Romantyzm to termin, jakim określa się ogół tendencji w kulturze, literaturze, sztuce a także myśli społecznej i filozoficznej. Romantyczny prąd umysłowy objął zatem swoim oddziaływaniem całość działalności kulturowej człowieka. Romantyzm był także przeciwstawieniem się (w wyznawanych ideologiach, wartościach etycznych, estetycznych, w propagowanej uczuciowości) epoce oświecenia. Romantyzm zdawał się pod wieloma względami wracać do epok wcześniejszych, zafascynowany zarówno tajemniczością i pierwotnością średniowiecza, jak i kulturą barokowego sarmatyzmu (w Polsce). Na terenie dawnej Rzeczpospolitej, w tamtym czasie znajdującej się pod zaborami, literacka epoka romantyzmu zawiera się między rokiem 1822, w którym Mickiewicz publikuje swoje "Ballady i Romanse" a klęską Powstania Styczniowego (wybuchłego w 1863 roku). Naczelnymi cechami epoki, które wyraźnie odbiły się na wszystkich dziedzinach kultury i sztuki była uczuciowość, ludowość, orientalizm i narodowość. Romantyzm wytworzył także swoiste dla siebie typy bohaterów, których pierwowzory, wielokrotnie przetwarzane i wykorzystywane przez romantycznych twórców, znajdują się w twórczości Byrona i Goethego. Są to postaci- typy bardzo odmienne od tego, co można było zaobserwować w literaturze poprzednich epok.

Byron, w swoich powieściach poetyckich "Korsarz", "Giaur" (słowo oznaczające wśród Arabów niewiernego) (mistrzowsko tłumaczony na język polski przez A. Mickiewicza). W utworze tym, inspirowanym wyraźną w romantyzmie fascynacją kulturą wschodu powstaje nowy typ bohatera, od nazwiska autora powieści nazwany "bohaterem byronicznym". Bohater ten jest sceptyczny wobec świata, niego w nim zagubiony, nie mogący wpasować się w funkcjonujące w nim konwencje. Bohater bajroniczny to indywidualista poszukujący własnej drogi życiowej, zrywającej z konwenansem, obyczajem, mieszczańską moralnością, etyką i estetyka. Negowanie zastałych wartości rodzi konflikt między bohaterem a społecznością, rzeczywistością, w jakiej przyszło mu żyć. Wewnętrzne życie bohatera byronicznego jest tyleż bogate co tajemnicze. Jego serce skrywa tajemnicę z przeszłości, zawsze mroczną, naznaczoną śmiercią i bólem, powoduje to także specyficzny, sceptyczny stosunek bohatera do Boga i wiary w ogóle. Nie jest jednak bynajmniej bohater Byrona pozbawiony uczuć. Jego serce i umysł pełne są wyniszczającej namiętności, cierpienia. Przeżywając wraz z bohaterem koleje jego losu powoli poznajemy jego tajemnicę, jednak nigdy życie bohatera nie kończy się pojednaniem ze światem. Bohater bajroniczny jest już na starcie przegranym "anarchistą", niejednokrotnie okrutnym, bezwzględnym, ale poddającym swe postępki weryfikacji przez sumienie, co jest dodatkowym źródłem jego wewnętrznego niepokoju i cierpienia. Postawa byroniczna, byronizm jako postawa życiowa licznych naśladowców kontrowersyjnego angielskiego poety, który wcielał w życie poglądy swoich bohaterów, charakteryzowała się kompletnym zerwaniem z moralnością, obyczajem, wszystkim, co krępować by mogło indywidualność człowieka-twórcy. Stąd też nieodłączny element tej postawy- brak społecznej akceptacji (wzajemnie), zrozumienia, ciągła konfliktowość. Byronizmowi nie jest też obca konieczność walki, zemsty, bezkompromisowości wobec świata.

Taki właśnie bohater wyłania się z kart "Giaura". Najpierw jednak kilka słów o samym gatunku - typowym dla epoki romantycznej, która z założenia rezygnowała z klasycznych podziałów genologicznych, łącząc wszystkie rodzaje literackie (epika, liryka i dramat) w gatunkach synkretycznych takich jak ballada, dramat romantyczny, czy właśnie- powieść poetycka. Powieść ta wywodzi się z poematu epickiego (stąd jej wierszowana forma połączona z fabularyzacją). Charakterystyczną cechą tego gatunku jest odejście od chronologii w przedstawianiu wydarzeń, co powoduje, że fabuła jest fragmentaryczna, zagmatwana, a losy bohatera nie są nam do końca znane. Dodatkowo zaburzenia chronologiczne podnoszą uczucie tajemniczości, również charakterystyczne dla powieści poetyckiej, a osiągane poprzez dobór tematyki, umieszczanie akcji w odległych, egzotycznych miejscach, w dalekiej przeszłości. Fabularność ozdobiona jest elementami dramatycznymi (dialogi) oraz charakterystycznymi dla liryki opisami, fragmentami mocno lirycznymi, uzewnętrzniającymi przeżycia podmiotu. W literaturze światowej najsłynniejszymi twórcami tego gatunku byli G. Byron oraz W. Scott. W Polsce- Mickiewicz (powieść poetycka, której akcja rozgrywa się w średniowiecznej Litwie pt. "Konrad Wallenrod"), A. Malczewski ("Maria"), także J. Słowacki ("Lambro", "Mnich", "Jan Bielecki").

Fabuła "Giaura" opisuje dzieje nieszczęśliwej miłości niewiernego (giaura), którego imienia nie poznajemy, do pięknej Gruzyjanki- żony (jednej z kilku) Araba- Hassana. Giaur zdobywa miłość kobiety, która oddaje mu swoje serce i wdzięki, jednak za zdradę, zgodnie ze zwyczajem arabskim, zostaje zabita przez swojego zdradzonego i pohańbionego przez nią męża. Giaur postanawia pomścić śmierć ukochanej i wyzywa Hassana na pojedynek. Zdradzony mąż zostaje zabity, jednak bohater nie potrafi już odzyskać spokoju. Próbuje odnaleźć utracony spokój duszy i sumienia za murami klasztoru, jednak bezskutecznie. Jego myśli ciągle krążą wokół minionych wydarzeń. Wreszcie rozpacz i ból pokonują człowieka i Giaur umiera, wcześniej spowiadając się zakonnemu bratu, opowiadając mu o swoim przeszłym życiu, o ukochanej kobiecie, o której nie potrafi w żaden sposób zapomnieć, a bez której nie potrafi żyć, o zamordowanym mężu ukochanej. Zakazuje też umieszczania na tablicy nagrobnej swojego imienia. Powieść ukazuje jednak przede wszystkim nie samą historię miłości ile wnętrze umysłu i serca bohatera, jego rozterek moralnych, niezwykłej namiętności, której nie osłabia czas, nieumiejętności przystosowania się do realiów świata, które były źródłem jego, nie zgodnego z przyjętymi normami postępowania.

Giaur (ale także bohater byroniczny jako typ postaci literackiej) jest przede wszystkim człowiekiem dumnym, nie raz do przesady, nie potrafiącym się ukorzyć w żadnej sytuacji, jego wyniosłość jest źródłem samotności, odseparowywania się go od świata i świata od niego. Jest niezwykłym indywidualistą, który nie potrafiąc przystosować się do świata postanawia podjąć nierówną walkę i przystosować świat do siebie. Walka ze sobą i ze światem jest przyczyną tragedii w tajemniczej biografii bohatera, będącej efektem desperackiej decyzji, kroku. Tragedia ta zaważyła na dalszych jego losach naznaczonych samotnością, tajemniczością i cierpieniem. Bohater naznaczony jest niezwykłością w każdym swoim wymiarze- odwadze, sile, zawziętości, miłości, mściwości. Uczucia- pozytywne i negatywne- są bardzo wyolbrzymione i to one kierują postępowaniem bohatera. Bohater Byrona jest bohaterem tragicznym, osamotnionym, pozostawionym samemu sobie z cierpieniem, nieszczęśliwą miłością, przegraną walką o inne życie, bo sam bohater nie potrafi uwolnić się od przeszłości, od własnej pamięci. Jedną z najważniejszych cech tego typu postaci jest jego aktywność, działanie, ciągłe skonfliktowanie ze światem rozumiane jako walka. Ta cecha różni bohatera byronicznego od werterycznego- biernego i pozbawionego siły działania.

Typ postaci werterycznej wywodzi się od pierwowzoru zawartego w powieści epistolarnej Goethego "Cierpienia młodego Wertera" (powieść epistolarna- powieść w listach, wydarzenia akcji poznajemy z perspektywy jednej lub kilku postaci, które opisują je w listach do kogoś).

W tej właśnie powieści Goethe wprowadza nowy typ bohatera, który charakteryzuje się biernością w działaniu, a właściwie brakiem podejmowanego działania spowodowanym poczuciem życiowej bezcelowości, brakiem egzystencjalnego sensu. Werter jest nieszczęśliwym kochankiem, wrażliwym, pogrążonym w rozpaczy, która nieuchronnie prowadzi go do całkowitej rezygnacji z życia- samobójstwa.

Typ postaci werterycznej wywodzi się z tradycji sentymentalnej. Stąd także wywodzi się obrazowany przez Goethego typ uczuciowości- egzaltowany, ujmujący obiekt uczuć niczym istotę boską, zachwyt nad anielską niezwykłością kochanki, długie przeżywanie własnych uczuć, uzewnętrznianych emocji, głęboka, destrukcyjna namiętność. Uczuciowość werteryczna jest skrajnie wyolbrzymiona, paraliżująca wszelkie działania bohatera, który skupia się na przeżywaniu, refleksyjności, idealizacji kochanki i uczuć miłosnych, pogrążanie się we własnych wizjach, wyobrażeniach i marzeniach. Owo oderwanie się od rzeczywistości i pogrążenie się we własnym wnętrzu jest przyczyną niezrozumienia przez otoczenie, niemożność pogodzenia się z zastaną rzeczywistością. Psychika bohatera opanowana jest przez cierpienie, marazm, paraliżujący ból istnienia (weltschmertz- choroba wieku).

Z twórczości Byrona i Goethego wywodzi się kultywowany przez literaturę romantyczną typ uczuciowości, miłości romantycznej.