JAKOBINI

klub polityczny okresu Wielkiej Rewolucji Francuskiej, którego pełna nazwa brzmiała: Stowarzyszenie Przyjaciół Konstytucji (a od 1792 r. Stowarzyszenie Jakobinów Przyjaciół Wolności i Równości). Ponieważ miejsce ich zebrań był refektarz, a następnie biblioteka i kościół klasztoru oo. dominikanów (pod wezwaniem św. Jakuba), zwanych w Paryżu jakobinami, więc nazwę tę przeniesiono na klub. Od początku mocno związany z tym ugrupowaniem był Maksymilian Robespierre. Nie mieli oni jakiegoś zwartego programu politycznego - była to grupa ludzi o dość radykalnych poglądach żądających przekształcenia Francji w republikę i przyznania wszystkim obywatelom równych praw. Z czasem ich poglądy radykalizowały się, a do podsycania rewolucji wykorzystywali jeszcze sankiulotów (ataki na monarchię, arystokrację, Kościół) strasząc rzekomą kontrrewolucją. Dzięki temu doprowadzili do upadku Zgromadzenie Prawodawcze, a w wyborach do nowego parlamentu (Konwentu Narodowego) odnieśli zdecydowane zwycięstwo, co pozwoliło im zlikwidować monarchię i przekształcić Francję w republikę.

W utworzonym w marcu 1793 r. trybunale rewolucyjnym jakobini pełnili główną rolę, rozpętując we Francji bezwzględny terror i pozbywając się przy okazji swoich przeciwników (tzw. dyktatura jakobinów). Okres ten zakończył się 27 VII 1794 r., kiedy to Konwent Narodowy (bojąc się dalszych represji) zgodził się obalić kierowany przez jakobinów (Robespierre, Couthon, Saint-Just) Komitet Ocalenia Publicznego (rząd) - był to tzw. przewrót 9 thermidora. Ostatecznie w listopadzie 1794 r. zamknięto też klub jakobinów.

Polskimi jakobinami nazywano grupę lewicowo (a nawet rewolucyjnie) nastawionych polityków okresu powstania kościuszkowskiego: Jakub Jasiński, Hugo Kołłątaj, Józef Zajączek, Tomasz Maruszewski. Domagali się oni włączenia chłopów do powstania, zrównania prawnego i politycznego wszystkich stanów, kary śmierci dla wszystkich podejrzanych o zdradę.