Według reguły tzw. primogenitury po śmierci ojca władzę w państwie przejmuje syn. W przypadku Mieszka I i jego syna sprawa była bardziej skomplikowana. Przekazy historyczne wskazują, że Mieszko I zabezpieczywszy granicę węgierską poprzez ślub Bolesława z tamtejszą księżniczką w 989 roku zdobył obszary małopolski, na których władcą uczynił właśnie Bolesława. Miał on wówczas lat 20. Pozostałe dzielnice przeznaczył Mieszkowi, Lambertowi i Świętopełkowi. Przy wszystkich tych okazjach zwracał się do papiestwa sygnalizując w ten sposób, że chce być niezależnym od władzy cesarskiej.

Dagome Iudex w sposób uzasadniony nie wymieniał Bolesława. W ten sposób bowiem miał on być prawnie pozbawiony roszczeń do dzielnic braci. Gwarantem miał być papież. Plany te na niewiele się zdały, a Bolesława zdecydowanie nie doceniono. 25 dnia maja 992 roku Mieszko I zmarł, a Bolesław natychmiast przystąpił do działania - wygnał Odę i jej synów nie dopuszczając do rozbicia kraju. Wtedy też ujawniły się jego silne kontakty z kołami arystokracji niemieckiej, bowiem wygnanie braci nie pociągnęło za sobą żadnej obcej interwencji. Opornych możnowładców bez wahania kazał okaleczyć (byli to Odolan oraz Przybywoj).

Dążąc do ekspansji na tereny pruskie popierał skierowane tam misje chrystianizacyjne, m.in. wygnanego z Czech biskupa praskiego Wojciecha z rodu Sławnikowiców. Był to rok 997. Po męczeńskiej śmierci misjonarza, Chrobry polecił wykupić jego ciało. Zgodnie z legendą zapłacił za nie tyle ile ważyło. Zwłoki złożono w katedrze gnieźnieńskiej, gdzie też w 999 roku nastąpiła kanonizacja Wojciecha. Kult świętego był bardzo na rękę polskiego księcia. W pielgrzymce do grobu świętego i aby pozyskać Chrobrego dla swej idei cesarstwa uniwersalistycznego cesarz niemiecki Otton III przybył do Gniezna w 1000 roku.

Podczas zjazdu utworzono niezależną polską organizację kościelną z metropolią w Gnieźnie i z biskupstwami w Krakowie, Kołobrzegu i Wrocławiu. Arcybiskupem gnieźnieńskim został brat św. Wojciecha Radzim-Gaudenty. Biskup poznański Unger został dożywotnio wyłączony spod zwierzchności Gniezna, bowiem biskupstwo misyjne w Poznaniu powstało już w 968 roku.

Najważniejszą rzeczą dokonaną podczas zjazdu gnieźnieńskiego była jednak symboliczna koronacja Bolesława Chrobrego na króla. Dokonała się ona poprzez nałożenie na jego skroń cesarskiego diademu. W ten sposób Chrobry został wyposażony w królewskie prerogatywy, a w tym - w prawo inwestytury biskupów. Oprócz tego został uznany za przyjacielem Wielkiego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego i bratem cesarskim, co stanowiło możliwie największe wyróżnienie w ówczesnym ceremoniale.

Podczas uroczystości nastąpiła wymiana darów. Otton III podarował Bolesławowi kopię włóczni św. Maurycego oraz relikwię z krzyża pańskiego, a w zamian sam otrzymał ramię św. Wojciecha (zachowane po dzień dzisiejszy) oraz 300 zbrojnych ludzi. Polska uniezależniła się od Niemiec m.in. zwolniona została z płacenia trybutu.

Śmierć Ottona w 1002 roku zmieniła diametralnie polsko-niemieckie stosunki. Bolesław zajął Łużyce, Milsko i Miśnię, rok później opanował również Czechy wykorzystując tamtejsze konflikty dynastyczne i objął tam władzę do 1004 roku. Wobec odmowy złożenia hołdu z Czech nowemu cesarzowi Henrykowi II Świętemu wybuchła wojna, która z przerwami ciągnęła się do 1018 roku. Wykorzystując okazję, zapewne w roku 1007, od Polski uniezależniło Pomorze Zachodnie. Do wojny włączył się również książę Rusi Kijowskiej Jarosław Mądry. Zakończył ją dopiero podpisany w Budziszynie pokój. Było to 30 stycznia 1018 roku. Bolesław na jego mocy zachował nowo zdobyte ziemie (Milsko, Łużyce, Słowację i Morawy), a także uzyskał pomoc w wyprawie na Kijów.

Na Rusi Kijowskiej, po śmierci Włodzimierza I Wielkiego rozpoczęły się spory o władzę. Tron kniazia otrzymał Świętopełek, mąż jednej z córek Bolesława Chrobrego. Jednak z tronu usunął go siłą brat - Jarosław Mądry. W 1018 roku Chrobry zorganizował w obronie praw zięcia wyprawę na Kijów. Ruszyła ona 14 sierpnia 1018 roku. Wyprawa zakończyła się sukcesem i na tronie ponownie zasiadł Świętopełek. Przy okazji przyłączył ponownie do Polski utracone w 981 roku Grody Czerwieńskie. Jednak Świętopełek nie utrzymał się zbyt długo u władzy, bowiem Jarosław Mądry zrzucił go z tronu, a następnie wygnał. Tym razem jednak Bolesław Chrobry odmówił udzielenia mu pomocy - dwukrotna utrata władzy świadczyła o jego nieudolności. Natomiast uznał Jarosława Mądrego, z którym zgodził się podpisać pakt o nieagresji.

W 17 dniu czerwca roku pańskiego 1025 zmarł Bolesław Chrobry. Pochówku dokonano w Poznaniu. Na swego następcę wskazał Mieszka II. Jego rządy zapewniły spojenie wewnętrznych struktur polskiego państwa, doprowadziły do ustanowienia w Gnieźnie arcybiskupstwa, zapewniły środki na sfinansowanie umocnień na granicach południowo-zachodnich oraz rozpoczęły okres budownictwa kościelnego, które było nierozłączną elementem polityki wewnętrznej króla. Potęga do jakiej doprowadził państwo polskie zapewniła mu przydomek: Bolesław Wielki. Przydomek "Chrobry" zyskał na popularności w okresie od XIII do XVI wieku.