Renesans (fr. renaissance), określany też mianem Odrodzenia, to epoka w dziejach idei, sztuki i nauki europejskiej. Jego początków należy szukać w czternastowiecznych Włoszech, skąd rozprzestrzenił się on na cały kontynent, by po bujnym i jakże istotnym dla cywilizacji europejskiej rozkwicie w XV i XVI wieku, osiągnąć swój schyłek na przełomie XVI i XVII stulecia. Oczywiście ścisłe określenie ram czasowych trwania tej epoki jest w zasadzie niemożliwe, bowiem renesans, pomimo iż w stosunku do epoki poprzedniej, to jest do średniowiecza, był przełomem na skalę globalną, nie był jednak przewrotem nagłym. Niemożliwym więc staje się podanie ścisłej daty, od której miałby rozpocząć się renesans w konkretnym kraju. Zresztą równie trudnym zadaniem jest stwierdzenie, kiedy możemy mówić o jego schyłku czy końcu, bowiem zdobycze renesansu przetrwały w kulturze do dnia dzisiejszego, a kolejna epoka - barok, mimo pewnych różnic w gustach estetycznych, czerpała wiele z odrodzeniowego dziedzictwa. Sam termin odrodzenia interpretowany jest przez historyków w dwojaki sposób; z jednej strony uznaje się więc renesans za nową epokę zrywającą z ograniczeniami, jakie narzucone były na Europejczyków w czasach średniowiecza, z drugiej natomiast, co zdaje się być tłumaczeniem bardziej właściwym, za okres, którego przedstawiciele nawiązywali do tradycji i filozofii antycznej, dzięki czemu miało nastąpić "odrodzenie" wartości antycznych.

Najważniejszym prądem światopoglądowym doby renesansu był humanizm, który w swych początkach, przeciwstawiając się teocentryzmowi myśli średniowiecznej, zmierzał głównie do odrodzenia w społeczeństwach Europy znajomości kultury, języków, a także literatury antycznej. Mianem humanistów określano więc ludzi, którzy kształcili się w tych dziedzinach wiedzy i poprzez to dążyli do osiągnięcia starożytnych ideałów. Ponadto humanizm, jako podstawa intelektualna doby odrodzenia, interesował się przede wszystkim człowiekiem, jego godnością i wolnością. Humaniści propagowali rozwój jednostki na wszystkich płaszczyznach jej istnienia, nadając tym samym równorzędne znaczenie zarówno ludzkiej fizyczności, jak intelektowi i psychice. Rozum, jako instrument poznawczy stał tutaj na równi ze zmysłami, które potępiane w średniowieczu przez ludzi renesansu na powrót zostały uznane jako wartościowe, by nie powiedzieć niezbędne narzędzie poznawcze. Humanizm nadał ogromne znaczenie człowiekowi jako jednostce Kupler, propagując jej rozwój we wszystkich możliwych dziedzinach sztuki i nauki, sprawił, iż epoka odrodzenia zaowocowała wieloma wybitnymi postaciami takimi jak Leonardo da Vinci, Jan Gutenberg, Michał Anioł czy Mikołaj Kopernik, których sylwetki pragnę przybliżyć w niniejszej pracy.

Tak więc, pierwszym wybitnym twórcą renesansu, którego nazwisko do dziś kojarzy się z epoką odrodzenia, był urodzony się 15 kwietnia 1452 roku w Toskanii we Włoszech, a zmarły 2 maja 1519 roku w Cloux we Francji Leonardo da Vinci. Jego działalność naukowa i artystyczna była tak rozległa, że nawet współcześnie trudno uwierzyć, że pojedynczy człowiek jest w stanie posiąść wiedzę i umiejętności zróżnicowane do tego stopnia i w takim stopniu, jak to miało miejsce w przypadku da Vinciego. Zajmował się więc Leonardo między innymi malarstwem, rzeźbą, architekturą, anatomią, konstrukcją maszyn czy filozofią. Ze względu na ogrom jego dokonań i zainteresowań nie sposób opisać ich w niniejszej pracy; dla przykładu można podać jednak, że poza udoskonalaniem istniejących już maszyn, projektował zupełnie nowe a wiele jego, wyjątkowo jak na owe czasy śmiałych projektów inżynierskich, zrealizowano dopiero po kilkuset latach od śmierci da Vinciego. Tak więc zaprojektował on między innymi aeroplan, śmigłowiec, łódź podwodną, automobil, spadochron, rower, armatę odtylcową, czołg, taczki i wiele innych maszyn, które nawet w formie wykonanych przezeń modeli nie budziły jednak zainteresowania wśród jemu współczesnych, jako że w swym geniuszu wyprzedził ich Leonardo o zgoła kilkaset lat. Był też wynalazcą strzeleckiej kuli stożkowej, pompy odśrodkowej, łożyska kulkowego czy przekładni ślimakowej. Prowadził ponadto zabronione wówczas badania anatomiczne organizmu ludzkiego i, dzięki swoim umiejętnościom plastycznym, przedstawił za pomocą rysunków i opisał szczegółowo układ kostny i mięśniowy. Zajmował się również badaniami układu oddechowego, krwionośnego oraz przebiegiem ludzkiej ciąży. Mówiąc o da Vincim, nie sposób oczywiście nie wspomnieć również o jego wybitnym talencie rysowniczym i malarskim, który w największym stopniu przysporzył mu sławy, a jego dzieła takie jak Mona Lisa czy Dama z Łasiczką do dziś uznawane są za największe arcydzieła sztuki malarskiej.

Kolejną wybitną postacią renesansu, której zasługi, zarówno dla rozwoju tej epoki jak i dla dziejów ludzkości w ogóle, są wprost nieocenione, był urodzony w Moguncji około 1397 roku (nie ma pewności, co do daty jego narodzin) Johannes Gensfleisch zur Laden znany powszechnie jako Jan Gutenberg. I choć nie wiadomo, co dokładnie robił Gutenberg w początkowym okresie swojego życia, wiadomo na pewno, że w wieku młodzieńczym uczył się wykonywania przedmiotów z metalu, w tym grawerowania liter. Wiemy też, że na skutek zamieszek politycznych w 1400 roku opuścił rodzinną Moguncję i osiedlił się w Strassburgu. Tam, podczas kilkuletniego pobytu, trudnił się szlifierstwem, złotnictwem oraz odbijał drzeworyty i niewielkie druki okolicznościowe. W tym też okresie, widząc, że ówczesna metoda powielania tekstu jest kłopotliwa i czasochłonna, rozpoczął potajemne prace nad wynalezieniem urządzenia mającego w przyszłości usprawnić prace drukarskie. W efekcie tej działalności Gutenberga powstała ruchoma czcionka, prasa drukarska oraz maszyna do odlewania czcionek. Następnie, po niespełna dziesięciu latach pobytu w Strassburgu, wynalazca powrócił do Moguncji, gdzie na skutek kłopotów finansowych, pragnąc kontynuować swoje prace, związał się z bankierem Johannem Fustem. Stworzona przez nich spółka (Fust dostarczał kapitał, Gutenberg - wiedzę), na drodze prac między 1452, a 1455 rokiem, wydała w nakładzie około dwustu egzemplarzy (badacze spierają się co do ich rzeczywistej ilości) czterdziestodwuwierszową Biblię w języku łacińskim, zwaną powszechnie Biblią Gutenberga. Po niedługim czasie od ukończenia prac nad Biblią wszedł Gutenberg w konflikt ze swym niedawnym wspólnikiem, co w konsekwencji sprawiło, że został odsunięty od swojego warsztatu i najprawdopodobniej nigdy już nie drukował. I choć ze względu na swą praktyczność jego wynalazek szybko rozprzestrzenił się w Europie, Gutenberg zmarł w biedzie 3 lutego 1468 roku.

Następnym genialnym twórcą renesansu, o którym nie sposób tu nie wspomnieć był Michelangelo Buonarroti, czy inaczej Michał Anioł. Urodził się on 6 marca 1475 roku w Caprese we Włoszech, a zmarł 18 lutego 1564 roku w Rzymie i będąc wszechstronnym artystą, w ciągu swojego życia zajmował się rzeźbą, malarstwem, architekturą i poezją. Młody artysta wychowywał się w spokrewnionej z nim rodzinie kamieniarzy skąd, jak sam twierdził, wzięło się jego późniejsze zainteresowanie kamieniem, jako surowcem do tworzenia rzeźb. Już zresztą w młodości przejawiał on skłonności artystyczne, które z początku rozwijał u florenckiego malarza fresków - Domenica Ghirlandaio'a. Nie musiało minąć wiele czasu, by mistrz dostrzegł ogromny talent drzemiący w jego uczniu, dzięki czemu wysłał on Michała Anioła na dalszą naukę do rzeźbiarza Bertolda di Giovanni'ego. Następnie umiejętności artysty przykuły uwagę głowy rodziny Medyceuszy, władcy Florencji- Lorenza do Medici, który roztoczył opiekę nad świetnie zapowiadającym się artystą, a ten przebywał i pracował na dworze swego mecenasa aż do jego śmierci. Wówczas to powrócił do rodzinnej miejscowości i, jak przystało na człowieka renesansu, począł studiować ludzką anatomię, co w znacznej mierze wpłynęło później na jakość tworzonych przezeń rzeźb. Nietrudno się zapewne domyślić, że wymienienie wszystkich dzieł i osiągnięć Michała Anioła będzie niemożliwe w niniejszej pracy. Warto wspomnieć jednak o kilku najważniejszych; nie sposób pominąć rzeźb Pieta czy Dawid, obrazu Święta Rodzina, fresków na sklepieniu Kaplicy Sykstyńskiej czy wielu projektów z zakresu architektury, jak choćby florenckiej biblioteki Laurenziana z niezwykłym manierystycznym przedsionkiem bądź urbanistyki Placu Kapitolińskiego w Rzymie.

Ostatnim wielkim człowiekiem epoki oświecenia, jakiego pragnę przedstawić w niniejszej pracy był urodzony w 19 lutego 1473 roku w Toruniu przy ówczesnej ulicy świętej Anny Mikołaj Kopernik. W 1491 roku rozpoczyna on studia na Wydziale Sztuk Wyzwolonych w Krakowie, by następnie, po pięciu latach, podjąć studia z zakresu prawa kanonicznego w Bolonii, z którego w roku 1503 otrzymuje doktorat w Ferrarze. Po uzyskaniu doktoratu wraca Kopernik do ojczyzny, gdzie tworzy największe dzieło swego geniuszu - teorię heliocentryczną, według której to Ziemia obraca się wokół własnej osi oraz wraz z innymi planetami Układu Słonecznego obiega Słońce po torach kolistych. Poglądy te wyłożył Kopernik w napisanej we Fromborku pracy pod tytułem De revolutionibus orbium coelestium, czyli O obrotach ciał niebieskich. Sam autor nie zdecydował się na wydanie swojego dzieła, doszło do tego dopiero za namową profesora matematyki uniwersytetu w Wittenberdze Jerzego Joachima van Lauchena, który zapoznał się z teorią Kopernika. I tak dzieło astronoma wydane zostało w 1543 roku, jednak jego redaktor i wydawca w dość istotny sposób naruszył jego treść nadając jej hipotetycznego charakteru, co wyraźnie kłóciło się z poglądami autora De revolutionibus orbium coelestium. Początkowo praca Kopernika wzbudziła liczne protesty władz kościelnych, jako zupełnie sprzeczna z dotychczasowymi poglądami i naukami głoszonymi przez kościół i została wpisana na indeks ksiąg zakazanych. Z czasem jednak teoria heliocentryczna poczęła zyskiwać coraz to większą grupę zwolenników, wśród których odnajdujemy takie osoby jak G. Bruno, J. Kepler czy Galileusz, by w konsekwencji zostać uznaną za teorię, która zrewolucjonizowała europejską naukę i tym samym stworzyła podwaliny współczesnej cywilizacji. Kopernik zmarł 24 maja 1543 roku, a jego ciało spoczywa pod posadzką katedry fromborskiej.

Biorąc więc pod uwagę wszystko, co zostało powiedziane do tej pory, można słusznie stwierdzić, że epoka renesansu i jej główny prąd humanizm stworzyły wielu wybitnych artystów i uczonych, którzy dzięki panującym wówczas tendencjom mogli bez większych przeszkód rozwijać swe pasje, talenty i zainteresowania.

I choć wiele żyjących wówczas osób dążyło do osiągnięcia ideałów, jakie promowali antyczni myśliciele, udało się to jednak nielicznej w zasadzie garstce ludzi - geniuszom, którzy poświęcili swe życie nie tylko nauce czy sztuce, ale przede wszystkim działali dla dobra całej ludzkości.