rokoko

styl w sztuce europejskiej, który rozwijał się w latach 1720-70 obok innych nurtów (późnego baroku, klasycyzmu), uważany przez niektórych historyków sztuki jedynie za schyłkowy etap baroku. Wywodzi się z Francji i nazywany jest też stylem Ludwika XV, a jego nazwa pochodzi od słowa rocaille oznaczającego ornament o fantazyjnej i asymetrycznej formie imitujący muszle lub małżowiny i przypominający koguci grzebień. Rokoko miało być zaprzeczeniem pompatycznego i monumentalnego baroku czasów Ludwika XIV i dlatego charakteryzowało się lekkością, dekoracyjnością, swobodną kompozycją, asymetrią, płynnością linii, egzotyczną ornamentyką.

Architektura rokokowa nadawała budowlom lżejsze formy, często projektowano zaokrąglone naroża, półkoliste wybrzuszenia, wysokie i nieraz fantazyjnie profilowane okna. Rokokowa architektura sakralna cechowała się elipsowatymi planami, falującymi ścianami, płaskimi łukami sklepień. Rokokowe pałace były mniejsze niż wcześniejsze, ale za to bardzo funkcjonalne, budowano je często na wsi. W środku były one bardzo bogato zdobione, często malowidłami otematyce miłosnej, mitologicznej bądź orientalnej albo porcelanowymi rzeźbami. Pomieszczenia chętnie powiększano optycznie za pomocą wielu odpowiednio ustawionych luster; bardzo modne były tzw. chińskie gabinety. Za najpiękniejsze budowle rokokowe uznaje się: zespół pałacowy Sanssouci w Poczdamie projektu G. W. von Knobelsdorfa i pałacyk Amalienburg w Monachium zaprojektowany przez François de Cuvilliésa.

Malarstwo rokokowe chętnie przedstawiało sceny beztroskie, sielankowe (zabawy, tańce) bądź erotyczne, zazwyczaj na sentymentalnym tle przyrody. Dominowała jasna, ale stonowana kolorystyka, chętnie stosowano techniki pastelu. Wśród rokokowych malarzy należy wymienić Jeana Antoine'a Watteau ("Odjazd na Cyterę"), François Bouchera ("Toaleta Wenus", "Kąpiel Diany"), Jeana Honoré Fragonarda ("Huśtawka"), Jana Piotra Norblina ("Koncert w parku"). Dużą popularnością cieszyło się ścienne i sklepienne malarstwo iluzjonistyczne (np. kościół popijarski w Chełmie, gdzie namalowane na ścianach kolumny sprawiają wrażenie autentycznych).

Rzeźba charakteryzowała się lekkością i taneczną ruchliwością. Drobnymi elementami rzeźbiarskimi chętnie zdobiono fasady budynków, a terakotowe bądź porcelanowe rzeźby zdobiły wnętrza.

Największą fantazję i oryginalność styl rokoko osiągnął w sztuce użytkowej: pięknie rzeźbione rokokowe meble były nie tylko lekkie, ale i funkcjonalne. Miały opływowe kształty, zazwyczaj zdobiono je chińską laką bądź złotymi okuciami przypominającymi muszle. Bardzo modna była porcelana, często wzorowana na chińskiej. Powstało wtedy w Europie wiele fabryk porcelany, z których najsłynniejsza znajdowała się w Miśni.

Fragment rokokowego wnętrza

Rokokowe obramowanie lustra

Rokossowski Konstanty (1896-1968) - marszałek ZSRR i Polski, radziecki dowódca wojskowy. W 1919 r. wstąpił do WKP(b) i rozpoczął służbę w Armii Czerwonej. W okresie wielkich czystek stalinowskich znalazł się w więzieniu, ale został zwolniony po wybuchu wojny radziecko-niemieckiej. Został wtedy dowódcą na froncie. W latach 1945-49 pełnił obowiązki dowódcy Północnej Grupy Wojsk.

W 1949 r. skierowano go do Polski i powierzono mu obowiązki ministra obrony narodowej, wszedł także do Biura Politycznego KC PZPR. Powszechnie szeptano, że "pełni obowiązki Polaka". W 1956 r. zmuszono go do wyjazdu z PRL wraz z 32 generałami i pułkownikami radzieckimi. Był symbolem uzależnienia Polski od ZSRR.

W latach 1956-62 pełnił obowiązki wiceministra obrony narodowej ZSRR, a później inspektora sił zbrojnych.

rokosz (z węgierskiego Rákos - pole, na którym odbywały się zebrania sejmu) - w Rzeczypospolitej rokoszem nazywano zbrojne wystąpienie szlachty przeciw królowi w obronie zagrożonych przywilejów. W historii Polski do rokoszy dochodziło kilkakrotnie:

· W 1537 r. miał miejsce tzw. (rokosz lwowski (wojna kokosza).

· W latach 1606-09 antykrólewski rokosz wzniecił Mikołaj Zebrzydowski (tzw. rokosz Zebrzydowskiego lub sandomierski).

Rządy Zygmunta III Wazy od początku budziły niezadowolenie szlachty, która zarzucała królowi dążenie do absolutyzmu, wciągnięcie Polski w wojnę ze Szwecją, zbytnie zaangażowanie po stronie kontrreformacji, złą politykę zagraniczną i finansową. Z tego powodu izba poselska odrzuciła królewski program reform skarbowo-wojskowych i ustrojowych, a Mikołaj Zebrzydowski poparty przez Janusza Radziwiłła wezwał szlachtę do zawiązania rokoszu. Zjazd szlachty w Stężycy (9-22 IV 1606 r.) zadecydował, iż rokosz rozpocznie się 6 VIII 1606 r. na zjeździe pod Sandomierzem.

Części szlachty, która odpowiedziała na to wezwanie, faktycznie leżało na sercu dobro Rzeczypospolitej i chęć przeprowadzenia reform ustrojowych. Większość jednak zabiegała o swoje prywatne interesy - zwłaszcza magnaci, chcący poprzez rokosz zastraszyć króla i zmusić do realizacji ich własnej polityki.

Mimo podejmowanych przez króla prób porozumienia - ugoda pod Janowcem (7 X 1606 r.) - rokoszanie wypowiedzieli królowi posłuszeństwo i wystąpili z propozycją detronizacji Zygmunta III Wazy. Doszło do walki: 6 VII 1607 r. pod Guzowem wojska królewskie pod dowództwem S. Żółkiewskiego i J. K. Chodkiewicza rozbiły rokoszan. Król jednakże nie wykorzystał zwycięstwa - co prawda rokoszanie musieli go przeprosić i zrezygnować z detronizacji, ale w zamian władca zrezygnował z programu reform zmierzających do wzmocnienia jego władzy.

Zebrane przez rokoszan wojska w 1609 r. wyruszyły na Smoleńsk. W tym samym roku opracowano jeszcze szczegółowe zasady dotyczące rokoszu i ewentualnej detronizacji króla.

· W latach 1665-66 rokosz wywołał Jerzy Lubomirski. Był on przywódcą antykrólewskiej opozycji, która bezustannie torpedowała plany reform ustrojowych przygotowanych przez króla Jana Kazimierza (zniesienie liberum veto, elekcja vivente rege, wprowadzenie stałych podatków).

Z inspiracji Lubomirskiego w 1661 r. zawiązano Związek Święcony - konfederację żołnierzy, którym nie wypłacono zaległego żołdu, a którzy za podszeptem magnatów niechętnych reformom wystąpili przeciw królowi broniąc rzekomo "zagrożonej złotej wolności".

W latach 1663-64 - podczas wojny z Moskwą - Lubomirski nie tylko rozpowszechniał nieprawdziwe informacje o przebiegu kampanii królewskiej, ale także namawiał szlachtę, by zmusiła króla do powrotu z wojny z powodu rzekomego zagrożenia tatarsko-tureckiego.

Jan Kazimierz zdecydował się więc postawić Lubomirskiego przed sądem sejmowym pod zarzutem zdrady stanu. W grudniu 1664 r. sąd ten skazał nieobecnego magnata na banicję i infamię oraz pozbawił go sprawowanych urzędów (marszałka wielkiego koronnego i hetmana polnego koronnego). Lubomirski udał się do Austrii, gdzie za pieniądze pozyskane od cesarza rekrutował własne wojsko oraz starał się namówić Moskwę, Tatarów i Kozaków do wspólnego najazdu na Polskę.

W 1665 r. Lubomirski wkroczył do Rzeczypospolitej i pod hasłem obrony "złotej wolności" wszczął rokosz, a w konsekwencji wojnę domową. Poparła go część szlachty (głównie wielkopolskiej) oraz wojska koronnego. Dzięki dużym talentom wojskowym Lubomirski pokonał wojska królewskie w bitwie pod Mątwami (13 VII 1666 r.). Król zawarł więc 31 VIII w Łęgonicach ugodę z Lubomirskim - wyrzekł się planów elekcji vivente rege i ogłosił amnestię dla rokoszan. Lubomirski przeprosił króla i opuścił kraj.

Po raz kolejny została zaprzepaszczona szansa naprawy ustroju Rzeczypospolitej z powodu prywatnych interesów magnackich.