Odżywianie to czynność życiowa organizmu polegająca na pozyskaniu pokarmu, trawieniu i przyswajaniu go oraz wykorzystaniu do przeróżnych celów (funkcja budulcowa, regulacyjna, źródło energii).

Substancje odżywczeniezbędne dla każdego organizmu:

  • białka - to związki chemiczne, które zbudowane są z aminokwasów, a te ułożone są w cząsteczkach białek w ściśle określonej kolejności, zw. sekwencją; białka posiadają bardzo istotne funkcje: budują komórki organizmu, jako enzymy lub hormony przyczyniają się do prawidłowego przebiegu różnych procesów, biorą udział w obronie organizmu, umożliwiają rozprowadzanie po organizmie tlenu i dwutlenku węgla; białko pochodzenia roślinnego zawarte jest m.in. w nasionach roślin strączkowych (groch, fasola, soja, soczewica), chlebie razowym, kaszy gryczanej, natomiast pochodzenia zwierzęcego występuje w mięsie, jajach, czy mleku i jego przetworach;
  • węglowodany - inaczej cukry lub sacharydy, możemy podzielić je na: monosacharydy (cukry proste), przykładem są glukoza, fruktoza (zawarta w owocach); disacharydy (dwucukry), takie jak sacharoza (czyli cukier buraczany i trzcinowy), maltoza, laktoza (zawarta w mleku) oraz polisacharydy (wielocukry), do których należy skrobia (zawarta w zbożach, czy ziemniakach), glikogen, celuloza; cukrowce w organizmie zużywane są do uzyskania energii, mają funkcje zapasowe i budulcowe;
  • tłuszcze - mogą mieć postać stałą (wosk, łój) lub ciekłą (oleje, tran); mają funkcje energetyczne, zapasowe (np. u zwierząt zapadających w sen zimowy), tworzą również tłuszczową warstwę pod skórą, która chroni przed niską temperaturą, budują błony biologiczne, ochraniają narządy wewnętrzne;
  • woda - jej zawartość w organizmie jest największa; woda ma bardzo istotne funkcje: w niej rozpuszczone są różne substancje, dzięki niej możliwy jest transport, uczestniczy w wielu reakcjach, nadaje kształt komórkom;
  • sole mineralne - związki nieorganiczne potrzebne w organizmie, część jest rozpuszczalna w wodzie (jony), a część pod postacią soli buduje kości, czy zęby;
  • witaminy - związki, które muszą być razem z pokarmem dostarczane do organizmu, by mógł prawidłowo funkcjonować; witaminy mogą rozpuszczać się w tłuszczach lub w wodzie.

Odżywianie się zwierząt można podzielić na następujące etapy:

  • pobranie pokarmu;
  • jego trawienie, czyli rozkład z użyciem enzymów trawiennych do prostych związków;
  • wchłanianie;
  • wydalanie z organizmu zbędnych resztek pokarmowych.

W wymienionych wyżej procesach bierze udział układ pokarmowy.

  • Jama ustna - prowadzi do niej otwór ustny, znajduje się tu język oraz zęby - u człowieka zróżnicowane na siekacze (po 2 z każdej strony szczęki i żuchwy), kły (1), zęby przedtrzonowe (2) i trzonowe (3). W okolicy jamy ustnej znajdują się gruczoły - ślinianki, produkujące ślinę zawierającą amylazę. Funkcje jamy ustnej to: odcięcie kęsa pokarmu, rozdrobnienie go, zmiękczenie i zwilżenie (śliną) oraz wstępny rozkład węglowodanów.
  • Gardło i przełyk - przeprowadzające do żołądka kęs pokarmu.
  • Żołądek - tu zachodzi trawienie pokarmu; gruczoły żołądkowe produkują sok, złożony z kwasu solnego (odkaża pokarm) oraz enzymów: pepsyny (wstępnie trawi białka), podpuszczki (ścina białko mleka), lipaz (rozkład tłuszczy).
  • Jelito cienkie - miejsce trawienia oraz wchłaniania; dzieli się na:
    • dwunastnicę - ujście przewodów prowadzących z wątroby żółć (kwasy żółciowe rozbijają cząsteczki tłuszczów), a z trzustki sok trzustkowy (trypsyna rozkłada białka na aminokwasy, amylaza trzustkowa trawi węglowodany, lipaza powoduje rozkład tłuszczy do kwasów tłuszczowych i glicerolu);
    • jelito czcze - mikrokosmki wchłaniają strawiony pokarm do krwi (cukry proste, aminokwasy, sole mineralne, witaminy) i do limfy (kwasy tłuszczowe, glicerydy);
    • jelito kręte - dalsze wchłanianie.
  • Wątroba - największy gruczoł organizmu człowieka, leży pod przeponą, po prawej stronie jamy brzusznej, w dużej części osłaniają ją żebra. Przez wrota wątroby wchodzą do niej: tętnica wątrobowa (z utlenowaną krwią tętniczą), żyła wrotna (zbierająca krew z przewodu pokarmowego od odcinka żołądka aż do odbytnicy, krew ta zawiera wchłonięte substancje odżywcze; przepływ żylnej krwi przez wątrobę to krążenie wrotne, pomiędzy żyłą wrotną i żyłą wątrobową powstaje sieć dziwna żylno-żylna), nerwy; wychodzą z niej: przewód żółciowy i naczynia chłonne. Wątroba produkuje żółć, magazynuje glikogen, witaminy, metabolizuje tłuszcze i białka, ma udział w tworzeniu krwi.
  • Trzustka - duży gruczoł leżący z tyłu za żołądkiem, między dwunastnicą i śledzioną; produkuje enzymy trawienne, ale też hormony - insulinę i glukagon, regulujące przemianę węglowodanów.
  • Jelito grube - zachodzi zagęszczanie zbędnych resztek pokarmu i tworzenie kału; dzieli się je na jelito ślepe, okrężnicę i odbytnicę - ostatni odcinek układu pokarmowego.

Przykłady chorób układu pokarmowego:

  • zakaźne - żółtaczka pokarmowa, czerwonka bakteryjna, salmonelloza;
  • pasożytnicze - tasiemczyca, owsica, włośnica;
  • próchnica zębów, będąca chorobą cywilizacyjną.