We wszystkich epokach powstają pewne wzorce dydaktyczne i moralne. We wiekach średnich były one odzwierciedleniem ówczesnych zachowań politycznych, społecznych oraz obyczajowych. Kultura tego czasu miała wymiar wszechstronny. Wśród różnych ideałów osobowych tamtych lat powstał typ rycerza, stający w obronie swoich wartości, których będzie bronił do śmierci. Pieśń o Rolandzie jest poematem rycerskim. W stylu pieśni o czynach chanson de geste autor opiewa waleczne czyny hrabiego Rolanda. Głównym tłem tematycznym jest wyprawa krzyżowa do Hiszpanii w 778 roku pod dowództwem Karola Wielkiego. Idący w tylnych oddziałach Roland został zaatakowany przez Saracenów. Jego towarzysz Olivier proponuje wezwać na pomoc króla za pomocą rogu, hrabia jednak uniesiony honorem uważa, że okazałby tym samym tchórzostwo i postawił króla w zagrożeniu. Po wyczerpującej walce, śmiertelnie ranny, w końcu jednak przyzywa króla. Tuz przez skonaniem, wychodzi na wzgórze, aby umrzeć pod sosną kładąc przed sobą miecz i róg. Zwracając twarz w stronę Hiszpanii "Bóg zsyła mu swego Anioła Cherubina i świętego Michała opiekuna a z nim przyszedł święty Gabriel. Niosą duszę hrabiego do raju". Czcząc Boga, jest Roland równocześnie odważny, honorowy i silny!

Blisko związany z postawą rycerza jest etos króla - władcy. Bardzo dokładnie został on opisany przez Galla Anonima w Kronice Polskiej. Opisywany Bolesław Chrobry jest sprawiedliwym królem swych poddanych, troszczący się o losy kraju. Jest zarazem uczciwy i miłosierny, ale równocześnie surowo karzący za przewinienia. Przed śmiercią przepowiada, że w kraju będzie się źle działo, ale z tym wewnętrznych niedomagań zrodzi się wielki i prawy władca - Bolesław Krzywousty, będący ideałem wojownika, silnego i męskiego rycerza patrioty, który będzie potrafił sprawnie kierować swymi podwładnymi do walki.

Ostatnim z tych najbardziej znanych postaw społecznych jest asceta, który wyrzekł się radości i przymiotów ziemskich dla miłosierdzia bożego i chwały religijnej. Legenda o świętym Aleksym jest przykładem takiego człowieka. Był możnym, świeżo po ślubie, a mimo to postanowił wyrzec się wszystkiego zmieniając się w żebraka. Rozdaje swój majątek ubogim i tuła się bez domu. Po 16 latach nieobecności wraca pod bramę swojego domu, ale pozostaje nierozpoznany. Gdy umiera, tajemnica jego pochodzenia zostaje wyjawiona, a przy jego ciele dokonuję się liczne cuda. Asceci trwali w wierze, że po cierpiętniczym życiu, czekać ich będzie chwała i wejście do raju.