***RZEŹBA W OKRESIE NEOKLASYCYZMU

Praktycznie przez cały wiek XIX w sztuce rzeźbiarskiej triumfy święciły formy klasycystyczne. Nieliczni rzeźbiarze , zdecydowali się przeciwstawić tradycyjnym formom i udało się na poszukiwania nowatorskich środków przekazu.

Często o wyborze form rzeźbiarskich decydował gust tego , który rzeźbę zamawiał , nie wielu rzeźbiarzy mogło sobie pozwolić na tworzenie dla samych siebie , gdyż materia , z której wykonywali swoje rzeźby była zazwyczaj dosyć kosztowna..

Neoklasycyzm , pomimo swojego programowego odwrócenia się od stylu rokoko, bardzo wiele z niego czerpał , pojawiała się ta sama tematyka , głównie mitologiczna , jednakże , neoklasycyzm ,który dążył przede wszystkim do harmonii , porzucił rokokową dynamikę i charakterystyczne dla tego stylu zróżnicowanie faktury rzeźby.

Nawiązywano do wzorców wypracowanych przez rzeźbiarzy starożytnej Grecji, ukazywano piękne , proporcjonalne ciała mitologicznych bóstw. Popularne było rzeźbiarstwo alegoryczne , gdzie dane postacie miały być wyobrażeniami pewnych pojęć abstrakcyjnych, takich , jak dobro , miłość , nienawiść , czy wolność.

Postacie przedstawiane na takich rzeźbach miały niezwykle proporcjonalne ciała , były pełne wdzięku, ale brakowało im dynamiki i realności.

Akty kobiece i męskie mogły być tylko wtedy ukazywane , gdy uzasadniał je kostium mitologiczny , w innym wypadku wywoływały skandal.

Rzeźbiarze neoklasycystyczni dążyli do doskonałości, dlatego przed wykonaniem rzeźby w marmurze , tworzyli mniejszych rozmiarów szkice w glinie , które z włoskiego nazywano bozetto. Rzeźby tworzone pod wpływem neoklasycyzmu charakteryzowała jednostajna , płynna i gładka faktura, na której w żaden sposób nie odbija się ekspresja artysty. Tym mniej było w tych ostatecznych formach indywidualizmu , gdy wielcy , uznani rzeźbiarze , którzy mogli sobie na to pozwolić zlecali wykonanie posągu w marmurze swoim pomocnikom, a rzeźba i tak była uznawana za dzieło tego artysty. Robili tak Antonio Canova i Bertel Thornvaldsen.

Głównym przedstawicielem klasycyzmu w rzeźbie był włoski rzeźbiarz Antonio Canova (1757-1822),przedstawiciel nurtu aleksandryjskiego w rzeźbie. W jego wczesnych dziełach można dostrzec wpływy rzeźby barokowej , aby w rzeźbach pochodzących z późniejszego okresu dostrzec wzorowaną na rzeźbie antycznej harmonię kształtów i ścisłe zachowanie proporcji.

Canova nie przedstawiał rzeczywistości w sposób naturalistyczny , ale idealizował ją, nad ekspresję przedkładał harmonie i klasyczne piękno. Canova był perfekcjonistą , dlatego przed wykonaniem dzieła , najpierw rzeźbił jego szkic w glinie. Klasycyzm w jego wykonaniu , choć idealny , po pewnym czasie mógł się wydawać skostniały , szczególnie z powodu powtarzania przez tego artystę , pewnych utartych kształtów i gestów. Jego rzeźby są doskonałe warsztatowo i pełne wdzięku , brakuje im jednak dynamiki. Przedstawione na nich postacie są idealne , a tym samym nieprawdziwe. Tematy swoich rzeźb czerpał w przeważającej części z mitologii .

Jedną z najbardziej znanych rzeźb tego włoskiego artysty jest grupa wyrzeźbiona w marmurze ,,Amor i Psyche"

Inne dzieła o tematyce mitologicznej to : ,,Perseusz" , ,,Dedal i Ikar" , ,,Trzy Gracje", za pomocą kostiumu mitologicznego przedstawiał swoich rzeźbach realne osoby , Napoleona Bonaparte przedstawił , jako Apolla , Paulinę Borghese ,jako Wenus . W zamku w Łańcucie znajduje się rzeźba przedstawiająca Henryka Lubomirskiego , jako bożka miłości , Amora.

Sposób , w jaki Canova przedstawiał rzeczywistość w swych rzeźbach był naśladowany przez wielu artystów , tworzących na początku XIX wieku , między innymi Claude 'a Rameya , Josepha Chinarda , Antoine'a -Denisa Chaudeta i Françoisa-Josepha Bosio.

Canova wykonywał także nagrobki dla wielkich współczesnego sobie świata, były one odpowiedzią na rokokową modę na łączenie różnych kolorów marmuru.

Canova pomniki nagrobne wykonywał wyłącznie z białego marmuru , który uważał za najbardziej szlachetny , naturalny i wytworny zarazem. Wprowadził do rzeźby nagrobnej model z płaskorzeźbą kobiety opłakującej śmierć zmarłego przed cokołem z popiersiem zmarłej , opłakiwanej osoby.

Wykonał nagrobki papieży Klemensa XIII i Klemensa XIV oraz mauzoleum arcyksiężnej Marii Krystyny w Augustiner Kirche w Wiedniu

Innym wybitnym rzeźbiarzem okresu neoklasycyzmu był Duńczyk Bertel Thorvaldsen ( 1768 - 1844).

Nad swoimi rzeźbami pracował głównie w Rzymie , gdzie po raz pierwszy wyjechał , jako stypendysta Akademii Sztuk Pięknych w Kopenhadze.

W jego rzeźbach dominowała, co typowe dla neoklasycyzmu , tematyka mitologiczna , historyczna i religijna.

Tworzył także grobowce , miedzy innymi papieża Piusa VII , który znajduje się w Bazylice świętego Piotra w Rzymie. Dwa jego pomniki znajdują się w Warszawie , są to pomniki Mikołaja Kopernika i Księcia Józefa Poniatowskiego.

*****

Klasycystyczne rzeźby wykonywał w Niemczech Johann Henrich von Dannecker, na którego technikę wyraźny wpływ wywarł warsztat Antonia Canovy. W jego rzeźbach , takich , jak ,,Amor i Psyche" oraz ,,Amor" oprócz oczywistych nawiązań mitologicznych da się zauważyć sentymentalizm w sposobie przedstawienia postaci.

Podobnie , jak włoski mistrz, dążył do perfekcyjnej , pełnej harmonii formy.

Przedstawicielem klasycyzmu w rzeźbie był Johann Gottfried Schadow. Spod jego dłuta wyszło wiele rzeźb architektonicznych , pomników , grobowców i portretów.

Klasycyzm był także obecny w rzeźbie niemieckiego artysty Christiana Daniela Raucha (1777-1857), który był uczniem J.G. Schadowa. W jego twórczości widać wyraźny wpływ Antonia Canovy , z jego skłonnością do elegancji i subtelności. Tworzył portrety , nagrobki , pomniki. Jest autorem między innymi berlińskiego pomnika Fryderyka Wielkiego , a także nagrobka królowej Luizy.

W rzeźbiarstwie polskim klasycystyczne rzeźby wychodziły spod dłuta Pawła Malińskiego , który był uczniem Bertela Thorvaldsena w latach 1820 - 1822. a więc wtedy , gdy już na dobre zagościły w sztuce tendencje romantyczne. Nawiązywał do tematyki mitologicznej , wyrzeźbił posągi Parysa i Achillesa. W pewnym momencie swojej twórczości zaczął ulegać nowym , romantycznym nurtom

Uczniem Thorvaldsena był także Jakub Tatarkiewicz. Tworzył on w okresie romantyzmu , ale jego rzeźby nadał hołdowały klasycystycznym kanonom piękna. Spod jego dłuta wyszła między innymi rzeźba ,,Psyche umierająca" . W późniejszych latach zwrócił się ku neogotykowi , w tym stylu wykonał grobowiec Stanisława Kostki i Aleksandry Potockich. Tatarkiewicz z niezwykłym wręcz realizmem wyrzeźbił popiersia wielkich polskich poetów.

***

Przedstawicielem neoklasycyzmu był także francuski rzeźbiarz Jean Antoine Houdon (1741-1828)Wykonywał pomniki sławnych mężów , przykładem jest ,,Pomnik G. Washingtona" . Rzeźbił tez posągi o tematyce mitologicznej ( ,,Diana" ) i alegorycznej ( ,,Zmarzluszka"- skulona naga dziewczyna okrywająca głowę i ramiona chustą , miał być alegorią zimy)

Zasłynął z Rzeźbionych z realizmem popiersi ludzi wybitnych , takich , jak Wolter, Beniamin Franklin, Napoleon Bonaparte, Diderot, Molier,. Rousseau. Uwazał , ze należy uwieczniać wizerunki tych , którzy przynieśli chwałę swej ojczyźnie. Wybitnie zaznaczał na tych popiersiach nie tylko widoczne cechy fizyczne , lecz także charakterystyczne cechy wewnętrzne, psychikę modela. Nie dążył do perfekcyjnej formy , chciał przedstawić tych ludzi , takimi jakimi byli naprawdę , nie cofając się przed brzydotą , rezygnował z harmonii i proporcji na rzecz realizmu.

Neoklasycystyczne grobowce , znacznie różnią się od tych wykonywanych przez rzeźbiarzy w poprzednim wieku , charakteryzuje je przede wszystkim harmonijny układ , prostota i przejrzystość, spokój , majestatyczność i powaga.

W podobnym stylu były wykonywane rzeźby o tematyce religijnej. Rzeźby te swoją majestatycznością i elegancją budziły zachwyty wiernych . Tak było z rzeźbą Chrystusa w katedrze w Kopenhadze , jej autor Bertel Thorvaldsen, ukazał na niej Chrystusa Zbawiciela ze złożonymi rękoma , który mimo swych dużych rozmiarów nie budzi w wiernym przestrachu , ale zachęca go do szczerej modlitwy w intencji zbawienia swej duszy.

Jednym najbardziej typowych dla okresu romantyzmu , nagrobkiem jest mauzoleum księżniczki Charlotty Augusty w St. George Chapel w Windsorze , którego autorem jest Matthew Cotes Wyatt . Jest on pełen specyficznej romantycznej religijności , bliższej raczej fantastyce i mistycyzmowi.

Rzeźbę portretową prezentuje nie tylko Houdon , ten typ rozwijał się bujnie także wśród artystów niemieckich, na przykład w rzeźbie Alexandra Trippela . Szukali oni zwykle odpowiednich typów mitologicznych , które by pasowały do danej postaci ,której wizerunek chciał przedstawić artysta.

Innym wyjściem było przedstawienie ludzi żyjących na przełomie XVIII i XIX wieku w ubiorach starożytnych Greków i Rzymian

RZEŹBA W OKRESIE ROMANTYZMU

W okresie romantyzmu nadal dominowała forma klasycystyczna , różnica wynikała z nowych tematów , które pojawiły się w rzeźbie .

W Polsce trudno mówić o bujnym rozwoju rzeźby , opierano się głównie na wzorach antycznych, harmonijności i ścisłych proporcjach ludzkiego ciała. Duński artysta Bertel Thornvaldsen wyrzeźbił dwa duże pomniki znajdujące się w Warszawie : są to pomnik Mikołaja Kopernika i pomnik księcia Józefa Poniatowskiego. Polacy , którzy byli w szczególnie trudnej sytuacji politycznej , w rzeźbach uwieczniali wspaniałe chwile i postacie z dawnych dziejów Polski , które miały ułatwiać przetrwać trudne chwile uciemiężonym przez zaborców ojczyzny. Przykładem tego typu rzeźby są wykonane na zamówienie hrabiego Raczyńskiego pomniki pierwszych władców Polski Mieszka I i Bolesława Chrobrego. Znajdują się one w poznańskiej Złotej kaplicy . Wyszły one spod dłuta Christian Raucha , rzeźbiarza rodem z Niemiec. To co wyróżnia te posągi to fakt , że Bolesław Chrobry ma rysy bohatera narodowego ,księcia Józefa Poniatowskiego, przy tym jego strój jest charakterystyczny dla czasów pierwszego króla Polski.. Wymowa tego patriotycznego dzieła byłą oczywista. Połączenie dawnej potęgi z młodością , bezkompromisowością Józefa Poniatowskiego dawały Polakom nadzieje na odrodzenie silnej Polski.

Paweł Maliński wyrzeźbił popiersie Stanisława Staszica . Henryk Kossowski wyrzeźbił popiersia Juliana Ursyna Niemcewicza i Jana Kochanowskiego. Historyzm dominował także w rzeźbie pomnikowej. Z czasem do tego typu pomników wkradła się większa dynamika i zróżnicowanie faktury.

Pojawił się też neogotyk , w tym właśnie stylu został wyrzeźbiony przez Tomasza Oskara Sosnowskiego krakowski pomnik ,, Jadwiga i Jagiełło".

W rzeźbie europejskiej tego okresu także dominowała forma klasycystyczna , zmieniła się jednak tematyka dzieł , mitologia zaczęła ustępować scenom rodzajowym i aktualnym wydarzeniom politycznym, pojawiła się także tematyka społeczna. Nawiązywano do gotyku i baroku , szukając w rzeźbie tych epok nowych środków wyrazu , większej ekspresji. Bardziej swobodnie zaczęto modelować bryłę , chciano zatrzeć różnice pomiędzy rzeźbą i malarstwem, kompozycja była rozluźniona, kryła w sobie miejsce na niedopowiedzenia , w przeciwieństwie do klasycystycznego zamiłowania do dokładnego oddania każdego najmniejszego nawet detalu.

Ponieważ glina była bardziej podatna na ekspresję rzeźbiarza , ale nie nadawała się do tworzona dużych pomników , w okresie romantyzmu dużą popularnością cieszyły się niewielkich rozmiarów statuetki. Spełniały rolę bibelotów w salonach bogatych mieszczan i arystokracji. Te statuetki często przedstawiały aktualnie znane i podziwiane postacie , pisarzy , kompozytorów , aktorów teatralnych , wielkich dowódców.

Rzeźba stała się odbiciem aktualnych wydarzeń i nastrojów panujących w społeczeństwie . Ponieważ pierwsza połowa XIX wieku była wręcz obfita w różne zrywy narodowo wyzwoleńcze , także te tendencje znalazły swe odzwierciedlenie w rzeźbie romantycznej. Ten typ rzeźby prezentuje płaskorzeźba ,,Ojczyzna rozdzielająca swoim wielkim synom palmę nieśmiertelności " znajdująca się na paryskim Panteonie .

Silnie odbiła się w rzeźbie i połowy XIX wieku tematyka społeczna , godnymi odzwierciedlenia w rzeźbie stają się mieszczanie , chłopi i prości ludzie zamieszkujący biedne dzielnice europejskich miast.

Graillon specjalizował się w rzeźbieniu scenek rodzajowych , które obserwował przechadzając się dzielnicami swego miasteczka. Jego modelami byli zwykli ubodzy ludzie , doskonale odzwierciedlał ich indywidualizm , nie uciekał przed brzydotą i biedą . Spod jego ręki wyszły rzeźby takie jak: ,,Grający w karty" , ,,Głowa marynarza", ,,Nędza" , ,,Żebrak". Bardzo swobodnie modelował bryłę , nie dbał o szczegóły , ale o ekspresję , jego dzieła byłyby zapewne uznane przez klasycystów za szkice.

***

Twórczość Preaulta łączyła w sobie niemal wszystkie tendencje pojawiające się w rzeźbie okresu romantyzmu. Niektórzy złośliwie nazywali go ,, rycerzem niemożliwości" , ponieważ jego niektóre pomysły były po prostu utopijne i niemożliwe do zrealizowania. Jego rzeźby były niezwykle dynamiczne , sprawiały wrażenie zaledwie zarysowanych , szkicowych form, przemawiała z nich ekspresja i subiektywne odbieranie rzeczywistości. Było tam miejsce na pokazanie uczuć , grymasów , lęków , a przede wszystkim indywidualizmu.

***

Nowe romantyczne tendencje w rzeźbie można odnaleźć także w pracach Francuza Jeana Baptiste'a Carpeauxa . (1827-75) Spod jego dłuta wyszła grupa ,,Taniec" zdobiąca fasadę Opery paryskiej. Jego dzieła charakteryzuje nawiązanie do barokowej dekoracyjności i ekspresji , faktura jego rzeźb jest nierówna , chropowata, podobnie jak u Rodina wykorzystuje efekty świetlne.

Jednym z najbardziej rozpowszechnionych na terenach polskich, gatunków rzeźbiarskich był utrzymany zwykle w konwencji klasycznej portret . tego typu portrety rzeźbił Henryk Stattler , syn Wojciecha Kornelego Stattlera , malarza , przedstawiciela nurtu romantycznego. Henryk Stattler wykonał miedzy innymi portret Adama Mickiewicza.

Józef Szmelcer , pochodzący z Wiednia , ale tworzący na terenach polskich artysta dłuta wykonał popiersia wielkich Polaków: Mickiewicza , Staszica , Chłopickiego. Do klasycystycznej formy wkrada się nowa , indywidualizująca jakość , psychologizm. Przykładem takiego indywidualizmu i próby przeniesienia na materię rzeźbiarską psychologizmu jest ,,Autoportret" , który wyszedł spod dłuta Konstantego Hegla .

W okresie romantyzmu tworzył Karol Ceptowski , jego znanym dziełem jest alegoryczna rzeźba "Polska w objęciach Francji"

W związku z rozwojem budownictwa i powstawaniem wielu nowych kamienic i gmachów użyteczności publicznej , wzrosło rzeźby fasadowej , która była również miejscem do wprowadzania nowych tendencji romantycznych , a tym samym nowej tematyki , w tym tej nawiązującej do wydarzeń współczesnych.

Do rzeźby rodzajowej można także zaliczyć twórczość Françoisa Rude'a ( 1784- 1855) i Francisque'a Josepha Dureta.

Francois Rude (1784-1855) na początku swojej twórczości pozostawał wierny klasycyzmowi . Po tym jak przybył do Francji z wygnania , na którym był dwanaście lat z powodu swojego poparcia wobec Napoleona, zaczął tworzyć rzeźby w nowym romantycznym stylu.

Żadna z jego rzeźb nie jest bardziej znana , aniżeli płaskorzeźba ,,Marsylianka" zdobiąca Łuk Triumfalny na placu de Gaulle'a w Paryżu. ,,Marsylianka" przedstawia grupę Francuzów w towarzystwie bogini zwycięstwa. Jest to rzeźba pełna dynamiki , patosu i rozmachu rzeźba w pełni reprezentująca tendencje romantyczne.

Jego inne prace to : ,,Napoleon budzący się do nieśmiertelności" i rzeźba przedstawiająca francuska bohaterkę narodową , Joannę d'Arc.

Francois Rude w jednej ze swoich rzeźb połączył klasycystyczna technikę z nowym romantycznym tematem , a mianowicie przedstawił w niej młodego , nagiego rybaka , który bawi się z żółwiem. Z rzeźby tej bije prostota i naturalność , chłopiec z ludu został postawiony w miejsce greckich i rzymskich bóstw w napuszonych pozach.

Prosty lud , ale także przedstawiciele innych , egzotycznych narodowości. Przedstawiano więc Arabów , Murzynów , Indian , a równocześnie robotników , rybaków , wędrownych mimów i inne nie znane dotąd rzeźbie osoby. Moda na orientalizm była widoczna także w twórczości Louisa Rocheta, który wyrzeźbił głowę Kafra, w czasie swego pobytu w Brazylii . Często sięgano po dłuto aby wyrzeźbić akt przedstawiający egzotyczną kobietę , czy rzeźbę przedstawiającą afrykańskiego wojownika.

Rozwinęła się w tym czasie rzeźba pomnikowa , na którą wzrosło zapotrzebowanie , głównie z powodu panowania tendencji patriotycznych i tożsamościowych , w większości krajów europejskich.

Tematyka tego typu rzeźb była w znakomitej większości historyczna, miała za zadanie ukazać wpływ przeszłości na teraźniejszą sytuację danego narodu , lub przypomnieć chwalebne momenty w minionych dziejach . Czczono w ten sposób bohaterów , wielkich artystów , przywódców , wojowników. Tego typu pomniki były ustawiane w miejscach publicznych , tak aby były widoczne dla szerokiej publiczności.

Warto wspomnieć o włoskim rzeźbiarzu Lorenzo Bartolini , który wykonał grobowiec Zofii Czartoryskiej , który znajduje się w kościele Santa Croce we Florencji.

Artysta ten był na początku swej twórczości wierny wzorom klasycystycznym , aby później, pod wpływem romantyzmu odkryć , że niektóre jego wzory są już bardzo skostniałe, Zaczął tworzyć realistyczne , pełne dynamiki rzeźby.

W okresie romantyzmu nie zapominano o tematyce religijnej. Postacie Chrystusa i świętych były ukazywane z wielką ekspresją , dynamiką , niekiedy nawet melodramatyzmem, szczególnie sceny męczeństwa były pełne patetycznych , teatralnych gestów

RZEŹBA II POŁOWY XIX WIEKU

W II połowie wieku dziewiętnastego pojawiły się w rzeźbie tendencje realistyczne. Nie były jednakże one tak silne jak ówczesnym malarstwie , ale polegały głównie na powrocie do wzorów akademizmu, nie dążono natomiast do prawdziwego studiowania rzeczywistości , aby później oddać ją w rzeźbie. Zamiast tego idealizowano rzeźbione postacie. Linia była elegancka , a faktura gładka .

Pewne nowe tendencje można dostrzec w podejściu do aktów , szczególnie tych kobiecych . Ukazywanie nagiego ciała kobiety nie musiało być usprawiedliwione tematyką mitologiczną , pod koniec stulecia odważono się na przełamanie delikatności i elegancji na rzecz realizmu.

Postulaty realizmu realizował w swoich dziełach belgijski rzeźbiarz Constantin Meunier (1831-1905)w swoich rzeźbach zwrócił się ku tematyce życia codziennego ludzi pracujących w przemyśle , bądź na roli, takie jak ,,Siewca" , ,,Oracz" , ,,Doker" , ,,Górnik" , ,, Hutnik" . Nie kultywował w swoich rzeźbach klasycystycznej precyzji i harmonii , porzucił je na rzecz dokładnego studiowania natury , większej ekspresji w jej odtwarzaniu , swobodnie kształtował bryłę. Był także malarzem, w jego obrazach można było dostrzec równocześnie wpływy realizmu i impresjonizmu.

Tendencje realistyczne , szczególnie w przedstawianiu ludzi pracujących można także zauważyć w rzeźbach V. Veli oraz V. Gemito . Była to sztuka zaangażowaną społecznie , przez ukazywanie nędzy prostego ludu i prezentowania tych rzeźb szerokiej publiczności , zwracała uwagę , na ich krzywdę.

Stephan Sinding (1846-1922) to norweski rzeźbiarz , który w swych dziełach wykazywał skłonność do eklektyzmu , mieszania ze sobą różnych stylów. Przykładem tego może być wyrzeźbiona przez niego grupa , na której matka rozpaczająca po stracie syna , którego zwłoki wynosi z pola bitwy , została ukazana z całym realizmem , a nawet naturalizmem ; natomiast ów wynoszony z pola bitwy młodzieniec jest przedstawiony , w sposób klasyczny , idealizujący postać. Spod dłuta tego norweskiego twórcy wyszedł także pomnik Henryka Ibsena , który znajduje się w Oslo.

Z realizmem w rzeźbie wiąże się nazwisko Francuza Emmanuela Fremieta 1824-1910),. Jego nauczycielem był Rude. W jego rzeźbach w, wykonywanych w brązie występuje animalizm , niezwykła dynamika i ekspresja.

Niektóre z jego dzieł to: ,,Gazela" , ,,Dromader" , ,,Jeździec rzymski ".

W rzeźbie historycznej , kontynuowano tendencje znamienne już dla czasów romantyzmu , szczególnie w Polsce , w której po powstaniu styczniowym wszelkie artefakty miały przede wszystkim ,,krzepić serca" Polaków, odwoływano się do przynoszących chwałę narodowi polskiemu wydarzeń z przeszłości jego kraju. Wraz z rozwojem powieści historycznej dbano o to , aby rekwizyty i stroje były zgodne z epoką , do której odnosiło się dane dzieło. Częstym motywem rzeźby historyzującej było przedstawianie postaci historycznych w pozycji siedzącej .

We Francji wznoszono sporo pomników nawiązujących do niedawno zakończonej wojny francusko - pruskiej .W 1883 został ukończony pomnik ,,Obrona Paryża" , przedstawiający z rozmachem żołnierzy w czasie walk w obronie Francji. Bije z niego dynamizm , a jednocześnie perfekcja odtworzenia rzeczywistości.

Rzeźba II połowy XIX wieku nie stroniła także od tematyki religijnej , oprócz figur przedstawiających Jezusa Chrystusa i Matkę Boską , popularnością cieszyły się rzeźby przedstawiające świętych lub w alegoryczny sposób przedstawiać cnoty , którymi powinien kierować się każdy chrześcijanin , miały one zdobić wnętrza kościołów i przyciągać tam coraz bardziej zlaicyzowane społeczeństwo europejskie.

***Rzeźba nagrobkowa II połowy wieku dziewiętnastego********************************************

Ciekawie prezentowała się także rzeźba nagrobkowa, która przeniosła się z mauzoleów , kościołów i kaplic na cmentarze , które zdobiły nagrobki przedstawiające bardzo często w niemal naturalnej skali postacie zmarłych.

Pomniki nagrobne były także bogato zdobione roślinną ornamentyką , przybierały niebanalne kształty , widać to szczególnie na wielkich nekropoliach , takich jak paryski Pere- Lachaise , Cmentarz Łyczakowski we Lwowie czy krakowski Cmentarz Rakowicki.

Szczególnie ciekawym nagrobkiem znajdującym się na Cmentarzu Łyczakowskim jest grobowiec wybitnego malarza Artura Grottgera, zmarłego w 1867 roku ,mając zaledwie trzydzieści lat. Jego autorem jest Parys Filippi

O krzyż nagrobka wsparta jest rzeźba smutnej , pięknej , długowłosej kobiety , która opłakuje śmierć tego wielkiego malarza , piewcy powstania styczniowego. Na kamieniu na którym klęczy kobieta , została wyrzeźbiona trupia czaszka , symbol śmierci oraz lutnia , symbol natchnienia artystycznego.

Autorstwa Parysa Filippi jest także inny nagrobek znajdujący się na lwowskiej nekropolii.

Jest to pomnik słynnego historyka, Karola Szajnochy, zmarłego w roku 1868. Współautorem tego nagrobka jest A.M. Perier . W przeciwieństwie do nagrobka Grottgera nie ma on tradycyjnego kształtu płyty nagrobnej. Po obu stronach tablicy z nazwiskiem Szajnochy siedzą dwie zasmucone kobiety, jedna z nich ma złączone dłonie , wygląda, tak jakby się modliła , druga natomiast trzyma w ręce zwinięty papier. Powyżej ich głów, we wnęce , umieszczone jest popiersie Szajnochy , natomiast , na samym szczycie pomnika siedzi orzeł.

Autorem ciekawych i niezwykle subtelnych pomników znajdujących się na Cmentarzu Łyczakowskim był Julian Markowski. Spod jego dłuta wyszła ,,Leżąca piękność" , wyrzeźbiona w roku 1892 , zdobiąca pomnik lwowskiej artystki dramatycznej Reginy Markowskiej.

,,Leżąca piękność" to rzeźba przedstawiająca naturalnych rozmiarów piękną kobietę , w pozycji półleżącej , wspartą o wysoko położoną poduszkę i przykryta bogato drapowanym materiałem. Kobieta ma rozpuszczone włosy , trudno powiedzieć czy śpi , czy może już nie żyje.

Julian Markowski był również autorem pomnika nagrobnego Seweryna Goszczyńskiego , poety okresu romantyzmu. Pomnik ten przedstawia Naturalnych rozmiarów postać Goszczyńskiego siedzącego na fotelu ,wspartego na bardzo wysokim cokole .

W polskiej rzeźbie końca XIX wieku panował neoklasycystyczny akademizm , kładący głównie na perfekcję w wykonaniu , idealizowanie przedstawianych postaci .

Tego typu rzeźby wychodziły spod dłuta Cypriana Godebskiego (1835-1909), który latach 1869-74 był profesorem petersburskiej Akademii Sztuk Pięknych, później został wybrany na członka Francuskiej akademii Sztuk Pięknych.

Wykonał pomnik Gautiera na paryskim Montmartrze w Paryżu oraz pomnik Adama Mickiewicza w Warszawie

Pomnik Adama Mickiewicza znajdujący się na Rynku w Krakowie wyrzeźbił Teodor Rygier

(1841-1913),studia artystyczne ukończył Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie . Bardzo długo przebywał we Florencji , po roku 1888 wyjechał do Rzymu . Jego pomniki cechuje realizm , a jednocześnie skłonność do alegorii.

W drugiej połowie XIX wieku popularne były rzeźby alegoryczne o monumentalnej formie , do tego typu rzeźb należą : ,,Wawel i Wisła" T. Rygiera , ,,Niewolnik" P. Wójtowicza , ,,Słowianin zrywający pęta" S.R. Lewandowskiego.

Dzieła te miały te miały oczywistą dla Polaków wymowę ideologiczną , krzepiącą ich serca w czasach , gdy Polska nie istniała na mapach.

W tym czasie tworzył Pius Weloński (1849-1931) był rzeźbiarzem prezentującym akademicki klasycyzm , idealizujący rzeźbione obiekty. Jego najbardziej znanym dziełem jest , pochodzący z roku 1880 ,,Gladiator" , a także o cześć lat późniejsza rzeźba , ,, Sclavus saltans" . Nie była mu także obca tematyka religijna, wyrzeźbił stacje męki pańskiej na murze otaczającym Klasztor na jasnej Górze.

Wpływ impresjonizmu na rzeźbę II połowy wieku dziewiętnastego ***************************************************************

Duże znaczenie dla rzeźby przełomu wieków miał impresjonizm , który podkreślał ogromną rolę światłą na wzajemnego oddziaływanie kolorów , także na to , ze światło zmienia postrzegane przez nas kształty przedmiotów. Pod wpływem pewnego rodzaju światła te kształty mogą się zacierać. Głównym novum , które wniósł impresjonizm był subiektywizm i momentalność w postrzeganiu zjawisk.

Impresjonizm miał szczególne znaczenie dla malarstwa , jednak jego odbicie można znaleźć także w rzeźbie , szczególnie tej ,która ceni subiektywizm w oddawaniu rzeczywistości , stosuje nierówna fakturę , lub specjalnie wygładzane i polerowane powierzchnie , aby wykorzystać grę światła. Z impresjonizmem często kojarzy się nazwisko wielkiego nowatora sztuki rzeźbiarskiej , Auguste'a Rodina, który w swych rzeźbach wykorzystał grę światła z materia rzeźby.

Nową jakość do rzeźby dziewiętnastego wieku wniosła twórczość francuskiego artysty dłuta Auguste'a Rodina (1840-1917), Nie ukończył profesjonalnych studiów artystycznych, nie przyjęto go bowiem do paryskiej Szkoły Sztuk Pięknych . Na własna rękę studiował rzeźbę antyczną i renesansową . Rzeźbił w zarówno w brązie i terakocie , jak i marmurze . Jego pierwsze prace były tworzone pod wpływem naturalizmu, do tego typu rzeźb można zaliczyć powstałą w roku 1879 rzeźbę ,, Święty Jan Chrzciciel". Rzeźby te były rewolucyjne , gdyż zawarta w nich było nie doskonałe piękno , ale to co jest prawdziwe , a tym samym niekiedy brzydkie.

Rodin szokował krytyków w jaki sposób ujmował tematy erotyczne, które nigdy przedtem nie były traktowane tak dosłownie. Rzeźbił także popiersia i pomniki uwieczniające wielkich pisarzy , jakimi byli Balzac czy Victor Hugo , a także grupy ludzi ( ,,Mieszczanie z Calais").

Jego rzeźby można wiązać z symbolizmem, który wiele czerpał z twórczości Rodina. Pod względem formalnym charakteryzuje je swobodny , pełen ekspresji sposób kształtowania bryły , rezygnacja z akademickiego iluzjonizmu. Był zdecydowanie wielkim nowatorem , z którego doświadczeń z kształtowaniem materiału rzeźbiarskiego czerpali artyści końca dziewiętnastego i początku dwudziestego wieku.

Nowatorstwo przejawiało się także w fakturze rzeźby , operowanie wygładzeniem i chropowatością, miało wykorzystywać światło słoneczne , do podkreślania wybranych elementów rzeźby. Często podkreślano pokrewieństwo rzeźby Rodina i malarstwa impresjonistów, głównie ze względu na to , jak wielka uwagę przykładał ten rzeźbiarz do wykorzystania i utrwalenia w rzeźbie światła słonecznego.

Duży nacisk kładł także na utrwalenie danego modela lub zjawiska w taki sposób , jak go widział w danej chwili , uchwyć dany moment , dynamikę, a przede wszystkim subiektywizm.

Niektóre z tytułów rzeźb Auguste'a Rodina to ,,Wieczny Idol" ,,Myśliciel" ,,Pocałunek" . czy wspomniane wyżej: ,,Mieszczanie z Calais" , ,,Pomnik Balzaka" , ,,Pomnik Victora Hugo"

SECESJA W RZEŹBIE

Secesja , która pojawiła się w sztuce europejskiej i amerykańskiej na przełomie XIX i XX wieku , zwracała się przede wszystkim przeciw tendencjom akademickim w sztuce. Postulowała połączenie wszystkich dziedzin sztuki , wkradła się do nich wszystkich , stając się sztuką użytkową postulowała , aby przedmioty codziennego użytku były również piękne i dawały satysfakcję estetyczna ich użytkownikom. Toteż dla secesji nie istniała granica pomiędzy sztuką czystą i tzw. sztuką użytkową.

Artyści , pozostając wiernymi wytycznym secesji łączyli duże , puste powierzchnie z powierzchniami bardzo bogato zdobionymi. W malarstwie zrezygnowano z agresywnych barw , na rzecz bieli , czerni , oraz wszelkich barw pastelowych. W pewnym sensie secesja nawiązywała do bardzo popularnej w okresie modernizmu sztuki japońskiej, mianowicie w asymetrii. Głównymi motywami zdobniczymi , były te nawiązujące do świata flory i fauny. Kobieta była jednym z ulubionych tematów sztuki secesyjnej , była to krucha , długowłosa istota o intrygującej , niebanalnej urodzie.

Rzeźba secesyjna charakteryzowała się swobodnym , płynnym , a jednak wyrafinowanym kształtowaniem bryły. Widoczny był w niej wpływ Rodina, którego uważa się za prekursora wielu nowych nurtów w sztuce , w tym secesji, do dzieł Rodina zapowiadających nadejście secesji , uważa się ,,Danaidę" i ,,Bramę piekieł". Do grona rzeźbiarzy secesyjnych zaliczamy czeskich rzeźbiarzy Ladislava Salouna i Stanisłava Suchardę . W Polsce secesję można dostrzec w rzeźbach wpływy secesji można dostrzec w rzeźbach Konstantyna Laszczki a także Wacława Szymanowskiego , który był twórcą kompozycji rzeźbiarskiej ,,Pochód na Wawel" , pomnika Chopina w Warszawie i pomnika Grottgera w Krakowie.

Rzeźba była obecna także w zdobieniach fasad kamienic , szczególnie popularne były motywy zwierzęce i roślinne, okalające akty kobiece. Rzeźba i płaskorzeźba była obecna na przedmiotach codziennego użytku , takich , jak lustra , zegary , czy wazony.

Przedstawicielem secesji w rzeźbie był niemiecki artysta Hermann Obrist (1863-1927) , który był współzałożycielem towarzystwa Vereinigten Werkstetten für Kunst im Handwerk w Monachium.

Przez jakiś czas w nurt rzeźby secesyjnej wpisywał się Bolesław Biegas (1877-1954), był członkiem .Secesji Wiedeńskiej. Później tworzył rzeźby symboliczne, między innymi ,,Miłość śmierci" i ,,Księga życia" .

Tworzył też naturalistyczne rzeźby rodzajowe.

Niezwykle zróżnicowany jest dorobek artystyczny Stanisława Szukalskiego( 1893-1987) , który to początkowo tworzył pod wpływem secesji , aby później przejść przez etapy niemal wszystkich dwudziestowiecznych awangardowych kierunków artystycznych.

Twórczość rzeźbiarska XVIII i XIX wieku w dużym stopniu hołdowała postawie akademickiej. Górę brał neoklasycyzm, jednakże nie można zapominać o nowych tendencjach , które pojawiły się w rzeźbie dziewiętnastowiecznej. Duży wpływ miała szczególnie ideologia romantyczna , która znalazła w rzeźbie duży opór , jednakże w końcu i na tej dziedzinie sztuki odbiła swoje piętno. Wtedy właśnie weszły do rzeźby nowe , nieznane dotąd tematy.

Rzeźbiarstwo Rodina ze swoim subiektywizmem , przygotowało grunt dla nowych rozwiązań , które miały wkroczyć do rzeźby w wieku dwudziestym, a więc kubizmowi , konstruktywizmowi , hiperrealizmowi i wielu innym awangardowym kierunkom.

****

Na przełomie wieków tworzył francuski zwolennik klasycyzmu w rzeźbie Emile Antoine Bourdelle (1861-1929), W swoim życiu miał okres , kiedy zafascynował go impresjonizm , i chciał dać temu odbicie w swoich rzeźbach , prędko jednak powrócił do ulubionych idealnych , pełnych harmonii form klasycystycznych. Jest autorem klasycystycznego paryskiego pomnika Adama Mickiewicza.

Uczennicą Bourdelle'a była francuska wybitna rzeźbiarka Germaine Richier (1904-59). Początkowo wierna formom klasycznym rzeźbiła klasycystyczne popiersia i akty. Później oddaliła się od klasycyzmu ku formom animalistycznym, a w końcu w swym twórczym życiorysie miała także epizod surrelistyczny , poszukiwała nowych rozwiązań w rzeźbie , a także próbowała połączyć ją z malarstwem.

Pod koniec wieku dziewiętnastego powstały pierwsze prace wybitnego polskiego rzeźbiarza , Xawerego Dunikowskiego (1875-1964). Ponieważ był także malarzem , jego pierwsze rzeźby cechował iście malarski impresjonizm, jego metoda twórcza była podobna do tej , którą stosował Rodin, nierówna faktura jego rzeźb wykorzystywał światło słoneczne , które miało współgrać z rzeźbą , podkreślać jej niektóre elementy, nadać jej dynamizm, wzmocnić ekspresję. W jego późniejszych pracach widać wpływy estetyki młodopolskiej, są to miedzy innymi rzeźby : ,,Tchnienie" i ,,Macierzyństwo" . W okresie przedwojennym powstały jego dzieła powstałe pod wpływem kubizmu: ,,Autoportret" i ,,Grobowiec Bolesława Śmiałego", charakteryzuje ją proste , niemal geometryczne kształty .

Xawery Dunikowski tworzył także pomniki , tuż przed II wojną światową powstał pomnik Dietla , który stanął w Krakowie. Jego autorstwa jej cykl ,,Głowy wawelskie".

Po wojnie powstały jego pomniki o monumentalnych kształtach i tematyce historycznej , takie jak: ,,Wyzwolenie Ziemi Warmińskiej i Mazurskiej w Olsztynie" , czy ,,Pomnik Czynu Powstańczego na Górze św. Anny".

RZEŹBA XX WIEKU

W XX wieku zaszły w tej dziedzinie sztuki wielkie zmiany , zerwano całkowicie z mimetycznym oddawaniem rzeczywistości. Rzeźbiarze zaczęli sięgać po abstrakcję , a także upraszczali formę , nawiązując do sztuki prymitywnej. Prekursorami tych zmian byli oczywiście rzeźbiarze XIX wieczni, szczególnie August Rodin.

Kubizm , całkowicie odmienił twarz sztuki , w tym także rzeźby. Ten powstały w pierwszej dekadzie XX wieku kierunek artystyczny , w zupełnie nowy sposób podszedł do przestawiania rzeczywistości, Kubizm w całkowicie nowy sposób zaczął przedstawiać rzeczywistość, zrezygnował z perspektywy i przedstawiania iluzjonistycznego. Za jego twórców uznaje się Pabla Picasso (1881-1973) i Georgesa Braque'a (1882-1963). Rzeźby kubistyczne można znaleźć w dziełach , które wyszły spod ręki , takich rzeźbiarzy , jak: Ossip Zadkine , Henri Laurens, który wykorzystywał założenia kubizmu w dużych formach przestrzennych , Alexander Archipenko , Jacques Lipchitz.

Alexandre Archipenko (1887-1964) to ukraiński rzeźbiarz związany z kubizmem . Przebywał głównie we Francji i Stanach Zjednoczonych. W Paryżu zetknął się z kubizmem, który znalazł odbicie w jego rzeźbach , takich jak: ,, Gondolier" , czy ,,Kobieta przed lustrem" .

W późniejszym okresie tworzył tzw. Achipeinture , czyli polichromowane rzeźby kinetyczne . Wykorzystywał w swoich rzeźbach światło , efekty przezroczystości, w awangardowy sposób wykorzystywał nowe materiały.

Przedstawicielem kubizmu w rzeźbie był także Czech Otto Gutfrend (1889-1927), z kubizmem zetknął się w czasie studiów artystycznych w Paryzu, z którego wyjechał w roku 1920.

Jego autorstwa jest znajdujący się w czeskich Ratiboricach ,,Pomnika Babuni "

Francuski rzeźbiarz , pochodzenia żydowskiego Jacques Lipchitz (1891-1973) we swoich wczesnych pracach , które powstawały pod wpływem Picassa , znacznie upraszczał i geometryzował formy , później dodał do nich element przestrzenny. W pewnym okresie związał się z surrealizmem.

Swoje odbicie w rzeźbie znalazł tez inny prąd, który pojawił się w pomiędzy pierwszą , a druga dekadą dwudziestego wieku. Futuryści , którzy uznawali tylko to co silne , szybkie i dynamiczne , wprowadzili do rzeźby element ruchu. Tworzyli kompozycje , które były wprawiane w ruch , na przykład za pomocą wiatru.

Ekspresjonizm odbił się w rzeźbach niemieckiego artysty Ernsta Arlacha (1870-1938), , który był nie tylko rzeźbiarzem , lecz także dramatopisarzem , zajmował się też grafiką.

Nawiązywał w swoich pełnych dynamizmu i ekspresji dziełach do średniowiecznego gotyku, z jego specyficzna nastrojowością.

Dadaizm narodził się w czasie pierwszej wojny światowej , związany z tym kierunkiem, Duchamp opracował w 1916 koncepcję szczególnego rodzaju rzeźby , zwanego ready - made . Teoria była w przypadku Duchampa , późniejsza od praktyki , jego pierwszy ready - made , ,, Koło rowerowe" powstał w roku 1913. Duchamp nadał rangę dzieła sztuki zwykłym przedmiotom codziennego użytku. Często łączył ze sobą przedmioty , które zwykle nie maja ze sobą nic wspólnego, tak jak ,,Wieszak i fontanna" , czy miedziane płytki i kłębek sznurka.

Swoje odbicie w rzeźbie znalazł także surrealizm , widoczny w dziełach Hansa Arpa , Maxa Ernsta i Alberta Giacometti.

Jacob Epstein(1880-1959)tworzył swoje rzeźby pod wpływem fascynacji prymitywizmem i kultura ludów afrykańskich.

Podobnie było w przypadku Amadeo Modiglianiego ( 1884- 1920). który swoje fascynacje Afryką , a w szczególności afrykańskimi maskami przetwarzał w rzeźby twarzy , sprowadzane do form geometrycznych , podobnych do dzieł kubistów.

Ważnym kierunkiem w sztuce dwudziestego wieku był konstruktywizm.

W rzeźbie konstruktywiści opierali budowę swoich dzieł na ażurowych formach , czystych szkieletach konstrukcyjnych. Wprowadzili do rzeźbiarstwa nowe materiały : nikiel , szkło , plastik i aluminium. Rzeźby konstruktywistyczne tworzyli N.Gabo , A.M. Rodczenko.

Naum Gabo (1890-1977)to amerykański rzeźbiarz , pochodzenia rosyjskiego. Na jego twórczość ogromny wpływ wywarła twórczość malarza Kandinsky'ego oraz związanego z kubizmem rzeźbiarza Archipenki. Jego pierwsze prace wpisywały się w nurt kubistyczny , później zbliżył się w stronę rzeźby konstruktywistycznej . Jego brat , A . Pevser także był rzeźbiarzem . Kostrukcjonizm wzbogacał efektami kinetycznymi i świetlnymi, wykorzystywał tworzywa sztuczne , w tym przeźroczyste masy i włókna nylonowe.

Rzeźba była wzbogacana ruchem i światłem, taki typ sztuki uprawiał Moholy - Nagy. Podobnie , jak Alexander Calder , który swoje ,,mobiles" zawieszał na świeżym powietrzu w miejscach publicznych na sznurkach i drutach ,aby poruszał je podmuch wiatru i w ten sposób wydobywał ich ekspresję..

W II połowie dwudziestego wieku rzeźbę wzbogacano o efekty , jakie otrzymywano przez użycie lasera i innych sprzętów audiowizualnych.

W Stanach Zjednoczonych , w latach sześćdziesiątych powstał reakcyjny w stosunku do ekspresjonizmu nurt , o nazwie Minimal Art. zakładał on jedność formy z kształtem fizycznym danego dzieła sztuki , całkowity minimalizm formy , poza która nic innego nie istnieje. Miał on swoje odbicie także w rzeźbie, między innymi D. Judda.

Hiperrealizm pojawił się w rzeźbie wraz z pop- artem , polegał on głównie na przedstawianiu w niezwykłej skali obiektów , z codziennego otoczenia człowieka. Takimi obiektami mogły być ogromne tubki pasty do zębów

( Claes Oldenburg ,, Potężna tubka pasty do zębów").

W rzeźbie dwudziestego wieku pojawił się również nurt ekologiczny , polegający na wykorzystaniu wyłącznie materiałów pochodzących wprost od natury.

W latach pięćdziesiątych pojawił się nurt romantyczno - ekspresyjny. Jego przedstawiciele to Gargallo , Gonzalez , Cesar , Reg Butler , Armitage, w nowy sposób wykorzystywali tworzywo , , z ich rzeźb biła większa dynamika, zmienili też fakturę rzeźby. Jeden z przedstawicieli tego nurtu , Cesar tworzył swe rzeźby ze zgniecionej blachy samochodów , swoje dzieła nazywał ,,kompresjami".

Rzeźbiarze współcześni coraz częściej rezygnowali odlewów w metalu , dużo praktyczniejszym rozwiązaniem okazało się spawanie metalowych struktur. Nurt ten zapoczątkował zawodowy amerykański spawacz David Smith.

Christo postawił kolejny duży krok w rzeźbie współczesnej , tworząc asamblaże , czyli trójwymiarowe kompozycje , budowane z przypadkowych przedmiotów.

RZEŹBA WSPÓŁCZESNA W POLSCE

Monumentalne rzeźby w okresie przedwojennym w Polsce tworzyli Tadeusz Breyer , Stanisław Horno- Popławski, Wacław Szymanowski , Xawery Dunikowski .

Rzeźbę konstruktywistyczną, powstałą z metalu i szkła prezentowały wczesne dzieła rzeźbiarki pochodzenia rosyjskiego , Katarzyny Kobro (1898-1950), później tworzyła dzieła bliskie suprematyzmowi, o abstrakcyjnych , geometrycznych formach. Swoje rzeźby malowała na jasne kolory, z tym , ze dana rzeźba musiała być cała pomalowana tym samym kolorem.

Najsłynniejsza polską rzeźbiarką jest bez wątpienia Magdalena Abakanowicz( ur.1930). Jej Prace zdobyły uznanie nie tylko w Polsce , ale i za granicą , jest laureatką licznych prestiżowych nagród .Do jej zainteresowań artystycznych należy także malarstwo i rysunek . Jej specjalnością są monumentalne rzeźby przestrzenne , tworzone przede wszystkim z tkaniny tkaninę, , wspieranej przez drewno , kamień i metale . Te kompozycje zyskały miano ,,abakanów" ..

Władysław Hasior(1928-99), to rzeźbiarz, który swoje prace wykonywał z połączenia różnych części przedmiotów , które w odczuciu niektórych mogłyby być uznane za odpadki. Takie łączenie różnych , przedmiotów i tworzyw zyskiwało wydźwięk metaforyczny. Stworzył takie kompozycje jak: : Rozstrzelani partyzanci " ,,Ratownicy górscy", ,,Tym, którzy walczyli o polskość i wolność Pomorza" ,Płonąca Pieta" ,, Był związany głównie z Zakopanem, w którym spoczywa jego ciało , a także znajduje się wiele jego kompozycji.

Z rzeźbą współczesną związany jest termin ,,Nowa Rzeźba" określający działalność , którą prowadzili w latach osiemdziesiątych tacy malarze , jak: Penck, Baselitz , Immendorf , Paladino , a także polski malarz Edward Dwurnik którzy wykonywali z drewna rzeźby , naznaczone ekspresja ich autora. Artyści ci , naznaczali , niektóre miejsca swoich rzeźb barwnymi plamami , co miało potęgować ich ekspresję i podkreślać dramatyzm procesu twórczego.

Polskim rzeźbiarzem , tworzącym współcześnie jest urodzony w 1944 roku Jerzy Kalina .

Zajmuje się głównie performance , tworzy wielkie instalacje z różnorodnych tworzyw. Jego autorstwa jest wiele rzeźb znajdujących się w polskich kościołach. Wykonał grobowiec księdza Jerzego Popiełuszki, znajdujący się przy kościele Św. Stanisława Kostki w Warszawie).