Josif Wissarionowicz Dżugaszwili, zwany Stalinem (1878-1953) z pochodzenia był Gruzinem. Począwszy od 1902 roku swoje życie związał z bolszewikami. Z tego powodu był wielokrotnie zatrzymywany i skazywany przez władze carskie. Rewolucja lutowa zastała go na zesłaniu na Syberii (odbywał tam wyrok od 1913 roku). Dzięki przewrotowi mógł wyjść na wolność. Po pojawieniu się w Piotrogrodzie w 1917 roku uczestniczył w zamachu stanu, który wyniósł bolszewików do władzy - rewolucji październikowej. Znalazł się w pierwszym rządzie bolszewickim. Sprawował tam funkcję ludowego komisarza ds. narodowości, a od 1919 także komisarza kontroli państwowej. Swoją pozycję wykorzystał by najważniejsze stanowiska w państwie obsadzić osobami mu sprzyjającymi oraz by powoli przejmować całą władzę. W 1922 roku został sekretarzem generalnym Komitetu Centralnego Rosyjskiej Komunistycznej Partii Bolszewików (RKP(b)). Po śmierci Lenina (1924) jego silna pozycja zagwarantowała mu przejęcie całej władzy w państwie i pozbycie się wszelkiej opozycji. Nowy dyktator siłę swojej władzy opierał na rozbudowanym przez niego aparacie bezpieki - Państwowym Urzędzie Politycznym. Podjął się zrewolucjonizowania radzieckiej gospodarki oraz stworzenia nowego społeczeństwa radzieckiego. W 1929 roku zarządził kolektywizację rolnictwa. Efektem tego były wielkie fale głodu, szczególnie na terenie Ukrainy, które pochłonęły co najmniej 10 mln osób. Jednocześnie trwało bezlitosne rozprawianie się z osobami buntującymi się przeciwko działaniom kolektywizacyjnym - kolejne 11 mln ludzi znalazło się w łagrach. Na mocy planu pięcioletniego, zaakceptowanego przez partię w listopadzie 1928 roku, a wdrażanego od maja 1929, następowała industrializacja państwa. Od podstaw zaczęto budować przemysł ciężki nie licząc się przy tym z ofiarami, których liczba sięgała setek tysięcy.

Grudzień 1934 roku to początek wielkich czystek wśród aparatu władzy i wojskowych. Pretekstem dla Stalina stała się śmierć Siergieja Kirowa, cieszącego się popularnością członka partii. Największa fala czystek przypadała na lata 1937-38. Jej rezultatem było pozbawienie Armii Czerwonej wykwalifikowanej kadry dowódczej, a z drugiej strony - zapewnienie Stalinowi całkowitej władzy w kraju i likwidacja wszelkich potencjalnych przeciwników zarówno w armii, jak i w partii.

Na arenie międzynarodowej Stalin niezbyt był tolerowany przez kraje demokratyczne. Sojusznika znalazł za to w Hitlerze. Efekt tego sojuszu to pakt o nieagresji z sierpnia 1939 (pakt Ribbentrop - Mołotow). Korzyści z niego czerpali obaj dyktatorzy - Hitler mógł zacząć działania wojenne, a Stalin zyskiwał czas na zebranie sił na uderzenie w kierunku Europy Zachodniej. 17 września 1939 roku Stalin przyłączył się do agresji hitlerowskiej na Polskę, a w układzie o granicach i przyjaźni z 28 września tego roku dokonał wraz z Hitlerem kolejnego rozbioru Polski. Dostał też wolną rękę na podbój państw bałtyckich, co szybko udało mu się zrealizować. Odnośnie jednak Finlandii, z powodu umiejętnie prowadzonej wojny defensywnej można mówić jedynie o ograniczonym sukcesie. W tamtym czasie Stalin był otwarty na możliwość przystąpienia do państw "osi". Zniechęciły go jednak przedstawione w listopadzie 1940 roku propozycje Hitlera odnoszące się do podziału strefy wpływów - Związkowi Radzieckiemu miałaby przypaść Azja południowo-wschodnia.

Pomimo sprawdzonych informacji o mobilizacji sił niemieckich na granicy ze Związkiem Radzieckim, Stalin aż do czasu agresji Niemiec na Związek Radziecki (22 czerwca 1941) nie wierzył w możliwość wojny z Hitlerem. W rezultacie całkowitego nieprzygotowania armii i klęsk na froncie liczył się nawet z zaproponowaniem Hitlerowi pokoju. Ten jednak, chcąc całkowicie zniszczyć przeciwnika, z góry takie propozycje odrzucał. Podczas wojny Stalin, premier rządu i Przewodniczący Państwowego Komitetu Obrony stał na czele sił zbrojnych Związku Radzieckiego. Oczekiwał od żołnierzy bezwzględnego oddania w walce z wrogiem. Uciekał się nawet do metod takich, jak rozstrzeliwanie własnych żołnierzy cofających się przed wrogiem czy dowódców nie wykonujących jego, nieraz nielogicznych, rozkazów.

Wraz z wybuchem wojny niemiecko-radzieckiej Stalin zaczął szukać zbliżenia z Wielką Brytanią i Stanami Zjednoczonymi. W dużej mierze mu się to udało, szczególnie w przypadku prezydenta USA F.D.Roosevelta. Na konferencji państw alianckich w Teheranie (listopad 1943) Stalin poparł inwazję Aliantów na północną Francję, pozostawiając tym samym w rękach Armii Czerwonej wyzwolenie państw Europy Środkowej i Południowo-wschodniej. Konferencja w Jałcie w lutym 1945 roku potwierdziła to, że państwa z tego regionu znajdą się w radzieckiej strefie wpływów. Wraz z końcem wojny Stalin rozprawił się z partiami demokratycznymi tych państw i doprowadził do skupienia władzy w rękach partii komunistycznych, posłusznych Kremlowi. Z kolei na Dalekim Wschodzie Stalin wobec bierności Stanów Zjednoczonych zdołał zagwarantować sobie duże wpływy w Korei Północnej i Chinach, nie mówiąc już o zdobyczach wojennych takich, jak Wyspy Kurylskie czy południowy Sachalin.

W samym Związku Radzieckim szykował kolejną czystkę wśród najważniejszych dowódców Armii Czerwonej, według niego zbyt popularnych po odniesionych sukcesach wojennych. Czystki miały objąć m.in. Gieorgija Żukowa, bohatera Wojny Ojczyźnianej. Dzięki poparciu innych wojskowych, samych obawiających się o swój los, Żukow czystki uniknął. Z początkiem lat 50-tych Stalin zaczął przygotowywać następną wielką czystkę. W realizacji tych planów przeszkodziła mu jednak nagła śmierć dnia 5 marca 1953 roku.