Unia Europejska

organizacja społeczno-gospodarcza państw europejskich, zainspirowana przesłankami zjednoczenia Europy po wspólnych doświadczeniach II wojny światowej. Zapoczątkowana w Europie w 1951 roku powołaniem Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWiS), której celem było zintegrowanie przemysłów stalowych i węglowych następujących państw: Francji, RFN, Belgii, Holandii, Luksemburga, Włoch. Dalszym etapem były Traktaty Rzymskie, podpisane w 1956 roku przez powyższe kraje (kraje "szóstki") - Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG) i Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Euroatom), Powstały w ten sposób trzy wspólnoty europejskie, posiadające odrębny system organów głównych, ale wspólne cele integracji, do których przystępowały kolejno: Wielka Brytania, Dania, Irlandia (1973 r.); Grecja (1981 r.); Hiszpania, Portugalia (1986 r.); Austria, Szwecja, Finlandia (1995 r.). W 1992 roku w Maastricht podpisano ostateczny, jednolity Traktat o Unii Europejskiej, który zawiera zasady wspólnej polityki gospodarczej, walutowej, obronnej oraz stworzenie jednolitego obywatelstwa.

· Do głównych celów Unii Europejskiej należą:

• jednolitość struktur gospodarczych i wspólnej waluty,
• realizacja wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa,
• ustanowienia obywatelstwa Unii,
• współpraca w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych,
• Wspólna Polityka Rolna (CAP),
• wspólna polityka socjalna - propagująca udogodnienia w zatrudnianiu oraz zasadę swobodnego przepływu pracowników, umożliwiająca przekwalifikowanie się pracowników likwidowanych zakładów pracy i przeciwdziałająca wzrostowi bezrobocia,
• ustalona polityka regionalna - dążenie do zmniejszania różnic między najbiedniejszymi i najbogatszymi regionami, uwidocznionych zaraz po przystąpieniu Hiszpanii i Portugalii do Unii, a następnie po zjednoczeniu Niemiec,
• wspólna polityka w dziedzinie ochrony środowiska naturalnego, rybołówstwa, handlu, transportu, energetyki, kultury, edukacji itp.

Traktat dotyczy również uprawnień i współpracy nie tylko jednostek gospodarczych, ale także indywidualnego obywatela, ustanawiając m.in.: prawo do swobodnego poruszania się i przebywania na terenie państwa członkowskiego; prawo do głosowania i kandydowania w wyborach samorządowych w tym państwie członkowskim na terenie którego się mieszka, ale którego nie jest się obywatelem; prawo głosowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego; prawo do korzystania z pomocy rzecznika praw obywatelskich Unii Europejskiej; prawo do korzystania z opieki misji dyplomatycznych czy konsulatów jakiegokolwiek z państw członkowskich.

· Do głównych organów Wspólnoty (Unii) Europejskiej należą:

• Komisja Europejska - główny organ wykonawczy,
• Rada Unii Europejskiej - główny organ decyzyjny (Rada Ministrów),
• Parlament Europejski - 518 posłów, jedynie funkcja kontrolna,
• Trybunał Sprawiedliwości - organ sądowniczy,
• Trybunał Obrachunkowy - kontroler finansów Wspólnoty.

Wspólnota otwarta jest dla innych demokratycznych państw Europy.

Państwa aspirujące obecnie do członkostwa w unii podpisują najpierw tzw. układ stowarzyszeniowy, który określa warunki współpracy na okres przejściowy i zestaw działań przystosowawczych do wymogów ekonomicznych, prawnych i politycznych obowiązujących we Wspólnocie. Państwa stowarzyszone z Unią Europejską posiadają zestaw uprawnień i obowiązków: nie płacą składek członkowskich; mają prawo korzystać już z funduszy wspólnoty, jeśli UE przyzna im taką pomoc; nie uczestniczą w pracach organów Wspólnoty, chociaż na specjalne zaproszenie mogą być obserwatorami; wchodzą w skład Rady Stowarzyszonych; biorą udział w negocjacjach w kwestii strefy wolnego handlu. Od 1 maja 2004 roku Unia Europejska poszerzy się o 10 nowych państw: Polskę, Czechy, Słowację, Węgry, Litwę, Łotwę, Estonię, Słowenię, Cypr i Maltę.