Romantyzm to epoka, której nazwa ma dwa znaczenia. Jednym z nich, jest prąd w sztuce, literaturze, który powstał na przełomie XVIII i XIX wieku. Przypadł na czas walk narodowowyzwoleńczych w całej Europie.

Dużą rolę odegrała Wielka Rewolucja Francuska z 1789 roku, w Anglii romantyzm łączył się z czartystami, w Rosji do głosu doszli dekabryści, a w Polsce rozpoczął się okres walk o niepodległość. To insurekcja kościuszkowska, powstanie listopadowe. W 1822 roku ukazał się tomik, wydany przez Adama Mickiewicza pt: "Poezje", jest on symbolem początku polskiego romantyzmu. Schyłek epoki, w naszym kraju, to czas powstania styczniowego, datowany na 1863 rok.

Nowa idea, przeciwstawia się poprzedniej epoce, która nie przywiązywała wagi do uczuć, ważne było naukowe podejście do istniejących zjawisk. Romantycy starali się rozumieć życie poprzez intuicję i serce. Nie chcieli być w żaden sposób ograniczeni narzuconymi normami. Ważny był dla nich, nie tylko świat widzialny, ale i ten pozazmysłowy. Chcieli poznać tajemnice życia. Do swojej twórczości wprowadzili wątki baśniowe, fantastyczne, korzystali z legend i tradycji własnego kraju i kultur obcych. Interesowali się legendami rycerskimi, głównie francuskimi i angielskimi. Czerpali z kultury średniowiecza i elementów orientalizmu. Ponieważ literatura ściśle wiązała się z działaniami historycznymi tego okresu, często znajdziemy również wątki historyczne.

Charakterystyczną cechą romantyzmu jest indywidualność. Jest ona bardzo ceniona. Znaczący jest dla tej epoki tzw. bohater romantyczny. Walczy samotnie w obronie ojczyzny, jest jednostką, która jako jedyna może uratować ludzi spod jarzma tyranii. Przeżywa nieszczęśliwą miłość, skutkiem jej, jest pragnienie śmierci i dążenie do samobójstwa.

Bohater ten jest zróżnicowany wewnętrznie, możemy wyróżnić następujące postacie:

- bohater bajroniczny - to postać, będąca w konflikcie z otaczającą ją rzeczywistością, indywidualista. Świat, nie rozumie go, a ludzie traktują jak "dziwnego" człowieka. Przeżywa zawód miłosny, który doprowadza do chęci popełnienia samobójstwa. Jest targany namiętnościami: miłością, nienawiścią i zemstą.

Nazwa tego bohatera pochodzi od twórczości Georga Byrona. Stworzył min. powieść poetycką "Giaur", w której główny bohater stał się reprezentantem przyjętego w literaturze pojęcia.

- bohater werterowski - jest bohaterem, który żyje w swoim świecie wewnętrznym, nie potrafi porozumieć się z innymi ludźmi. Jego rzeczywistość, łączy się ze światem wewnętrznym. Dobrze czuje się tylko w samotności, na łonie przyrody. Przeżywa nieszczęśliwą miłość. Popada w konflikt wewnętrzny ze swoimi uczuciami. Nieszczęśliwy, szukając drogi wyjścia postanawia się zabić. Postać ta wywodzi się z utworu Johanna Wolfganga Goethego "Cierpienia młodego Wertera".

- bohater renejski - to typ postaci literackiej, cierpiącej na tzw. "chorobę wieku". Twórcy tego bohatera, to Wiktor Hugo "Nędznicy", Musset "Spowiedź dziecięcego wieku", J. J. Rousseau "Nowa Heloiza".

- bohater rosyjski - to postać, która nie potrafi odnaleźć sensu życia, nieszczęśliwa i popadająca w przygnębienie. Wykreował go Aleksander Puszkin w powieści "Eugeniusz Oniegin", "Borys Godunow".

Koncepcja poety i utworu poetyckiego, w romantyzmie.

Poeta był symbolem przywódcy narodowego, który prowadzi swój naród. Jest wieszczem, który potrafi poznać tajemnicę rzeczy ukrytych. To jemu Bóg pozwala odkryć przyszłość narodu. Ma ponieść ofiarę, za wolność ojczyzny. Jest niezwykle uczuciowy i wrażliwy. Ma zdolność, przez swoje działanie zmieniać rzeczywistość.

Utwór romantyczny, ma za zadanie wspierać naród w walce wyzwoleńczej. Przebudzić ludzi z apatii i stagnacji. Ma poruszyć serca i zagrzewać do działania. Drugi cel, to ukazanie nieszczęśliwej miłości i konsekwencji z tym związanych. Pokazuje rozterki wewnętrzne jednostek o nieprzeciętnej uczuciowości.

Gatunki charakteryzujące epokę.

- Dramat romantyczny - odchodzi od zasad dramatu klasycznego. Nie przestrzega zasady trzech jedności: czasu, akcji i miejsca. Charakteryzuje się luźną kompozycją, inwersją czasową. Znajduje się w nim, wątek rzeczywisty i fikcyjny.

Występuje w utworze, bohater romantyczny.

- Powieść poetycka - łączy w sobie lirykę i epikę. Za jej twórcę uznano Waltera Scotta i Georga Barona. To utwór pisany wierszem, z luźną fabułą, ma w sobie elementy dramatyczne, występują w nim niedomówienia, tajemniczość. Zdarzenia nie są ukazywane w kolejności ich powstania. Jej akcja często wiąże się z okresem średniowiecza, oraz elementami orientalizmu. W Polsce przykładem powieści poetyckiej może być: "Konrad Wallenrod" Adama Mickiewicza, "Arab" Juliusza Słowackiego.

- Ballada - w utworze tym zostają połączone ze sobą wątki dramatyczne, liryczne i epickie. Charakteryzuje ją nastrojowość, przesunięcie w czasie. Jej nazwa wywodzi się od włoskiego słowa ballare - "tańczyć". Charakteryzuje się obecnością zjawisk nadprzyrodzonych i fantastycznych. Ma w sobie elementy ludowości i folkloru. Często zawiera morał.

- Poemat dygresyjny - charakteryzuje się otwartą kompozycją, zawiera elementy liryki, epiki. Opowiada o życiu głównego bohatera, dając dygresję do tych wydarzeń. Ma ona charakter refleksji. Często oprócz głównej fabuły, autor dzieła skupia się na wątkach pobocznych.

- Komedia - nazwa pochodzi od wyrazów "komos - pochód i ode - pieśń", jest jednym z gatunków dramatu. Utwór charakteryzuje pogodna tematyka, lekka, zawiera w sobie elementy satyry i komizmu.

- Dramat - źródłem dramatu, jest starożytna Grecja. Wywodzi się z ceremonii dionizyjskich. To jeden z trzech rodzajów literackich. Dzieli się na tragedię, komedię i tragikomedię. Tworzony jest na potrzeby sceniczne, chociaż romantyzmie skupiono się bardziej na charakterystycznej budowie tekstu. Akcja utworu, oparta jest na dialogach i monologach.

Wyznaczniki dramatu.

- Ważnym elementem fabuły jest akcja. Jej elementy, to rozwinięcie akcji, punkt kulminacyjny, rozwiązanie akcji. Dramat może mieć szczęśliwe zakończenie, w przypadku komedii, lub nieszczęśliwe w tragedii.

- Dialog, jest podstawowa formą wypowiedzi tego utworu.

- Podmiot literacki - jest ograniczony do najważniejszych momentów dzieła.

- Podział dramatu - na akty, sceny i odsłony

- Rodzaje tekstu: dialog i monolog

- Występują didaskalia: dotyczą wyglądu bohaterów, przedmiotów, scenerii. są pomocne do wystawienia dzieła na scenie.

- Synkretyzm - to połączenie różnych gatunków literackich. Wykorzystanie różnych poglądów religijnych, filozoficznych, społecznych. Wykorzystanie w jednej całości sprzecznych poglądów i opinii.

- Dramat elżbietański - powstał w Anglii za panowania Elżbiety I 1558-1603. Nie zachowuje zasady trzech jedności, wprowadzono sceny zbiorowe, nie ma prologu i epilogu.

- Groteska - jest to utwór, który pokazuje rzeczywistość w zniekształconej formie, występuje absurd, postacie mogą mieć karykaturalny wygląd, pojawić się może np. brzydota elementów, następuje łączenie sprzeczności.

- Symultanizm - pokazuje kilka zdarzeń, obrazów, jakby rozgrywały się w tym samym miejscu i czasie. Jest to rodzaj narracji w utworze.

- Dygresja - jest to odejście od głównego wątku wypowiedzi, pozostanie w tematyce pobocznej, która ma związek bardzo luźny z konkretną tematyka utworu.

- Zasada Decorum - jest to jedność treści i formy. Stosuje się ją, w każdym dziele literackim. Polega na doborze "stylu mówienia (pisania), słownictwa i składni do gatunku i tematyki dzieła".

- Racjonalizm - to dążenie do poznania prawdy, tylko za pomocą rozumu. Odrzuca on intuicję, wewnętrzne postrzeganie świata.

- Empiryzm - to filozofia opierająca poznanie świata, za pomocą, "bodźców zmysłowych docierających do naszego umysłu, ze świata zewnętrznego".

- Klasycyzm - "(z łac. classicus - doskonały, pierwszorzędny, wzorowy, wyuczony)" - to styl w sztuce, literaturze, muzyce, nadający wzorzec, później powstałym dziełom. Ma swoje korzenie w kulturze antyku. W literaturze, ukształtował się we Francji XVIII wieku. Poezję zaliczano do "sztuk wyzwolonych", które mają możliwość poznania rzeczywistości. Literatura miała za zadanie nauczać. Za najważniejsze gatunki uznano epopeję i tragedię. Głównymi tematami literatury, były sprawy związane z sytuacją polityczną w kraju. Problematyka interesująca społeczeństwo.

Grupy polityczne okresu romantyzmu.

Hotel Lambert - jest to organizacja działająca na emigracji, po powstaniu listopadowym. Skupiał osoby z kręgu Wielkiej Emigracji. Do niej należała głównie polska szlachta, żołnierze na emigracji, ludzie polityki, artyści, inteligencja. W późniejszym czasie dołączyli uciekinierzy z zaboru rosyjskiego. Hotel Lambert opierał swój program na Konstytucji 3 Maja. Liczył, że państwa zachodniej Europy pomogą Polsce w odzyskaniu niepodległości. Organem dowodzącym kierował ks. Adam Jerzy Czartoryski. Próbowano udowodnić, że Rosja złamała zasady Kongresu Wiedeńskiego. Z tego powodu Francja i Wielka Brytania, miały wypowiedzieć jej wojnę. W wyniku walk mocarstw liczono, że Polska będzie wolna i odrodzi się na nowo.

Komitet Narodowy Polski - powstał 5 grudnia 1831 roku w Paryżu. Założycielem był Joachim Lelewel. Dążył do odzyskania niepodległości przez Polskę za pomocą walk powstańczych. W wolnej Polsce, opowiadałby się min. za równością obywateli, uwłaszczeniem chłopów.

Zjednoczona Emigracja Polska - założycielem tej organizacji był Joachim Lelewel. Jego idea to walka Polaków i Rosjan z caratem. W 1832 roku, wydał odezwę, gdzie zawarł swoje idee. Poglądy Lelewela, zamieszczano również w piśmie "Pielgrzym".