HIV (Human Immunodeficiency Virus)

Czynnik chorobowy będący przyczyna wystąpienia, u osoby zarażonej tymże wirusem, AIDS. Występuje on pod dwoma postaciami: HIV-1 i HIV-2. Na podstawie analiz krwi osób zarażonych na całym świecie zauważono, iż wersja HIV-1 występuje głównie na kontynentach znajdujących się na północnej półkuli, zaś wersja HIV-2 rozprzestrzeniła się w Afryce.

HIV-1 jest szczepem charakterystycznym dla populacji osób o odmiennych preferencjach seksualnych (głównie środowisk gejowskich czy biseksualistów) oraz narkomanów przyjmujących środki odurzające dożylnie, którzy wykorzystują do tego wspólnych igieł i strzykawek.

Wirus HIV należy do klasy retrowirusów tj. takich wirusów, które swój materiał genetyczny mają w postaci kwasu rybonukleinowego RNA. Materiał ten znajduje się w białkowej otoczce - kapsydzie, który ogranicza obszar występowania RNA wraz z paroma innymi białkami mu towarzyszącymi. Całość otoczona jest lipidową osłonką, która jest pozostałością błony komórkowej poprzedniego gospodarza.

Jednym ze szczególnych, dla tego typu wirusów, białek jest enzym o nazwie odwrotna transkryptaza. Dzięki niemu wirusowe RNA ulega przepisaniu na DNA (prowirus), zaś to zostaje wbudowane w obszar DNA gospodarza, bądź tez służy jako matryca, na podstawie, której w procesie transkrypcji a potem translacji powstaną wirusowe białka. Wbudowanie zachodzi dzięki kolejnemu białku - enzymowi - tzw. integrazie HIV.

Prowirus HIV wraz z gnomem gospodarza, w który został wbudowany, ulega powieleniu podczas wielu cykli replikacyjnych komórki. Kiedy wirus występuje tylko w takiej postaci mówi się, że pozostaje on w formie uśpionej. Do jego aktywacji dochodzi dopiero w określonych warunkach i wtedy to na bazie prowirusa DNA jest tworzone nowe RNA (zmienione względem pierwotnego). Służy ono jako baza do z syntetyzowania niezbędnych wirusowi białek i enzymów. Do tego celu wykorzystywany jest aparat syntetyczny gospodarza. W obrębie komórki dochodzi także do składania "nowych" wirusów a raczej cząstek określanych mianem wirionu. Do całkowitego uformowania się wiriona, koniecznym jest odpowiednie pofałdowanie wirusowych białek zapewniające jednostce zdolność do wirulencji (zakażania). Zachodzi to dzięki działalności kolejnego enzymu - proteazy.

Każdy wirus ma swój konkretny cel ataku - rodzaj komórek, które są najbardziej narażone na jego atak. W przypadku wirusa HIV takimi komórkami są limfocyty Th (helper) pełniące ważną rolę w systemie obronnym organizmu. Chociaż zakażeniu, w późniejszych etapach, podlegają także i inne rodzaje komórek.

Pierwszym etapem, jaki muszą pokonać patogeny na swej drodze to bariery fizyczne (powłoki ciała) oraz linia komórek fagocytujacych. Do owych komórek zalicza się między innymi komórki dendrytyczne, które po pochłonięciu wirusów przesuwają się w obszar węzłów chłonnych, aby tam zaprezentować obce białka limfocytom T. Wtedy to dochodzi do wniknięcia wirusa do limfocytu. Widać z tego, iż komórki te pełnią rolę "przechowalni" wirusów ( podobnie makrofagi). Największy problem na tym etapie związany jest z brakiem podatności komórek dendrytycznych na działanie leków antywirusowych. Ponad to komórki te mogą żyć nawet kilka lat co stwarza z nich "bombę z opóźnionym zapłonem"

Podatność limfocytów Th na zakażenia HIV wynikają z obecności na ich powierzchni białek CD4, które określa się mianem "wrót infekcji" dla HIV. Białka te w malej ilości występują na monofagach i makrofagach (także kom. dendrytycznych), zaś brak ich na limfocytach Tc.

Zaburzenia z sprawności działania układu immunologicznego skutkują wielokrotnie wzmożona zapadalnością na wszelkiego rodzaju choroby oportunistyczne oraz nowotwory (zwłaszcza na obszarze układu limfatycznego).

Mechanizm wnikania wirusa HIV do wnętrza limfocytu Th polega na połączeniu się białka gp 120 występującego na powierzchni otoczki białkowej z białkiem CD4 na powierzchni komórki. Oprócz białka CD4 kolejnymi receptorami dla białek wirusa są receptory chemokinowe (CC i CXC).

Po wniknięciu wirus po pewnym czasie zaczyna się namnażać, co prowadzi do zniszczenia zainfekowanego limfocytu (efekt cytopatyczny). Prawie 99% kopii wirusa HIV występuje właśnie w limfocytach Th. Stąd też charakterystyczną cechą zainfekowanych limfocytów jest bardzo krótki czas trwania (maksymalnie do 2 dni). Poza tym, że komórki te niejako są rozrywane od środka przez wiriony, inne komórki układu immunologicznego (limfocyty Tc) atakują i niszczą je.

Wirus HIV charakteryzuje się niezwykle wysokim tempem replikacji a także szybką eliminacją z frakcji osocza. Przy zastosowaniu leczenia możliwym jest uzyskanie redukcji o niemal połowę w ciągu jednego dnia liczby replik wirusa. Tak szybkie tempo powstawania nowych "jednostek" sprzyja pojawianiu się mutacji, przez co wirus HIV cechuje się bardzo dużą zmiennością. Jak można się domyślić stwarza to duże problemy w jego eliminacji z organizmu.

Skoro limfocyty CD4 (Th) są tak podatne na atak wirusa HIV czy nie powinny wykształcić jakiegoś mechanizmu obronnego? Na podstawie analiz różnych próbek krwi od osób zakażonych stwierdzono, iż występuje pewna grupa ludzi, których limfocyty CD4 nie uległy zakażeniu. W toku dalszych badań wykazano, że przyczyną tego jest unikalna struktura receptorów chemokinowych. Osoby posiadające oba "dzikie" geny kodujące te receptory to przeważający procent chorych. Zaś Ci, który posiadają oba "alternatywne" geny nie ulegają zarażeniu. Zmodyfikowana struktura receptora chemokinowego nie pozwala na połączenie się z nim wirusa, co stanowi znaczną dla niego przeszkodę.

Statystyki pokazują, że ok.10% spośród osób zakażonych nie rozwija objawów choroby. Są to tak zwani: "long-term non progressors".

Do charakterystycznych objawów klinicznych AIDS zalicza się m. in. znaczną redukcję liczby limfocytów Th. W początkowych etapach infekcji wspomniana liczba ulega zmniejszeniu mniej więcej o połowę. Jednak to dopiero spadek poniżej pewnego progu jest momentem krytycznym dla organizmu.

Komórki układu, który dotychczas odpowiadał za obronę przeciw wszelkiego rodzaju patogenom, przestają działać poprawnie. Nie mogą już skutecznie regulować liczby drobnoustrojów bytujących w naszych organizmach ani kontrolować ewentualnych zmian nowotworowych. Stąd u osób zarażonych taka podatność na zapadanie na choroby oportunistyczne oraz na rozwijanie nowotworów.

Zmiany liczebności limfocytów we krwi osób zakażonych cechują się charakterystycznymi dla tej infekcji zmianami. W początkowych etapach występuje dość gwałtowny ich spadek, który potem ulega wyhamowaniu i rozciągnięciu w czasie. Kolejny raptowny spadek wskazuje już na pojawienie się objawów AIDS.

Spadek liczby limfocytów pomocniczych koreluje ze wzrostem frakcji wirusów we krwi. Na podstawie tego stwierdzono, że to właśnie ten wzrost a nie spadek liczby limfocytów jest dobrym wskaźnikiem określającym przebieg choroby. I tak osoba (zarażona), która w 1 ml osocza posiada 4,300 kopii wirusa ma 92% szans, że w najbliższych 5 latach nie nastąpi u niej rozwój pełnoobjawowego AIDS. Gdy ilość ta wynosi ok. 36,000 wtedy szanse te maleją do 40%.

W grupie limfocytów T, oprócz rodzaju zawierającego na swej powierzchni białka CD4, występują także limfocyty z białkami CD8 (). Te z kolei nie podlegają atakowi wirusa HIV a zatem ich liczba jest niezmienna. Dopiero stosunek Th /Tc może wskazywać na pojawienie się jakiś nieprawidłowości. U osób zdrowych stosunek ten wynosi 2, zaś w przypadku osób zakażonych HIV jest on ułamkiem.

Cała infekcja ma swój wpływ również na limfocyty B odpowiedzialne za odpowiedź humoralną organizmu. Dochodzi do ich pobudzenia co m. in. objawia się powiększeniem węzłów chłonnych oraz zwiększoną produkcją immunoglobulin (zwłaszcza IgG i IgA). Stwierdza się także obecność kompleksów antygen - przeciwciało (ag-ab). Sytuacja ta zmienia się, gdy choroba wkroczy w stan "dojrzałości". Wtedy to produkcja ab ulega upośledzeniu.

Pewne zjawiska towarzyszące infekcji HIV i rozwojowi AIDS można śledzić w warunkach laboratoryjnych. Przykładem tu może być doświadczalne namnażanie limfocytów T w obecności substancji mitogennych - przyspieszających podziały komórkowe. Komórki pobrane od osób chorych na AIDS reagowały bardzo słabo na działanie tych substancji.

Oprócz wcześniej wymienionych limfocytów, w organizmie ludzkim występują także tzw. limfocyty zerowe oraz komórki NK (natural killers). W trakcie rozwoju AIDS ich aktywność również podlega zaburzeniu.

Poszczególne etapy przebiegu infekcji wirusem HIV:

1) Etap początkowy:

  • Ok. 50-70% zakażonych, u których od momentu wniknięcia wirusa minęło 3 do 6 tygodni, cierpi na objawy podobne m. in. do tych towarzyszących grypie. Można tu wymienić takie dolegliwości jak:

- ogólne bóle ciała ( zwłaszcza mięśni i stawów);

- Wzrost temperatury ciała (od 37oC wzwyż);

- Wzmożonona potliwość ciała;

Poza tym do objawów można zaliczyć:

- powiększenie węzłów;

- pojawienie się zaczerwienień czy drobnych krostek;

- nawet zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych;

Stan taki utrzymuje się od kilku do kilkudziesięciu dni.

2) Etap utajony choroby, czyli nosicielstwa wirusa HIV:

  • W prawie 50% wypadków okres ten trwa niemal 10 lat i mimo wniknięcia do organizmu wirusa, stan osoby zarażonej nie odbiega zbytnio od stanu normalnej (nie zakażonej) osoby. Osoby takie często nawet nie są świadome faktu bycia nosicielem śmiercionośnego wirusa. Prowadzą one normalny tryb życia, zarówno pod względem towarzyskim jak i zawodowym. Co niestety jest bardzo niekorzystnym zjawiskiem, gdyż stwarza wysokie ryzyko zarażenia innych osób. Mimo dobrej kondycji funkcjonowania układu odpornościowego pogarsza się.

3) AIDS (Aquired Immune Deficiency Syndrom):

Zespoły związane z AIDS (ARC):

  • Zespół limfadenopatyczny (PGL)

Charakteryzuje się on przedłużającym się, ogólnym powiększeniem węzłów chłonnych. Stwierdza się go w przypadku, gdy średnica węzłów chłonnych (w co najmniej dwóch miejscach poza pachwinami) przekracza 1 cm, a stan ten utrzymuje się ponad 90 dni. Węzłami, które ulegają powiększeniu w największej liczbie wypadków (85%) to węzły karkowe oraz około uszne. Ponad to występują nawracające infekcje przewodu pokarmowego, skóry oraz górnych i dolnych dróg oddechowych.

U ok. 10-30% osób z objawami PGL po mniej więcej 5 latach dochodzi do rozwinięcia się objawów AIDS. Aby określić dokładnie etap, w jakim znajduje się choroba zazwyczaj zaleca się wykonanie badań histologicznych powiększonych węzłów.

  • Zespół wyczerpania- wasting syndrome;

Pojawia się on, gdy u osoby HIV pozytywnej pojawiają się i będą się utrzymywały co najmniej dwa z poniższych objawów:

- masa ciała może ulec redukcji o ok. 10%;

- poczucie ogólnego zmęczenia (zarówno psychicznego jak i fizycznego);

- "puchnięcie" węzłów chłonnych;

- wzmożona potliwość, zwłaszcza w nocy;

- pojawianie się od czasu do czasu dość wysokiej gorączki (powyżej 38°C);

- biegunka - okresowa lub stała;

U 10-35% nosicieli poprzedza on wystąpienie pełno objawowego AIDS, które rozwija się w przeciągu trzech kolejnych lat. Spadek odporności skutkuje zwiększoną podatnością na choroby bakteryjne oraz infekcje grzybicze, które u osób zdrowych nie są tak częste. Pojawiają się również zmiany na tle nowotworowym.

  • Pełnoobjawowe AIDS:

Osoby, które wkroczyły w ten etap choroby cierpią na zaburzenia ze strony wielu układów organizmu. Poniżej zostaną przedstawione niektóre z nich:

Objawy ze strony skóry oraz błon śluzowych

Zalicza się do nich:

  • zaczerwienienia oraz suchość skóry;
  • występowanie łojotokowego zapalenia skóry i mieszków włosowych;
  • leukoplakia włochata - zmiany patologiczne w obrębie języka ( rzadziej błon śluzowych policzków czy tez warg) w postaci białych, gęsto skupionych grudek;
  • mięsak Kaposiego - bardzo charakterystyczny nowotwór; występuje pojedynczo lub w skupiskach: różowoczerwony, niebiesko fioletowy bądź brązowy;
  • świerzbiączka oraz zmiany no podłożu grzybiczym;

Objawy ze strony układu oddechowego:

Zaliczamy tu m.in.:

  • zapalenie płuc o podłożu zarówno bakteryjnym jaki wirusowym;
  • gruźlicę;
  • pneumocystozowe zapalenie płuc, które objawia się dusznościami oraz kaszlem przy głębszym wdechu;

Wybrane objawy ze strony układu pokarmowego:

  • biegunki o różnym podłożu;
  • zmiany grzybicze zarówno od strony jamy ustnej jak i odbytu;

Niektóre objawy ze strony układu nerwowego:

  • zapalenie opon mózgowo- rdzeniowych;
  • zapalenie mózgu;
  • zespół otępienia (występujący u 70% chorych);

Jednak podstawową przyczyną śmierci osób cierpiących z powodu AIDS jest utrata zdolności ich organizmu do obrony przeciw patogenom, która prowadzi do rozwijania się ciężkich w przebiegu zakażeń.

Jak przebiega zakażenie wirusem HIV u dzieci?

Przebieg infekcji zależy od sposobu nabycia przez dziecko wirusa. Statystyki wskazują, iż w 80% zdiagnozowanych u dzieci przypadków obecności HIV, nabyły one wirusa od swoich matek. Kobiety te były zazwyczaj narkomankami, które przyjmowały dożylne środki odurzające stosując strzykawek uprzednio używanych przez innych zarażonych narkomanów. U takich dzieci po porodzie pojawiają się objawy abstynencji. Wiąże się to z koniecznością natychmiastowego ich odtruwania. Ich krew poddawana jest też natychmiastowo badaniom pod kątem obecności wirusa HIV, choć wiarygodne wyniki są możliwe do uzyskania dopiero po okresie paru tygodni.

Na to, jak przebiega zakażenie ma także wpływ moment, w którym doszło do zarażenia - czy było to w trakcie ciąży czy w momencie porodu. Choroba najgwałtowniej przebiega u tych dzieci, które zostały nią zarażone kiedy znajdowały się w okresie wewnątrzmacicznym. Choroba odbija się na ich masie urodzeniowej oraz ogólnym stanie zdrowia, zaś w przeciągu kilku następnych lat prowadzi do ich śmierci. Kiedy do zakażenia dochodzi w okresie okołoporodowym dzieci takie zyskują kilka dodatkowych lat życia. Ogólnie jednak dzieci obciążone przez matkę AIDS rodzą się o wiele słabsze i mniejsze niż dzieci matek zdrowych.

Innego typu są zakażenia u dzieci starszych. Wynikają one głównie z powodu stosowania preparatów krwiopochodnych z niepewnego źródła lub też przetoczenia niedokładnie zbadanej krwi. Im później choroba dotknie dziecko tym mniejszy ma ona wpływ na jego ontogenetyczny rozwój.

Etapy zakażenia wirusem w przypadku dzieci:

1) Faza początkowa:

  • brak charakterystycznych objawów zakażenia tj. zapalenia śledziony, odnawiających się infekcji dróg oddechowych czy też limfadenopatii.

2) Faza zaawansowana:

  • pojawiają się tu: stany podgorączkowe, anemie, neutropenia, limfocytarne zapalenie płuc czy też

grzybice występujące w obrębie jamy ustnej.

  • pełno objawowe AIDS: etap ten cechuje zapadanie na infekcje oportunistyczne lub też występowanie encefalopatii HIV - do jej objawów należą: wstrzymanie prawidłowego rozwoju intelektualnego, redukcja tkanki budującej mózg oraz zaburzenia w koordynacji ruchowej ciała.

Przebieg infekcji HIV na poziomie komórkowym

Zaraz po przedostaniu się wirusa przez powłoki ciała do organizmu, dochodzi do jego ataku na komórki, które na swej powierzchni posiadają białka receptorowe CD4 ( głównie limfocyty T pomocnicze oraz makrofagi i monocyty). Wirus w dużej mierze rozprowadzany jest po organizmie dzięki makrofagom, których to część posiada zdolność do wykonywania ruchu pełzakowatego. Ich miejscem docelowym jest tkanka limfatyczna skupiona między innymi pod postacią tzw. węzłów chłonnych.

Po około 3 do 8 tygodniach od zarażenia występuje etap określany mianem: ostrej choroby wywołanej przez retrowirus mimo, że w tym czasie wcale nie musi dojść do wystąpienia jakichkolwiek objawów chorobowych. Jeśli się ona pojawiają to mają one postać tych, które towarzyszą typowym infekcjom, wywołanym przez obecność wirusów w organizmie np. poczucie ogólnego osłabienia, bóle mięśni, wzrost temperatury ciała (nie raz znaczny), stany zapalne gardła czy występowanie wysypki (pod postacią plackowatych rumieni lub grudek) zazwyczaj w okolicach twarzy, tułowia bądź też kończyn. Wielu lekarzy często przeocza to stadium choroby traktując je np. jako zwykłe przeziębienie.

Na kolejnych etapach mogą pojawić się objawy wspólnie określane mianem zespołu mononukleozowego. Podstawowym zjawiskiem dotyczącym tego zespołu jest generalne powiększenie węzłów chłonnych na obszarze ciała, które to może nie ustępować nawet po przejściu objawów towarzyszących ostrej chorobie. W zdecydowanie mniejszym stopniu pojawiają się u chorych takie zaburzenia jak mdłości, biegunki, podwyższona temperatura ciała czy też stany zapalne tkanki mózgowej, neuropatie oraz zespół Guillaina - Barrego. Pacjent cierpiący z powodu powyższych dolegliwości zazwyczaj traci na wadze, zaś jego organizm ulega wyniszczeniu.

Z cytologicznego punktu widzenia na okres wystąpienia wcześniej wymienionych objawów przypada silne namnażanie się nowych kopii wirusa HIV oraz spadek liczebności limfocytów CD4. Dla lekarzy znaczącym wskaźnikiem tego etapu jest wysoki współczynnik wiremi tj. obecności jednostek wirusowych w krwi pacjenta. Mimo to liczebność zainfekowanych komórek z białkami CD4 na powierzchni nie przekracza 1% całkowitej puli tych komórek.

Testy na obecność przeciwciał wykonane u pacjentów znajdujących się w tym stadium choroby dają rezultat negatywny. Lekarze do określenia tego momentu używają pojęcia "okienka serologicznego". Przeciwciała anty-HIV zostają wykryte w kilka tygodni lub miesięcy od tej chwili.

Jakie są poszczególne etapy AIDS?

1. Etap bezobjawowy

Układ odpornościowy, mimo wniknięcia wirusa HIV, działa w miarę sprawnie i nie pozwala na zbytni wzrost liczebności wirusów. Wskaźniki dotyczące komórek CD4 oraz obecności wirusa we krwi nie są jednoznaczne i nie mogą stanowić podstawy do wydania poprawnej diagnozy. Występować tu za to może limfadenopatia (powiększenie węzłów limfatycznych w co najmniej dwóch miejscach -z wyjątkiem pachwin - trwające dłużej niż 3 miesiące)

Czas, w którym osoba jest nieświadomym roznosicielem wirusa może rozciągać się od kilku do nawet kilkunastu lat. Jest to cecha wysoce specyficzna zależna od kondycji osoby zakażonej ( pod względem immunologicznym i genetycznym) oraz stopnia wirulencji wirusa. Nie bez znaczenia pozostaje tu też tryb życia jaki prowadzi zakażona osoba. Układ immunologiczny ulega powolnemu ale jednak osłabieniu. Narażanie się na niepotrzebne infekcje lub kontynuowanie niebezpiecznych zachowań przyspieszają moment wystąpienia pełno objawowego AIDS ( zespół nabytego niedoboru odporności)

  1. Etap z wyraźnymi zmianami

Wyodrębniono trzy grupy pacjentów, u których zarażenie wirusem oraz rozwój AIDS przebiega w określony sposób.

Do Grupy A kwalifikowane są te osoby, u których nie obserwuje się jakichkolwiek objawów towarzyszących infekcji HIV.

Do Grupy B zaliczamy tzw. pacjentów objawowych, czyli takich którzy nie zapadają na choroby "wskaźnikowe" tj. PGL, grzybice itd.

Do Grupy C należą pacjenci cierpiący na choroby wskaźnikowe, tym częstsze im słabszy układ odpornościowy. Dokładny wykaz tych, że chorób można znaleźć na liście, która została opracowana przez specjalistów z Centrum Kontroli Chorób w Atlancie. Można tam znaleźć m. in. takie choroby jak:

  • toksoplazmoza mózgu,
  • mykobakterioza,
  • powracające zapalenia płuc,
  • gruźlica,

A także różnego rodzaju nowotwory:

  • mięsak Kaposiego,
  • rak szyjki macicy, itd.

Osobę będącą nosicielem HIV uznaję się za "chorą na AIDS" w momencie, gdy zaczną u niej występować wcześniej wspomniane choroby wskaźnikowe i/ lub współczynnik obrazujący liczebność komórek z markerem CD4 padnie poniżej pewnej ustalonej wartości. Od chwili wystąpienia, któregoś z powyższych objawów lub zespołu objawów rozwój choroby wzmaga na sile. Dochodzi do niemal całkowitego spadku odporności, a co za tym idzie nabywania coraz to nowszych infekcji, które prowadzą do stopniowego wyniszczenia organizmu pacjenta a potem jego śmierci.

Na chwilę obecną osoby cierpiące z powodu AIDS mają szansę na przedłużenie sobie życia. Zawdzięczają to leczeniu opartemu o leki działające przeciw retrowirusowi.

Jak zdiagnozować AIDS?

Przede wszystkim zauważalne są zmiany dotyczące tkanki układu nerwowego będące wynikiem negatywnego oddziaływania wirusa, infekcji spowodowanych osłabieniem odporności oraz powstawania nowotworów. Objawy, które doskwierają choremu wywołane są przez neuropatię obwodową. Osoba cierpiąca na to schorzenie odczuwa ogólne bóle, mogą u niej również występować zaburzenia czucia czy też wiotczenie oraz zanik mięśni.

Zaburzenia dotyczące centralnego układu nerwowego mogą się przejawiać pod postacią problemów z odpowiednią kontrolą ruchów motorycznych np. zachwiania równowagi. Dodatkowo upośledzeniu ulegają zdolności poznawcze oraz możność uczenia się.

Kiedy pacjentowi zaczynają doskwierać silne bóle głowy, którym towarzyszą zaburzenia pamięci może to być oznaką ciężko przebiegającego zapalenia mózgu. Poza tym mogą tu także wystąpić okresowo pojawiające się drgawki oraz posuwające się otępienie.

Często w trakcie przebiegu AIDS na obszarze OUN rozwijają się struktury nowotworowe przede wszystkim pochodzenia limfatycznego. Powstałe struktury określa się mianem chłoniaków, tworzą je komórki linii B limfocytów. Poza tym pojawiają się tam także różnorodne zakażeń o charakterze oportunistycznym. Do chorób o szczególnie groźnym przebiegu zaliczamy tu toksoplazmozę w wyniku której może rozwinąć się toksoplazmowe zapalenie mózgu oraz chorobę wywołaną przez wirusa cytomegalii, która może prowadzić do ślepoty.

AIDS daje objawy prawie na terenie każdego narządu w ciele człowieka.

Układ oddechowy:

  • dogodny teren do rozwoju poważnych infekcji oportunistycznych (zwłaszcza atypowego zapalenia płuc);
  • częste są tu infekcje na tle grzybiczym np. zapalenie płuc spowodowane przez grzyba o nazwie Pseudocystis carini;
  • gruźlica - główny czynnik powodujący śmierć u osób cierpiących na AIDS. Do objaw zaliczamy: uczucie duszenia się, kaszel z pluciem krwią oraz podwyższona temperaturę ciała. Choroba ta związana jest nie tylko z układem oddechowym, gdy tylko występuje podejrzenie gruźlicy o lokalizacji innej niż płuca powinno to być impulsem do wykonania badań pod kątem obecności wirusa HIV;
  • Obecność na obszarze śródpiersia chłoniaków zwłaszcza mięsak Kaposiego;

Układ pokarmowy:

  • bóle okolic brzucha;
  • czasem biegunki oraz problemy z wchłanianiem strawionych już pokarmów;
  • nudności oraz powracające wymioty;
  • również tutaj mogą rozwijać się liczne nowotwory ( przede wszystkim chłoniaki );
  • na obszarze jamy ustnej pojawiają się często nawracające opryszczki, afty, grzybice oraz kandydozy;
  • długotrwałe stany zapalne okolic przyzębia mogą być przyczyną krwawienia i obrzęków dziąseł oraz wypadania zębów;
  • po wewnętrznej stronie policzka, w obszarze jamy ustnej pojawiają się zmiany o charakterze przed rakowym, które określa się mianem leukoplakii; są one białe i lekko połyskują;

Skóra:

  • także częsty obszar występowania zmian charakterystycznych dla AIDS;
  • pojawiają się na niej np. wykwity półpaśca.
  • Charakterystyczny nowotwór: mięsak Kaposiego - zmiana o kolorze różowawym pojawiająca się przy okazji uszkodzeń zewnętrznej powłoki ciała mających tendencję do krwawienia. Przyczyną powstawania tej zmiany nowotworowej jest infekcja innym wirusem (opryszczki 8 - HHV8). Wirus ten przenoszony jest na drodze kontaktów seksualnych.

Poza tym:

  • Podczas przebiegu AIDS pojawia się anemia oraz redukcja trombocytów, które są przyczyną problemów z krzepnięciem krwi.

Sposoby leczenia AIDS

Kiedy stwierdzi się obecność wirusa HIV w organizmie nie oznacza to, że osoba taka jest już chora na AIDS. Objawy zespołu w skrócie nazywanego AIDS pojawiają się dopiero na ostatnim etapie choroby w zaawansowanym stadium infekcji wirusem. To, na jakim stadium zaawansowania znajduje się choroba wskazuję liczba kopii materiału genetycznego retrowirusa oraz liczba limfocytów T helper.

Stosowanie leków skierowanych przeciw wirusowi pozwala znacznie spowolnić rozwój choroby i pojawienie się zmian uniemożliwiających normalne funkcjonowanie. Zazwyczaj polega to na wydłużeniu tzw. okresu bezobjawowego, kiedy osoba zainfekowana jest tylko nosicielem wirusa. Dodatkowo stosowana powyższa terapia wraz z leczeniem skierowanym przeciw zakażeniom i procesom nowotworowym może wydłużyć życie pacjenta o jakieś 2 do 3 lat.

Ważnym elementem walki z AIDS jest profilaktyka.

Na dziś dzień opiera się ona głównie na uświadamianiu zagrożeń jakie z sobą niosą: seks z przypadkowym partnerem czy też stosowanie technik w kontaktach seksualnych, które sprzyjają uszkadzaniu śluzówek ( seks analny). Informację takie powinny być szeroko propagowane w społeczeństwie, zwłaszcza wśród młodzieży rozpoczynającej dopiero swoje życie seksualne.

Rozbudzanie społecznej świadomości jest dlatego ważne, gdyż osoby chore w pierwszym etapie choroby nawet nie są świadome obecności wirusa w ich ciele, zaś początkową ostrą fazę bardzo często mają za grypę lub inną infekcję.

Póki, co, niestety nie została opracowana żadna skuteczna szczepionka przeciw wirusowi HIV.

W społeczeństwie znajduje się jedna grupa ludzi, która jest świadoma zwiększonego ryzyka zakażenia HIV w jakim się znajduję. Ludzie ci są nawet w stanie podać dokładnie czas, miejsce i sposób w jaki doszło do zarażenia. Opis ten dotyczy przede wszystkim personelu medycznego, który częściej niż inni ma kontakt z krwią i płynami ustrojowymi, które potencjalnie mogą być zarażone.

Jeśli stwierdzono, że doszło do zakażenia w ramach profilaktyki można podać leki o działaniu antywirusowym np. azydotymidynę (AZT). Stosowanie tego leku w przeciągu miesiąca od chwili zakażenia redukuje ryzyko zarażenia o 80%! Czasem stosuję się terapię łączoną, w skład, której wchodzą co najmniej dwa różne leki. Takie leczenie ma sens w momencie rozpoczęcia go w przeciągu 24 godzin od chwili wejścia w kontakt z wirusem. Oczywiście im szybciej zostanie ono zastosowane tym lepiej.

Wstępna profilaktyka antywirusowa może być uzupełniana o leki, które nie dopuszczają do rozwoju infekcji o charakterze oportunistycznym. Taką strategię stosuje się u osób, których liczba limfocytów T spadnie do poziomu 200 w 1 mm3. Pacjenci ci otrzymują odpowiedni zestaw antybiotyków a także leki wykorzystywane przy chemioterapii. Umożliwia to zahamowanie rozwoju drobnoustrojów tj. bakterie czy grzyby.

Zakażenie HIV dziecka przez matkę.

Ryzyko takie w omawianym przypadku wynosi niemal 50%, jednakże można je zredukować poprzez zastosowanie wcześniej wspomnianej kuracji skierowanej przeciw wirusowi HIV.

Cel i stosowane leki.

Przy leczeniu nosicieli HIV całą kuracje opiera się przede wszystkim o leki skierowane przeciw retrowirusowi. Lekarze starają się jak najlepiej się da obniżyć liczbę jednostek wirusowych u chorego, gdyż całkowita jego eliminacja na chwilę obecną jest poza naszym zasięgiem. To jak skuteczne jest leczenie zależy w dużym stopniu od tempa z jakim ulega replikacji wirus.

Godnym przypomnienia jest fakt, że oprócz limfocytów CD4 "magazynami" wirusa (w postaci prowirusa) są również komórki dendrytyczne. Przy obecnie dostępnych środkach całkowita eliminacja wirusa zajęłaby około kilkudziesięciu lat.

Toteż obecnie zakłada się inny cel w leczeniu osób zainfekowanych HIV a mianowicie wprowadzenie organizmu w stan pierwotnej immunokompetencji tj. takiej, która występowała przed chwilą wniknięcia wirusa do organizmu. Lekarzom pragną przede wszystkim doprowadzić do takiego stanu, gdzie nasz własny układ odpornościowy jest wstanie poprawnie rozpoznawać i reagować na obce antygeny. Pozwala to na zachowanie odpowiedniej liczby nie zainfekowanych limfocytów Th.

Nie można jednak przemilczeć faktu, iż leczenie zakażenia, które już wystąpiło nie jest tak skuteczne jak w przypadku wczesnego leczenia profilaktycznego.

To, jakie leki zostaną zastosowane w poszczególnych przypadkach określa się na podstawie wyników badań laboratoryjnych krwi pacjenta. W takowych badaniach uwzględnia się liczbę limfocytów z receptorami białkowymi CD4 a także ilość wirusowego RNA znajdującego się w osoczu. Drugi z wyżej wymienionych parametrów uważany jest za bardziej wiarygodny i lepiej obrazujący sytuację.

Standardową wartością wyznaczającą dobry moment do rozpoczęcia terapii przeciwwirusowej to ok. 5000 jednostek wirusowego RNA w 1 ml osocza oraz 350 x 103 limfocytów CD4 w 1 ml krwi. Kiedy liczba kopii RNA wynosi ponad 30 000/ 1 ml leczenie podejmuję się bez względu na liczebność limfocytów. W takim wypadku nie trzeba chyba wspominać, że pełno objawowe AIDS jak najbardziej kwalifikuje się do takiego leczenia.

Stosowanie leków przy zespole ostrego zakażenia retrowirusem jest o tyle sensowne, że pomaga odbudować swoistą reakcję układu immunologicznego przeciw patogenom. Poza tym, w świetle aktualnych badań, brak jakichkolwiek innych korzyści wypływających ze stosowania terapii przeciwwirusowej na tym etapie.

Obecnie na rynku farmaceutycznym znajduje się kilka grup leków stosowanych w walce z HIV i AIDS:

Grupa 1: zaliczamy tu nukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy. Najbardziej znanym lekiem tej grupy jest azydotymidyna czyli AZT ( nazwy handlowe: Retrovir, Zidovudin itd.). Inne leki to np.: lamiwudyna (3TC), stawudyna czy zalcytabina.

Grupa 2: inhibitory wirusowej proteazy, Przedstawicielami tej grupy mogą być np. indinavir (IND), oraz ritonavir (RIT).

Grupa 3: to całkiem nowe leki, których działalność polega na hamowaniu aktywność enzymu: odwrotnej transkryptazy. Pozwalają one powstrzymać dalszą replikacje mutującego wirusa. Przedstawicielem tej grupy jest np. newirapina.

Grupa 4: kolejna nowość - środki hamujące aktywność integrazy. Uniemożliwiają włączenie się prowirusowego DNA w obręb genomu komórki gospodarza.

Poza tym usiłuję się blokować wirusa tak by nie wniknął od do wnętrza komórki. W tym celu stosuję się m.in. cytokiny bądź peptydy.

Nierozwiązanym, jak na razie, jest problem wirusa zmagazynowanego głownie w komórkach dendrytycznych. Aby wywołać wrażliwość tych komórek na leki antywirusowe próbuje się pobudzić je do zwiększonej "produkcji" jednostek wirusowych znajdujących się w jej wnętrzu. Substancjami o takim działaniu są np. interleukina 2 ( IL2), interferon gamma, interleukina 12 (IL 12) itd.

Podjęto również próby leczenia za pomocą immunostymulacja. Technika ta polega na stosowaniu zrekombinowanego wirusa pozbawionego jednego z białek kapsydu, który odpowiada za wnikanie wirusa do komórek CD4. Po kontakcie z takimi "wybrakowanym" wirusem limfocyty linii pamięci w przyszłości będą wykazywać wyższą odporność w wypadku infekcji w pełni aktywnym wirusem.

Aby w pełni wykorzystać cały dostępny nam arsenał przeciwko temu śmiercionośnemu wirusowi w leczeniu stosuję się zazwyczaj terapie złożone z kilku leków o różnym "miejscu" działania. Pozwala to znacznie wydłużyć okres bezobjawowy oraz łagodzić efekty towarzyszące pełno objawowemu AIDS.

Na arenie medycznej obserwuje się pewnego rodzaju konkurencję pomiędzy 3 sposobami leczenia zakażeń wirusem HIV.

Pierwszy sposób promuje agresywny tryb leczenia już od wczesnych stadiów choroby.

Drugi, odwrotnie - sugeruje ograniczone stosowanie terapii złożonych ze względu na skutki uboczne oraz koszta takiego leczenia.

Trzeci sposób wykorzystuje leczenie antywirusowe w celu wywarcia odpowiedniej presji na układ odpornościowy. Oprócz standardowych leków stosuję się tu środki typu IL2.

Wysokie koszta leków przeciw wirusowych zwłaszcza tych nowej generacji powoduję, iż stają się one nie osiągalne dla wielu osób zakażonych HIV. Co więcej, leczenie dalszych objawów towarzyszących rozwijającej się chorobie dodatkowo zwiększa koszty leczenia. Antybiotyki przeciw bakteriom wywołującym infekcję oportunistyczne często muszą być modyfikowane, gdyż drobnoustroje te cechuje szybkie nabywanie lekooporności.

Wracając do leczenia antywirusowego. Jego podstawową wadą są towarzyszące mu objawy niepożądane czasami tak silne, że nie pozwalają one na kontynuowanie stosowanej terapii. Bardzo niebezpieczne są zaburzenie wywoływane na obszarze OUN takie jak np. ogniskowa postępująca encefalopatia - zwyrodnienie nieuleczalne.

By móc ocenić skuteczność stosowanej terapii zaleca się wykonanie badań laboratoryjnych różnego rodzaju. Do parametrów kontrolowanych zaliczamy: liczbę limfocytów Th oraz liczbę kopii RNA na daną objętość krwi. Terapie uznaję się za skuteczną, kiedy zmniejszeniu ulegnie stężenie wirusowego RNA w osoczu pacjenta. Im spadek gwałtowniejszy, tym bardziej pomyślna prognoza na dalsze leczenie.

Oczywiście bywa i tak, że leczenie nie przynosi oczekiwanych korzyści. Przyczyny tego stanu rzeczy mogą być różne np. współpraca między lekarze a pacjentem nie była wystarczająca, nie odpowiednio dobrane leki itd. Zupełny brak reakcji organizmu na stosowane leczenie może wskazywać nadchodzącą śmierć.

Jaki jest optymalny czas stosowania leków antywirusowych? Póki co, całkowite wyeliminowanie wirusa jest niemożliwe a leczenie należy stosować tak długo jak tylko się da. Tylko w taki sposób można okiełznać wirusa HIV i nie dopuścić do zaniku odporności organizmu.

Obok leczenia skierowanego przeciw retrowirusowi konieczne jest również leczenie infekcji oportunistycznych. Do tych celów stosuję się standardowe antybiotyki. Dzięki stosowaniu leków na

opryszczkę i półpasiec (acyklowir) czy też cytomegalie (np. gancyklowir) redukcji uległa ciężkość przebiegu AIDS.

Choroby pojawiające się przy okazji AIDS

1. Kandydoza i herpes

Kandydoza - choroba, której przyczyną jest patogenny grzyb. Umieszcza się on zazwyczaj w obrębie jamy ustnej bądź pochwy. Do objaw zaliczamy: białawy nalot z grudki; suchość w ustach oraz problemy w połykaniu.

Wirus Herpes simplex - wywołuje opryszczę na obszarze twarzy lub narządów rozrodczych. Do objaw zaliczamy bolesną opryszczkę.

Oba patogeny są dość powszechne jednak u osób z osłabionym układem odpornościowym występują zdecydowanie częściej.

2. Gruźlica

  • Naczelna przyczyna zgonów wśród osób cierpiących na AIDS;
  • Często epidemii AIDS towarzyszy epidemia gruźlicy;
  • Wiele osób to nosiciele prądków gruźlicy, ale tylko część z nich zapada na tę chorobę;
  • Pierwszym narządem atakowanym przez bakterie ( w tym wypadku) są płuca. Stamtąd mogą się one przenieść do węzłów chłonnych lub mózgu;
  • Objawy choroby: meczący kaszel, krwawe plwociny, bóle w obrębie klatki piersiowej, ogólne osłabienie wraz z utratą masy ciała; występowanie nocnych potów oraz stanów podgorączkowych.

3. Nowotwory układu immunologicznego:

Mięsak Kaposiego

  • Zmiana często występująca u mężczyzn zarażonych HIV;
  • Cechuje się fioletowawymi przebarwieniami na obszarze skóry bądź błony śluzowej
  • Inne miejsca występowania: jama ustna, układ żołądkowo-jelitowy, płuca, węzły chłonne.
  • Pojawia się u chorych, których liczba limfocytów CD4 zmalała poniżej wartości 250.
  • Objawy choroby: zadyszka, krwawienia, zmiany skórne;

Chłoniaki nieziarniacze:

  • Zmiany nowotworowe również częste u osób zarażonych HIV;
  • Atakują one takie obszary ciała jak rdzeń kręgowy czy mózg.
  • Występują przy dowolnej liczbie limfocytów CD4;
  • Osoby cierpiące na tego typu zmiany nowotworowe giną w przeciągu roku.
  • Sposoby leczenia: głównie chemioterapia.
  • Do objaw choroby zaliczamy: powiększenie się węzłów chłonnych, wzrost temperatury ciała oraz spadek jego masy, nocną potliwość;

4. Stany zapalne płuc

Pneumocystozowe zapalenie płuc

  • Choroba zaliczana do typu oportunistycznych
  • Narządem przede wszystkim atakowanym są tu płuca. Poza tym patogeny mogą osadzić się w wątrobie, szpiku kostnym, śledzionie oraz węzłach chłonnych.
  • Zapadają na nie osoby z wartością limfocytów CD4 poniżej 200;
  • Do objaw choroby zaliczamy: uczucie ucisku w klatce piersiowej, problemy z oddychaniem, wzrost temperatury ciała a także suchy kaszel;

5. Infekcje w obrębie tkanki mózgowej

Toksoplazmoza

  • U osób z osłabioną odpornością infekcje patogenem wywołującym tą chorobę może prowadzić do poważnych uszkodzeń w obrębie mózgu;

Cryptococcus

  • grzyb występujący w ziemi;
  • zazwyczaj wywołuje on zapalenie opon mózgowych a także zmiany w tkance nabłonkowej rdzenia kręgowego oraz mózgu. Może to spowodować u chorego zapadnięcie w śpiączkę a nawet śmierć.
  • Grzyb atakuje osoby z dramatycznie niską liczbą limfocytów T pomocniczych ( mniej niż 100);

Objaw zmian na obszarze układu nerwowego: bóle głowy, problemy z widzeniem, nudności, wymioty a także wzrost temperatury ciała.

W przypadku toksoplazmozy dodatkowo: uczucie osłabnięcia jednej strony ciała, problemy w mówieniu a nawet chodzeniu;

W przypadku zapalenia opon mózgowych: sztywnienie karku;

6. Infekcje pojawiające się na obszarze jelit:

Rozsiana mykobakterioza

  • Jej przyczyną są bakterie bytujące w wodzie, ziemi, ptasich odchodach oraz kurzu.
  • Infekowany jest nabłonek jelitowy, czasami krew
  • Pojawia się u chorych z liczbą komórek CD4 poniżej 75.
  • Do objaw choroby zaliczamy: nudności, skurcze żołądka oraz wymioty. Kolejno pojawia się gorączka, utrata apetytu, spadek wagi, ogólne osłabienie organizmu oraz biegunka.

7. Choroba spowodowana cytomegalowirusem

  • Towarzyszy infekcji wirusem herpes;
  • Wywołuje zapalenie siatkówki, które nie leczone prowadzi do utraty wzroku;
  • Do objaw choroby zaliczamy: stany zapalne siatkówki oka, zaburzenia widzenia oraz zmiany na obszarze ślepej plamki.