PRZYCZYNY GOSPODARCZO-SPOŁECZNE:
Handel, który Europejczycy prowadzili z krajami wschodnimi nie był dla tych pierwszych korzystny i bardzo wiele ich kosztował. Oferowany towar, z racji swojej niezwykłości przechodził przez ręce wielu osób pośredniczących w handlu, co wpływało na jego wysoką cenę. W ostatecznym rozrachunku, handel ten był więc ujemny;
W krajach Europy Zachodniej, takich jak Portugalia, Hiszpania; zaczęło brakować ziemi dla wciąż zwiększającej się liczby rycerzy. To z kolei powodowało gwałtowny spadek poziomu życia szlachty. Stan rycerski skłonny był wiele uczynić ( łącznie z utratą życia), aby znaleźć nowy sposób na wzbogacenie się ( na przykład - zdobycie nowych ziem pod uprawę);
Na Półwyspie Iberysjkim ustąpiły walki z Arabami, co stało się przyczyną poprawy sytuacji bytowej szlachty hiszpańskiej.
PRZYCZYNY POLITYCZNE:
Handel utrudniali Turcy osmańscy, którzy zajęli tereny Bliskiego Wschodu, przecinając tym samym drogę lądową, prowadzącą do Indii i Chin. Za poruszanie się po tych szlakach handlowych żądali wysokich opłat celnych, co spowodowało, że zaczęto szukać drogi morskiej do Indii (opływając kontynent afrykański);
PRZYCZYNY IDEOLOGICZNE:
a) myśl humanistyczna ( człowiek w centrum zainteresowań - tzw. antropocentryzm)
POSTĘP W KARTOGRAFII I TECHNICE ŻEGLUGI MORSKIEJ:
a. powstanie nowych i dokładniejszych map,
b. powstanie atlasu Gerharda Kremera- Merkatora;
c. podróże Marco Polo (jego wyprawa do Chin i opisanie świata przez tego podróżnika),
d. wynalezienie nowych urządzeń, usprawniających nawigację ((busola, log- przyrząd służący do mierzenia odległości na morzu);
e. budowa statków nowego typu -karawele, które były odporne na zniszczenia, bardziej masywne, posiadały wysokie burty oraz maszty, które czyniły statek bardziej zwrotnym;
HORYZONTY MYŚLOWE EUROPEJCZYKÓW W DZIEDZINIE U SCHYŁKU XV STULECIA :
a. były niezwykle ubogie (Europejczycy byli przekonaniu o istnieniu tylko dwóch kontynentów - Europy i Azji);
b. Europejczycy uznali z czasem Afrykę ( jej północne wybrzeże);
c. Ameryka północna i południowa nie była znana ówczesnym ludziom;
d. istniała legenda, jakoby pierwszym człowiekiem, który dotarł do Indii nie był Krzysztof Kolumb, ale Polak -Jan z Kolna (Joan Scolvo);
e. Europejczycy mieli anachroniczne wyobrażenia o tym, jak wyglądały nowe lądy
WIELKIE CYWILIZACJE PREKOLUMBIJSKIE:
Do tych cywilizacji należeli : Aztekowie, Majowie, Inkowie.
Cywilizacje kontynentu amerykańskiego stały na bardzo wysokim poziomie, o czym świadczy poziom ich wiedzy. Niemniej jednak, szokujące było to, że nie znano tam koła, ani zwierząt pociągowych. Wysoki poziom reprezentowała zwłaszcza astronomia, matematyka, medycyna. Cywilizacje te posługiwały się precyzyjnym kalendarzem. Nie znały jednak zera, obcy był im także system dziesiętny. Na wysokim poziomie stała metalurgia (nie znano żelaza), budownictwo (nie znano sklepienia). Funkcjonowała też poczta. Cywilizacje te miały znaczne osiągnięcia w medycynie ( przeprowadzano trepanacje czaszki, operacje na sercu, dokonywano amputacji). Swoim bogom składali krwawe ofiary z niewolników. Trudnili się także tkactwem i garncarstwem. Ludność kontynentu amerykańskiego posiadała własne pismo- "kipczan"- pismo węzłowe.
Przybysze z Europy przyczynili się do niemal całkowitej zagłady tych cywilizacji. O ile początkowo ziemie kontynentu amerykańskiego były zamieszkiwane przez 20 milionów ludzi, to po pojawieniu się tam "białego człowieka" został zaledwie 1 milion.
CYWILIZACJA MAJÓW:
Jej największy rozwój przypadł na II połowę I tysiąclecia n.e. Początki cywilizacji sięgają V wieku. Stolicą państwa Majów był Mayapán na półwyspie Jukatan. W rolnictwie posługiwano się "metodą wypaleniskową". Majowie uprawiali kukurydzę, bób; trudzili się rzemiosłem i handlem. Budowano też świątynie i dokonywano składania krwawych ofiar (łącznie z ludzi). Majowie wierzyli w życie pośmiertne; posługiwali się własnym pismem.
CYWILIZACJA AZTEKÓW:
Początki tej cywilizacji datuje się na XIII stulecie. Miejscem jej rozwoju był Meksyk ze stolicą w Tenochtitlán, gdzie władał Montezuma. Aztekowie żyli według podziału na klany i rody. Trudnili się uprawą pomidorów, bawełny, i kakao. Zajmowali się hodowlą indyka i gęsi; a także parali się rzemiosłem i handlem. Wznosili piękne budowle sakralne, składali krwawe ofiary; posługiwali się też własnym pismem oraz kalendarzem przejętym od Majów.
CYWILIZACJA INKÓW:
Swoją stolicę miała w Cuzco. Państwem władał w sposób absolutny władca- Inka Saca- będący "synem słońca". Inkowie uprawiali ziemniaki i kukurydzę. Stosowali sztuczną meliorację; potrafili wydobywać miedź, ołów, złoto. Budowali też drogi. Wynaleźli nawet prototyp telegrafu (lustro- sygnały świetlne), Posiadali rozbudowany system wierzeń ("nascu"- sylwetki ptaków, biały bóg galopujący na rumaku).
WYPRAWY PORTUGALSKIE:
Potomkiem króla portugalskiego, którym był -Henryk Żeglarz- był organizatorem wyprawy w okresie między 1418 a 1420 rokiem, wyprawy wzdłuż zachodnich wybrzeży kontynentu afrykańskiego. W wyniku tej podróży odkryte zostały Azory - 1432 rok, Wyspy Kanaryjskie. W czasie tej podróży przekroczono także równik;
Portugalski podróżnik Bartłomiej (Bartolomeo) Diaz- stał się odkrywcą Przylądka Burz ( zwanego także Przylądkiem Dobrej Nadziei), czego dokonał w roku 1488;
Vasco da Gama- dokonał opłynięcia Afryki i jako pierwszy dotarł do Indii drogą morską ( zdaniem niektórych jest to fałsz, albowiem przed nim uczynili to Arabowie).
WYPRAWY HISZPAŃSKIE:
Krzysztof Kolumb, pochodzący z Genui, rozmawiał z kartografem Tascanellim (Włochem,który był uczniem Ptolomeusza). Obliczenia, których dokonał Toscanelli nie były precyzyjne. Zdaniem Toscalennego, Kolumb miał dotrzeć do Indii po pokonaniu dystansu 3 tysięcy mil, a w rzeczywistości odległość ta była trzykrotnie dłuższa. Podróż załogi statku z Kolumbem na czele sfinansowała królowa Hiszpanii - Izabela Kastylijska (żona Ferdynanda Aragońskiego). Ekspedycja złożona z trzech statków: "Nina", "Pinta" i "Santa Maria" i załogi 87 ludzi. W dniu 3 sierpnia 1492 roku wyruszyła na Zachód. W dniu 12 października statki przybiły do brzegu wysp Bahama (San Salvador). Do końca życia Kolumb był przekonany,, że odkrył morską drogę do Indii i tam też dotarł. Jeszcze pięciokrotnie podejmował zamorskie wyprawy.
Amerigo Vespucci- geograf z Florencji, uważał, że Krzysztof Kolumb z pewnością nie dopłynął do Indii. Od jego imienia nazwę wziął kontynent - Ameryka;
Będacy Portugalczykiem - Ferdynand Magellan był organizatorem podróży dookoła Ziemi w latach 1519-1522. Wyruszył z Hiszpanii, przez Ocean Atlantycki, cieśninę Magellana (między Afryką południową a Ziemią Ognistą), przez Pacyfik i dopłynął do Filipin, gdzie polegał walcząc z tubylcami, natomiast część załogi z jego statku wróciła do Hiszpanii, płynąc przez Ocean Indyjski, wzdłuż wybrzeży kontynentu afrykańskiego. Ekspedycja ta liczyła 265 ludzi, pięciu statków (pośród nich statek "Victoria"). Po trzyletniej podróży powróciła zaledwie garstka- 18 żeglarzy.
WYPRAWY KONKWISTADORÓW (zdobywcy, grabieżcy):
Vasco Balboa- był pierwszym Europejczykiem, który widział Pacyfik w 1513 roku (nadał mu nazwę "Morze Południowe");
Hernán Cortez- w 1519 roku podbił Meksyk (nakazał podpalenie statków, aby jego załoga nie była w stanie powrócić do Hiszpanii, toteż zmuszona była zająć tereny Meksyku). Założyli oni obozowisko o nazwie "Veracruz"; uwięzili i zamordowali władcę azteckiego Montezumę, po czym zniewolili lud aztecki.
Franciszek Pizarro- w latach 1531-1534 dokonał podboju plemienia Inków.
INNE WYPRAWY W XVI WIEKU:
Jacques Cartier- będący francuskim żeglarzem i odkrywcą. Uczestniczył w ekspedycji, która dokonała penetracji regionu Zatoki świętego Wawrzyńca w 1534 roku. Jest uznawany za tego, który odkrył Kanadę.
Francis Drake- w okresie między 1577 a 1580 rokiem dokonał opłynięcia kuli ziemskiej.
Willem Barents- Holender, który został odkrywcą wyspy "Nowa Ziemia" w 1594 roku. Dwa lata później dokonał odkrycia Spitsbergen, co zapoczątkowało badania kontynentu afrykańskiego.
Pedro Alvarez Cabral w 1500 roku dokonał odkrycia i zajęcia terenów Brazylii. Portugalczycy dotarli do wschodnich terenów Chin oraz Wysp Japońskich. Tworzono tam imperia oraz struktury administracyjne. W 1505 roku powstało państwo Indii pod patronatem Portugalii, na czele którego stał vice król (Hiszpanie w 1524 roku na terenach Nowego Świata Ameryki Środkowej i Południowej, założyli vice królestwo Nowej Hiszpanii, Meksyku, Limy- co stało się początkiem ekspansji kolonialnej; w wyniku tych grabieżczych działań nastąpił gwałtowny napływ złota, srebra do Europy).
Tasman Janszoon- w 1606 roku znalazł się na północnym. wybrzeżu Australii.
SKUTKI ODKRYĆ GEOGRAFICZNYCH DLA EUROPY:
a. powstały wielkie imperia kolonialne,
b. napływ dóbr z Ameryki ( zwłaszcza szlachetnych kruszców),
c. rozwój gospodarki europejskiej,
d. pojawienie się nowych konceptów myślowych,
e. ekspansjonizm kultury europejskiej i chrystianizmu na nowe terytoria ( Ameryka),
f. ruchy migracyjne części Europejczyków do Nowego Świata.
