Podłoża wybuchu Rewolucji Francuskiej:

- absolutyczna polityka Burbonów - Ludwika XV, Ludwika XVI

-pogłębiający się kryzys gospodarczy państwa i związany z tym wzrost niezadowolenia społecznego

- nadmierny fiskalizm obciążający tzw. stan trzeci (w skład którego wchodzili głównie chłopi i ubogie mieszczaństwo, stanowił 96% ludności), stan pierwszy i trzeci nie płacił podatków

-wysokie wydatki na prowadzenie dworu w Wersalu (pochłaniały 10% budżetu!!!)

-wzrost samoświadomości społecznej spowodowanej polepszonym warunkom życia - dostęp do oświaty, zdobycze techniki. Wynikiem tego był wzrost niezadowolenia wśród szerokich mas społeczeństwa i narastanie tendencji rewolucyjnych

PRZEBIEG WIELKIEJ REWOLUCJI FRANCUSKIEJ

1)powołanie Stanów Generalnych w 1789r.

Ludwik XVI, z dynastii Burbonów, zwołał Stany Generalne 5 V 1789r. Miejscem obrad miał być Wersal. Stany zwołano by uchwalić konieczne dla uzdrowienia państwa podatki; król skrycie miał nadzieje, że uda się uniknąć uchwalenia, czy też nawet propozycji ewentualnych, niewygodnych dla niego, ustaw, ponieważ głosowano wg starej metody - każdy stan miał jeden głos, co dawało możliwość dwóm pierwszym stanom (stan pierwszy duchowieństwo, stan drugi szlachta i magnateria) szansę przegłosowania pierwszego. Mimo to przedstawiciele stanu trzeciego przedstawili szereg propozycji uchwał zmierzających do ograniczenia władzy królewskiej, wyzysku najuboższych warstw społeczeństwa przez klasy posiadające, a także reformy administracyjne. By konieczne reformy udało się przeforsować konieczne było głosowanie imienne, którego dawało wyrównane szanse. Król jednak nie przystał na te propozycje, co więcej odsunął stan trzeci od ogólnych obrad, zamykając tych posłów w osobnej sali.

2) Konstytuanty; czyli Zgromadzenie Narodowe 1789r.

Stan trzeci żywiołowo reagując na niesprawiedliwe traktowanie że strony króla przenosi się do dobrowolnie do tzw. Sali Do Gry w Piłkę, gdzie ogłasza się Zgromadzeniem Narodowym, które przyznając sobie mandat od całego społeczeństwa, jako że reprezentowało jego najliczniejszą grupę, stawia sobie za cel uchwalenie konstytucji, stąd też inna jego nazwa - Konstytuanty. Król, obawiając się większych konsekwencji na pozór ustępuje, co więcej zarządził, by pozostałe stany połączyły się do obrad Zgromadzenia. Tymczasem Ludwik XVI ściąga wojsko pod Paryż, aby spacyfikować nieposłusznych posłów. Po stolicy roznosi się plotka, podsycana przez obradujących, że zgromadzone wojsko ma na celu spacyfikowanie ludności stolicy, stąd samoistnie zaczęły powstawać oddziały uzbrojonych Paryżan, zwane Gwardią Narodową. Wkrótce potem doszło do nieuniknionych w tej sytuacji zamieszek - podburzony lud wyszedł na ulice, by zademonstrować swoją siłę i jedność z obradującymi. W swoim pochodzie skierował się na Bastylię - więzienie królewskie, które uważano za symbol ucisku i niesprawiedliwości ze strony króla. Bastylię zburzono 14 VII 1789 roku - odtąd obchodzono ten dzień jako święto narodowe.

Przyjmuje się także tę datę jako datę wybuchu Wielkiej Rewolucji Francuskiej. W tej sytuacji król musiał się zgodzić na pewne ustępstwa - m. in. zaakceptował istnienie Gwardii Narodowej i na pewne zmiany w administracji. Jednak wydarzenia w stolicy stały się impulsem do krwawych zamieszek na prowincji, do których dopuścili się zdesperowani swoją tragiczną sytuacją chłopi francuscy. Te krwawe dni rozbojów i mordów, jakich dopuszczały się watahy uzbrojonych chłopów na majątkach ziemskich i klasztornych przeszły do historii pod nazwą Wielkiej Trwogi. Stało się to jednak impulsem by zająć się także sprawą chłopów - Zgromadzenie Narodowe zniosło przywileje szlacheckie, poddaństwo chłopa, a także uchwalono równość wszystkich obywateli wobec prawa. Wszystkie te, a także inne zapisy znalazły się w uchwalonej niedługo po tych wypadkach, tj. 26 VIII 1789r. Deklaracji praw człowieka i obywatela. W niej to właśnie po raz pierwszy zapisano trzy sławetne hasła: Wolność, Równość, Braterstwo (Liberte, Egalite, Fraternite), które potem zostały zapisane w konstytucji francuskiej. Nim jednak doszło do jej uchwalenia zdarzyło się kilka ważnych wydarzeń. Przede wszystkim postępujący kryzys gospodarczy, a także klęski naturalne spowodowały plagę głodu. Oczywiście obwiniono za wszystko króla Ludwika XVI, którego za staraniem radykalnych, tworzących się wprawdzie dopiero, ale prężnie działających, odłamów reformatorów zamknięto w areszcie domowym. Wrogie nastroje skierowane przeciwko królowi narosły jeszcze bardziej, gdy pochwycono go na nieudanej próbie ucieczki i udowodniono mu kontakty z ościennymi krajami w sprawie interwencji zbrojnej, której celem było by przywrócenie starego porządku.

3)W końcu Zgromadzenie Narodowe ustanowiło Francję Monarchią konstytucyjną uchwalając 3 IX 1791 roku Konstytucję, wg jej urządzeń król stał na czele rządu, którego ministrowie byli odpowiedzialni przed Zgromadzeniem Narodowym, które zostało przekształcone w tzw. Zgromadzenie Prawodawcze (Legislatywa). Konstytucja jednak nie rozwiązywała wszystkich problemów, co więcej tworzyła nowe; podział społeczeństwa na cztery klasy wg cenzusu majątkowego tylko pogłębił różnice stanowe zamiast im zapobiegać. Od rozłożenia się sił politycznych w legislatywie wzięły się nazwy dzisiejszych tendencji politycznych. Lewicę, zasiadającą po lewej stronie sali obrad, stanowiły radykalne ugrupowania, którym nie wystarczały dotychczasowe reformy (jakobini, na czele z Maksymilianem Robespierre, dzielący się na tzw. górali i żyrondystów, klub koredelierów, na czele z Georges'em Danton'em - najbardziej radykalni). Prawicę stanowiły umiarkowane stronnictwa, mające charakter bardziej konserwatywny. Wśród lewicowych działaczy panowało przekonanie o słuszności swojej sprawy oraz potrzebie wykonania kolejnych kroków mających na celu odsunięcie króla od władzy. Uważali oni ponadto, iż droga rewolucji w wyniku której lud przejmuje władzę jest naturalną drogą rozwoju państwa, i że inne kraje też to czeka (hasło eksportu rewolucji). Dążyli oni także do wojny z Austrią, nie zdając sobie sprawy z jej przewagi militarnej. Ludwik XVI licząc na to, że ewentualna wojna pozwoli mu na nowo odzyskać pełnię władzy, a jednocześnie chcąc uspokoić coraz bardziej wrogo do niego nastawione ugrupowania rewolucyjne, powołuje nowy skład rządu, do którego wchodzą głównie przedstawiciele jakobinów i żyrondystów. Szybko zamysłom Ludwika stało się zadość - 20 IV 1792 roku została wypowiedziano wojna Austrii, jednak bardzo szybko wyszły na jaw niedociągnięcia w uzbrojeniu armii. Dodatkowo również morale było na bardzo niskim poziomie, szerzyła się dezercja i niesubordynacja. Sytuację, i tak już kiepską, pogorszył fakt przyłączenia się do wojny po stronie austriackiej Prus w lipcu ego samego roku. W tej sytuacji nie pozostało już nic innego do zrobienia jak zwołanie czegoś w rodzaju pospolitego ruszenia - Legislatywa wydała uchwałę "o ojczyźnie w niebezpieczeństwie", odwołującą się do uczuć patriotycznych Francuzów i powołująca wszystkich zdolnych do noszenia broni do przeciwstawienia się przeciwnikowi.

4) niestety Ludwik XVI przeliczył się nieco w swojej taktyce, choć armie pruska i austriacka miały zdecydowaną przewagę nie potrafiły one jednak jej należycie wykorzystać i zadać ostatecznego ciosu. Tymczasem winę za dotychczasowe niepowodzenia zrzucono właśnie na króla, którego w wyniku nacisku społeczeństwa i radykalnych ugrupowań uwięziono, a następnie przegłosowano jego detronizację. Zbiegło się to z kolejnymi klęskami na froncie, wrogie armie już niemal w tempie wyścigowym zbliżały się do stolicy, w której nastroje stawały się coraz gorętsze. Doszło nawet do szeregu egzekucji, które śmiało można nazwać samosądami, gdyż odbyły się one niemal bez odbycia jakiegokolwiek procesu. Tymczasem Legislatywa ogłosiła rozpisanie wyborów do Konwentu Narodowego, który miał zająć się kształtem przyszłego ustroju państwowego. Układ sił rozłożył się w ten sposób, że to żyrondyści stanowili teraz prawicę, a jakobini zajęli miejsca lewicy. Stało się to wszystko 22 IX 1792 roku, wtedy też proklamowano Francję republiką. Wtedy też zapadł wyrok skazujący na Ludwika XVI, do którego też zaczęto zwracać się per "obywatel Kapet". Wyrok wykonano w styczniu następnego roku. Wkrótce losy męża podzieliła jego żona, Maria Antonina. Wydarzenia te odbiły się szerokim echem na arenie międzynarodowej, a fakt uśmiercenia króla potępiono we wszystkich krajach Europy. Do Austrii i Prus dołączyły teraz i Anglia i Holandia, Hiszpania, carska Rosja i państwa włoskie.

5) terror jakobinów

sytuacja we Francji stawała się coraz bardziej napięta; zła sytuacja międzynarodowa, pogłębiający się kryzys gospodarczy spowodowały, że to właśnie w ręce radykalnych jakobinów dostał się ster władzy. W imię walki z wrogami republiki dopuszczano się krwawych represji na swoich przeciwnikach politycznych, rozprawiając się w pierwszym rzędzie z umiarkowanymi (w stosunku do jakobinów oczywiście) żyrondystami. Represje były tak silne, że okres ten przeszedł do historii pod nazwą terroru jakobinów. Powołano do życia Komitet Ocalenia i Bezpieczeństwa Publicznego, uchwalono nową konstytucję (jej zapisy dawały więcej praw obywatelowi niż te, które znalazły się w poprzedniej). Oprócz tak istotnych reform nadmienić trzeba, że to właśnie w tym czasie ustalono nowy kalendarz, w którym nową erę zapoczątkowywała data proklamowania republiki. Nasiliła się walka z kołami konserwatywnymi, co naturalną droga prowadziło do starcia z Kościołem Katolickim, który zawsze stał na straży starych wartości. Wkrótce zaczęto szukać zdrajców we własnych szeregach. Wtedy to też zginął pod ostrzem gilotyny Danton. Dopiero okres sukcesów militarnych zezwolił na niejakie odprężenie, które natychmiast wykorzystano i 27 VII 1794 roku, tj. 9 thermidora roku II (wg nowego datowania) doszło do obalenia dyktatury jakobinów. Robespierre skończył pod gilotyną. Stąd też przywykło się mówić, że rewolucja pożera własne dzieci.

6) okres rządu dyrektoriatu

Gdy we wrześniu 1795r uchwalono nową konstytucję (tzw. Konstytucja roku III), jasnym okazało się, że wielka rewolucyjna machina nieco zwolniła. Była ona niejako kompromisem pomiędzy zdobyczami rewolucji a interesami warstw zachowawczych; władzę ustawodawczą przekazano w ręce dwuizbowego Parlamentu składającego się z Rady Pięciuset i Rady Starszych. Władza wykonawcza przeszła w ręce pięcioosobowego Dyrektoriatu. Elementem zachowawczym było to, że pełnię praw przyznawano wg cenzusu majątkowego. Okres odwilży politycznej zbiegł się z okresem sukcesów militarnych. Prusy i Hiszpania, zmęczone wojną podpisały korzystne dla obu stron traktaty pokojowe, zdolności dowódców pozwoliły na wyzyskanie przewagi na froncie holenderskim i włoskim, gdzie zaczynał wsławiać się swoimi czynami generał Bonaparte. 17 X1797r. zawarto pokój z Austrią w Campo Formio. Po tej dacie nastąpił okres względnego pokoju, teatr wojny przeniósł się do Afryki, gdzie triumfy swoje święcił Napoleon Bonaparte w Egipcie. Za staraniem Anglii, odwiecznego wroga Francji doszło do zawiązania tzw. drugiej koalicji. Jak zwykle ciężka sytuacja międzynarodowa miała swe odbicie na stosunkach wewnętrznych. Ponowny wzrost niepokojów społecznych, kolejne próby restytucji monarchii doprowadziły do zawiązania spisku wojskowego mającego na celu obalenia dotychczasowego rządu.

7)przewrót 18 brumaire'a; konsulat

Bonaparte niczym Cezar po przekroczeniu Rubikonu, wystąpił przeciw obowiązującym go rozkazom i powrócił z Egiptu do Francji by wziąć sprawy w swoje ręce. 9 XI 1799r. tj. 18 brumaire'a dokonał on przewrotu wojskowego, zmieniając po raz kolejny ustrój Francji. Zasadniczą zmianą było powierzenie władzy kolegialnemu urzędowi trzech konsulów, przy czym stanowisko I-szego konsula objął osobiście, de facto samodzielnie sprawując władzę.

Znaczenie Rewolucji Francuskiej:

  • rewolucja doprowadziła do obalenia zasad feudalnych; odtąd chłop uzyskał wolność osobistą i prawo własności uprawianej ziemi
  • powstanie nowej klasy społecznej - burżuazji, wywodzącej się z dawnego bogatego mieszczaństwa i szlachty
  • uznanie praw człowieka, wolności słowa i religii
  • zniesienie przywilejów szlacheckich
  • rozwój samoświadomości społeczeństwa francuskiego
  • okres ten był czasem błyskawicznych karier i wielkich upadków, następny czas wojen napoleońskich był kontynuacją tego precedensu. Niemniej jednak to w tym czasie zaczęto większą uwagę zwracać na osobiste walory niż na pochodzenie; otworzyło to nowe drogi społecznego awansu
  • zapoczątkowanie tendencji republikańskich w innych krajach Europy