Czym jest Unia Europejska?

Stanowi szczególny, jedyny w swoim rodzaju związek państw, tworzących wspólnotę. Zadaniem tej organizacji międzynarodowej, czy też można również powiedzieć- ponadnarodowej, jest stworzenie możliwości dla efektywnej współpracy tworzących ją państw, współpracy wielorakiej, na polu gospodarczym, politycznym, społecznym oraz kulturowym. Unia jest związkiem państw suwerennych i demokratycznych. Respektuje niezależność państw członkowskich. W zapisach traktatów, które tworzą jej porządek prawny znajdziemy wiele zasad, które stoją na straży praw społeczeństw, osób prawnych oraz osób fizycznych- obywateli. Unia ustanawia pewien porządek aksjologiczny, którego przyjęcie (w kwestiach zasadniczych) jest warunkiem możliwości przystąpienia do tej Wspólnoty.(np. wykluczenie z porządku prawnego sankcji w postaci kary śmierci).

Powstanie Unii Europejskiej było kolejnym (z wielu podjętych w historii) kroków w dziele integracji europejskiej, do tej pory najbardziej efektywnym i pełnym.

Droga do tej pełnej integracji, której obecny kształt nadaje Unia Europejska, była długa i wielofazowa. Oto niektóre z etapów:

  • 9 maja 1950 roku- Jean Monnet i Robert Schuman przedstawiają projekt rządu francuskiego, tzw. Plan Schumana.

Celem tego projektu było przede wszystkim zapobieżenie wykorzystania przemysłu ciężkiego do ponownego wyścigu zbrojeń ( po II wojnie światowej miało to znacznie priorytetowe). W konsekwencji oznaczało to eliminację gospodarczych przesłanek wojny między Francją i Niemcami. Kolejnym założeniem było stworzenie podstaw rozwoju gospodarczego państw po zniszczeniach wojennych, co w przyszłości miało otworzyć drogę do pokojowej integracji państw Europy.

  • 18 kwietnia 1951 roku- podpisanie tzw. Traktatu Paryskiego ustanawiającego Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (EWWiS) Traktat założycielski wszedł w życie 23 lipca 1952 roku.

Deklaracja Schumana dała początek negocjacji sześciu państw: Francji, Niemiec, Włoch, Belgii, Holandii i Luksemburga, co doprowadziło do podpisania w/w traktatu.

Celem EWWiS było stworzenie wspólnego rynku węgla i stali, a w ten sposób warunków do największej wydajności produkcji w tych gałęziach przemysłu. Powołanie EWWiS spowodowało m. in. określenie polityki cenowej i restrukturyzacyjnej oraz rozwój działalności badawczej. Doprowadziło do znacznego wzrostu handlu i unowocześnienia obydwu gałęzi przemysłu, dając tym samym impuls do pogłębienia i rozszerzenia integracji.

  • 25 marca 1957 roku- podpisanie Traktatów Rzymskich.

Powołanie Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG) oraz Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (EURATOM).

Podstawowymi celami tych organizacji były między innymi (zob. Traktat ustanawiający EWG, za www.eur-lex.europa.eu.pl):

  • stworzenie podstaw dla ściślejszej, trwałej jedności narodów europejskich;
  • zharmonizowane działanie dla zapewnienia trwałości rozwoju, równowagi w dziedzinie wymiany oraz uczciwej konkurencji;
  • działanie na rzecz zjednoczenia gospodarek i zapewnienia ich harmonijnego rozwoju poprzez zmniejszenie różnic pomiędzy poszczególnymi regionami oraz zmniejszenie zacofania regionów mniej uprzywilejowanych;
  • zniesienie ograniczeń w wymianie międzynarodowej, a co za tym idzie, również: wspólna polityka celna (wewnętrzna i zewnętrzna), swoboda przepływu czynników produkcji, wreszcie
  • wspólna polityka rolna oraz co jest konieczne w procesie wdrażania tak szeroko zakrojonych zmian:
  • wprowadzanie jednolitego ustawodawstwa.

Podstawowym celem EURATOMU było natomiast stworzenie koniecznych warunków do powstania i szybkiego rozwoju przemysłu nuklearnego w państwach członkowskich ( pokojowe wykorzystanie energii atomowej).

  • 17 luty 1986 roku (Luksemburg), 28 luty (Haga)- podpisanie Jednolitego Aktu Europejskiego.

Dokument ten miał znaczenie podstawowe dla kształtowania się przyszłej Unii Europejskiej. Jego podpisanie oznaczało pogłębienie integracji w realizowanych już dziedzinach polityki wspólnotowej oraz zadeklarowanie współpracy miedzy państwami na niwie wartości demokratycznych ( zapisy dotyczące m. in. poszanowania zasad demokratycznych, oraz praw człowieka, konieczności zachowania pokoju na arenie międzynarodowej oraz bezpieczeństwa w Europie, wzajemnej solidarności między członkami Wspólnot)

  • Traktat o Unii Europejskiej podpisany został w Maastricht, 7 lutego 1992 r.,(wszedł w życie - 1 listopada 1993 r.).

Unia Europejska, którą ustanowił, opiera się na trzech filarach.

Pierwszy stanowi Wspólnota Europejska powstała jako wynik połączenia trzech istniejących wcześniej Wspólnot: Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWiS), Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG) oraz Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (EURATOM); (głównie sprawy gospodarcze oraz społeczne, np. ochrona konsumentów i zdrowia, kultura, obywatelstwo UE, czy też edukacja.). W filarze tym znalazły się również sprawy związane z Unią Gospodarczą i Walutową.

Drugi filar to Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa.

Trzeci to Wspólna Polityka Spraw Wewnętrznych i Wymiar Sprawiedliwości. W znaczący sposób, poprzez takie zapisy traktatowe zintensyfikowano współpracę w ramach polityki europejskiej.

Zapisy traktatowe postanowiły m. in. o powstaniu Unii Gospodarczej oraz Unii Walutowej. Zakładano dojście do niej drogą etapową(3) w ciągu 8-10 lat. Pierwszy etap obejmował kroki dostosowawcze, wzmocnienie koordynacji polityki gospodarczej oraz dokonanie oceny postępu poszczególnych państw w zakresie zbieżności gospodarczo-finansowej(Rada). W etapie drugim (od 1 stycznia 1994) utworzono Europejski Instytut Walutowy- zalążek przyszłego Europejskiego Banku Centralnego. Wprowadzono procedurę nadzoru realizacji ogólnych wytycznych Rady w kwestii polityki makroekonomicznej, głównie przestrzegania dyscypliny finansowej. W Traktacie ustalono też warunki uczestnictwa krajów w trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej.(kryteria konwergencji- kryteria zbieżności). Były to:

  • niska inflacja- stabilność cen, najlepiej poniżej 1,5%;
  • deficyt budżetowy nie większy niż 3% PKB;
  • dług publiczny nie większy niż 60% PKB;
  • stabilny kurs walutowy

Unia Europejska posiada swoje symbole. Są nimi- Hymn Unii Europejskiej: "Oda do radości"- fragmentem IX Symfonii Ludwiga van Beethovena; niebieska flaga ze stałą liczbą 12 gwiazdek (od roku 1955 była flagą Rady Europy, a od 1986 r. - również Wspólnot Europejskich i obecnie Unii Europejskiej).

Obecnymi członkami Unii Europejskiej są następujące kraje:

  1. Belgia (1951r.)
  2. Holandia (1951r.)
  3. Luksemburg (1951r.)
  4. Francja (1951r.)
  5. Niemcy (1951r.)
  6. Włochy (1951r)
  7. Wielka Brytania (1973r)
  8. Irlandia (1973r.)
  9. Dania (1973r.)
  10. Grecja (1981r.)
  11. Hiszpania (1986r)
  12. Portugalia (1986r.)
  13. Austria (1995r.)
  14. Finlandia (1995r)
  15. Szwecja (1995r.)
  16. Cypr (2004 r.)
  17. Czechy (2004 r.)
  18. Estonia (2004 r.)
  19. Litwa (2004 r.)
  20. Łotwa (2004 r.)
  21. Malta (2004 r.)
  22. Polska (2004 r.)
  23. Słowacja (2004 r.)
  24. Słowenia (2004 r.)
  25. Węgry (2004 r.)

1 stycznia 2007 roku kolejnymi członkami UE staną się Bułgaria i Rumunia.

Porządek instytucjonalny UE:

  • Parlament Europejski

Siedzibą Parlamentu jest Strasburg. Jest to organ jednoizbowy. Parlament liczy 732 deputowanych, sprawujących mandat wolnych (obowiązuje pięcioletnia kadencja). Pracą parlamentu kieruje oraz reprezentuje go na zewnątrz- przewodniczący, wybierany przez parlamentarzystów na 2.5 letnią kadencję. (obecnie- Josep Borrell) Uprawnienia Parlamentu początkowo nie były duże, obecnie istnieje tendencja do ich poszerzania. Parlament pełni funkcje doradcze i kontrolne. Są to m. in.: uprawnienia budżetowe-coroczne zatwierdzenie budżetu oraz udzielenie Komisji absolutorium z jego wykonania; zatwierdzenie składu Komisji oraz jej przewodniczącego, możliwość odwołania Komisji poprzez zastosowanie procedury votum nieufności przyjętego większością 2/3 głosów. Parlament współpracuje z Radą Unii Europejskiej w konstruowaniu prawa europejskiego(tzw. procedura współdecydowania). Parlament przedkładać może także swoje tzw. stanowisko w szeregu innych spraw.

  • Rada Unii Europejskiej

Jest to główny organ decyzyjne UE, ma charakter przedstawicielski- każde państwo posiada w nim swoich przedstawicieli (ministrów, zazwyczaj-spraw zagranicznych, bądź też innych resortów). Przewodniczącym Rady jest minister kraju, który aktualnie sprawuje tzw. prezydencję (co pół roku przejmuje ją kolejne państwo). Organ ten ma szereg uprawnień, między nimi szczególną rolę odgrywają te o charakterze prawodawczym-wydaje akty prawa wspólnotowego (dyrektywy, rozporządzenia, decyzje, zalecenia oraz opinie). Ponadto Rada ocenia przedłożenia Komisji (często musi zapadać tu decyzja-jednogłośnie, choć typowym sposobem podejmowania decyzji w Radzie jest głosowanie zgodnie z zasadą większości kwalifikowanej).

  • Komisja Europejska.

Organ wykonawczy, odpowiedzialny za bieżącą politykę UE. Składa się z przedstawicieli państw członkowskich, tzw. komisarzy. Komisarze są "odpowiednikami" ministrów w rządach państwowych- mają wyznaczone sobie obszary działań, nie reprezentują bezpośrednio interesów krajów, z których pochodzą. Komisja jest de facto- rządem UE. Jej główne zadania to: bieżące zadania związane z funkcjonowaniem UE, kreowanie wszelkich projektów aktów prawnych- Komisja jako jedyny organ UE posiada inicjatywę gospodarczą. Ponadto Komisja podejmuje prace związane z negocjacjami z państwami-kandydatami do UE, nadzoruje rządy państw unijnych we wprowadzaniu przez nie prawa wspólnotowego. Komisja reprezentuje również, poprzez swojego przewodniczącego (obecnie Jose M. Barroso) całą UE w stosunkach Wspólnoty na arenie międzynarodowej. Siedzibą Komisji jest Bruksela.

  • Trybunał Sprawiedliwości

Jest to jeden z podstawowych organów UE, który pełni funkcje sądowe. W jego skład wchodzą sędziowie( 25) oraz tzw. rzecznicy generalni(8). Kadencja ich trwa 6 lat. Przewodniczącego wybierają sędziowie spośród swojego składu na kadencję 3- letnią (obecnie-V. Skouris). Trybunał orzeka w sprawach z zakresu prawa międzynarodowego, administracyjnego oraz konstytucyjnego. M.in. orzeka o zgodności aktów prawnych wydawanych przez organy UE z traktatami, rozstrzyga spory między krajami członkowskimi, dokonuje wykładni prawa europejskiego. Siedzibą Parlamentu jest Luksemburg, językiem obowiązującym- francuski.

Trybunał Obrachunkowy (Trybunał Rewidentów Księgowych)

Do zadań tego organu powołanego do życia w roku 1977 należy m. in. kontrola i nadzór administracji, kontrola dochodów i wydatków Wspólnot oraz ich organów. Przedstawia tzw. sprawozdania. Składa się z 25 członków, mianowanych przez Radę UE na okres 6 lat. Siedzibą Trybunału Obrachunkowego jest Luksemburg.

  • Komitet Ekonomiczno-Społeczny (KES)

Zajmuje się sprawami gospodarczymi oraz społecznymi UE. Grupuje przedstawicieli zainteresowanych środowisk, a więc przemysłowców, rzemieślników, rolników, handlowców oraz przedstawicieli wolnych zawodów.

  • Komitet Regionów

Organem doradczy, z którym Rada Unii Europejskiej i Komisja Europejska konsultują się w kwestiach polityki regionalnej .W skład tego forum wchodzą przedstawiciele władz lokalnych i samorządów oraz regionów unijnych.

  • Komitet Stałych Przedstawicieli (COREPER)

Jest instytucją pomocniczą Unii Europejskiej. Przygotowuje prace Rady Unii europejskiej. Do jego zadań należy także wypracowywanie stanowiska wobec propozycji przedkładanych przez Komisję UE, zanim zostanie wpisana do porządku obrad Rady UE. Komitet stanowią ambasadorowie państw unijnych akredytowani przy UE.

Unia Europejska jest wspólnotą, oznacza to nie tylko wspólnotę konkretnych państw, ale również ma to założenie konkretny wydźwięk dla obywateli tychże państw. Obywatele krajów członkowskich stają się bowiem jednocześnie obywatelami Unii Europejskiej. Stało się tak dzięki stosownym zapisom traktatowym w Traktacie o utworzeniu Unii Europejskiej. Zapisy te stanowią, że każdy obywatel UE ma prawo do:

  1. swobodnego poruszania się po terytorium Unii oraz przebywania w państwach członkowskich;
  2. ochrony konsularnej oraz dyplomatycznej;
  3. czynnego i biernego prawa wyborczego do Parlamentu Europejskiego oraz samorządu (z odpowiednimi zastrzeżeniami- Czynne prawo wyborcze posiada każdy obywatel UE, który ukończył 18 lat życia i nie jest go pozbawiony. Może głosować na całym terytorium UE, tam gdzie mieszka na stałe. Bierne prawo wyborcze posiadają obywatele mający czynne prawo wyborcze, nie skazani prawomocnie za przestępstwo umyślne którzy ukończyli 21 rok życia (w Polsce) oraz stale zamieszkują na terenie danego państwa członkowskiego od przynajmniej 5 lat.);
  4. zwrócenia się ze skargą do Rzecznika Praw Obywatelskich UE;
  5. przedkładania petycji do Parlamentu Europejskiego.

Bardzo ważną zasadą w Unii Europejskiej jest zasada subsydiarności. Została ona zapisana w Traktacie z Maastricht. Dotyczy ona zasad podziału kompetencji między Wspólnotami Europejskimi, państwami członkowskimi oraz ich organami administracyjnymi. Zasada ta polega na przekonaniu, że najlepiej i najbardziej efektywnie problemy rozwiązywane są przez jednostki, których w miarę bezpośrednio one dotyczą. Zasadę tę można nazwać: "jak najbliżej obywatela".

Gospodarka Unii Europejskiej

Polityka gospodarcza Unii Europejskiej ma kilka podstawowych celów. Są to m. in.: rozwój gospodarczy, wysoki poziom życia obywateli, zapewnienie spójności i harmonii zarówno gospodarczej jak i społecznej, promowanie zasad wolnej konkurencji, prowadzenie polityki pozwalającej zachować równowagę bilansu płatniczego itd.

Aby móc te ambitne cele sukcesywnie i w różnych warunkach ekonomicznych i społecznych realizować konieczne było wprowadzanie kolejnych narzędzi polityki gospodarczej, które ostatecznie doprowadziłyby do nieskrępowanego rozwoju gospodarczego, jednocześnie wspomaganego przez instrumenty unijnej polityki gospodarczej.

Były to więc m. in. następujące działania:

  • wprowadzenie wspólnej taryfy celnej- doprowadzano do sukcesywnego zmniejszania różnic pomiędzy taryfami krajowymi, a wspólną taryfą celną;
  • unifikacja polityki handlowej- pierwsze działania podjęto w roku 1960. Proces ten był o wiele dłuższy i bardziej skomplikowany niż to miało miejsce w przypadku ustalania wspólnej polityki celnej. Ostatecznie zakończył się w roku 1993;
  • wprowadzenie swobodnego przepływu osób, usług oraz towarów;
  • harmonizacja prawa państw członkowskich

Unia Europejska prowadzi politykę, która w znaczny sposób uwzględnia ochronę praw konsumenckich. Przede wszystkim sukcesy w tej dziedzinie dotyczą polityki zdrowotnej i bezpieczeństwa.

Charakterystyczną cechą unijnej polityki gospodarczej jest również konkurencyjność. Europejska polityka gospodarcza stawia sobie za cel działania zmierzające do uatrakcyjnienia produkcji przemysłowej, poprzez wzmocnienie jej efektywności. Zwraca uwagę na konieczność dostosowywania rozwiązań przemysłowych do zmieniających się warunków gospodarczych i rynkowych, do uelastyczniania produkcji. Ważną jest tu również współpraca pomiędzy przedsiębiorstwami unijnymi zarówno dużymi jak i działających w sektorze MŚP. Konieczne jest też prowadzenie w państwach Unii Europejskiej polityki innowacyjnej, pozwalającej na rozwój technologiczny. Polityka unijna ma na celu również integrację działań w tym zakresie, co powinno doprowadzić do zwiększenia konkurencyjności gospodarki unijnej.

Charakterystyczne dla polityki konkurencyjności są zapisy dotyczące zakazu działań ograniczających konkurencję- wymienia się tu praktyki dotyczące łączenia firm,(jeżeli wpływałoby to negatywnie na handel na rynku europejskim) oraz zakaz pomocy państw dla firm, co prowadziłoby do naruszenia podstawowych zasad konkurencji.

Ważnym instrumentem rozwoju Unii Europejskiej jest budżet unijny na który składają się m. in.:

  • wydatki budżetu funkcjonowania;
  • wydatki budżetu badań i inwestycji ERATOM;
  • wydatki i dochody UE ;
  • wydatki i dochody administracyjne

Rynek wewnętrzny Unii Europejskiej opiera się na czterech podstawowych wolnościach.

Są to:

1. Wolność przepływu towarów- główne założenia: zniesienie kontroli granicznych oraz harmonizacja podatków;

2. Wolność przepływu usług- liberalizacja usług finansowych, transportowych i telekomunikacyjnych;

3. Wolność przepływu kapitału- działania zmierzające do utworzenia wspólnego rynku usług finansowych oraz liberalizacja obrotu papierami wartościowymi;

4. Wolność przepływu osób- możliwość osiedlania się, pracowania oraz korzystania z zabezpieczeń socjalnych na terytorium całej UE, niezależnie od posiadanego obywatelstwa.

Droga Polski do integracji z Unią Europejską.

19 września 1989 r.- Polska i Wspólnoty Europejskie podpisały umowę w sprawie handlu i współpracy gospodarczej;

16 grudnia 1991 r.- Podpisanie Układu Europejskiego - umowa o stowarzyszeniu Polski ze Wspólnotami Europejskimi.

4 lipca 1992 r. - Sejm upoważnił Prezydenta RP do ratyfikacji Układu Europejskiego.

9 maja 1993 r.- Polska uzyskała status partnera stowarzyszonego Unii Zachodnioeuropejskiej. 21-22 czerwca na posiedzeniu Rady Europejskiej w Kopenhadze określono polityczne i ekonomiczne zasady dotyczące przystąpienia krajów Europy Środkowej i Wschodniej do UE. 17 października Prezydent RP ratyfikował Układ Europejski.

1 lutego 1994 r.- wszedł w życie Układ Europejski. Dnia 8 kwietnia Polska złożyła oficjalny wniosek o członkostwo w Unii Europejskiej.

3 maja 1995 r.- opublikowanie Białej Księgi pt.: "Przygotowanie krajów Europy Środkowej i Wschodniej do integracji z Rynkiem Wewnętrznym Unii Europejskiej".

26 lipca 1996 r.- Polska przesłała Komisji Europejskiej odpowiedzi na pytania zawarte w kwestionariuszu niezbędnym do przygotowania opinii w sprawie wniosku Polski o członkostwo w Unii Europejskiej. 8 sierpnia Sejm uchwalił ustawę o utworzeniu Komitetu Integracji Europejskiej.(KIE)

28 stycznia 1997 r.- Rada Ministrów przyjęła i przekazała do Sejmu dokument pt.: "Narodowa Strategia Integracji".

Marzec 1998 r.- Rozpoczęcie negocjacji akcesyjnych w Brukseli.

13 grudnia 2002- finalizacja negocjacji na szczycie UE w Kopenhadze.

16 kwietnia 2003 r.- Polska podpisuje traktat akcesyjny.

7- 8 czerwca 2003 r.- Referendum w sprawie przystąpienia Polski do UE

1 maja 2004 r.- Polska wraz z innymi dziewięcioma krajami zostaje członkiem Unii Europejskiej.

Model demokratyczny wypracowany przez kilkadziesiąt lat owocnego współdziałania krajów Europy Zachodniej i niekwestionowany sukces zarówno polityczny jak i gospodarczy tej formy pokojowego współistnienia i rozwoju państw tworzących UE, a także dobrobyt panujący na obszarze UE stał się pewnego rodzaju azymutem dla krajów Europy Środkowej i Wschodniej, czynnie wyzwalających się spod wpływów post-radzieckiej polityki i gospodarki.

Szeroko zakrojone reformy miały w pierwszym rzędzie doprowadzić do powstania w Polsce wolnego rynku (wcześniej- PRL-owska gospodarka centralnie planowana). Reformy te podjął minister finansów w rządzie premiera Tadeusza Mazowieckiego- prof. Leszek Balcerowicz

(pakiet reform zwany od imienia jego twórcy: Planem Balcerowicza). Reformy te miały charakter systemowy. Dnia 19 września 1989 roku(czyli jeszcze przed formalnym rozwiązaniem konkurencyjnej wobec EWG- Rady Wzajemnej Współpracy Gospodarczej -RWPG- której Polska byłą członkiem)- podpisano umowę handlowo- gospodarczą między Polską, a EWG i tak rozpoczął się proces wdrażania polskiej gospodarki na drogę pełnej integracji ze strukturami europejskimi.

Wyznaczony przez wszystkie, następujące po sobie ekipy rządzące, niezależnie od reprezentowanej opcji politycznej cel w postaci integracji z UE, w oczywisty sposób przyczynił się do intensyfikacji wprowadzanych zmian.

Wysokim progiem, niezbędnym do przekroczenia było wyjście z kryzysu gospodarczego, opanowanie go, stabilizacja i stworzenie warunków dla rozwoju. Polska musiała zrestrukturyzować i ustabilizować gospodarkę na poziomie, który pozwoliłby przystąpić do UE. Było to bardzo trudne zadanie, pamiętać jednak przy tym należy, że sama Unia Europejska miała przeznaczyć na proces dostosowujący nowe kraje, najwięcej środków w swojej historii. Szczególnie żmudnym procesem było dostosowywanie prawa polskiego(wdrożenie tzw. acquis communautaire -czyli całościowego dorobku prawnego UE)

Sens integracji zasadza się na możliwości uczestniczenia w organizacji stabilizującej system gospodarczy na kontynencie europejskim- tym samym również system polityczny. Bycie w Unii europejskiej- to przede wszystkim bezpieczeństwo polityczne. Polska poniosła olbrzymie koszty transformacji ustroju politycznego i gospodarczego. Były one konieczne, bez względu na ewentualną integrację ze strukturami europejskimi.

Wymuszała je coraz większa konkurencja na rynkach światowych oraz coraz bardziej szerzące się procesy globalizacji. Uczestniczenie w silnej organizacji wspólnotowej jaką jest Unia Europejska zwiększa wiarygodność kraju również na arenie międzynarodowej, a to skutkuje większą stabilizacją i rozwojem- poprzez nawiązywanie kontaktów gospodarczych z partnerami europejskimi oraz światowymi- skłonnymi do kooperacji z państwem postrzeganym jako bezpieczne inwestycyjnie.

Szacunki wykazywały, że członkostwo Polski w Unii Europejskiej może przyspieszyć tempo wzrostu gospodarczego o 0,2-1,7 punktu procentowego rocznie. Polska w roku 1998 osiągnęła 38% średniego poziomu PKB na jednego mieszkańca w krajach UE. Przewidywania na rok bieżący, 2006, wykazują średni dochód PKB nominalny na osobę (w przeliczeniu na dolary amerykańskie) całej UE na- 29 203- w porównaniu, na Polskę- 7 942.

Przemysł- Usługi

Na lata 2001-2005 przewidziano zwiększenie dynamiki inwestycji i konsumpcji o około 2 punkty procentowe. Zakłada się również stopniowe zwiększanie dynamiki eksportu (po początkowym wzroście importu) o ok. 2 punkty procentowe rocznie w latach 2006-2010. Już w latach 90. w wyniku otwarcia rynków oraz poprawie warunków eksportu do UE produktów rolno-spożywczych, zwiększyła się nasza wymiana handlowa z krajami Unii (średnio 2,5- 3,5 razy )

Polska, wchodząc na rynek europejski jako jeden z członków UE musiała przyjąć wspólnotową taryfę celną, niższą od krajowej. Mogło mieć to również wpływ na kondycję polskich przedsiębiorców, ale nie należy przeceniać jednak tego wpływu, z uwagi na to, że jeszcze przed akcesją 75% polskich obrotów handlowych przypadało na europejskie organizacje integracyjne (UE, CEFTA i EFTA)z którymi wymiana była już prawie całkowicie zliberalizowana.

Przedsiębiorstwa działające na rynku wspólnotowym musiały przejść głęboki proces restrukturyzacji( wiele z nich nie sprostało wymaganiom i upadło). Integracja sprzyja innowacyjności i konkurencyjności gospodarki. Pozostałe konkurują na wymagającym rynku europejskim (o czym m. in. wspominałam wyżej). Przedsiębiorstwa uzyskały dostęp do około 400 milionów konsumentów- muszą jednak obniżać koszty swej produkcji, rozwijać różne formy współpracy (kooperacji)wciąż rozwijać się, by sprostać wymaganiom rynku

Warunki silnej konkurencji, otwartość rynku i ofert, zmniejszająca się inflacja przyczynić się powinny do wzrostu jakości produktów i usług w naszym kraju, które powinny wypełniać unijne standardy. Wzrośnie dzięki temu odpowiedzialność producentów za wady towarów, poprawia się też ochrona praw konsumenckich. Trzeba pamiętać, że bilans pierwszego roku w Unii był korzystny, jednak początkowo np. wzrosła inflacja. Jeszcze w lutym 2004 r. wynosiła ona 1,6 proc. W maju było to już 3,4 proc., w czerwcu - 4,4 proc., a lipcu - 4,6 proc. Obecnie wykazuje już wysoką tendencję spadkową. Wzrost gospodarczy nowych krajów Unii wykazuje duży wzrost- w Polsce, osiągając w pierwszym kwartale tego roku poziom 5,2 % PKB jest wysoki, niemniej trzeba pamiętać, że z takim wynikiem (wraz z Węgrami) zamykamy stawkę krajów regionu.

Dzięki wejściu Polski do UE poprawie powinien ulegać rynek usług tradycyjnie zarezerwowanych dla monopoli (transport powietrzny i kolejowy, telekomunikacja, przesyłanie energii elektrycznej i gazu). Dzień 1 lipca 2007 roku będzie w tej dziedzinie przełomowy- z tym bowiem dniem ma nastąpić uwolnienie rynku energii dla konsumentów- w związku z tym każdy konsument będzie mógł wybrać dostawcę energii nie tylko z Polski, ale z terenu całej Unii Europejskiej.

Dotacji wymagają liczne gałęzie przemysłu- konieczne jest wprowadzanie nowych technologii, nowe j kultury zarządzania. Regiony słabiej rozwinięte i o wysokim bezrobociu uzyskują wsparcie z funduszy strukturalnych i funduszu spójności Unii Europejskiej.( m. in. EFS). Szacunki wykazują, ze transfer unijnych finansów do Polski w roku 2006 osiągnąć poziom 5-8 miliardów euro. Polska uzyska pomoc finansową na budowę lub modernizację infrastruktury (jest to cel nadrzędny i konieczny dla intensywnego rozwoju gospodarczego). Fundusze strukturalne wspierają również rozwój sektora MŚP (małych i średnich przedsiębiorstw) i co za tym idzie- tworzenie nowych miejsc pracy, co jest zadaniem absolutnie priorytetowym w kraju o najwyższym poziomie bezrobocia w całej Unii Europejskiej. Absorpcja tych funduszy i jej efektywność w dużej mierze zależy jednak od zbudowania odpowiednich struktur i procedur, które pozwolą na rzeczywisty transfer środków do bezpośrednio zainteresowanych podmiotów, a to uzależnione jest przede wszystkim od samego kraju-"beneficjenta".

Rolnictwo

Dużym obciążeniem dla budżetu unijnego jest rolnictwo, dział gospodarki najbardziej dotowany przez UE. Problem polskiego rolnictwa jest w tym kontekście szczególny, a stanowi go jego wielkość oraz rozczłonkowanie ( większość stanowi drobna produkcja rolna). Unia blisko połowę swojego budżetu angażuje na finansowanie Wspólnej Polityki Rolnej. Dla Polski negocjacje dotyczące polityki rolnej były dużym wyzwaniem. Skala problemu była bowiem też szczególna. W latach 1999-2004 nakłady na przygotowanie polskiego rolnictwa i przetwórstwa rolno-spożywczego do realizacji standardów unijnych i Wspólnej Polityki Rolnej szacowano na kwotę 25 mld zł. Dotacje unijne dla rolnictwa powoli zmieniają polskie rolnictwo. Pierwsze efekty były już zauważalne po pierwszym roku naszego członkostwa w Unii. Można przeprowadzić ogólne charakterystyki. I tak: Być może jednym z sukcesów jest wzrastająca akceptacja środowiska rolniczego dla uczestnictwa Polski w UE ( środowisko to należało do sceptycznych). Czym ta zamiana jest powodowana? W pierwszych trzech kwartałach 2004 roku, w stosunku do analogicznego okresu roku ubiegłego, eksport rolno-spożywczy wzrósł o 38%, zaś import zwiększył się o 30%. Największy przyrost eksportu zanotowano w przypadku krajów UE-15 (o 55%). Najbardziej dynamicznie wzrastał eksport mięsa oraz przetworów mleczarskich. Sytuacja rolnictwa polskiego w ujęciu sektorowym uległa zdecydowanej poprawie,(jedynie w sektorze zbożowym uległa pogorszeniu). Trzeba przy tym zauważyć, iż instrumenty Wspólnej Polityki Rolnej nigdy nie będą w stanie zniwelować skutków małej skali produkcji i niskiej produktywności. Różnice w funkcjonowaniu polskiego rolnictwa uzależnione są od wielkości gospodarstw korzystających z systemu dotacji europejskich. W przypadku małych gospodarstw rolnych (średnio o pow. 8,5 ha), cechujących się niską efektywnością, ich wsparcie dopłatami bezpośrednimi - mimo, że powoduje poprawę ich sytuacji ekonomicznej - nie prowadzi do istotnej poprawy sytuacji. Gospodarstwa większe, o areale 15 ha w 2004 roku wygenerowały wyższy dochód ( nawet o ok.68%). Mimo zaawansowanej polityki rolnej prowadzonej przez Unię Europejska nadal na terenie całej Wspólnoty stanowi ona problem zasadniczy dla gospodarki europejskiej i szczególnie w państwach takich jak Francja, czy Polska, gdzie udział rolnictwa w gospodarce jest znacznie wyższy niż w innych krajach. W związku z tym konieczne są takie działania w społecznościach wiejskich, które przyczynia się d powstawania pozarolniczych miejsc pracy. Unia przeznacza część swoich funduszy na przeprowadzanie kursów zawodowych wśród rolników, ciekawym rozwiązaniem są też tzw. renty strukturalne.( za http://unia.eurofunds.org/)

Ustanowiono różne limity produkcyjne, co miało wielkie znaczenie również dla polskiego przemysłu spożywczego. Na przykład na rok 2004 ustanowiono limit produkcji mleka: 8,964 milionów ton, z czego 8,5 milionów ton przypadać miało na sprzedaż hurtową. Na rok 2004 ustanowiono także maksymalny pułap dopłat bezpośrednich w relacji: 55 procent. W tym Unia -36 punktów procentowych, reszta środków miała pochodzić z budżetu narodowego. Na rok 2005 ustanowiono na produkcję mleka pułap identyczny w stosunku do roku 2004, natomiast w roku 2006 do tego limitu dopisano jeszcze dodatkowo kwotę rezerwową- 416 tyś. ton. W roku 2005 maksymalny pułap dopłat wyznaczono na 60 procent

( z czego udział UE-39 %). NA rok 2006 przewidziano dopłatę 65 procentową- w tym udział unijny- 42 %.)

Wynegocjowane ustępstwa i okresy przejściowe

W kwestiach budżetowych wynegocjowano rekompensatę budżetową w wysokości 443 min euro. Dodatkowo do Polski trafi także 10-proc. zaliczka z funduszy strukturalnych (ok. 860 milionów euro). Na lata 2005- 2006budżet dostanie ponad 1 miliardów 063 min euro (po cenach z 1999 r.). Ponieważ wypłata następuje po cenach bieżących, będzie to kwota o ok. 12 procent wyższa. Na lata: 2004-06 przewidziano również kwotę 280 milionów euro na wydatki związane z tworzeniem systemu Schengen, do którego Polska ma wejść w roku 2007. W 2005 r. do Polski trafiło też ok. 6 procent zaliczki z funduszy strukturalnych ( kwota w przybliżeniu 516 milionów euro).

UE zgodziła się na to, by małe firmy działające w Specjalnych Strefach Ekonomicznych mogły korzystać z nielimitowanych ulg podatkowych do końca 2011 roku. (średnie - do 2010). Duże przedsiębiorstwa będą mogły otrzymywać ulgę podatkową, dopóki nie przekroczy ona progu 75 proc. wartości inwestycji, (jednakże jest to możliwe pod tylko warunkiem, że przedsiębiorstwa te zainwestowały przed rokiem 2000). Firmy motoryzacyjne otrzymały limit pomocy w wysokości 30 proc. inwestycji.

Wspólna Waluta

Dla rozwoju gospodarki w ramach UE wielkie znaczeni ma przyjęcie wspólnej waluty, czyli Euro. Możliwość taka została obwarowana określonymi warunkami (Traktat z Maastricht), którym państwo chcące zostać członkiem Unii Gospodarczo- Walutowej musi sprostać(niska inflacja- stabilność cen, najlepiej poniżej 1,5%; deficyt budżetowy nie większy niż 3% PKB; dług publiczny nie większy niż 60% PKB; stabilny kurs walutowy).

Niebagatelne znaczenie również dla polskiej ewentualne przystąpienie Polski do strefy Euro. Dzięki tej operacji zniknie ryzyko kursowe, obniżą się opłaty za transfery bankowe, a przedsiębiorcy zyskają dopłaty do tańszych kredytów.

Początkowo przewidywano, że Polska będzie gotowa do przyjęcia Euro już w roku 2006. Niestety, ostatni raport KE stwierdził, że Polska jest krajem najsłabiej przygotowanym do przyjęcia Euro, głównie z braku decyzji o charakterze politycznym. Rząd nie wyznaczył jeszcze konkretnej daty( w przeciwieństwie np. do Węgier, które za datę taką wyznaczyły rok 2010).

Polska prawdopodobne dopiero w roku 2009 przedstawi docelowy termin przystąpienia do strefy Euro (za www.egospodarka.pl). Jest to decyzja ważna. Posiadanie wspólnej waluty europejskiej zmniejsza ryzyko kursowe, co ma znaczenie dla handlu, inwestycji i produkcji (a przez to łatwiejsze pozyskiwanie kapitału) oraz stabilizacja rynku finansowego. Oczywiście wprowadzenie Euro spowoduje utracenie samodzielności w prowadzeniu polityki pieniężnej przez takie instytucje jak Rada Polityki Pieniężnej i Narodowy Bank Polski- jednak z drugiej strony Prezes NBP w takim wypadku zasiądzie w Europejskim Banku Centralnym, a poprzez to Polska zyska współudział w kreowaniu europejskiej polityki pieniężnej.

Unia jest również szansą rozwoju dla polskich samorządów. Składają się na nią duże dofinansowania ze środków funduszy europejskich np. w dziedzinie ochrony środowiska (przede wszystkim ważne jest tu budowanie oczyszczalni ścieków); infrastruktury (budowanie dróg, mostów), a także w dziedzinie polityki społecznej (m. in. na walkę z bezrobociem).

Te gratyfikacje uzależnione są jednak od wkładów własnych oraz od umiejętności sporządzania odpowiednich programów i planów, z czym polskie samorządy radzą sobie coraz lepiej. Tak więc również administracja polska musiała przejść i nadal przechodzi proces dostosowawczy do wymogów unijnych. Początkowo chodziło o sprawy tak podstawowe jak prawne uregulowania cedujące konkretną władzę na jednostki samorządu terytorialnego. Potem o umiejętności rzeczywistego wprowadzania zmian przez same samorządy, ich elastyczność i przystosowywanie się do daleko posuniętego procesu zmian. Jak to było widać na przykładzie krajów wcześniej wstępujących do Unii Europejskiej, np. Hiszpania, a szczególnie Portugalia bardzo dobrze poradziła sobie z tym procesem, natomiast administracja grecka dużo gorzej , przez co w rzeczywisty sposób miała problemy z absorpcją funduszy unijnych, które niejednokrotnie pozostawały niewykorzystane.

Z wyliczeń ekspertów wynika, że dzięki wstąpieniu do Unii dochód narodowy Polski wzrośnie w 2014r. o 33%. W latach 2004-2006 Polska wpłaci do budżetu Unii Europejskiej około 6,5 mld Euro. W tym samym okresie będziemy mogli uzyskać z budżetu Unii ponad 19 mld Euro.

Nie można jednak przedstawiać wejścia Polski do UE tylko poprzez pryzmat np. środków strukturalnych, celowych, dotacji unijnych itd. Oczywiście akcesja oznacza również koszty i to niemałe, koszty dostosowawcze. Każdy producent, który będzie chciał zaistnieć i utrzymać się na rynku europejskim, a tym bardziej rozwijać się- musiał przejść ostry proces restrukturyzacji, bądź też zmian dostosowawczych, związanych ze standardami unijnymi. Takie zmiany oznaczały duże koszty dla przedsiębiorców. Ostatecznie jednak, tylko one mogą doprowadzić do zwiększenia efektywności i jakości produkcji oraz rozwoju firm, co też się dzieje.

Zanim Polska przystąpiła do Unii Europejskiej musiała przede wszystkim zmienić swoje "nastawienie" do konkurencji. Ten instrument polityki unijnej jest szczególnie istotny, ale też trudny do wdrożenia i dyskusyjny. Państwo traci możliwość wpływania na sektory szczególnie istotne ze względu nawet na bezpieczeństwo.( tzw. strategiczne).

Zasady Jednolitego rynku są nieubłagane, dlatego Unia Europejska wymogła na polskim rządzie szybszą restrukturyzację i prywatyzację np. sektora bankowego oraz ubezpieczeniowego. Niestety, na pewno nie można uznać, że była to decyzja korzystna dla polskiej gospodarki. Niemal cały sektor bankowy dostał się w ręce inwestorów zachodnich, którzy tak naprawdę w warunkach słabej gospodarki polskiej i w związku z tym również niskiej siły nabywczej polskich inwestorów, nie mieli konkurencji na rynku polskim i byli w stanie wykupić tę ważną gałąź gospodarki narodowej, zwaną nie bez przyczyny: "krwioobiegiem gospodarki". Tak więc prowadzona przez stronę polską polityka negocjacyjna musiała cały czas oscylować między kosztami i ewentualnymi korzyściami przyszłymi bieżąco wprowadzanych zmian. Podobnie rzecz się ma z rynkiem energetycznym oraz z uwolnieniem cen paliw. Działania takie, a wcześniej plany budziły i budzą liczne kontrowersje w kraju.

Liczne kontrowersje wzbudzała i wzbudzać będzie unijna polityka dotycząca pomocy państwa dla przedsiębiorstw. Oczywiście jest to zagadnienie kluczowe dla zachowania idei wolnej konkurencji na Jednolitym Rynku Europejskim. Polska jeszcze przed akcesją miała tego typu problem z przemysłem cukrowniczym. Polityka UE w tym zakresie jest bezkompromisowa i wyjątkowo silna. Pokazało to fiasko rozmów prowadzonych przez tak wielkie firmy jak British Airways i American Airlines na temat fuzji- nie dopuściła do tego Komisja Europejska. Trudne były negocjacje miedzy strona polską i unijną jeżeli chodzi o polski przemysł hutniczy oraz górnictwo. Niełatwa jest wciąż sytuacja Polskich Kolei Państwowych.

Przy negocjowaniu warunków przystąpienia Polski do Unii Europejskiej można było zauważyć wielość spraw, które będą musiały ulec zmianie. Chodzi tu również o szeroko pojętą administrację oraz kształtowanie sytuacji gospodarczej kraju przez różnego rodzaju grupy nacisku i lobby. Instrumenty polityki europejskiej nie dopuszczają do zbytniej dowolności w kształtowaniu warunków dla różnego typu mniej lub bardziej "prywatnych" korzyści, pojawiających się jako pokłosie sterowanych decyzji politycznych. Dochodziło do tego także w krajach unijnych- chodzi tu przede wszystkim o możliwość politycznego sterowania instrumentami polityki fiskalnej państwa.

Absolutną koniecznością stało się doprowadzenie do bezwzględnej autonomii banku narodowego w podejmowaniu decyzji sterujących bezpieczeństwem finansowym państwa. Być może polityka taka nie miałaby szansy powodzenia nawet w najwyżej rozwiniętych państwach "starej piętnastki", gdyby nie konieczność wprowadzenia daleko idącej dyscypliny finansowej determinowanej przez warunki wstąpienia do strefy euro, czyli Unii Gospodarczo- Walutowej (EMU). Dla przykładu: Belgia rozpoczęła redukcję swojego gigantycznego długu publicznego sięgającego 130 procent PKB, wyjątkowo niestabilną walutę hiszpańską (pesetę) doprowadzono do szybkiej stabilizacji, Niemcy musiały zmienić swój system socjalny, rezygnując z wielu osłon socjalnych, co nie przyniosło początkowo euro zwolenników w tym kraju, Grecja radykalnie zmniejszyła swoja inflację do poziomu 4, 8 procent w skali roku.

Polska także musi tym wszystkim wytycznym sprostać, co też powoli się dzieje. Eksport rośnie, a decyduje o tym konkurencyjność polskich przedsiębiorców na rynku wspólnotowym (dobra jakość, niższa cena). W procesie negocjacyjnym udało się polskim dyplomatom skłonić UE do zastosowania okresów dostosowawczych dla niektórych polskich gałęzi przemysłu, szczególnie w zakresie ochrony środowiska, gdzie nakłady na inwestycje są szczególnie duże (np. zasadnicze remonty małych stacji benzynowych będą mogły poczekać do 2006 r.).

Polska przystępując do UE musiała dokonać w obszarze ochrony środowiska daleko idących modernizacji. Zmianom ulegać miały nie tylko technologie (dbałość o zminimalizowanie negatywnych ekologicznie skutków produkcji przemysłowej i rolnej), ale również prawo ochrony środowiska. Po roku 1989 Polska dokonała wielkich zmian w tej dziedzinie. Wyrazem tego jest m .in. zwiększenie nakładów na ochronę środowiska- udział tych wydatków w PKB zwiększył się do 1,9% w 1998 r. W latach 1988-1998 emisja dwutlenku siarki do atmosfery zmniejszyła się niemal dwukrotnie, dwutlenku węgla o 30%, pyłów - trzykrotnie, czterokrotnie zmniejszono również emisję nieoczyszczonych ścieków. Powstawało coraz więcej oczyszczalni ścieków.

Powstawać zaczęły programy gminne- polepszył się znacząco stan polskich wód. Skala prac, jakie Polska musi przedsięwziąć, aby dostosować się do wymogów unijnych jest, mimo wszystkich poczynionych jeszcze przed akcesją starań- bardzo duża. Świadczy o tym choćby kwota przewidziana na powyższe działania (ponad 30 mld Euro). Program dostosowawczy, ze względu na swoja skalę został rozłożony na etapy. W pierwszym wdrożono ok. 170 dyrektyw, a na lata: 2003-2010 przewiduje się wypełnienie kolejnych 14, które wymagają największych nakładów finansowych. Trudno jednak kwoty te i środki, które muszą być wyasygnowane i były przez rząd polski jeszcze przed akcesją zaliczyć do kosztów. Najbardziej na wprowadzanych zmianach proekologicznych korzysta bowiem sam kraj- ostatecznie są one niezbędne- proces dostosowawczy do wymogów UE jedynie zintensyfikował i sprawił, że ten proces stał się bardziej efektywny, a nie bez znaczenia w tych działaniach były oczywiście środki pomocowe, z unijnych funduszy strukturalnych.

Polska w roku 2004 stała się pełnoprawnym członkiem Unii Europejskiej. Na bok więc trzeba odłożyć wszelkie dywagacje: "co by było gdyby...".

W związku z wejściem Polski do Unii Europejskiej kłopotliwą sprawą miały okazać się ceny. Przy tak dużej zmianie także na polu gospodarczym pewne zawirowania wydawały się nieuniknione. Zakładano, że w związku z akcesją niektóre produkty z biegiem lat będą stopniowo drożeć, inne, przeciwnie- tanieć. Podobne kalkulacje pojawiały się co do cen usług, szczególnie takich jak telekomunikacyjne, czy też związane z zaopatrzeniem w prąd i gaz. Unia Europejska wymusza liberalizację, a więc należy spodziewać się powolnego spadku cen za usługi, co wiąże się z podstawowymi zasadami rynkowymi.

Jeżeli chodzi o produkty rolnicze i przemysł spożywczy, spodziewano się wzrostu cen np. na rynku mięsa wołowego - ich cena na rynku unijnym jest bowiem znacznie wyższa niż w Polsce. Jednocześnie możliwa była obniżka cen zbóż (wpływ na to miały mieć dopłaty bezpośrednie dla rolników), sądzono, że nie powinny się zmienić też ceny wieprzowiny - już w okresie wejścia Polski do UE ceny były na poziomie europejskim. Mogły również wzrosnąć ceny warzyw i owoców ze względu na nieograniczone możliwości eksportowe producentów na rynek unijny. Stopniowo powinny drożeć wyroby tytoniowe ze względu na rosnącą akcyzę.

Jednak ostatecznie po początkowym wzroście cen na niektóre artykuły (szczególnie wzrosły ceny cukru) zmiany te nie były zbyt odczuwalne dla przeciętnego konsumenta. Najważniejszą zmianą spowodowaną wejściem Polski do UE z punktu widzenia dochodów rolników są dopłaty bezpośrednie. Wielkość akcyzy nałożonej na paliwa jest obecnie zbliżona do unijnego poziomu.

Wchodząc do Unii Europejskiej Polska dołączyła do grupy tych państw, które mają szansę dokonać "skoku cywilizacyjnego". Z doświadczeń innych, biedniejszych krajów unijnych wynika, że akcesja pozwoliła im w okresie 15-20 lat rozwinąć się w sposób bardzo dynamiczny( Irlandia, Hiszpania).

Dzieje się tak między innymi dlatego, że przystępując do mającej niekwestionowany prestiż na scenie międzynarodowej organizacji, jaką jest Unia Europejska- państwo wstępujące do niej samo również korzysta z pozycji wypracowanej przez organizację oraz staje się wiarygodnym partnerem politycznym i gospodarczym. Ma to proste przełożenie na owocne kontakty gospodarcze, rozwój technologiczny i w efekcie- dynamizację gospodarki. Niebagatelną rolę odgrywa tu też czynnik, jakim jest transfer środków finansowych z budżetu unijnego. Uczestniczenie w Jednolitym Rynku wspólnotowym daje również impuls do rozwoju, poprzez mechanizmy konkurencji. Tak więc mimo tego, że w pierwszych latach po akcesji spodziewano się istotnych wydatków budżetowych związanych z integracją, spodziewane przyszłe korzyści decydowały o kontynuowaniu i realizacji kolejnych unijnych wytycznych na drodze do pełnego zjednoczenia.

Bilans korzyści i strat wynikających z przystąpienia Polski do Unii Europejskiej należy również rozpatrywać z perspektywy geopolitycznej, tak bardzo znamiennej i determinującej dla Polski z perspektywy historycznej. Można powiedzieć, że pierwszy raz w naszej historii może ona oznaczać dla nas możliwość stabilizacji, której będziemy nie tylko przedmiotem, ale również elementem aktywnym, (stabilizującym) pokojowe współistnienie i rozwój narodów naszego regionu.

Po przystąpieniu do UE granica Polski stała się wschodnią granicą Unii Europejskiej. Polska racja stanu wymaga, by przesunęła się ona dalej na Wschód, obejmując m. in. Ukrainę ( co jest możliwe, bacząc, że układ sił politycznych w tym państwie obecnie wykazuje kurs pro-europejski). Polska dzięki przystąpieniu do UE i wcześniej do NATO (2 marca 2000r.) znalazła siew stabilnym i gwarantującym bezpieczeństwo obszarze politycznym Jest to bezwzględna korzyść.

Członkostwo w UE jest oczywiście dobrowolne. Polska nie musiała podejmować tego dzieła integracji. Straty wynikające z nieprzystąpienia byłyby jednak nieporównanie większe niż koszty przystąpienia. Przede wszystkim Polska nie mogłaby znaleźć odpowiedniego partnera na arenie międzynarodowej. Partnerem dialogu oczywiście nie mogły być kraje WNP, całkowicie niestabilne politycznie i gospodarczo, ani też Stany Zjednoczone, ze względu na odległość. Sąsiedzi Polski- Czechy, Słowacja, Litwa przystąpiły do UE. W takim układzie Polska znalazłaby się w izolacji politycznej- do takiego stanu rzeczy nie można było dopuścić. Kłóciłoby się to z polską racją stanu.

Polska znajdując się w Unii Europejskiej, staje się państwem bezpieczniejszym. Unia jest związkiem państw, który choć oparty jest przede wszystkim na gospodarce (co wynika z samej historii procesu integracyjnego począwszy od lat 50.XX wieku) sprzyja jednoczeniu się państw członkowskich także na wielu innych polach, takich jak bezpieczeństwo zewnętrzne, wymiar sprawiedliwości itd. W dużej mierze dzięki jej istnieniu zapewniony jest pokój na kontynencie europejskim. Wypracowana przez lata procedura negocjacji, dyskusji i kompromisów, chociaż trudna w realizacji, pozwala jednak na dochodzenie do pozytywnych rozstrzygnięć w ewentualnych konfliktach między krajami członkowskimi. To ostatecznie prowadzi do harmonijnego rozwoju państw tworzących UE i przyczynia się do stabilizacji bezpieczeństwa w całej Europie.

Członkostwo w Unii daje Polsce możliwość współuczestniczenia w inicjowaniu takich decyzji na płaszczyźnie stosunków międzynarodowych, które są istotne dla polskiej racji stanu i polskiego interesu narodowego. Polska będąc aktywnym członkiem UE ma możliwość decydowania o swoich sprawach w imię znanej zasady: "Nic o nas bez nas". Niemniejszą rolę odgrywa budowanie pozycji Polski na arenie międzynarodowej- jako członek UE i NATO kraj nasz jest czynnym uczestnikiem wydarzeń nie tylko w skali europejskiej, ale również globalnej.

Jednym z priorytetów polskiej polityki jest pewnego rodzaju promowanie rozszerzenia Unii na inne kraje, szczególnie Europy Wschodniej. Polska powinna pełnić i pełni funkcje ambasadora interesów tych krajów. Jako aktywny członek Unii Europejskiej (także w swoim własnym interesie) zabiega na forum organizacji o prowadzenie przez Wspólnotę polityki "otwartych drzwi", tzn. takiej, która państwom przygotowanym do akcesji i wyrażającym taką wolę daje szansę na integrację. Unia wykazywała zainteresowanie tym obszarem, o czym świadczy podpisanie przez nią Porozumień o Partnerstwie i Współpracy z krajami tego regionu. Polska stara się udzielać wsparcia demokratyzującej się Ukrainie od momentu ogłoszenia niepodległości tego kraju (szczególnie było to widoczne podczas kryzysu tzw. "Pomarańczowej Rewolucji").

Taka polityka ma podstawowe znaczenie dla rozwoju pokojowych stosunków między narodami Europy oraz przyczynia się do rozszerzenia strefy stabilizacji w Europie, nie tylko Wschodniej. Polska jako stabilny kraj członkowski UE pełni kluczową rolę w prowadzeniu międzynarodowego dialogu politycznego w tej części Europy.

Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej budziło żywe dyskusje polityczne. Eurosceptycy ścierali się z euroentuzjastami. Przytaczali swoje argumenty. Należy jednak stwierdzić, że w interesie Polski nie mogło być znalezienie się w izolacji politycznej, co byłoby realną groźbą w przypadku niewstąpienia do struktur europejskich i akcesji do nich sąsiadów Polski. Kraj nasz stałby się wówczas przedmiotem gry politycznej, w której nie mógłby uczestniczyć jako aktywny współgracz (globalizacja, jaka ma miejsce w dzisiejszym świecie wymusza aktywną postawę państw w kształtowaniu swoich interesów narodowych i ich realizowaniu- w związku z tym nie można pozwolić sobie na istnienie poza związkami z innymi państwami i poza organizacjami państw).

Pozostawanie Polski poza Unią Europejska jako organizacją o najlepiej rozwiniętych strukturach i procedurach oznaczałoby rzeczywisty regres kraju. Unia nie byłaby tym modelem, do którego intensywnie dążono poprzez wdrażanie kolejnych reform. Dynamika procesu zmian z pewnością nie byłaby tak intensywna (niebagatelne znaczenie mają tu również fundusze europejskie) jak również kapitał zagraniczny, inwestycje, które uległyby redukcji- to z kolei wpłynęłoby na zahamowanie rozwoju gospodarczego i cywilizacyjnego Polski. Stracilibyśmy przez to szansę na przyspieszenie w procesie wyrównywania różnic rozwojowych miedzy nami a innymi państwami nie tylko "starej" UE, ale również państw dzisiejszej "nowej dziesiątki". Kraj utraciłby wiarygodność międzynarodową, wycofując się z podjętej drogi integracji, bądź też do niej nie przystępując.

Jedną z ostatnich "batalii" unijnych, był projekt budżetu na lata 2007- 2013. Tym razem, Polska, jako pełnoprawny członek Unii Europejskiej wzięła czynny udział w negocjacjach na temat projektu przedstawionego przez prezydencję brytyjską. Już jako obywatele UE mogliśmy widzieć jak przebiega proces podejmowania decyzji w łonie UE. Na czym polegają negocjacje oraz czy- i jakie skutki wywołują. Polska delegacja była zadowolona z wywalczonych dla siebie warunków. Wobec tego, w podsumowaniu, po wyliczeniu wielu "za i przeciw" z okresu przedakcesyjnego, możemy powoli formułować odpowiedź na pytanie: "Czy cały wysiłek włożony w proces dostosowywania standardów gospodarczych i politycznych do wymogów Unii był celowy?"

  • porozumienie przewiduje możliwość otrzymania przez Polskę 91 miliardów euro z budżetu UE;
  • na kwotę tę składają się środki przeznaczone na polskie rolnictwo: 27 mld euro, 3,9 mld na wydatki związane ze Strategią Lizbońską; 581 mln euro na cele związane z polityką sprawiedliwości i spraw wewnętrznych;
  • po uwzględnieniu polskiej składki do budżetu UE, która ma wynosić około trzech miliardów euro rocznie, powinno pozostać około 70 mld euro. Tak więc na każde wpłacone euro dostaniemy z powrotem 3,62 euro;
  • na szczycie udało się wywalczyć dodatkowe 100 mln euro na wsparcie rozwoju pięciu najbiedniejszych województw;
  • samorządy (m. in.) będą mogły rozliczać z funduszy unijnych podatek VAT, który muszą opłacać przy realizacji unijnych projektów;
  • będziemy mogli dłużej o rok - czyli w sumie do trzech lat - wykorzystywać unijne fundusze strukturalne i spójności w latach 2007- 2010.

Słowniczek:

Acquis communautaire - dorobek prawny Wspólnot Europejskich. Muszą go zaakceptować wszystkie państwa przystępujące do Unii Europejskiej.;

Beneluks (Unia Gospodarcza Beneluksu) - grupę tę tworzą: Belgia, Holandia i Luksemburg. Traktat powołujący Unię Celną Krajów Beneluksu został podpisany już w 1944 w Londynie, jeszcze podczas II wojny światowej. Umowa weszła w życie w roku 1947. Stała się w przyszłości podwaliną dla rozwoju zinstytucjonalizowanego procesu integracji europejskiej, co w ostateczności doprowadziło poprzez EWWiS, EWG, EURATOM do powstania UE.

CEFTA (ang. Central European Free Trade Agreement) - Środkowoeuropejska Strefa Wolnego Handlu. Porozumienie podpisano 21 grudnia 1992 r. przez Czechy, Polskę, Słowację i Węgry. W roku 1996 dołączyła Słowenia, w 1997 Rumunia, w 1998 Bułgaria, w 2002 Chorwacja oraz w 2006 Macedonia. Po akcesji Polski, Czech i Słowacji oraz Węgier do UE organizacja straciła na znaczeniu. Obecnie czynny udział biorą w niej: Bułgaria, Rumunia, Macedonia oraz Chorwacja, co z pewnością się zmieni po planowanym wstąpieniu do UE Rumunii i Bułgarii w roku 2007.

Europa Ojczyzn- przeciwieństwo Ojczyzny Europejskiej. Konfederalistyczna koncepcja budowania Unii Europejskiej jako "sojuszu" suwerennych państw, współpracujących ze sobą w ramach tej organizacji, jako na pewnego rodzaju forum międzynarodowym. Według tej koncepcji nie zostałyby w żaden sposób uszczuplone suwerenne prawa i atrybuty państw znajdujących się w takiej Wspólnocie. Twórcą tej koncepcji był francuski premier, generał Charles de Gaulle. Ojczyzna Europejska- przeciwnie, zakłada federalistyczną wizję budowy Unii Europejskiej, w której to, jak w organizacji ponadnarodowej o wielu sprawach decydowali ponadnarodowi funkcjonariusze unijni. Ostatecznie miałoby to prowadzić do utworzenia Unii Politycznej;

Europejska Konwencja Praw Człowieka- dokument przyjęty przez Radę Europy 4 listopada 1950 r. Zakłada m. in.: ochronę praw do życia, wolności, nietykalności, bezpieczeństwa osobistego, poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, wolności myśli, sumienia, wyznania oraz wolnego wyrażania opinii;

Europejski Bank Inwestycyjny (EBI)- (ang. European Investment Bank), powstał w roku 1958 na mocy zapisów Traktatu Rzymskiego z 1957 roku. Posiada osobowość prawną oraz własne organy decyzyjne (Radę Gubernatorów, Radę Dyrektorów, Komitet Zarządzający). Posiada też niezależny budżet. Podstawowym celem jego działalności jest przyczynianie się do harmonijnego rozwoju UE. Bank udziela kredytów zarówno publicznym, jak i prywatnym podmiotom z państw- akcjonariuszy;

Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (EBOiR) Został utworzony w 1990 r.. Siedziba- w Londynie. Celem tej instytucji jest wspieranie przedsięwzięć gospodarczych podmiotów z Europy Środkowej i Wschodniej. Udziałowcem jest między innymi Europejski Bank Inwestycyjny.

Jednolity Akt Europejski (JAE) Jednolity Akt Europejski, podpisany 17 lutego 1986 roku w Luksemburgu (JAE) ). Stanowił istotny krok w pogłębieniu dzieła integracji. Zmiany jakie wprowadzał ten dokument dotyczyły przede wszystkim prawa europejskiego. Ustanowił nowe procedury ustawodawcze dające większe uprawnienia Parlamentowi Europejskiemu,

(wprowadzenie tzw. procedury współpracy, dającej Parlamentowi możliwość wywierania większego wpływu na decyzje Rady). Ograniczył podejmowanie decyzji w Radzie Wspólnot Europejskich (obecnie Rada Unii Europejskiej) na zasadzie jednomyślności na rzecz głosowania większościowego. Wprowadził również nową instytucję- Radę Europejską, organ mający za zadanie wytyczanie ogólnych kierunków polityki Wspólnot, składający się z szefów państw i rządów. JAE połączył też trzy Wspólnoty w jedną Wspólnotę Europejską(przy zachowaniu ich podmiotowości prawnej). W JAE postanowiono również o utworzeniu rynku wewnętrznego, podjęto również sprawę spójności gospodarczej i społecznej we Wspólnotach.

Rada Europy- Głównym celem Rady Europy od początku jej istnienia była praca na rzecz umacniania demokracji i państwa prawa oraz ochrony praw człowieka w krajach członkowskich. Pozostałe podstawowe cele to: umacnianie dziedzictwa kulturowego Europy z uwzględnieniem dorobku poszczególnych państw; promowanie spójności społecznej i przeciwdziałanie dyskryminacji; znajdowanie i proponowanie rozwiązań konkretnych problemów społecznych, takich jak: ksenofobia, sytuacja mniejszości narodowych, nietolerancja, ekologia, narkotyki, AIDS, przestępczość zorganizowana; wspieranie aktywnego obywatelstwa poprzez działania edukacyjne i kampanie społeczne.

Rynek Wewnętrzny (Rynek Jednolity) Ustanowiony postanowieniami Jednolitego Aktu Europejskiego. Jego funkcjonowanie polega na wolnym przepływie towarów, usług, kapitału oraz osób. Powstał w dniu 1 styczna 1993 roku. Program budowy tego rynku zakładał najpierw przyjęcie, a potem wdrożenie 282 aktów prawnych;

Strefa wolnego handlu- wykracza poza ramy zwykłej umowy handlowej, ma charakter zinstytucjonalizowanej międzynarodowej współpracy gospodarczej. Kraje należące do strefy wolnego handlu zobowiązują się do stopniowego eliminowania barier handlowych i celnych, przy jednoczesnym zachowaniu narodowych ceł wewnętrznych wobec krajów trzecich.

Układ z Schengen- podpisany w 1985 roku, zawarty przez Francję, Niemcy, Belgię, Holandię oraz Luksemburg,. W roku 1990 dołączyły do nich Włochy, Hiszpania, Portugalia oraz Grecja. Główne cele układu to: stworzenie wspólnej polityki wizowe i azylowej; rozbudowanie współpracy policyjnej między wszystkimi państwami członkowskimi; stopniowe zniesienie kontroli granicznych na wewnętrznych granicach Unii Europejskiej, z jednoczesnym wzmocnieniem kontroli na granicach zewnętrznych; zastąpienie kontroli na granicach wewnętrznych przez kontrole na granicach zewnętrznych UE; stworzenie tzw. SIS, czyli Systemu Informacyjnego Schengen- jest to, uzupełniana przez policje wszystkich państw członkowskich, baza danych osób niepożądanych, poszukiwanych przedmiotów i pojazdów. (docelowo 10 milionów danych). Obecnie trwają prace nad nowym systemem informacyjnym Schengen II (SIS II), który ma pozwolić na zniesienie od marca 2007 r. kontroli na wewnętrznych granicach w całej UE.

Unia Polityczna- Nie ma konkretnych zapisów mówiących bezpośrednio o Unii Politycznej. Jednak wg zapisów Traktatu z Maastricht można mówić o koniecznych podstawach do jej funkcjonowania. Należą do jej zakresy obszary takie jak: obywatelstwo Unii, Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa, Wymiar Sprawiedliwości i Sprawy Wewnętrzne

Unia Zachodnioeuropejska- (UZE; ang. Western European Union - WEU). Utworzona została 23 października 1954 r. w Paryżu. UZE jest organizacją polityczno-obronną. Do momentu powstania UE nie odgrywała większej roli. Na mocy Traktatu o Unii Europejskiej uznano UZE za zbrojne ramie Wspólnoty, przyjmując jako dalekosiężny cel UE utworzenie wspólnej armii europejskiej czego jednak nie potwierdził w swoich zapisach Traktat z Nieci. Obecnie bardziej aktywna, czego wyrazem jest utworzenie tzw. Korpusu Europejskiego oraz złożenie propozycji współpracy państwom stowarzyszonym z Unią Europejską. Najbardziej znanym zapisem dotyczącym Unii Zachodnioeuropejskiej jest klauzula natychmiastowej i bezwarunkowej pomocy militarnej w wypadku napaści na któryś z państw UZE- bardziej radykalny niż stosowne zapisy NATO w tym względzie.