SKŁADNIKI POŻYWIENIA

Składniki pokarmowe dzieli się ze względu na budowę chemiczną na składniki nieorganiczne- woda i sole mineralne, oraz na składniki organiczne - przede wszystkim białka, węglowodany, tłuszcze.

Innym typem klasyfikacji składników odżywczych jest podział na substancje budulcowe (białka), energetyczne (tłuszcze, węglowodany) i regulujące (witaminy, składniki mineralne).

Charakterystyka składników odżywczych:

  • SOLE MINERALNE - pierwiastki, które dzielimy na
  • BIAŁKA - związki organiczne, które dzielimy na:
    • Białka proste - zbudowane tylko z aminokwasów, np.: miogen występujący w mięśniach, fibrynogen z osocza krwi osocze krwi, kalogen, itp.
    • Białka złożone - zawierają w swoich strukturach również części niebiałkowe, np.: kwasy nukleinowe, kwas fosforowy.
  • WĘGLOWODANY

Należą do nich cukry proste oraz cukry złożone. Są one głównym źródłem energii. Są to związki organiczne zbudowane z podstawowych pierwiastków: węgla, tlenu i wodoru.

Ze względu na budowę dzieli się je na:

a)Monosacharydy- cukry proste - glukoza, fruktoza, galaktoza.

b)Disacharydy- sacharoza, laktoza.

c)Polisacharydy - wielocukry- skrobia, glikogen, celuloza.

  • TŁUSZCZE

Tłuszcze są materiałem zapasowym, wysokoenergetycznym. Jego nadmiar odkładany jest w tkance tłuszczowej. Tkanka tłuszczowa odkłada się pod skórą lub wokół niektórych narządów: wątroby, serca, nerek.

Tłuszcze dostarczają dwa razy więcej energii niż węglowodany czy białko. Kwasy tłuszczowe dzielą się na nasycone i nienasycone. Niezbędne dla zdrowia człowieka są nienasycone kwasy tłuszczowe. W tłuszczach rozpuszczają się niektóre witaminy: A, D, E, K.

BUDOWA UKŁADU POKARMOWEGO CZŁOWIEKA

1. JAMA USTNA składa się z wargi górnej, łuku zębowego górnego, podniebienia twardego, podniebienia miękkiego, języczka, migdałków, tylnej ściany gardła, języka, łuku zębowego dolnego oraz wargi dolnej.

2. ZĘBY

mleczne - pojawiają się w II połowie I roku życia, wypadają między 7-13 rokiem życia,

2 siekacze, 1 kieł, 2 zęby trzonowe,

zęby stałe- pojawiają się około 7-13 roku życia,

2 siekacze, 1 kieł, 2 przedtrzonowe i 3 trzonowe.

BUDOWA ZĘBA:

- korona,

-szyjka,

-korzeń,

-szkliwo,

-zębina,

-dziąsła,

-miazga,

- kanał korzenia,

- nerw,

- naczynia krwionośne.

3. PRZEŁYK - prosta rura, od otworu gębowego (około 6 kręgu szyjnego) aż do 10-11 kręgu piersiowego.

4. ŻOŁĄDEK - leży w górnej części jamy brzusznej, pomiędzy 1 a 2 kręgiem lędźwiowym. Większa jego część leży po stronie lewej.

Dzieli się na się na: część wpustową, trzon oraz dno żołądka.

5. JELITO CIENKIE - długości do 6m.

Leży między 2 a 3 kręgiem lędźwiowym. Dzieli się dwunastnicę, jelito czcze oraz na jelito kręte.

6. JELITO GRUBE - długości do 120-180cm, Dzieli się na jelito ślepe z wyrostkiem robaczkowym, okrężnicę oraz odbytnicę kończącą się odbytem.

7. WĄTROBA - gruczoł układu pokarmowego. Największy narząd w organizmie. Jej większa część znajduje się po stronie prawej.

Budowa: 4 płaty, 2 powierzchnie: górna - przeponowa i dolna - trzewna.

Od strony trzewnej przylega do niej woreczek żółciowy.

8. TRZUSTKA - długi wąski gruczoł 70-90gramowy, długości 15-20cm, szerokości 2.5-5.5 cm, grubości 1.7-2 cm.

ROLA UKŁADU POKARMOWEGO:

a)Podniebienie twarde - uczestniczy w procesie żucia, formowania kęsa, połykania, b)Podniebienie miękkie - zapobiega przechodzeniu pokarmu do jamy nosowej podczas połykania,

c)Wargi -służą do pobierania pokarmu,

d)Gruczoły ślinowe - produkują ślinę,

e)Zęby- rozdrabniają pokarm,

f)Język - odbiera smaki, miesza pokarm ze śliną,

g)Żołądek - trawi dzięki sokom żołądkowym,

h)Dwunastnica - zachodzi w niej trawienie enzymatyczne,

i)Pęcherzyk żółciowy - przechowuje i zagęszcza żółć,

j)Trzustka- odpowiedzialna za trawienie tłuszczy,

k)Jelito grube - wchłanianie wody,

l)Odbytnica - wydalanie kału.

PRAWIDŁOWE ŻYWIENIE -

Dostarcza odpowiedniej ilości urozmaiconego pokarmu o określonych wartościach energetycznych.

Dobowa dawka substancji odżywczych dla człowieka:

4-5g cukru, 1g białka, 1g tłuszczu na 1kg masy ciała.

Należy rozsądnie budować swoją dietę zgodnie ze wskazówkami dietetyków zawartych w piramidzie żywieniowej.

Wskazane jest spożywanie codzienne produktów zbożowych (skrobia dostarcza energii mięśniom; błonnik reguluje prace jelit), warzyw i owoców (dostarczają odpowiednią ilość witamin i składników mineralnych), produktów mlecznych (zapewniają odpowiednią ilość wapnia i białka). Należy dbać o higieniczne przygotowywanie posiłków, unikać alkoholu, słodyczy i tłuszczy zwierzęcych.

ZATRUCIA POKARMOWE: salmonella, żółtaczka, zatrucie jadem kiełbasianym, czerwonka bakteryjna i pełzakowata.