Przyczyny wielkich odkryć geograficznych.
Przyczyny wielkich odkryć geograficznych można podzielić na kilka najważniejszych grup:
- Brak dostatecznej ilości metali szlachetnych w Europie pod koniec XIV wieku i na początku wieku XV.
Dający się zaobserwować już od schyłku średniowiecza rozwój gospodarki towarowo-pieniężnej, doprowadził do wzrostu zapotrzebowania na metale szlachetne, które służyły wówczas jako podstawowy środek płatniczy. Miało to wpływ na wymianę towaru, a więc na cały rozwój ówczesnego handlu. W Europie zapasy metali szlachetnych szybko się kurczyły. Jedną z wielu dróg wyjścia z kryzysu była intensywna eksploatacja złóż metali szlachetnych na terenie państw europejskich, choć nie przynosiła ona zadowalających rezultatów. Od schyłku XV wieku podjęto więc poszukiwania tego tak cennego materiału poza Europą.
- Chęć sprowadzania do Europy towarów luksusowych, takich jak między innymi: pieprz, cynamon, wanilia, jedwab itp.
- Trudności w handlu z Lewantem na skutek opanowania szlaków handlowych przez Turków.
Od czasów wielkich wypraw krzyżowych ustaliły się dwa główne szlaki kupieckie w Europie, a mianowicie szlak południowy, czyli przez Morze Śródziemnomorskie oraz szlak północny, miedzy innymi przez Morze Północne i Morze Bałtyckie. To właśnie przez Morze Śródziemne biegła droga handlowa między najważniejszymi ówczesnymi państwami, takimi jak: Hiszpania, południowa Francją, Włochy z miastami Bizancjum, Syrii, Palestyny, Azji Mniejszej oraz Egiptu. Niektóre produkty docierały do Europy przez te miasta z dalekich Chin, Indii i krajów muzułmańskich. Były to głównie korzenie: pieprz, imbir, gałka muszkatołowa, balsam, aloes, barwniki: szafran, owoce: rodzynki, morele a także cukier trzcinowy oraz tkaniny z bawełny i jedwabiu. Warto także nadmienić, iż handel tymi towarami (towarami luksusowymi) przynosił w Europie olbrzymie korzyści. Zapotrzebowanie na nie, w miarę bogacenia się społeczeństw, było coraz większe. Głównym środkiem płatniczym, za wszystkie wyżej wymienione towary, były przed wszystkim metale szlachetne. W tym też należy upatrywać coraz mniejszą ich ilość w Europie. Handel lewantyński w XV wieku przeżywał kryzys. Trudności wiązały się przede wszystkim z opanowaniem terenów w Azji Mniejszej przez Turków Osmańskich. Odnosili się oni bardzo wrogo do handlu śródziemnomorskiego. Napadali na statki i rabowali ich zawartość. Sytuacja jeszcze bardziej się skomplikowała z chwilą zdobycia przez Turków Konstantynopola, stolicy Bizancjum, odgrywającego szczególną rolę w ówczesnym handlu lewantyńskim. W związku z powyższym koniecznością wręcz stało się znalezienie bezpośredniej drogi morskiej do krajów Wschodu, a w szczególności do Indii, tak by ominąć tereny znajdujące się w rękach tureckich.
- Zastosowanie nowych technik żeglarskich: wprowadzenie busoli i kompasu oraz nowego rodzaju statku - karaweli, charakteryzującego się wysokimi burtami i powierzchnią, która mogła pomieścić armaty.
- Dużą rolę odegrały także opowieści o legendarnych skarbach znajdujących się w Chinach, czy Indii.
- Pokonanie Arabów w 1492 roku - upadek Grenady, ostatniego bastionu arabskiego na Półwyspie Iberyjskim oraz wyparcie całkowite Arabów z Europy wpłynęło na przyspieszenie decyzji o wyprawach morskich organizowanych przez Hiszpanię oraz Portugalię.
- W zdobyciu nowych terenów zainteresowany był także kościół, widzący swe korzyści w akcjach szerzenia wiary. Miało to przede wszystkim podłoże ekonomiczne, a w dalszej kolejności duchowe.
Mimo wskazania powyższych, najważniejszych przyczyn odkryć geograficznych, należy zaznaczyć, iż przodującą rolę w ich urzeczywistnieniu odegrali nie kupcy, lecz szlachta. Ekspansja zamorska szlachty portugalskiej leżała przede wszystkim w kryzysie ówczesnej gospodarki feudalnej. Zrujnowana szlachta, by móc polepszyć swoją tragiczną sytuację ekonomiczną i społeczną musiała zdecydować się na szukanie bogactw poza terenem własnego państwa. Odkrycie nowych terenów, ich kolonizacja i eksploatacja niosły ze sobą bogactwo, a co za tym idzie prestiż.
Wiedza geograficzna w średniowieczu.
Mimo wielkich odkryć starożytnych uczonych dotyczących ziemi, średniowieczni ludzie związani z handlem nie brali ich pod uwagę w swych przedsięwzięciach. Wielkiego odkrycia Ptolemeusza o kulistości nie uwzględniano przy planowaniu wypraw. Ówczesne mapy przedstawiały ziemię jako prostokąt, co musiało niezwykle utrudniać podróż. Tak więc świat był prostokątem, albo kołem w którego środku znajdowała się Ziemia Święta wraz z Jerozolimą. Mapy portugalskie, a więc mapy przodowników przyszłych odkrywców, nie uwzględniały w ogóle rzek, mórz, czy gór. Jednak z biegiem lat, głównie za pośrednictwem Arabów, zaczęła powracać wiedza starożytnych, miedzy innymi Arystotelesa, czy Ptolemeusza. Dorobek tego ostatniego znalazł się w dość znanym wówczas dziele francuskiego kardynała Pierre d' Lilly (1350-1420) pod tytułem "Tractatus de imagine mundi". Postęp wiedzy geograficznej, choć pozostającej jak na razie w sferze teoretycznej, miał miejsce niemal równolegle z rozwojem żeglugi morskiej: lepsze zastosowanie igły magnetycznej, budowa silniejszych statków o większym tonażu, które pozwalały na dłuższe wyprawy.
Ówczesna wiedza geograficzna została zawarta w atlasie niemieckiego żeglarza i geografa Martina Behaima (około 1459-1507), wydanym w roku odkrycia Ameryki, czyli w 1492. Świat przedstawiony w tym atlasie, ograniczał się jednak tylko do Europy, Afryki Środkowej i Południowej oraz Azji. Ważną rolę w ówczesnej wiedzy geograficznej odgrywało dzieło pierwszego wielkiego żeglarza, Włocha Marco Polo, (żyjącego na przełomie XIII i XIV wieku), a mianowicie "Opisanie świata", z którego skorzystał między innymi Krzysztof Kolumb.
Wyścig kolonialny rozpoczęły dwa państwa, a mianowicie Portugalia i Hiszpania. W XVII wieku dołączyły do nich Holandia, Wielka Brytania i Francja.
Najważniejsze wyprawy i odkrycia geograficzne.
Bartolomeo Diaz
W roku 1488 roku odkrył południowy kraniec Afryki, który nazwał Przylądkiem Burz. Dopiero król portugalski Jan II zdając sobie sprawę z wagi odkrycia zmienił nazwę na Przylądek Dobrej Nadziei. Tym odkryciem Diaz odkrył także wejście na Ocean Indyjski.
Podróże Krzysztofa Kolumba.
Krzysztof Kolumb (1451-1506), włoski żeglarz i podróżnik. W 1492 roku odkrył Amerykę, myśląc, iż dotarł do Indii. W sumie odbył cztery wyprawy do Ameryki. Odkrył szereg wysp na Morzu Karaibskim, dotarł do ujścia rzeki Orinoko oraz Przesmyku Panamskiego. W swych wyprawach pozostawał na służbie hiszpańskiej. Zmarł w Valladolid w Hiszpanii w zapomnieniu, przeświadczony, że odkrył drogę do Azji Wschodniej.
Plany podróży do Indii i pierwsza wyprawa (1492-1493).
Chcąc odkryć drogę morską do Indii zwrócił się w latach 1484 -1485 do króla Portugalii Jana II z propozycją zorganizowania wyprawy z Europy przez Ocean Atlantycki na zachód, aż do Japonii. Król portugalski ostatecznie odrzucił plany Kolumba, między innymi dlatego, iż Portugalczycy chcieli odkryć drogę do Indii wokół Afryki. Po nieudanych próbach przekonania do swych planów między innymi króla angielskiego Henryka VII, Krzysztof Kolumb za sprawą swego przyjaciela Luisa de Santanagela, urzędnika królewskiego, zgłosił swój plan królowej Izabelli i królowi Ferdynandowi. 17 kwietnia 1492 roku została zawarta między nimi a Krzysztofem Kolumbem umowa w Santa Fe koło Grenady. Na jej mocy Kolumb miał zostać mianowany dożywotnim admirałem oraz wicekrólem i gubernatorem ziem, które odkryje. Miał on także mieć pewien zysk z wyprawy i eksploatacji ziem. Kolumb przygotowując się do wyprawy, finansowanej przez władców hiszpańskich, wykorzystał znane wówczas okręty, a więc karawele i okręty typu portugalskiego. Były trzy: 'Santa Maria" - największa oraz dwa mniejsze "Pinta" i "Nina". Dnia 3 sierpnia 1492 roku cała jego flotylla wyruszyła z Hiszpanii, a dokładnie z portu Palos de la Frotera, kierując się ku Wyspom Kanaryjskim. Po kilku miesiącach podróży, dokładnie 12 października 1492 roku ujrzano ląd. Była to dzisiejsza wyspa Watling, zwana przez Indian Guanahani (z archipelagu wysp Bahama). Kolumb nazwał ja San Salvador. Następnego dnia załoga wylądowała na brzegu i spotkała mieszkańców wyspy - Karaiby, który Kolumb nazwał Indianami. Dalsza podróż przyniosła ze sobą kolejne odkrycia: 28 października odkryto Kubę, która Kolumb wziął za Japonie. Kolejno odkryto wyspę Haiti, która Kolumb nazwał Hispaniola. W czasie wyprawy powrotnej zatopiła się "Santa Maria". 15 marca 1493 roku Kolumb wraz z resztkami swej załogi przypłynął do tego samego portu, z którego zaczynał swa podróż - Palos de La Frotera. Witano go jako odkrywcę drogi do Indii.
II wyprawa Kolumba (1493-1495).
Jesienią 1493 roku Kolumb wyruszył w swą drugą podróż. Jego flotylla była tym razem znacznie liczniejsza. Podczas tej podróży odkryto wyspy z archipelagu Wielkich i Małych Antyli, ale przede wszystkim w 1493 roku Jamajkę.
III wyprawa Kolumba (1498-1500).
Największym osiągnięciem trzeciej z kolei wyprawy była wyspa Trynidad u wybrzeży Wenezueli. To właśnie podczas tej wyprawy Kolumb po raz pierwszy ujrzał ląd Ameryki Południowej. Na wyspie Haiti został on jednak aresztowany wraz ze swymi braćmi: Bartłomiejem i Diego i odesłany w 1500 roku jako więzień do Hiszpanii, gdzie go jednak natychmiast zwolniono.
IV wyprawa Kolumba (1502-1504).
Podczas tej wyprawy Kolumb dotarł do wybrzeży Hondurasu w Ameryce Środkowej.
Zmarł 20 maja 1506 roku opuszczony i zapomniany przez ludzi. Do ostatnich dni swego życia nie zdawał sobie sprawy, iż odkrył zupełnie nowy ląd. Był przekonany, iż odkrył nową drogę do Indii oraz biblijny raj, za który uznał wybrzeże Ameryki Południowej. Był największym odkrywcą w historii.
Amerigo Vespucci.
Amerigo Vespucci (1451-1511). Włoski żeglarz i podróżnik. Brał udział w przygotowaniu wypraw Krzysztofa Kolumba. Uczestnik hiszpańskiej wyprawy do Gujany. Dotarł do ujścia Amazonki oraz zbadał wybrzeże Ameryki Południowej od Wenezueli do Brazylii w latach 1500-1505. Za propozycją współczesnego kartografa i geografa Martina Waldseemullera, od jego imienia zaczęto, począwszy od 1507 roku, odkryty przez Kolumba ląd nazywać Ameryką.
Vasco da Gama i jego droga morska do Indii.
Vasco da Gama (1460-1524). Portugalski żeglarz i odkrywca.
Podobnie jak Krzysztof Kolumb postawił sobie za główny cel odnalezienie drogi morskiej do Indii. Portugalczycy, zwłaszcza od czasów księcia Henryka Żeglarza, pierwszego wielkiego podróżnika, byli zainteresowani odkryciem tej drogi wokół brzegów Afryki. Wyprawa Vasco da Gamy rozpoczęła się dnia 8 lipca 1497 roku. Składała się ona z czterech okrętów portugalskich, które wypłynęły z Lizbony. Kierowały się one ku wybrzeżom Afryki zachodniej. Przez południowy Atlantyk dotarły one 22 listopada tegoż roku do Przylądka Dobrej Nadziei, który ominęły. Następnie przez Kanał Mozambicki wpłynęły one na Ocean Indyjski., 23 maja dotarły w pobliże Kalikatu (Indie). Cała wyprawa powróciła do Portugalii dopiero w lipcu 1499 roku. W ten sposób została odkryta właściwa droga do Indii.
Pierwsza podróż dookoła świata - Ferdynand Magellan (1519-1522).
Ferdynand Magellan (1480-1521). Portugalski podróżnik i odkrywca, swoja największą podróż odbył będąc w służbie hiszpańskiej. Jego marzeniem było dotrzeć do wybrzeży Azji Wschodniej przez Ocean Atlantycki oraz nie znany jeszcze ocean dzielący Nowy Świat - tak nazywano Amerykę od Azji. Król portugalski odmówił sfinansowania tej wyprawy, ale poparł ją król hiszpański Karol I. Magellan wraz ze swą flotyllą wypłynął dnia 20 września 1519 roku z portu hiszpańskiego San Luca de Barrameda. Flotylla składała się z 5 okrętów: "Trimidada", "San Antonio", "Victoria", "Concepcion" i "Santiago". Kierowała się ona na południowy zachód ku wybrzeżom Afryki Zachodniej i Brazylii. 24 sierpnia odkrył on cieśninę łącząca dwa oceany. Nazwał ją Cieśniną Wszystkich Świętych, dziś zwana Cieśnina Magellana. Po dość koszmarnej podróży przez Pacyfik, której towarzyszyły ogromny głód i pragnienie, wyprawa dotarła do wysp, które nazwano Wyspami Złodziejskimi, dziś Wyspy Mariańskie. Następnie skierowano się ku Filipinom, gdzie w walce z tubylcami dnia 27 kwietnia 1521 roku zginał Magellan. Reszta załogi kontynuowała podróż bez swego kapitana, przez Moluki ku Oceanowi Indyjskiemu. 6 września 1522 roku, prawie po trzech latach, okręt "Victoria" z kapitanem del Cano dotarł do Hiszpanii. Na jego pokładzie znajdowało się wiele cennych korzeni. Za ich sprzedaż udało się pokryć koszty wyprawy i jeszcze uzyskać dość duże korzyści finansowe.
