inne teksty, w różnym okresie bez podania daty zapisku. Książki ze względu na ich pojedyncze egzemplarze mogły być tylko kopiowane za pomocą ręcznego przepisywania, stad wynikał fakt ze były drogie i bardzo ograniczone w dostępie. Nierzadko można było kupić za jedna książkę kilka okolicznych wsi. Dopiero, gdy wynaleziono druk, książki stały się bardziej powszechne dla zwykłych ludzi. Odkrywca tego cudu jak na ówczesne czasy był Jan Gutenberg-złotnik z Moguncji. Pewnego południa w jego głowie pojawiła się myśl; po co ryć w drewnie całe strony tekstu, zdania tworzą przecież pojedyncze litery, które mogą być układane. Był to początek pierwszych drukarni, tworzących przy pomocy ruchomej czcionki. Gutenberg postawił w swym rodzinnym mieście pierwszą drukarnię. Ceny książek zaczęły powoli spadać, co pozwoliło nabywać je coraz większej rzeszy ludzi, przyczyniło się to do rozwoju nauki i innych dziedzin z zakresu życia człowieka.
FILOZOFIA:
Filozofia średniowiecza głosiła pogląd teocentryczny, czyli założenie ze ówczesny świat jest skoncentrowany na osobie Boga. Bowiem boga uważano za najważniejszego za doskonałego i to jemu podporządkowane jest cale życie na ziemi. Bóg jest stworzycielem świata i on jest wyrazem prawdy, dobra i piękna. Filozofia zajmowała się jedynie rola i miejscem człowieka na tym świecie. Średniowiecze w swej historii za cel uważałoby dążyć do porządku, harmonii i syntezy. Po kolizjach ludzkości związanych z upadkiem Rzymu, czy przemieszczania się ludów człowiek zapragnął spokoju i równowagi. Panujący na początku chaos pierwszy starał się opanować kościół, podając wiernym religie i scholastykę czy rozumne dowody na prawdy w Biblii. W średniowieczu powstają trzy główne prądy filozofii: tomizm, augustynizm i franciszkanizm.
*Św. Tomasz z Akwinu i filozofia harmonijna
Filozofia harmonijna stworzono został przez św. Tomasz z Akwinu. Głosił on, że to gdzie człowiek się znajduje nie jest dziełem przypadku, lecz ma to swój cel jest przemyślane. Świat opisywał jako kolejne uporządkowane stopnie, które wiodą do boga. Człowiek jako istota musi walczyć z pokusami, które na niego czyhają, ale także pozostać na swym miejscu w drabinie bytu.
Środkiem milo być postępowanie zgodne z obowiązującymi zasadami moralnymi i etycznymi, co umożliwi wspinanie się na szczeblach drabiny by w końcu zbliżyć się do Boga. Człowiek powinien kierować się cnota i dotrzymywać obowiązujących zasad i zwyczajów. Bowiem świat jest zbudowany na podstawie harmonii, co było słuszne z wola Boga.
*Św. Augustyn i dualizm świata
Św. Augustyn natomiast był przekonany ze człowiek jest między niebem a ziemią, między aniołami a zwierzętami. To dziwaczne zlokalizowanie istoty ludzkiej sprawiło rozterki wewnątrz człowieka, było przyczyna ciągłego konfliktu miedzy jego sfera duchowa a ciałem. Człowiek musi ciągle dokonywać wyboru miedzy Królestwem Bożym a dobrami na ziemi. Św. Augustyn bezustannie akcentuje dualizm świata, jego rozdwojenie. Oprócz tego św. Augustyn dużą wagę zwraca na częste modlitwy, medytacje, refleksje nad sobą. Pomysł losu ludzkiego, której autorem był św. Augustyn, określono jako pesymistyczną, ta koncepcja jest przeciwieństwem filozofii harmonijnej
*Mistycyzm i franciszkanizm przeciwieństwem scholastyki
Twórcą mistycyzmu był, św. Bernarda, który głosił, że gdy chcemy poznać Boga, potrzebujemy jego łaski, (którą możemy uzyskać przez stan pokory i miłości). Prawdę wiary możemy rozpoznać w kontemplacji i bogatym życiu wewnętrznym. Czubkiem pokory jest ekstaza (stan psychiczny, w którym człowiek i jego umysł zapominają o sobie i pogrążają się w Bogu).
Franciszkanizm natomiast konstruował umiłowanie dla całego świata, czerpał radość życia w ubóstwie, braterstwie wszystkich żyjących istot a także w radosnej wierze w Boga. Ojcem tej teorii był św. Franciszek z Asyżu, który odrzucił swój majątek i wolał prowadzić żywot wedle swoich zasad i przekonań w ubóstwie.
. UNIWERSYTETY'
W średniowieczu termin "uniwersytet" oznaczał grono wykładowców i żaków zamieszkałych w określonym miejscu. Jednym z pierwszych uniwersytetów był uniwersytet w Paryżu mający cztery wydziały. Prawo, Medycyna. Sztuka i najważniejszy Teologia. Na czele każdego wydział stal rektor powoływany z grona grup zwanymi narodami; Francuskim, normańskim, pikardyjskim a także niemieckim. Stosowano liczne wykłady, na których przedstawiano żakom historyczne teksty a następnie dyskutowano nad ich treścią. Dla przykładu na poszczególnych wydziałach czytano; sztuki - Arystoteles, teologii - pismo święte a także księgę Sentencji Piotra Lombarda. Dyskusje były najgorętsze na temat dziel Tomasza z Akwinu czy Mateusza z Aquasparta. Inna spotykana forma nauki były dyskusje na forum publicznym. Średniowiecze to także podatek nadawani tytułów naukowych oraz wymagań dla wykładowców. Wykładowca sztuk wyzwolonych musiał ukończyć sześcioletnie studia, mieć dwadzieścia jeden lat, wymagania rosły dla poszczególnych wydziałów, najsurowsze były dla wykładowców teologii. Wykładowcą teologii mógł być także udekorowany specjalnym tytułem, który świadczył o jego znajomości tematu, od najniższego tytułu biblijnego po sentencyjny aż po bakałarza. Początkowo liczba wydziałów teologii była ograniczona w europie na dane z roku 1254 było ich zaledwie dwanaście w europie, z czasem powstawało coraz więcej nowych uniwersytetów. Najczęściej były to szkoły, które zamieniono w uniwersytety taka klej rzeczy nastąpiła w Bolonii, Paryżu, Oksfordzie i Orleanie. Aczkolwiek pierwszym takim przypadkiem był angielski Cambridge w 1209 roku. W kolejnych latach następowała specjalizacja poszczególnych uniwersytetów i tak Paryż słynął z teologii, w Oxfordzie najlepiej nauczano nauk przyrodniczych a w Bolonii prawa.
Architektura
Z tamtych czasów zachowało się niewiele budowli ukazujących piękno architektury średniowiecza, które wykreowało dwa style architektoniczne: styl romański (od X w.) i styl gotycki (XII-XV.).
Budynki romańskie są przysadziste, bez wielkich różnorodności, proste zwykle okrągłe jak rotundy, miały grube ściany z kamienia z małymi półokrągłymi oknami na wzór strzelnic. Prostota dominowała w stylu romańskim jedynym wyjątkiem były zdobione kolumny i bramy wejściowe, czego dowód są np. Drzwi Gnieźnieńskie z brązu, na których przedstawiono sceny z życia św. Wojciecha.
Budowlami w stylu romańskim nazywano pierwotne budowle, które były oparte na wzornictwie rzymskich budynków z kamienia, mające sklepienia w miejscu dawnych drewnianych pułapów typowych dla budowli barbarzyńskich.
Styl romański odpowiadał zapotrzebowaniu ówczesnego feudalnego społeczeństwa. Kościół dążył do podporządkowania sztuki, papież Grzegorz Wielki wnioskował, że dzięki sztuce możemy przekazać idee Pisma świętego dla analfabetów. Dlatego tez często dzieła z tego okresu przypominają ilustracje. Prym w architekturze wiodły budowle sakralne, głownie kościoły. Wczesna średniowieczna kultura skoncentrowana była wyłącznie w klasztorach, a za największych mecenasów sztuki uznawano duchownych, biskupów i opatów.
Styl romański dominował w budownictwie Europy prawie dwieście lat. W tym czasie architektura podlegała większym zmianom niż w przeciągu kilkunastu wieków na starożytnym Wschodzie. Pod koniec XII i w XIII wieku kreuje się nowe trendy w architekturze, prekursorami zmian są Francuzi, później nadano mu termin gotyk. Był zaprzeczeniem dotychczasowego stylu romańskiego, styl gotycki był bardziej śmiały, lekki, o strzelistych konstrukcjach. Wewnątrz budowle były bardziej oświetlone o większej przestrzeni. Półkola zastąpiono łukami i strzelistością. Budowle posiadały wiele kondygnacji opartych na przyporach. W ścianach znajdowały się duże okiennice często zdobione licznymi witrażami. Budowle kościołów budowano na planie krzyża łacińskiego, opartego o trzy nawy. Początkowo dominującym budulcem pozostał kamień, choć z czasem został wyparty przez czerwono barwną cegłę.
