Ludzie często skarżą się na dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Oczywiście nie muszą one zawsze świadczyć o chorobie. Ból brzucha - zjawisko powszechne- pojawia się dość często. Jego przyczyną może być zjedzenie nieświeżej żywności, zbyt szybkie jedzenie, podczas którego pokarm nie zostaje prawidłowo rozdrobniony i roztarty przez zęby; jedzenie lub picie produktów bardzo gorących albo bardzo zimnych; stres; jedzenie o niewłaściwych porach (np. w nocy); zbyt długie odstępy pomiędzy posiłkami (nieregularność w przyjmowaniu pokarmów), jedzenie na "pusty żołądek", zbyt obfite jedzenie.

Jest wiele chorób, które dotykają układ pokarmowy. Niektóre z nich powstają samoistnie, a inne "z pomocą" człowieka. Niestety, wielu z nas prowadzi tryb życia sprzyjający chorobom. Spożywanie nieświeżych produktów (lub wątpliwego pochodzenia) może prowadzić do zarażenia niebezpiecznymi bakteriami, do których należy np. salmonella. Spożywanie niemytych jarzyn czy owoców może doprowadzić do zarażenia się pasożytem, takim jak glista ludzka, lamblia jelitowa, owsik ludzki. Palenie papierosów jest przyczyną często obecnie występujących nowotworów przewodu pokarmowego (nowotwór jelita grubego, nowotwór żołądka, trzustki, dwunastnicy, wątroby).

Powszechnie występującą i uciążliwą chorobą są wrzody żołądka. W chorobie wrzodowej dochodzi do uszkodzenia ściany żołądka. Uszkodzenie takie może postępować i w końcu może dojść do perforacji żołądka, czyli do przedziurawienia narządu. Przyczyną powstawania owrzodzeń ściany żołądka jest stres, niewłaściwa dieta, szkodliwe działanie dymu tytoniowego, działanie niektórych leków, nadmierna produkcja kwasu solnego w żołądku. Choroba objawia się bólem w nadbrzuszu, nasilającym się po jedzeniu, zwłaszcza niektórych pokarmów (kwaśnych potraw, po wypiciu kawy, wina). Oprócz bólu i pieczenia występują też nudności, wymioty, brak apetytu. W zapobieganiu rozwojowi choroby i łagodzeniu jej objawów ważne jest przyjmowanie odpowiednich pokarmów (takich, które nie podrażniają owrzodziałej ściany żołądka), picie i jedzenie produktów o odpowiedniej temperaturze (czyli nie za zimnych i nie za gorących). Koniecznie należy unikać przypraw (ostrych przypraw), spożywania kwaśnych pokarmów, picia wina, kawy, napojów o dużej zawartości garbników, jedzenia warzyw i owoców (najlepiej jeść ugotowane). Koniecznie trzeba rzucić palenie i nie spożywać alkoholu. Jeśli wrzód utrzymuje się długo lub występują częste nawroty choroby, to może dojść do wykształcenia nowotworu żołądka. Choroba wrzodowa może dotknąć każdego, należy więc prowadzić taki tryb życia, który nie doprowadzi do jej powstania. Trzeba unikać stresu, picia alkoholu, palenie należy rzucić, posiłki powinno się przyjmować regularnie i w spokoju (bez pośpiechu), kilka razy dziennie w odpowiednich ilościach.

Zapalenie jelit wywoływane jest przez bakterie, które znajdują się w nieświeżym pokarmie spożywanym przez człowieka. Choroba objawia się bólem brzucha, gorączką, biegunką, wymiotami, nudnościami, czasem nawet mogą pojawić się trudności w widzeniu (podwójne widzenie). W czasie biegunki należy przyjmować dużą ilość płynów i soli (elektrolitów), aby zatrzymać wodę w organizmie (aby nie doszło do odwodnienia). W czasie zapalenia jelit konieczne jest też przyjmowanie właściwych pokarmów, które nie podrażniają jelit i zawierają sole mineralne oraz pektynę. Do takich pokarmów należą kleiki, przeciery owocowe (gotowane), kasza, sucharki, kisiel i galaretka. Pić należy wywary z borówki czernicy działającej przeciwzapalnie i przeciwbiegunkowo. Z czasem, gdy objawy choroby ustępują można stopniowo przejść na pokarm bardziej wartościowy, czyli delikatne mięso (drobiowe lub rybie), ziemniaki gotowane, szynkę.

Przewlekłe zapalenie jelit jest chorobą będącą najczęściej następstwem opisywanego wcześniej zapalenia jelit. Pojawia się, jeśli na układ pokarmowy działa ciągle czynnik szkodliwy. Takim czynnikiem może być bakteria, która powoduje przewlekłe stany zapalne. Nieprawidłowe odżywianie, to również powód przewlekłych stanów zapalnych jelit. Objawy choroby, to biegunki, które raz się nasilają a raz zanikają; chudnięcie, wzdęcia, uczucie pełności (zwłaszcza po posiłku). Należy wyeliminować czynniki działające szkodliwie na organizm. W przypadku infekcji bakteryjnej konieczne może okazać się zastosowanie antybiotyku. Dieta też ma duży wpływ na wyeliminowanie choroby.

Do częstych chorób układu pokarmowego należą choroby pasożytnicze. Pasożyty, to organizmy, które do swojego rozwoju potrzebują innego organizmu, czyli żywiciela, w którym (albo na którym) żyją i z którego czerpią korzyści (pobierają od niego składniki pokarmowe). Pasożyt zawsze szkodzi swojemu żywicielowi. Człowiek jest żywicielem wielu pasożytów. Jednym z nich jest owsik ludzki, który bytuje w jelicie grubym i w końcowym jego odcinku - w odbycie. Owsik jest małym i cienkim zwierzęciem (dł. ok. 1 cm). Zarazić można się przez połknięcie jaj owsika. Jaja takie znajdują się na pokarmie zanieczyszczonym odchodami zarażonego człowieka, głównie na jarzynach czy owocach (zdarza się, że ludzie nawożą uprawy odchodami, co jest karygodne). Jeśli człowiek połknie jaja owsika, to w jelitach rozwijają się z nich dorosłe pasożyty, które żywią się treścią jelitową i wydalają szkodliwe substancje, wchłaniane z jelit do krwi i tą drogą rozprowadzane po całym organizmie. Toksyny pasożyta mogą wywoływać u człowieka bardzo przykre objawy: złe samopoczucie, biegunki, brak apetytu, chudnięcie, bóle głowy, bezsenność. Owsik produkuje w jelicie człowieka jaja w ogromnej ilości. Jaja takie wydostają się z organizmu człowieka wraz z kałem i na zewnątrz czekają, aż zostaną zjedzone przez innego (a czasem tego samego) człowieka. Często dochodzi do samozakażenia, gdyż jaja wydostają się z odbytu lub wydostają się samice (wywołuje to swędzenie), a człowiek drapiąc się może rozgniatać samice, z których wydostają się jaja. Jeśli człowiek ma na rękach jaja i dostaną się one do ust (poprzez jedzenie niemytymi rękami, poprzez wkładanie rąk do ust, obgryzanie paznokci), to jaja zostaną w końcu połknięte i trafią do jelita, gdzie wyjdą z nich owsiki. Tak też można zarazić osobę zdrową (kiedy chory z jajami pasożyta na rękach podaje dłoń innemu człowiekowi, to przekazuje mu jaja, które tamten może w końcu przenieść do ust, oczywiście kompletnie nieświadomie). Jaja owsika występują na bieliźnie chorego, dlatego należy często zmieniać bieliznę i myć się, aby nie rozprzestrzeniać choroby. Jaja owsika przyklejają się do różnych przedmiotów (gdyż pokryte są lepką substancją). Po wyschnięciu mogą się unosić w powietrzu przy najmniejszym podmuchu. Z powietrza łatwo mogą dostać się do ust ( w czasie wdechu), a stąd do żołądka i dalej do jelit, gdzie z jaj wylęga się larwa, która rośnie i rozpoczyna właściwe pasożytowanie, czyli szkodzenie człowiekowi. Walka z owsicą (inaczej enterobiozą, od łacińskiej nazwy pasożyta Enterobius vermicularis) polega na przyjmowaniu odpowiednich leków zabijających pasożyta (mebendazol, albendazol), a w drugiej kolejności na profilaktyce, czyli myciu warzyw i owoców w gorącej wodzie, częstym zmienianiu bielizny, myciu się, każdorazowym myciu rąk przed jedzeniem i po wyjściu z toalety, zaprzestaniu obgryzania paznokci.

Inną chorobą pasożytniczą człowieka jest tasiemczyca, czyli zarażenie tasiemcem. Są różne tasiemce mogące atakować człowieka. Jednym z nich jest tasiemiec uzbrojony, którego żywicielem pośrednim (czyli takim, w którym bytuje i przechodzi konieczne dla swego istnienia stadium, ale się nie rozmnaża) jest świnia, natomiast człowiek jest żywicielem ostatecznym (czyli tym, w którym pasożyt rozmnaża się). Człowiek zaraża się zjadając mięso wieprzowe, zainfekowane wągrami tasiemca (wągry, to głowy tasiemca zaopatrzone w haczyki, którymi przyczepia się do jelita). W układzie pokarmowym otoczka wągra zostaje strawiona przez enzymy trawienne i wydostaje się z niej larwa - mały tasiemiec, który przyczepia się do ścianki jelita haczykami i przyssawkami, które posiada na swej głowie. Larwa zaczyna rosnąć i powstaje tasiemiec mogący osiągać długość 4 m. Tasiemiec produkuje jaja, które wydostają się na zewnątrz wraz z kałem. Jaja wydostają się zazwyczaj z całymi członami tasiemca. Jeśli takie jaja lub całe człony zostaną zjedzone przez świnię, to w jej organizmie w układzie pokarmowym wydostaje się z jaja larwa zwana onkosferą. Przebija ona ścianę jelita i z krwią wędruje do różnych narządów, jednak zazwyczaj osiada w mięśniach, gdzie powstaje z niej wągier, czyli twór złożony z głowy tasiemca, otoczonej błoną. Wągier wypełniony jest płynem. Może on przetrwać w mięśniach świni bardzo długo. Jesli mięso świńskie, zawierające wągry (niedogotowane lub surowe np. w postaci tatara) zostanie zjedzone przez człowieka, to w jego układzie pokarmowym wągry przekształcą się w pasożyty. Jaja tasiemców potrafią przetrwać wiele miesięcy w środowisku zewnętrznym w oczekiwaniu na zjedzenie przez świnię. Tasiemiec pochłania duże ilości substancji odżywczych w jelicie człowieka, zmniejszając tym samym ilość pokarmu człowieka. Wydala szkodliwe produkty przemiany materii i toksyny, które wyraźnie szkodzą organizmowi ludzkiemu. Człowiek zarażony tasiemcem odczuwa ciągle głód, gdyż dużą część pokarmu zjada tasiemiec. Poza tym chory jest osłabiony, może mieć zawroty głowy, źle się czuje, czasem wymiotuje lub ma biegunki, może odczuwać bóle brzucha, znacznie traci na wadze. Może też występować okresowo gorączka. Leczenie polega na przyjmowaniu leków zwalczających pasożyta oraz na spożywaniu ugotowanego (usmażonego, upieczonego) mięsa. Zamrażanie mięsa ani też jego solenie nie zabija wągrów. Tylko długo działająca, wysoka temperatura zabija pasożyta. Należy jeść mięso przebadane weterynaryjnie, nie jeść wędlin nieznanego pochodzenia. Trzeba dbać też o to, aby świnie nie miały kontaktu z ludzkimi odchodami (dotyczy hodowców trzody chlewnej).

Kolejnym pasożytem przewodu pokarmowego człowieka jest glista ludzka. Bytuje ona w jelicie cienkim i dwunastnicy. Dorosłe glisty mają długość do 40 cm (samice, a samce są o połowę mniejsze). Samice produkują jaja wydalane na zewnątrz z kałem. Jeśli człowiek zje warzywa czy owoce zanieczyszczone jajami, to w jego przewodzie pokarmowym z jaj rozwijają się larwy, które przebijają ścianę jelita i wędrują z krwią, aż dotrą do płuc. Z dolnych dróg oddechowych przy odruchu kaszlenia trafiają do jamy ustnej i zostają połknięte. Wędrują do żołądka, a stąd do jelita, w którym rozwijają się i tak powstaje dorosła glista ludzka. Larwy muszą przebywać przez pewien czas w tkance płucnej, gdyż tutaj istnieją warunki odpowiednie do ich rozwoju (dużo tlenu). Objawy choroby, to nudności, złe samopoczucie, gorączka - zwłaszcza w okresie przebijania ścianki płuc przez larwy, utrata apetytu. Odpowiednie leki zabijają pasożyta. Należy jednak dbać o higienę pokarmu (myć warzywa, owoce, ręce, myć należy w gorącej wodzie zabijającej jaja i larwy glisty).

Człowiek powinien się tak odżywiać, aby zaspokoić wszystkie potrzeby organizmu i jednocześnie nie szkodzić sobie. Pokarm powinien być jak najbardziej urozmaicony, zawierający białko, tłuszcze (w odpowiednich ilościach), węglowodany, witaminy, kwasy nukleinowe, wodę, sole mineralne. Produktem zawierającym wszystkie składniki niezbędne do życia jest kurze jajo. Ma z niego powstać organizm (takie jest przeznaczenie jaja), więc musi zawierać komplet składników budulcowych. Dzieci i młodzież powinny zjadać jedno jajko dziennie. Starsi (nie cierpiący na miażdżycę) mogą zjadać jedno jajko dziennie, przy czym nie więcej, niż 4 jaja tygodniowo.

Źródłem witamin są owoce i warzywa. Powinno się jeść jak najróżniejsze produkty naturalnego pochodzenia, gdyż każdy z nich ma pewien zasób charakterystycznych dla siebie elementów. Oczywiście powinno się jeść surowe owoce i warzywa (jeśli nie ma przeciwwskazań zdrowotnych). Wskazane jest pieczywo razowe i ciemne każdego dnia. Niezbędne są też pokarmy mięsne, zawierające głównie białko, którego człowiek potrzebuje ok. 70 g dziennie. Dużo białka występuje nie tylko w mięsie, ale też w niektórych roślinach (np. białko sojowe). Tłuszcz zwierzęcy należy zastępować olejami roślinnymi. Bardzo ważne w jadłospisie człowieka jest mleko bogate w wapń, który jest niezbędny do prawidłowego stanu uzębienia i kości. U dzieci i młodzieży zapotrzebowanie na wapń jest szczególnie duże, gdyż organizm dopiero się rozwija i potrzebuje dużo budulca do wytworzenia kości. Należy pamiętać o witaminie D (u dzieci), niezbędnej do wchłaniania wapnia. Bez witaminy D rozwija się krzywica - choroba polegająca na zniekształceniu kości. Cukier też jest potrzebny (nawet bardzo), ale w odpowiednich ilościach. Trzeba pamiętać, że w pieczywie jest właściwie sam cukier w postaci skrobi, tak samo dużo węglowodanów jest w owocach, warzywach (ziemniakach), więc zjadanie mnóstwa słodyczy nie jest wskazane, gdyż prowadzi do nadmiaru cukru w organizmie (może rozwijać się cukrzyca) oraz do niszczenia zębów. Sól jest ważnym składnikiem pokarmowym, ale trzeba uważać, aby jej nie nadużywać. Ludzie z nadciśnieniem tętniczym powinni ograniczyć znacznie używanie soli.