Secesja to nazwa ruchu artystycznego, który we Francji nazywał się Art Nouveau, w Niemczech- Jugendstil, w Anglii - Modern Style, we Włoszech - Stile floreale.
Kierunek ten, zwracający się przeciwko tendencjom sztuki akademickiej, rozwijał się w sztuce europejskiej i amerykańskiej na przełomie XIX i XX w. Secesja zwracała się przeciwko sztuce masowej , toteż postulowała wyrafinowanie także w przedmiotach codziennego użytku
Kierunek ten miał ambicje objąć nie tylko malarstwo, rzeźbę , architekturę i grafikę , ale także wszystkie inne regiony ludzkiej egzystencji codziennej.
Nie tylko strój człowieka , ale także przedmioty użytku codziennego miały być wykonane w tym stylu. Negowała rozróżnienie pomiędzy sztuką czystą i sztuką użytkową . Była głównym prądem estetycznym modernizmu. Korespondowała z filozofią epoki , miała swoim subtelnym , wyrafinowanym pięknem koić zmęczone dusze dekadentów. Jednakże w latach trzydziestych XX wieku secesja zaczęła być atakowana za swoje przesadne zdaniem niektórych zdobnictwo , a sama nazwa stała się nawet synonimem kiczu , aby po upływie dwudziestu lat wrócić do łask i zostać doceniona , jak bardzo wartościowy okres w rozwoju sztuk plastycznych.
Secesja łączyła duże nie zapełnione powierzchnie z powierzchniami zapełnionymi bogatą ornamentyką.
Linia w stylu secesyjnym była falista i płynna. Kolorystyka secesji zrezygnowały z akademickich brązów, a preferowała biel, zrezygnowała z barw agresywnych, skłaniając się ku pastelom, barwom opalizującym , tęczowym. Królowała asymetria , sylwetki smukłe i strzeliste. Fauna i flora stanowiły w secesji ulubioną ornamentykę . Obrazy , witraże , architektoniczne zdobienia budynków , materiały sukien i biżuterię zapełniały lilie , irysy, bluszcze i winorośle, łabędzie , ważki , pawie i jaszczurki.
Styl secesji wykreował także nowy ideał urody kobiecej, bardzo często umieszczając postaci kobiece na obrazach i innych artefaktach. Kobieta secesji była krucha , smukła i wiotka w talii. Włosy jej powinny być długie , puszyste , falujące , najlepiej rude lub czarne. Lubiono przedstawiać kobiety fatalne , te , które miała destrukcyjny wpływ na mężczyzn . Jedną z ulubionych postaci była biblijna Salome.
Secesja nie była jednolitym stylem, przeciwnie cechowała ją duża różnorodność form.
Nie miał być to kierunek awangardowy , ale taki , który zadowoliłby gusta estetyczne społeczeństwa.
Asymetria królowała w sztuce secesji, zmieniła dotychczasowy obraz świata kreowany przez artystów, zarówno elewacje budynków , jak i wystroje wnętrz powinny być pozbawione symetrycznych płaszczyzn. Na asymetrie secesji oddziałało rokoko , ale także sztuka japońska ,która była modna w okresie modernizmu.
Linia w secesji była krzywa, kapryśnie wijąca się, tworząca spirale, bardzo dynamiczna i nieokiełznana, nie tylko zakreślała kontury , ale także dekorowała i symbolizowała , w żadnym innym kierunku artystycznym nie była równie ważna , jak w secesji.
Zrezygnowano z naśladowania rzeczywistości , z tzw. malarstwa iluzjonistycznego , a co za tym idzie z perspektywy. Obrazy i grafiki sprawiały wrażenie płaskich .
Fascynacja florą i fauną brała się z założenia , mówiącego , że sztuka powinna naśladować procesy natury.
Artyści często nie tworzyli dzieł czysto secesyjnych , ale łączyli je z symbolizmem.
Na secesje znaczny wpływ wywarło malarstwo Bractwa Preafaelitów.
Dokonali oni wielkiej malarskiej rewolucji w Anglii połowy wieku dziewiętnastego .Działali od roku 1848 do 1853.
Sprzeciwili się skostniałemu akademizmowi. Bractwo tworzyli Rosseti , Millais i Hunt , Burne- Jones , wszyscy oni uznawali , że malarstwo akademickie jest sztuczne i nie docenia koloru. Chcieli czerpać z całego dorobku malarstwa szczególnie z dzieł malarzy , którzy tworzyli przed Gabriela Santi. Tematy , które podejmowali były bardzo różnorodne , często odwoływali się do literatury , na ich obrazach bardzo ważne było to co z pozoru nieuchwytne , czyli uczucia.
Nade wszystko cenili naturalność i prostotę , krytykowali nienaturalne , napuszone pozy postaci na obrazach Rafaela .
Z czasem ich estetyka została uznana przez krytykę , jednak mimo tego ich bractwo zostało rozwiązane . Najbardziej znane obrazy prerafaelitów to: ,,Zwiastowanie" ,,,Proserpina" , ,,Oblubienica" ,,Beata Beatrix" Dantego Gabriela Rossettiego" , ,,Zły pasterz" , ,,Przebudzone sumienie" Williama Holmana Hunta; ,,Ofelia" , ,,Ślepa dziewczynka" Johna Everetta Millaisa.
W zbieżny sposób Prerafaelici i artyści secesji przedstawiali kobietę, podobna jest też swoista ,,płaskość" obrazu . Secesja czerpała także ze sposobu , w jaki Rosetti stosował elementy zdobnicze na swych obrazach.
Z secesją wiąże się także pojęcie jedności sztuk : malarstwa, architektury, rzeźby, i rzemiosła. Powoływała się na sztukę baroku , która także próbowała dążyć do jedności i harmonijnego połączenia wszystkich sztuk. Jednym z najwybitniejszych twórców secesji był Anglik Aubrey Vincent Beardsley. Grafiki , które wykonywał były czarno białe cechowała je kapryśna , secesyjna linia. Wykonał grafiki do ,,Salome" Wilde'a.
Secesja królowała także w szklarstwie i jubilerstwie. Najwybitniejszym artystą w pierwszej z tych dwóch dziedzin był Francuz Emile Galle, który wynalazł nowe sposoby kształtowania i nakładania na siebie warstw różnie zabarwionego szkła. Osiągał niesamowite efekty pod względem faktury i koloru.
Wybitnymi osobowościami wpisującymi się w nurt secesji byli: twórca plakatów dla kabaretów Montmartru , Henri de Toulouse Lautrec, słynny amerykański złotnik i projektant szkła L.C. Tiffany , czeski grafik, twórca plakatów A. Mucha , a także hiszpański architekt A. Gaudi.
Jednym z twórców secesji był Gustaw Klimt , wiedeński malarz urodzony w 1862 roku. Otrzymał wykształcenie akademickie , dzięki temu wszystkie artystyczne salony Wiednia były przed nim otwarte.
Klimt jednak nie miał zamiaru malować w stylu akademickim.
Nie zburzył całkowicie tradycji , ale wprowadził do niej innowacyjne techniki , kolory, jest także zwolennikiem jedności i przenikania się sztuk. Ojciec Klimta był złotnikiem , wykonywał biżuterię , jego syn wykorzystywał w swojej twórczości wiedzę o kamieniach i metalach szlachetnych zdobytą u ojca. Łączył sztukę wysokich lotów z tym , co do tej pory było uważane za zwykłe rzemiosło, twierdził , że nie ma sztuki małej i dużej , niskiej i wysokiej , gdyż sztuką powinno być wszystko co otacza człowieka.
Klimt był nie tylko malarzem ale także architektem , projektantem wnętrz, ubiorów i biżuterii.
Postacie na swoich obrazach umieszczał w abstrakcyjnej przestrzeni , przypominającej piękną tkaninę , utkana na wzór wschodniej mozaiki. Jego obrazy zapełniały piękne długowłose smukłe kobiety, otaczały je kunsztownie porozrzucane kwiaty , lub inne motywy zdobnicze.
Klimt bardzo wiele czerpał ze sztuki japońskiej , szczególnie z japońskich rycin. Inspiracje te były szczególnie widoczne w kompozycjach jego obrazów. Nie bał się przedstawiać nagości , na wielu jego obrazach , takich , jak ,,Nuda Veritas", czy ,,Danae" przedstawione na nich kobiety ,,są ubrane" jedynie w burzę gęstych, rudych włosów. Na innych obrazach , takich , jak ,,Judyta i Holofernes" nagość jest nieco skryta pod kunsztownymi , bogato zdobionymi , egzotycznymi wręcz szatami. Na jego obrazach królują przełamane pastelami barwy , a także kolor złoty , kojarzony być może z Bizancjum , którego sztuka interesował się ten wiedeński artysta.
Niezaprzeczalnie najwybitniejszym polskim przedstawicielem secesji jest młodopolski poeta , dramaturg , malarz , twórca witraży Stanisław Wyspiański.
Urodził się w roku 1869 w Krakowie , jego ojciec Franciszek był rzeźbiarzem, jednak kłopoty materialne rodziny sprawiły , ze musiał porzucić rzeźbiarstwo artystyczne dla rzemiosła . Mały Stanisław pomagał ojcu w pracach przy obróbce kamienia. Od roku 1880 Zajmowała się nim ciotka chrzestna , która wraz z mężem Kazimierzem Stankiewiczem zadbała o dobre wykształcenie swego chrześniaka.
Od najmłodszych lat Stanisław był zainteresowany rysunkiem . W Gimnazjum świętej Anny poznaje swoich późniejszych przyjaciół , także artystów ; Lucjana Rydla i Józefa Mehofera, to z nimi zaczyna żyć artystycznym życiem Krakowa. W 1991 roku Wyspiański wraz z Mehoferem próbowali się dostać do paryskiej Szkoły Sztuk Pięknych . Nie udało im się do niej dostać , jednakże dzięki temu wyjazdowi zapoznali się z atmosferą Paryża , nowych trendów w sztuce ,zwiedzali Luwr , poznali wielu wielkich artystów , takich , jak Gauguin, Mucha . To jak malował Wyspiański nie podobało się w Krakowie. Pierwszym wielkim dziełem , jakie zrealizował Wyspiański była Polichromia w krakowskim kościele Franciszkanów.
Dla tego samego kościoła wykonał później przepiękne witraże. Młoda Polska była okresem tzw. chłopomanii , uległ jej także Wyspiański , żeniąc się z chłopką, Teodorą Pytko. Z czasem zaczęto się przekonywać do sztuki malarskiej Wyspiańskiego . Sukcesy odnosił także na polu literackim , zwłaszcza po roku 1901 , w którym odbyła się prapremiera ,,Wesela". Sukcesem były tez inne jego dramaty , takie jak ,,Wyzwolenie" , ,,Warszawianka" ,czy ,,Noc listopadowa" .
Wyspiański nie porzucał jednak nigdy malarstwa , ochrzczono go malarzem dekoracyjnym, gdyż tworzył dekoracje w różnych kościołach zabytkach , a nawet w Domu Lekarskim. Jego zdaniem nie było innego malarstwa , aniżeli dekoracyjne , gdyż malarstwo jest zawsze dekoracyjne. Wyspiański zmarł w 1907 roku , jego pogrzebowi towarzyszyło bicie dzwonu Zygmunta. Został pochowany w krypcie zasłużonych na
Jego obrazy i witraże , projekty polichromii zapełniają rośliny o fantazyjnych kształtach , jeden z najczęściej spotykanych w sztuce secesji motywów. Kolorystyka jego obrazów skłania się raczej ku pastelom , niekiedy tylko posiłkując się ostrymi , nie przełamanymi bielą kolorami. Linia , którą się posługiwał była kapryśna , lekka i elegancka.
Innym , jednakże mniej znanym polskim przedstawicielem secesji w malarstwie jest Witold Wojtkiewicz (1879-1909) Jego dziwne i wieloznaczne obrazy zapełniają postacie nie całkiem realne , mistyczne, przypominające postacie z groteskowych bajek . Wojtkiewicz eksperymentował z kolorami, komplikował kompozycje na swych obrazach . Niektóre z jego obrazów to: ,,Szkice tragikomiczne"(1904), ,,Cyrki" (1905-1907), ,,Krucjata dziecięca (1905), Fantazja (1906), "Porwanie królewny" 1908.
Z nurtem secesji związane było także nazwisko malarza Józefa Mehoffera ( 1869 - 1946) . Na jego sposób przedstawiania świata znaczący wpływ miało francuskie malarstwo witrażowe z okresu średniowiecza , a także twórczość przedstawicieli wiedeńskiej secesji , w tym Klimta.
Typowe dla epoki były niezwykle bogate i wyrafinowane zdobienia , jakie stosował Mehoffer w swoich witrażach i polichromiach ściennych.
Uprawiał sztukę ściśle użytkowa; projektował meble , projektował grafikę. Malował także obrazy związane z symbolizmem , najsłynniejszy wśród nich to ,,Dziwny ogród".
Rzeźbiarzem, a zarazem malarzem , którego dzieła można wpisać w kręg twórców związanych z secesją był Wacław Szymanowski (1859-1930) . Był twórcą kompozycji rzeźbiarskiej ,,Pochód na Wawel" , która składała się z postaci historycznych. Spod jego dłuta wyszedł pomnik Chopina w Warszawie i pomnik Grottgera w Krakowie. Był twórcą nagrobka swego ojca , Wacława , który był pisarzem i publicystą . Nagrobek znajduje się na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.
