Trwająca w kulturze europejskiej od czternastego wieku, aż po swój schyłek na przełomie szesnastego i siedemnastego stulecia epoka renesansu przyniosła ogromne zmiany we wszystkich niemalże dziedzinach życia ówczesnych ludzi. Jedną z najistotniejszych przemian jakie wówczas zaszły był fakt, iż powszechnie uznawany w poprzedzającym renesans średniowieczu system wartości uległ przewartościowaniu, co z kolei wpłynęło na zmianę wizerunku świata i człowieka w europejskim społeczeństwie. Wówczas to ponownie poczęto widzieć w człowieku nie tylko istotę stworzoną przez Boga, a także twórcę, co z kolei zaowocowało intensywnym rozwojem wielu gałęzi sztuki. Artyści uzyskali ponadto wysoką rangę społeczną, a ich sztuka poczęła szybko ewoluować dzięki znacznemu zainteresowaniu i poparciu, jakim cieszyła się w renesansowym, humanistycznym społeczeństwie. Z tej też przyczyny można pokusić się o stwierdzenie, iż epoka odrodzenia była jednym z największych przełomów kulturowych w dziejach Europy, co w istotnej mierze odbiło się w renesansowej sztuce, która, choć proces ten trwał stosunkowo długo, radykalnie odwróciła się od działalności artystycznej poprzedniej epoki. Tym samym odeszli renesansowi twórcy od średniowiecznych kanonów sztuki gotyckiej, kierując swoje dążenia artystyczne ku antykowi i nowopowstającemu prądowi określanemu mianem humanizmu. Zwrot ku antykowi nie oznaczał jednak bezrefleksyjnego kopiowania osiągnięć dawnych mistrzów, a polegał przede wszystkim na czerpaniu inspiracji z filozofii i wytworów sztuki antycznej, co z kolei nierozerwalnie wiązało się z myślą humanistyczną. Stąd też pochodzi nazwa epoki "odrodzenie" i jako taka oznacza odrodzenie wartości, którym hołdowano w antyku; rozwój intelektualny i fizyczny człowieka, a także jednostkowy i niepowtarzalny charakter jednostki ludzkiej poczęły w renesansie na powrót nabierać istotnego znaczenia.

Tak więc, zainteresowania ówczesnych artystów oscylowały głównie wokół człowieka zarówno w jego płaszczyźnie fizycznej - podziwiano i starano się poprzez sztukę oddać piękno jego ciała, jak i w płaszczyźnie intelektualnej czy duchowej. Na wzór antyczny poświęcali się renesansowi twórcy obserwacjom przyrody, by dzięki temu osiągnąć wierną kopię rzeczywistości i człowieka. Skupienie zainteresowania na człowieku i odejście od kanonów sztuki gotyckiej, której dzieła skupione były na tematyce religijnej, zaowocowało więc olbrzymią ilością portretów osób świeckich, zwłaszcza że modny wówczas mecenat wymagał od artysty, by ten utrwalał postać swojego finansowego opiekuna na obrazie bądź w literaturze. Oczywiście błędem byłoby przypuszczenie, że nie powstawały wówczas dzieła o charakterze religijnym. Malarstwo religijne jednak, inaczej niż w średniowieczu, skupiło się na ukazaniu "człowieczeństwa" postaci świętych, choćby poprzez przedstawienie ich stanów psychicznych czy emocjonalnych. Ponadto w twórczości ówczesnych artystów poczęły pojawiać się tematy mitologiczne, jakże powszechne w epoce antyku.

I tak, malarstwo renesansowe stawia człowieka w centrum swego zainteresowania, co widoczne jest choćby w kompozycji znamienitej większości obrazów, gdzie portretowane postacie ludzkie umieszczane są w centralnym, czyli najważniejszym punkcie dzieła. Często spotykamy się więc z obrazami przedstawiającymi ludzi na tle rozległego krajobrazu, których artyści renesansowi umieszczali w centrum swych dzieł dla podkreślenia faktu, iż człowiek jako jedyna istota zajmuje szczególne miejsce w otaczającym go świecie i jako taki winien żyć w zgodzie i harmonii z otaczającą go naturą. W takim właśnie charakterze przedstawiają człowieka najwybitniejsi malarze tamtego okresu, z których warto wymienić takie nazwiska jak Leonardo da Vinci (twórca jakże charakterystycznej dla malarstwa renesansowego Mony Lisy), Sandro Botticelli czy Rafael Santi.

Również rzeźba renesansowa zwrócona jest przede wszystkim w stronę człowieka, bowiem nawet przy okazji przedstawiania postaci mitologicznych czy biblijnych rzeźbiarze kierują się przede wszystkim dążeniem do uchwycenia ludzkiego aspektu określonej postaci. I tak, na przykład, jeden z najwybitniejszych twórców opisywanej tu epoki - Michelangelo Buonarroti, znany powszechnie jako Michał Anioł, włoski rzeźbiarz, malarz, poeta i architekt, autor fresku w kaplicy sykstyńskiej czy rzeźby Dawida, w tej ostatniej przedstawia nagiego bohatera uchwyconego w napięciu przed walką z Goliatem. Dawid - postać biblijna - jest tu niejako symbolem człowieka renesansu jako jednostki uparcie dążącej do założonego przez siebie celu, który choć wydaje się nieosiągalny, wart jest, aby o jego osiągnięcie walczyć. Oczywiście rzeźb, w których motywem przewodnim jest człowiek i ludzka postać, powstawało w renesansie wiele, a najwybitniejsze z nich do dziś skupiają uwagę odbiorcy nie tylko na pięknie ludzkiego ciała, ale również na cechach wewnętrznych rzeźbionych postaci, które najlepsi rzeźbiarze ukazywali poprzez konkretną pozę czy wyraz twarzy, jakie nadawali swoim bohaterom.

Oczywiście nie tylko renesansowe malarstwo i rzeźba interesują się człowiekiem; również architektura świadczy bowiem o powszechnym wówczas zainteresowaniu jednostką ludzką. Dowodem na to może być chociażby fakt, że w dobie odrodzenia powstaje zdecydowanie większa niż w średniowieczu ilość budynków o charakterze świeckim. Zresztą sama koncepcja nowej architektury jest inna - budowle mają służyć ludziom i być praktyczne, co objawia się choćby poprzez większe, a tym samym wpuszczające więcej światła otwory okienne. Wzorowanie się na antycznych ideałach sprawia także, iż architekci dążą do osiągnięcia form absolutnych i idealnych, przede wszystkim zaś do stworzenia budowli centralnej, wokół której będzie powstawać reszta budynków. Ponadto przywoływane przez ówczesną architekturę twierdzenie antyczne, jakoby detale i poszczególne elementy budynków winny odzwierciedlać doskonałość istoty ludzkiej sprawiło, że odrodzeniowe budowle konstruowane były zwykle na planie kwadratu czy koła, jako figur geometrycznych, podobnie jak proporcje ciała ludzkiego, uznawanych w renesansie za doskonałe.

Renesansowa fascynacja kulturą antyczną połączona z elementami religii czy kultury chrześcijańskiej pozwoliła więc na stworzenie wielu wybitnych dzieł nie tylko z zakresu malarstwa i rzeźby, ale także architektury. Dzięki wierze w możliwość wyrażenia nawet najbardziej abstrakcyjnych pojęć za pomocą konkretnych przedmiotów symbolizujących te pojęcia stworzono nowy rodzaj sztuki, która uznawała piękno za wartość niezależną i obiektywną. Ówczesne pojęcie piękna nierozerwalnie związane z pojęciem człowieka stanowiło dla artystów wartość samą w sobie, dlatego też wszelkie próby analizowania dzieł powstałych w tamtym okresie winny być oparte o filozofię, jaka przyświecała renesansowym twórcom w procesie tworzenia, który był niczym innym jak odwiecznym, aczkolwiek tu jasno zdefiniowanym dążeniem człowieka do doskonałości.