Często nazywa się okres wieków średnich jako bezpłodny, ciemny i zabobonny. Dotyczy to również dziedziny piśmiennictwa. Najprawdopodobniej tak się dzieje, gdyż dorobek literatury tej epoki przetrwał do naszych czasów jedynie w szczątkowej pozostałości tego, co zostało wtedy stworzone. Możliwe jest, że wzorce osobowe, które wtedy się ukształtowały sprawiły, że to co wydaje nam się ciemne i nienasycone, w rzeczywistości wnosi ze sobą jakieś pozytywne cechy. W tej epoce ukształtowało się kilka postaw: ascety, świętego, wojownika i króla - były one pojmowane jako ideały moralno - dydaktyczne dla ówczesnego społeczeństwa.
W obrębie ascety funkcjonowała postawa świętego Aleksego. On jako młody szlachcic odszedł od swoich bogactw, poświęcając się Bogu. Zrezygnował ze wszystkich luksusów, a swoje dobra materialne porozdawał biednym. Cechowało go ubóstwo i zmierzanie do unicestwienia samego siebie. Pokutuje za grzechy swoje i ludzkości, doskonaląc w sobie cnotę i umacniając pobożność. Dzięki tym czynom umożliwił sobie zbawienie i dostąpił miana 'świętego'. Nieznany nam autor legendy o Aleksym zamieścił przekonujący opis upokorzeń jakich doznaje święty - na przykład oblanie bohatera pomyjami, co było rzeczywiście poniżające. Gdy umarł, tajemnica jego pochodzenia została wyjawiona, a przy jego ciele dokonały się liczne cuda. Musimy się upewnić, że święty asceta był człowiekiem o bardzo twardym charakterze i niezłomnej sile woli. Jego skromność i pobożność przetrwała do dziś jako symbol wszelkich cnót. Dzisiaj wiele ludzi uznałoby takie posłannictwo bohatera za bezcelowe, ale w czasach średniowiecza na co dzień funkcjonowała wiara w to, że cierpienie za życia jest gwarantem życia wiecznego po śmierci. Udowadnia to również Franciszek z Asyżu, którego życiowym celem było miłosierdzie i opieka nas wszelkimi boskimi stworzeniami.
Inne postawy to idealny rycerz oraz władca. Tak samo jak w przypadku etosów świętego i ascety, tak też w tym przypadku, różnice między tymi dwoma wzorcami są dość płynne. Z pewnością Roland bohater utworu z cyklu chanson de geste - czyli pieśni o czynie - posiadał wszystkie potrzebne cechy doskonałego wojownika. W tym samym utworze obecny jest tez inny ideał w osobie Karola Wielkiego - wzorzec króla. Idealny wojownik musiał posiadać wiele cnót i spełniać różne warunki. Musiał być waleczny i męski, odważny w boju i zawsze wierny: religii oraz Bogu, ojczyźnie za którą walczył i swojemu władcy. Obrał sobie Roland za cel walkę za chrześcijaństwo i obronę swojego kraju. Cechowały go patriotyzm, religijność, szczerość, odwaga i dzielność. Potrafił być okrutny i całkowicie bezwzględny w boju, to zawsze kierował się zasadami kodeksu rycerskiego. Dbał o dobre imię i honor. Jego śmierć była uwieńczeniem zasług bohatera, gdyż potrafił zdobyć się na piękną śmierć po walecznym życiu, tym samym godnie wypełniając ars moriendi - czyli sztukę umierania. Po pokutnym życiu czeka go niebo. Karola Wielkiego, jako idealnego władcę cechowały wszystkie te same wartości, które dotyczyły rycerza, ale musiał również okazywać troskę swoim poddanym i opiekować się ojczyzną. Był troskliwym królem, sprawiedliwym sędzia w sporach i zawsze uchodził za wzór cnót do naśladowania.
Wyszczególnione wzorce, które są obecne w piśmiennictwie średniowiecznym są bardzo wyidealizowane. Wydaje mi się również, że nie wystarczyłoby jedynie samozaparcie, aby móc szczerze żyć według nich. Choć takie postępowanie byłoby ogromnym wyzwaniem i trwającą całe życie próbą charakteru, warto pamiętać o nich i starać się te ideału naśladować.
