Stanisław August Poniatowski urodził się w 1732r. Był on ostatnim królem elekcyjnym w Polsce, który rządził od 1764r. do 1795r. Poniatowski był synem Stanisława i Konstancji z rodziny Czartoryskich. Został wybrany królem, gdy skończył 32 lata.
Poniatowski mógł pochwalić się swoim wykształceniem, które zdobył w młodości podczas wielu podróży po europejskich krajach (m.in. Francja, Anglia). Dzięki podróżom poznał inne kultury oraz rozwiązania systemowe, które następnie były jego inspiracją przy przeprowadzaniu reform.
"Król miał oblicze szanowane, serce najlepsze, wiadomości rzeczy wielkie, grzeczność w obcowaniu nadzwyczajną, wymowę niepospolitą, ale razem w czynnościach tak słaby, że sam sobie prawie nigdy nie wierzył i dlatego radząc się drugich, każdy według interesu swego przeciągał go w stronę, gdzie zdążał." (Franciszek Karpiński)
Stanisław August Poniatowski został wybrany królem 6 września 1764r. Objął on tron po zmarłym Auguście III. Gdy zbliżała się data wolnej elekcji, pojawiły się liczne intrygi, które miały osłabić kraj. W ten sposób europejskie państwa mogły ingerować w wewnętrzne sprawy Rzeczpospolitej. Sąsiednie państwa strzegły polskich granic. Wszyscy zdawali sobie sprawę, że Austria, Prusy i Rosja będą chciały wpłynąć na wybór nowego monarchy. Obszar Polski znajdował się pod silnym wpływem obcych mocarstw, magnaterii i osób należących do Familii Czartoryskich, którzy przy rosyjskiej pomocy chcieli zreformować kraj. Polskę do wzmocnienia swojej pozycji chciały też wykorzystać Francja i Anglia. Prusy i carska Rosja walczyły o wpływy w Rzeczpospolitej, co stwarzało ogromne zagrożenie.
Rosja chciała podporządkować sobie obszar Polski, ale przy okazji dążyła także do wprowadzenie pewnych reform. Dlatego też Katarzyna II postanowiła wysunąć kandydaturę Stanisława Poniatowskiego, który był jej podporządkowany. Wolna elekcja odbyła się pod ochroną, którą zapewniły wojska rosyjskie. Monarcha przyjął imiona Stanisław August
Stanisław August Poniatowski w pierwszych latach swojego panowania pragnął zreformować państwo przy współpracy z rodziną Czartoryskich. W tym okresie zostały zlikwidowane prywatne cła, wagi i miary zostały ujednolicone, a w miastach królewskich przeprowadzono liczne porządki. Jedną z reform dotyczyła również waluty. Wprowadzono w obieg nowe monety, które miały wyprzeć obecne na rynku fałszywki, które rozpowszechnił władca Prus Fryderyk II. Król ograniczył także stosowanie liberum veto (nie można go było zastosować przy kwestiach dotyczących gospodarki), a posłowie nie byli już związani instrukcjami sejmikowymi.
Z inicjatywy króla w 1765r. powstała Warszawie Szkoła Rycerska, która była pierwszą w historii szkołą świecką w Polsce. Miała ona kształcić młodych i zdolnych chłopców, którzy w przyszłości decydować mieli o losach państwa.
W 1773r. uchwałą sejmu powstała Komisja Edukacji Narodowej (KEN), która miała zająć się kwestiami oświaty oraz wychowaniem młodzieży. Była to pierwsza tego typu instytucja w Europie. Utworzono również Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych, którego zadanie było opracowywanie i wydawanie podręczników.
Monarcha bardzo lubił sztukę i otaczał się nią z każdej strony. W okresie jego panowania wzniesiono w Polsce wiele pałaców i okazałych budowli. W tym celu Poniatowski zapraszał architektów, malarzy oraz rzeźbiarzy z całego świata.
Król zlecił również przebudowę Zamku Królewskiego w Warszawie. Wnętrze zamku ozdobiono licznymi malowidłami i rzeźbami, a także srebrem i złotem. Jednak ulubionym miejscem na relaks stały się Łazienki, gdzie monarcha miał swoją wakacyjną rezydencję. W Pałacu Łazienkowskim również zawisły liczne malowidła, a urozmaiceniem była sztuka chińska.
W czasie rządów Poniatowskiego w architekturze dominował klasycyzm.
Monarcha zasłynął także wydawanymi co czwartek na Zamku Królewskim obiadami, na które zapraszano poetów, artystów, ludzi kultury. Wśród częstych gości wymienić można m.in. Franciszka Zabłockiego, Ignacego Krasickiego, Grzegorza Piramowicza i Stanisława Terbeckiego.
W Warszawie w 1765r. wybudowano teatr, gdzie wystawiano polskie sztuki. Autorem pierwszych rodzimych dramatów był Wojciech Bogusławski, który chciał wyprzeć z desek teatru sztuki zagraniczne. Bogusławski po raz pierwszy wystawił na scenie polską operę.
Mimo dokonań n arenie kulturalnej, reformy Poniatowskiego były bardzo ograniczone i miały niewielki zasięg. Monarcha miał przeciwko sobie zarówno Rosję jak i konserwatywną szlachtę, która była przeciwna wszelkim zmianom.
Jednak nawet te nieliczne reformy spowodowały zaniepokojenie wśród sąsiednich państw. Prusy i Rosja postanowiły wykorzystać fakt, że szlachta protestancka i prawosławna zażądała takich samych praw jak szlachta katolicka. Wówczas posłowie podczas sejmowego posiedzenia wyraziła swój sprzeciw. To wydarzenie posłużyło jako pretekst i Mikołaj Repnin, który pełnił funkcję ambasadora Rosji w Rzeczpospolitej, nakazał porwać opozycjonistów i wywieźć ich do Rosji. Sejm został w ten sposób zmuszony do uległości.
Ważne wydarzenia:
- 1768r. - konfederacja barska
- 1772r. - I rozbiór Polski
- 1788-1792r. - kadencja Sejmu Czteroletniego
- 3.05.1791r. - uchwalenie pierwszej w Europie konstytucji
- 1792r. - konfederacja targowicka
- 1792r. - wojna polsko-rosyjska
- 1793r. - II rozbiór Polski
- 1794r. - Insurekcja Kościuszkowska
- 1795r. - III rozbiór Polski
