Od początku panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego Rzeczypospolita znajdowała się pod dużym wpływem Rosji. Obranemu pod eskortą wojsk rosyjskich królowi polskiemu trudno było zdobyć się na działania samodzielne i niezależne od rządzącej Rosją carycy Katarzyny II. Stanisław August liczył na poparcie Rosji dla swej polityki, przeceniał jednak przychylność dworu petersburskiego, która nie była ani pełna, ani bezwarunkowa. Cesarzową niepokoiła zbyt samodzielna polityka króla polskiego, była także przeciwna nadmiernemu wewnętrznemu wzmocnieniu Polski. Rosyjski ambasador w Warszawie Mikołaj Repnin dążył do wstrzymania reform i zagwarantowania praw dla dysydentów w Polsce. Z jego inspiracji w 1767 r. zawiązały się w Rzeczypospolitej dwie innowiercze konfederacje w Słucku i w Toruniu. W tym sam roku szlachta katolicka, również z rosyjskiej inspiracji zawiązała konfederację w Radomiu w obronie swych starych praw, sprzeciwiając się proponowanym przez króla reformom. W 1767 r. zwołano sejm zwany delegacyjnym gdzie opracowano katalog niezmiennych zasad ustrojowych Rzeczypospolitej tzw. praw kardynalnych, których gwarantką stała się Rosja. Zaliczono do nich liberum veto, wolną elekcję, prawo wypowiedzenia posłuszeństwa królowi, wyłączność szlachty w sprawowaniu urzędów i posiadaniu dóbr ziemskich. O ile postanowienia dotyczące praw kardynalnych satysfakcjonowały konfederatów radomskich, to rosyjskie propozycje przyznania praw politycznych dysydentom wywołały ich opór. Dla jego przełamania Repnin podjął decyzję o aresztowaniu przywódców katolickiej opozycji i sejm zatwierdził prawa polityczne dla dysydentów. W wyniku tych wydarzeń szlachta polska zawiązała w 1768 r. w miejscowości Bar konfederację skierowaną przeciwko królowi polskiemu i proponowanym przez niego reformom oraz przeciwko Rosji i jej przemożnemu wpływowi na wewnętrzną sytuację Polski. Konfederacja barska występowała także w obronie wiary katolickiej sprzeciwiając się politycznemu równouprawnieniu szlachty innowierczej. Barżanie liczyli na sojusz z Turcją, która w 1768 r. rozpoczęła wojnę z Rosją. Na czele konfederatów stanęli Józef Pułaski oraz Michał Krasiński. Bardzo szybko konfederacja została rozbita na Ukrainie. Doszło tam wtedy do zbrojnego postania chłopów ukraińskich, które zmusiło szlachtę kresową do kontrakcji i porzucenia sprawy konfederacji. Prusy i Austria obawiały się, że sukcesy rosyjskie w wojnie z Turcją zanadto wzmocnią pozycję Rosji i naruszą europejską równowagę sił. Dlatego też dwory w Wiedniu i Berlinie zaproponowały, że nabytki kosztem Polski mogłyby być dla nich rekompensatą za tureckie aneksje Rosji. Katarzyna II przystała na tę propozycję. W lecie 1772 r. w Petersburgu Austria, Rosja i Prusy podpisały trójstronne porozumienie rozbiorowe. Jako pretekst do usprawiedliwienia zaborów posłużył chaos, jaki panował w Polsce wywołany konfederacją barską i niezdolność władz polskich do rzeczywistego rządzenia. W 1773 r., pod naciskiem zaborców zwołano sejm rozbiorowy, który zatwierdził traktat rozbiorowy.
