Integrację europejską możemy rozumieć jako łączenie się ze sobą krajów wchodzących do europejskiego związku integracyjnego(wspólnoty). Związek ten wykazuje swoją odrębność wobec otoczenia (państw trzecich oraz innych organizacji integracyjnych i instytucji międzynarodowych). Może z nimi współpracować (i współpracuje na forum międzynarodowym). Państwa członkowskie stanowią części tej całości, którą współtworzą.

Integracja europejska ma swoją długoletnią historię. Oczywiście procesy integracyjne mają wielowiekową tradycję. Niemniej, w rozumieniu współczesnym, integracja pokojowa, która polega na współistnieniu w jednej organizacji międzynarodowej suwerennych państw, w wyniku zadeklarowanej przez narody niewymuszonej woli, zrodziła się jako idea po II wojnie światowej.

Unia Europejska, jako wspólnota międzynarodowa, czy też nawet można powiedzieć, ponadnarodowa, jest organizacją szczególnego rodzaju, której głównym celem jest zapewnienie współpracy między państwami członkowskimi. Współpraca ta zainicjowana została m. in. dla zapewnienia postępu gospodarczego i społecznego, ochrony wolności i praw obywateli, a także zapewnienia bezpieczeństwa zarówno w obrębie samej Wspólnoty, jak i bezpieczeństwa zewnętrznego.

Stanowi szczególny, jedyny w swoim rodzaju związek państw, tworzących wspólnotę. Zadaniem tej organizacji międzynarodowej jest stworzenie możliwości dla efektywnej współpracy tworzących ją państw, współpracy wielorakiej, na polu gospodarczym, politycznym, społecznym oraz kulturowym. Unia jest związkiem państw suwerennych i demokratycznych. Respektuje niezależność państw członkowskich. W zapisach traktatów, które tworzą jej porządek prawny znajdziemy wiele zasad, które stoją na straży praw społeczeństw, osób prawnych oraz osób fizycznych- obywateli. Unia ustanawia pewien porządek aksjologiczny, którego przyjęcie (w kwestiach zasadniczych) jest warunkiem możliwości przystąpienia do tej Wspólnoty.

Etapy budowania zintegrowanej Europy:

  • 9 maja 1950 roku- Jean Monnet i Robert Schuman przedstawiają projekt rządu francuskiego, tzw. plan Schumana.

Celem tego projektu było przede wszystkim zapobieżenie wykorzystaniu przemysłu ciężkiego do ponownego wyścigu zbrojeń ( po II wojnie światowej miało to znacznie priorytetowe). W konsekwencji oznaczało to eliminację gospodarczych przesłanek wojny między Francją i Niemcami. Kolejnym założeniem było stworzenie podstaw rozwoju gospodarczego państw po zniszczeniach wojennych, co w przyszłości miało otworzyć drogę do pokojowej integracji państw Europy.

  • 18 kwietnia 1951 roku- podpisanie tzw. Traktatu Paryskiego ustanawiającego Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (EWWiS) Traktat założycielski wszedł w życie 23 lipca 1952 roku.

Deklaracja Schumana dała początek negocjacji sześciu państw: Francji, Niemiec, Włoch, Belgii, Holandii i Luksemburga, co doprowadziło do podpisania w/w traktatu.

Celem EWWiS było stworzenie wspólnego rynku węgla i stali, a w ten sposób warunków do największej wydajności produkcji w tych gałęziach przemysłu. Powołanie EWWiS spowodowało m. in. określenie polityki cenowej i restrukturyzacyjnej oraz rozwój działalności badawczej. Doprowadziło do znacznego wzrostu handlu i unowocześnienia obydwu gałęzi przemysłu, dając tym samym impuls do pogłębienia i rozszerzenia integracji.

  • 25 marca 1957 roku- podpisanie Traktatów Rzymskich.

Powołanie Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG) oraz Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (EURATOM).

Podstawowymi celami tych organizacji były między innymi (zob. Traktat ustanawiający EWG, za www.eur-lex.europa.eu.pl):

  • stworzenie podstaw dla ściślejszej, trwałej jedności narodów europejskich;
  • zharmonizowane działanie dla zapewnienia trwałości rozwoju, równowagi w dziedzinie wymiany oraz uczciwej konkurencji;
  • działanie na rzecz zjednoczenia gospodarek i zapewnienia ich harmonijnego rozwoju poprzez zmniejszenie różnic pomiędzy poszczególnymi regionami oraz zmniejszenie zacofania regionów mniej uprzywilejowanych;
  • zniesienie ograniczeń w wymianie międzynarodowej, a co za tym idzie, również: wspólna polityka celna (wewnętrzna i zewnętrzna), swoboda przepływu czynników produkcji, wreszcie
  • wspólna polityka rolna oraz co jest konieczne w procesie wdrażania tak szeroko zakrojonych zmian:
  • wprowadzanie jednolitego ustawodawstwa.

Podstawowym celem EURATOMU było natomiast stworzenie koniecznych warunków do powstania i szybkiego rozwoju przemysłu nuklearnego w państwach członkowskich ( pokojowe wykorzystanie energii atomowej).

  • 17 luty 1986 roku (Luksemburg), 28 luty (Haga)- podpisanie Jednolitego Aktu Europejskiego.

Dokument ten miał znaczenie podstawowe dla kształtowania się przyszłej Unii Europejskiej. Jego podpisanie oznaczało pogłębienie integracji w realizowanych już dziedzinach polityki wspólnotowej oraz zadeklarowanie współpracy miedzy państwami na niwie wartości demokratycznych ( zapisy dotyczące m. in. poszanowania zasad demokratycznych, oraz praw człowieka, konieczności zachowania pokoju na arenie międzynarodowej oraz bezpieczeństwa w Europie, wzajemnej solidarności między członkami Wspólnot)

  • 7 luty 1992- podpisanie Traktatu z Maastricht powołujący do życia Unię Europejską.

Na traktat ten składają się trzy podstawowe obszary tematyczne- tzw. "filary". Pierwszy stanowią zapisy dotyczące kompetencji istniejących już organów wspólnotowych (rozszerzenie ich). Drugi- to zagadnienia z zakresu Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa, trzeci- zapisy dotyczące polityk: wymiaru sprawiedliwości i wewnętrznej oraz ich koordynacji.

Zapisy traktatowe zakładały m. in. powstanie Unii Gospodarczej oraz Unii Walutowej.

Bezsprzecznie jednym z głównych osiągnięć traktatu było ustanowienie wspólnej waluty europejskiej( dzisiejszego Euro). Wspólna waluta oznaczała siłę gospodarki europejskiej, w znaczący sposób miała się przyczynić do wzmocnienia gospodarczego regionu. Niemniej, wprowadzenie jej napotkało na różne problemy, wynikające głownie z różnic w rozwoju ekonomicznym państw członkowskich. W związku z tym postanowiono przyjąć ogólne zasady, od których uzależnione jest wejście poszczególnych państw członkowskich do Unii Gospodarczo-Walutowej( EMU ang. Economic and Monetary Union of the European Union). Są to m. in.:

  • niska inflacja- stabilność cen, najlepiej poniżej 1,5%;
  • deficyt budżetowy nie większy niż 3% PKB;
  • dług publiczny nie większy niż 60% PKB;
  • i wreszcie: stabilny kurs walutowy

Unia Walutowa stała się faktem w roku 1999- objęła większość państw członkowskich. Kryteriów (wówczas) nie spełniała Grecja, natomiast Szwecja, Dania i Wielka Brytania nie zdecydowały się na uczestniczenie w EMU i tym samym zmianę waluty na unijne Euro ( ostatecznie weszło do obiegu, zastępując narodowe waluty 1 lipca 2002 roku).

  • 2 października 1997- Traktat Amsterdamski.

Rozszerzył postanowienia Traktatu z Maastricht. Zapisy tego dokumentu miały przede wszystkim przygotować UE na nową akcesję grupy państw Europy Środkowej i Wschodniej (w tym Polski). Niestety, w znacznej mierze okrojone postulaty zostały podjęte dopiero w roku 2001, w Nicei.

Zapisy tej umowy międzynarodowej dotyczyły konieczności przeprowadzenia zmian w funkcjonowaniu UE w związku ze zbliżającą się akcesją 10 nowych państw. W pracach nad Traktatem uczestniczyli czynnie przedstawiciele tychże państw, choć formalnie podpisany został przez "piętnastkę".

Zmiany dotyczyły przede wszystkim funkcjonowania organów UE- konieczne były korekty dotyczące liczby przedstawicieli państw członkowskich w instytucjach unijnych w związku z planowaną akcesja nowych państw. Parlament Europejski odtąd liczyć miał 732 posłów(liczba ta jest ostateczna, nie przewiduje się dalszych zmian w związku z przystępowaniem nowych krajów do UE). Utworzono też m. in. trójinstancyjne sądownictwo europejskie. Zmianom uległy również Komisja Europejska (zwiększono kompetencje przewodniczącego oraz ustalono zasadę reprezentacji 1 kraj:1 komisarz) oraz Rada Europejska (zmiany dotyczące systemu głosowania większością kwalifikowaną oraz wyznaczenie głosów państwom kandydującym- Polska otrzymała-27 głosów).

Postanowienia te miały jednak charakter deklaratywny- potwierdzone zostały przez kolejny traktat.

  • 16 kwietnia 2003- Traktat Ateński

Dokument ten stanowi prawną podstawę przystąpienia do UE dziesięciu nowych krajów tj.: Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Litwy, Łotwy, Estonii, Słowenii, Malty i Cypru.

Pośród wielu zapisów traktatowych na uwagę zasługują te, które mówią o przystąpieniu nowych krajów członkowskich do tzw. strefy Schengen (układ podpisany 16 czerwca 1990 roku, przewidujący m. in. możliwość swobodnego przemieszczania się obywateli państw Wspólnoty w ruchu granicznym) oraz Unii Walutowej ( po wypełnieniu warunków, o których wyżej). W traktacie wspomniano również o kolejnej akcesji, przewidzianej na rok 2007 (Bułgaria, Rumunia).

Państwa te, 25 kwietnia 2005 roku, podpisały w Luksemburgu traktat akcesyjny, na mocy którego przystąpią do UE dnia 1 stycznia 2007 roku.

Obecni członkowie UE to:

  1. Belgia (1951r.)
  2. Holandia (1951r.)
  3. Luksemburg (1951r.)
  4. Francja (1951r.)
  5. Niemcy (1951r.)
  6. Włochy (1951r)
  7. Wielka Brytania (1973r)
  8. Irlandia (1973r.)
  9. Dania (1973r.)
  10. Grecja (1981r.)
  11. Hiszpania (1986r)
  12. Portugalia (1986r.)
  13. Austria (1995r.)
  14. Finlandia (1995r)
  15. Szwecja (1995r.)
  16. Cypr (2004 r.)
  17. Czechy (2004 r.)
  18. Estonia (2004 r.)
  19. Litwa (2004 r.)
  20. Łotwa (2004 r.)
  21. Malta (2004 r.)
  22. Polska (2004 r.)
  23. Słowacja (2004 r.)
  24. Słowenia (2004 r.)
  25. Węgry (2004 r.)

Rzeczpospolita Polska stała się pełnoprawnym członkiem Unii Europejskiej dnia 1 maja 2004 roku. Począwszy od roku 1989, czyli już od samego początku demokratycznych przemian w naszym kraju priorytetem polskiej polityki zagranicznej była integracja z zachodnioeuropejskimi strukturami politycznymi- NATO oraz Unią Europejską (do 1992, czyli podpisania Traktatu z Maastricht - Europejską Wspólnotą Gospodarczą- EWG).

Przynależność do w/w organizacji międzynarodowych miała olbrzymie znaczenie stabilizujące i prorozwojowe dla III RP- państwa demokratyzującego się i wdrażającego podstawowe normy polityczno- społeczno- gospodarcze charakterystyczne dla suwerennego kraju. NATO oraz UE stały się "naturalnym" celem, a jednocześnie kierunkiem polityki polskiej.

Szeroko zakrojone reformy miały w pierwszym rzędzie doprowadzić do powstania w Polsce wolnego rynku. Reformy te podjął minister finansów w rządzie premiera Tadeusza Mazowieckiego- prof. Leszek Balcerowicz ( pakiet reform zwany od imienia jego twórcy: Planem Balcerowicza). Reformy te miały charakter systemowy. Dnia 19 września 1989 roku nastąpiło podpisanie umowy handlowo- gospodarczej między Polską, a EWG.

16 grudnia 1991 roku podpisano tzw. Układ Europejski(umowa stowarzyszeniowa), w którym postawiono jako cel zasadniczy- przyszłą akcesję Polski do Wspólnot Europejskich. Uwidoczniono to w słowach preambuły: "Końcowym celem Polski jest członkostwo we Wspólnocie, a stowarzyszenie, zdaniem stron, pomoże Polsce osiągnąć ten cel".

W kwietniu 1994 r., w Atenach, Polska złożyła wniosek o członkostwo w Unii Europejskiej, w marcu 1998 r. w Brukseli rozpoczęły się negocjacje dotyczące akcesji. Bezpośrednie negocjacje z UE Polska rozpoczęła w 1998 roku. Zostały one ostatecznie sfinalizowane na szczycie UE w Kopenhadze- 13 grudnia 2002 roku. Dnia 16 kwietnia 2003 roku Polska podpisała traktat akcesyjny. Na dzień 7-8 czerwca 2003 roku rozpisano referendum w sprawie przystąpienia Polski do UE i ostatecznie, 1 maja 2004 roku Polska wraz z grupą 9 państw została członkiem Unii Europejskiej.

Tak pokrótce przedstawia się historia pretendowania Polski do struktur europejskich. Przyglądnijmy się bliżej perspektywom, spodziewanym plusom i minusom akcesji Polski do Unii Europejskiej.

Rozpoczął się proces dostosowywania państwa do wymogów i kryteriów przewidzianych dla państw członkowskich UE. Szczególnie żmudnym procesem było dostosowywanie prawa polskiego(wdrożenie tzw. acquis communautaire -czyli całościowego dorobku prawnego UE).

Wysokim progiem, niezbędnym do przekroczenia było wyjście z kryzysu gospodarczego, opanowanie go, stabilizacja i stworzenie warunków dla rozwoju. Polska musiała zrestrukturyzować i ustabilizować gospodarkę na poziomie, który pozwoliłby przystąpić do UE. Było to bardzo trudne zadanie, jednak w procesie tym miała również partycypować sama Unia poprzez wyasygnowanie odpowiednich środków, największych w swojej historii.

Konieczność restrukturyzacji zakładów przemysłowych i tak wymuszał postępujący proces globalizacji gospodarki- bezpośrednie uczestnictwo Polski w mocnej strukturze gospodarczej UE pozwalało na szybszy rozwój technologiczny (wdrażanie systemów norm i jakości unijnych- np. przemysł spożywczy). W okresie przed-akcesyjnym zwracano uwagę na rozwój takich krajów jak Irlandia, Hiszpania, czy Portugalia, które dzięki lepiej prowadzonej polityce wewnętrznej skorzystały o wiele szybciej na wejściu do UE niż Grecja, która szeroko zakrojonych zmian nie podjęła.

Przedsiębiorstwa działające na rynku wspólnotowym musiały przejść głęboki proces zmian (wiele z nich nie sprostało wymaganiom i upadło). Pozostałe konkurują na wymagającym rynku europejskim (o czym m. in. wspominałam wyżej). Przedsiębiorstwa uzyskały dostęp do około 400 milionów konsumentów- muszą jednak obniżać koszty swej produkcji, rozwijać różne formy współpracy (kooperacji)wciąż rozwijać się, by sprostać wymaganiom rynku

Stając się pełnoprawnym członkiem Unii Europejskiej Polska dołączyła do grupy tych państw, które mają szansę dokonać "skoku cywilizacyjnego". Z doświadczeń innych, biedniejszych krajów unijnych wynika, że akcesja pozwoliła im w okresie 15-20 lat rozwinąć się w sposób bardzo dynamiczny( Irlandia, Hiszpania).

Dzieje się tak między innymi dlatego, że przystępując do mającej niekwestionowany prestiż na scenie międzynarodowej organizacji, jaką jest Unia Europejska- państwo wstępujące do niej samo również korzysta z pozycji wypracowanej przez organizację oraz staje się wiarygodnym partnerem politycznym i gospodarczym. Ma to proste przełożenie na owocne kontakty gospodarcze, rozwój technologiczny i w efekcie- dynamizację gospodarki. Niebagatelną rolę odgrywa tu też czynnik, jakim jest transfer środków finansowych z budżetu unijnego. Uczestniczenie w Jednolitym Rynku wspólnotowym daje również impuls do rozwoju, poprzez mechanizmy konkurencji. Tak więc mimo tego, że w pierwszych latach po akcesji spodziewano się istotnych wydatków budżetowych związanych z integracją, spodziewane przyszłe korzyści decydowały o kontynuowaniu i realizacji kolejnych unijnych wytycznych na drodze do pełnego zjednoczenia.

Szacunki wykazywały, że członkostwo Polski w Unii Europejskiej może przyspieszyć tempo wzrostu gospodarczego o 0,2-1,7 punktu procentowego rocznie. Polska w roku 1998 osiągnęła 38% średniego poziomu PKB na jednego mieszkańca1 w krajach UE. Przewidywana na rok bieżący, 2006 wykazują średni dochód PKB nominalny na osobę( w przeliczeniu na dolary amerykańskie) całej UE na- 29 203- w porównaniu, na Polskę- 7 942;

Na lata 2001-2005 przewidziano zwiększenie dynamiki inwestycji i konsumpcji o około 2 punkty procentowe. Zakłada się również stopniowe zwiększanie dynamiki eksportu (po początkowym wzroście importu) o ok. 2 punkty procentowe rocznie w latach 2006-2010. Już w latach 90. w wyniku otwarcia rynków oraz poprawie warunków eksportu do UE produktów rolno-spożywczych, zwiększyła się nasza wymiana handlowa z krajami Unii (średnio 2,5- 3,5 razy )

Korzyścią dla Polski może się również okazać napływ kapitału zagranicznego i lokowanie oddziałów firm oraz większości produkcji w naszym kraju z uwagi na niższe koszty prac i produkcji(tzw. delokacja, która jednak nie jest korzystna dla innych społeczeństw europejskich, zazwyczaj z krajów "starej" Unii, gdzie koszty są relatywnie wyższe).

Trzeba pamiętać, że bilans pierwszego roku w Unii był korzystny, jednak początkowo np. wzrosła inflacja. Jeszcze w lutym 2004 r. wynosiła ona 1,6 proc. W maju było to już 3,4 proc., w czerwcu - 4,4 proc., a lipcu - 4,6 proc. Obecnie wykazuje już wysoką tendencję spadkową. Wzrost gospodarczy nowych krajów Unii wykazuje duży wzrost- w Polsce, osiągając w pierwszym kwartale tego roku poziom 5,2 % PKB jest wysoki, niemniej trzeba pamiętać, że z takim wynikiem (wraz z Węgrami) zamykamy stawkę krajów regionu.

Dzięki wejściu Polski do UE poprawie powinien ulegać rynek usług tradycyjnie zarezerwowanych dla monopoli (transport powietrzny i kolejowy, telekomunikacja, przesyłanie energii elektrycznej i gazu). Dzień 1 lipca 2007 roku będzie w tej dziedzinie przełomowy- z tym bowiem dniem ma nastąpić uwolnienie rynku energii dla konsumentów- w związku z tym każdy konsument będzie mógł wybrać dostawcę energii nie tylko z Polski, ale z terenu całej Unii Europejskiej;

Dużym obciążeniem dla budżetu unijnego jest rolnictwo, dział gospodarki najbardziej dotowany przez UE. Problem polskiego rolnictwa jest w tym kontekście szczególny, a stanowi go jego wielkość oraz rozczłonkowanie (większość stanowi drobna produkcja rolna). Unia blisko połowę swojego budżetu angażuje na finansowanie Wspólnej Polityki Rolnej. Dla Polski negocjacje dotyczące polityki rolnej były dużym wyzwaniem. Skala problemu była bowiem też szczególna. W latach 1999-2004 nakłady na przygotowanie polskiego rolnictwa i przetwórstwa rolno-spożywczego do realizacji standardów unijnych i Wspólnej Polityki Rolnej szacowano na kwotę 25 mld zł. Dotacje unijne dla rolnictwa powoli zmieniają polskie rolnictwo. Pierwsze efekty były już zauważalne po pierwszym roku naszego członkostwa w Unii.

Można przeprowadzić ogólne charakterystyki. I tak: Być może jednym z sukcesów jest wzrastająca akceptacja środowiska rolniczego dla uczestnictwa Polski w UE ( środowisko to należało do sceptycznych). Czym ta zmiana jest powodowana?W pierwszych trzech kwartałach 2004 roku, w stosunku do analogicznego okresu roku ubiegłego, eksport rolno-spożywczy wzrósł o 38%, zaś import zwiększył się o 30%. Największy przyrost eksportu zanotowano w przypadku krajów UE-15 (o 55%). Najbardziej dynamicznie wzrastał eksport mięsa oraz przetworów mleczarskich. Sytuacja rolnictwa polskiego w ujęciu sektorowym uległa zdecydowanej poprawie,(jedynie w sektorze zbożowym uległa pogorszeniu). Trzeba przy tym zauważyć, iż instrumenty Wspólnej Polityki Rolnej nigdy nie będą w stanie zniwelować skutków małej skali produkcji i niskiej produktywności. Różnice w funkcjonowaniu polskiego rolnictwa uzależnione są od wielkości gospodarstw korzystających z systemu dotacji europejskich. W przypadku małych gospodarstw rolnych (średnio o pow. 8,5 ha), cechujących się niską efektywnością, ich wsparcie dopłatami bezpośrednimi - mimo, że powoduje poprawę ich sytuacji ekonomicznej - nie prowadzi do istotnej poprawy sytuacji. Gospodarstwa większe, o areale 15 ha w 2004 roku wygenerowały wyższy dochód ( nawet o ok.68%).

Mimo zaawansowanej polityki rolnej prowadzonej przez Unię Europejska nadal na terenie całej Wspólnoty stanowi ona problem zasadniczy dla gospodarki europejskiej i szczególnie w państwach takich jak Francja, czy Polska, gdzie udział rolnictwa w gospodarce jest znacznie wyższy niż w innych krajach. W związku z tym konieczne są takie działania w społecznościach wiejskich, które przyczynia się d powstawania pozarolniczych miejsc pracy. Unia przeznacza część swoich funduszy na przeprowadzanie kursów zawodowych wśród rolników, ciekawym rozwiązaniem są też tzw. renty strukturalne.( http://unia.eurofunds.org/)

Dotacji wymaga nie tylko rolnictwo, ale również liczne gałęzie przemysłu- konieczne jest wprowadzanie nowych technologii, nowe j kultury zarządzania. Regiony słabiej rozwinięte i o wysokim bezrobociu uzyskują wsparcie z funduszy strukturalnych i funduszu spójności Unii Europejskiej.( m. in. EFS). Szacunki wykazują, ze transfer unijnych finansów do Polski w roku 2006 osiągnąć poziom 5-8 mld euro. Polska uzyska pomoc finansową na budowę lub modernizację infrastruktury (jest to cel nadrzędny i konieczny dla intensywnego rozwoju gospodarczego).

Fundusze strukturalne wspierają również rozwój sektora MŚP ( małych i średnich przedsiębiorstw) i co za tym idzie- tworzenie nowych miejsc pracy, co jest zadaniem absolutnie priorytetowym w kraju o najwyższym poziomie bezrobocia w całej Unii Europejskiej. Absorpcja tych funduszy i jej efektywność w dużej mierze zależy jednak od zbudowania odpowiednich struktur i procedur, które pozwolą na rzeczywisty transfer środków do bezpośrednio zainteresowanych podmiotów, a to uzależnione jest przede wszystkim od samego kraju-"beneficjenta"

Członkostwo w Unii daje Polsce możliwość współuczestniczenia w inicjowaniu takich decyzji na płaszczyźnie stosunków międzynarodowych, które są istotne dla polskiej racji stanu i polskiego interesu narodowego. Niemniejszą rolę odgrywa budowanie pozycji Polski na arenie międzynarodowej- jako członek UE i NATO kraj nasz jest czynnym uczestnikiem wydarzeń nie tylko w skali europejskiej, ale również globalnej

Dla obywateli państw członkowskich szczególne znaczenie mają liczne ułatwienia np. przy przekraczaniu granic ( również na lotniskach) między państwami należącymi do UE

(umowa z Schengen), możliwość swobodnego osiedlenia się oraz podjęcia pracy na terenie Unii. Obowiązują tu różne przepisy, w zależności od czasu przyjęcia państw do UE. Zazwyczaj kraje "nowe" muszą przejść tzw. okresy przejściowe w niektórych dziedzinach. I tak np. przystępując do Unii, Polska musiał przystać na niektóre z nich. Chodzi tu głównie o podjęcie pracy.

Unia Europejska na wniosek niektórych państw wyznaczyła w tej dziedzinie okres przejściowy w zakresie od 2 do 7 lat. Najdłuższe obowiązują w Niemczech i Austrii. Kraje te zastrzegły sobie także możliwość ograniczenia przez siedem lat świadczenia niektórych usług przez nowych obywateli UE. Inne kraje- Wielka Brytania, Irlandia oraz Szwecja nie wnioskowały o zastosowanie okresów przejściowych i w związku z tym obywatele przyjętych podczas ostatniej akcesji nowych 10 państw od początku mogli osiedlać się na ich terenie i pracować.

Pracownicy osiedlający się i pracujący w jednym z krajów unijnych posiadają ogół uprawnień pracowniczych, w tym do opieki zdrowotnej. Powstaje obecnie coraz więcej instytucji- głownie agencji pracy- pośredników na europejskim rynku ofert pracy. Oczywiście pracy można szukać również indywidualnie. Niedawno został uruchomiony program "EURES"(ang. European Employment Service- Europejskie Służby Zatrudnienia), wspomagany przez krajowe urzędy pracy.

Jeżeli chodzi o Polaków, większość chce pozostać w kraju- jednak skala emigracji zarobkowej jest bardzo duża. Nie można podać dokładnych liczb i są one bardzo różne- mówi się o kilkuset tysiącach, niektóre szacunki wskazują nawet na 2 miliony osób, które wyemigrowały z Polski, głównie na Wyspy Brytyjskie i do Irlandii w celu znalezienia tam pracy. Unia Europejska poprzez swoje fundusze, takie jak EFS (Europejski Fundusz Społeczny) wspomaga również edukację pracowniczą i programy, które pozwalają m. in. na przekwalifikowanie, czy też szkolenia dla bezrobotnych. Polska może liczyć na ponad miliard Euro rocznie na ten cel.

Wejście Polski do Unii Europejskiej oznaczało nie tylko swobodę pracy ( po okresach przejściowych- we wszystkich krajach unijnych), ale również o wiele szerszy dostęp do edukacji w innych krajach. Coraz więcej maturzystów decyduje się na studia w innych krajach unijnych. Nie zawsze oznaczać to musi konieczność posiadania dużych środków finansowych. W niektórych państwach- np. we Francji, Niemczech, Danii, czy też Grecji- uczelnie państwowe, podobnie jak w Polsce kształcą za darmo, poza tym istnieje też system stypendiów (z których najlepsi studenci, także polscy, jak i inni, mogą korzystać np. w Wielkiej Brytanii).

W większości krajów uczelnie przeprowadzają egzaminy wstępne, a w niektórych - na przykład we Francji i Belgii - przyjmowany jest każdy (selekcja odbywa się dopiero w trakcie studiów). Trzeba przy tym pamiętać, że aby studiować w UE nie trzeba posiadać matury międzynarodowej- wystarczy polski dokument dojrzałości.

Negocjacje

Trudno jest przeprowadzić rachunek rzeczywistych korzyści i strat poniesionych w procesie integracji. Oczywiście, perspektywą takiej oceny jest baza, punkt wyjściowy, od którego rozpoczynało się negocjacje. Należy pamiętać, że cechą charakterystyczną polityki prowadzonej w ramach UE jest jej charakter "negocjacyjny", "dyskursywny". Kolejne rozwiązania polityczne możliwe są tylko dzięki procedurom, które pozwalają na osiągnięcie kompromisów miedzy państwami, których interesy często są różne, a nawet sprzeczne.

Koszty przystąpienia Polski do UE wiążą się z przeprowadzanym procesem modernizacji instytucji państwowych, samorządowych oraz gospodarki. Konieczność ich była niezależna od ewentualnego przystąpienia do UE- oczekiwana akcesja jedynie zintensyfikowała je poprzez sprecyzowanie celu (integracji).

Dobrze zorganizowana polityka wewnętrzna mogła w przyszłości doprowadzić do lepszej absorpcji funduszy unijnych przewidzianych w ramach programów pomocowych dla biedniejszych regionów.( co też obserwujemy dzisiaj, jeżeli chodzi o projekty samorządowe, które często wspomagane są przez fundusze unijne).

Oto pełny wykaz trzydziestu kolejnych rozdziałów, będących przedmiotem negocjacji:

1. SWOBODNY PRZEPŁYW TOWARÓW

2. SWOBODNY PRZEPŁYW USŁUG

3. SWOBODNY PRZEPŁYW OSÓB

4. SWOBODA PRZEPŁYWU KAPITAŁU

5. PRAWO SPÓŁEK

6. POLITYKA KONKURENCJI

7. ROLNICTWO

8. RYBOŁÓWSTWO

9. POLITYKA TRANSPORTOWA

10. PODATKI

11. UNIA GOSPODARCZA I WALUTOWA

12. STATYSTYKA

13. POLIYKA SPOŁECZNA I ZATRUDNIENIE

14. ENERGETYKA

15. POLITYKA PRZEMYSŁOWA

16. MAŁE I ŚREDNIE PRZEDSIĘBIORSTWA

17. NAUKA I BADANIA

18. EDUKACJA I SZKOLENIA

19. TELEKOMUNIKACJA I TECHNOLOGIE INFORMACYJNE

20. KULTURA I POLITYKA AUDIOWIZUALNA

21. POLITYKA REGIONALNA

22. OCHRONA ŚRODOWISKA

23. OCHRONA KONSUMENTA I ZDROWIA

24. WSPÓLNA POLITYKA ZAGRANICZNA I BEZPIECZEŃSTWA

25. UNIA CELNA

26. STOSUNKI ZEWNĘTRZNE

27. WYMIAR SPRAWIEDLIWOŚCI I SPRAWY WEWNĘTRZNE

28. KONTROLA FINANSOWA

29. FINANSE I BUDŻET

30. INSTYTUCJE

1. SWOBODNY PRZEPŁYW TOWARÓW

Rozmowy negocjacyjne rozpoczęto 21 czerwca 1999 roku. Zakończono- 29 marca 2001 roku.

Swobodny przepływ towarów jest zagwarantowany jako jedna z czterech obowiązujących swobód wolnego rynku unijnego. Wiąże się to w oczywisty sposób z uwolnienie ceł na rynku unijnym, co stało się bezwzględną podstawą dla kolejnych działań zmierzających do utworzenia wolnego rynku. Towary, które znajdują się na rynku unijnym muszą wykazywać odpowiedni poziom jakości. W związku z tym są odpowiednio certyfikowane, podlegają też standaryzacji unijnej.

Polscy negocjatorzy wnosili o zachowanie okresu przejściowego jeśli chodzi o rynek leków i zasad ich rejestracji. Obowiązuje on do roku 2008.

2. SWOBODNY PRZEPŁYW USŁUG

Negocjacje rozpoczęto dnia 12 listopada 1999 roku, zamknięto- 14 listopada roku 2000.

Jak ważny jest to dział polityki gospodarczej przekonaliśmy się już jako członek Unii Europejskiej. Chodzi tutaj o tak zwaną dyrektywę usługową, która była przedmiotem negocjacji w 2006 roku podczas prezydencji Austrii w UE. ( okresu półrocznego, w którym państwo przejmuje przewodnictwo w UE, wg ustalonego wcześniej grafiku).

Niezachowanie kluczowej zasady kraju pochodzenia, dzięki której usługodawcy mogliby prowadzić działalność na terytorium całej Unii według reguł obowiązujących we własnym kraju nie było korzystne dla wielu krajów- w tym również Polski.

  1. SWOBODNY PRZEPŁYW OSÓB

Negocjacje między stroną polską i unijną rozpoczęły się w tej dziedzinie 26 maja 2000 roku, a zakończyły- 21 grudnia roku 2001.

Zasady w tym obszarze dotyczą zarówno przepływu pracowników, jak i swobody prowadzenia działalności gospodarczej.

Pracownicy zatrudniający się w innych krajach Wspólnoty posiadają wszelkie prawa społeczne, jakie są gwarantowane pracownikom kraju, do którego przybył.

Pewne problemy stwarza polityka gospodarcza tego typu (dotycząca swobód, w tym swobody przepływu osób oraz swobody prowadzenia działalności gospodarczej i świadczenia usług) wobec obywateli państw nowo przyjętych do Wspólnoty, obecnej Unii Europejskiej. Z tymi problemami mają do czynienia między innymi Polacy. Państwa "starej" Unii mogą żądać zachowania okresów przejściowych w pełnym dostępie tych obywateli do swoich rynków.

Okresy te mogły trwać od 2- do 7 lat. Niektóre państwa (Wielka Brytania, Irlandia oraz Szwecja) zrezygnowały w ogóle z ich wprowadzenia. Najdłużej chronić będą swoje rynki pracy Niemcy oraz Austriacy. Obecnie kolejne kraje: Finlandia, Hiszpania, Portugalia i Grecja otworzyły już swoje rynki pracy.

Problemów nastręczała też w początkowym okresie procedura nostryfikowania dyplomów oraz uznawania uprawnień zawodowych. Zaistniała konieczność zmiany tych procedur poprzez ich zredukowanie i uproszczenie. Kolejne dyrektywy i inne regulacje prawne Wspólnoty doprowadziły do znacznego polepszenia tej sytuacji, szczególnie począwszy od roku 1991, kiedy to ostatecznie wprowadzono jednolity system wzajemnego uznawania kwalifikacji.

4. SWOBODA PRZEPŁYWU KAPITAŁU

Rozpoczęcie negocjacji- 15 lipca 1999 roku- zamknięcie- 22 marca 1999 roku.

Odnośne zapisy znalazły się w Traktacie Rzymskim. Znalazły się w nim zobowiązania adresowane do państw członkowskich, które miały na celu stopniowe znoszenie ograniczeń przepływu kapitału do stopnia, zapewniającego właściwe funkcjonowanie wspólnego rynku.

Zapewnione zostały jednocześnie możliwości zastosowania instrumentów finansowych w wypadku powstania zakłóceń na rynku danego kraju( po konsultacjach z Komisją oraz Komitetem Walutowym). Możliwe było także podjęcie przez państwo członkowskie- w razie wystąpienia problemów- kontroli kapitałowych.

Główne dyrektywy regulujący ten obszar wspólnego rynku to dyrektywy z lat: 1960 i 1962. Dzięki nim zniesiono ograniczenia w dokonywaniu inwestycji bezpośrednich, czy też zaciąganiu kredytów handlowych.

Dopiero w latach osiemdziesiątych zmieniła się znacząco polityka dotycząca transferów kapitałowych. Stało się to głownie dzięki dobrej koniunkturze w handlu usługami finansowymi.

Do roku 1990 miało nastąpić uwolnienie wszystkich czynników kształtujących ten rynek.

Decydujące znaczenie dla upowszechnienia liberalizacji na rynku kapitałowym miał Traktat z Maastricht.

Przewidywał on pozostawienie do końca roku 1993 niektórych restrykcji w stosunku do wymiany z krajami spoza UE, pozostawiając pewna swobodę Radzie UE w sprawie możliwości podejmowania decyzji odnośnie przedsięwzięcia środków służących liberalizacji w przepływie kapitału miedzy państwami unijnymi, a państwami trzecimi.

Zapisy traktatu zobowiązywały również rządy państw członkowskich do prowadzenia polityki "maksymalistycznej" względem wolności przepływu kapitału na wspólnym rynku europejskim. Państwa zobowiązały się do podejmowania środków, które miały zintensyfikować i zwiększyć możliwości przepływów kapitałowych poza wyznaczone traktatem niezbędne minimum ,szczególnie jeżeli pozwalał na to korzystny bilans płatniczy. Zachwiania na rynkach kapitałowych niejednokrotnie doprowadzają do małych kryzysów w unijnej polityce pieniężnej. Na przykład zachwiania Rynku Walutowego skłoniły niektóre państwa już w 1992 roku do ponownego wprowadzenia niektórych instrumentów, takich jak kontrole walutowe.

5. PRAWO SPÓŁEK

Otwarcie negocjacji w tym obszarze tematycznym- 19 maja 1999 r.

Zamknięcie- 28 XI 2001 r.

W tym obszarze nie było wielkich różnic. Polskie prawo spółek nie odbiegało zasadniczo od unijnego. Jedyną różnicą była kwestia jawności niektórych dokumentów, ( większa ilość jawnych dokumentów w UE). Nie zaplanowano w związku z tym żadnych okresów przejściowych.

6. POLITYKA KONKURENCJI

Otwarcie negocjacji w tym rozdziale- 19 maja1999 rok

Zamknięcie- 20 listopada 2001 roku.

Zasady polityki konkurencji odnoszą się zarówno do podmiotów gospodarczych państwowych jak i prywatnych. Jeżeli chodzi o prywatne- nie było większych niezgodności między stanowiskami negocjatorów, a także w samym porządku prawnym. Pewne problemy stwarzała natomiast kwestia podmiotów państwowych. Unijne prawo konkurencji zabrania protekcjonizmu państwowego. Państwo nie powinno ingerować w działalność gospodarczą, gdyż powoduje to nierówne szanse w konkurencji. To jest jedna z podstawowych zasad unijnego wolnego rynku. I to musiało się zmienić w polskiej gospodarce.

Najważniejszymi uzgodnieniami w tych dziedzinach były sprawy dotyczące funkcjonowania Specjalnych Stref Ekonomicznych, który w początkowym okresie przekształceń gospodarczych i ustrojowych w Polsce przyczynił się do rozwoju wielu przedsiębiorstw i tym samym był ważnym czynnikiem polityki społecznej. Działalność tego rodzaju stref jest właściwie w Unii Europejskiej zabroniona. Jednak stronie polskiej udało się wynegocjować różnego rodzaju udogodnienia w dalszym funkcjonowaniu tych specjalnych obszarów gospodarczych.

  1. ROLNICTWO

Otwarcie negocjacji nastąpiło 14 czerwca 2000 roku.

Zamknięcie natomiast- 13 grudnia 2002.

Był to bezwzględnie najtrudniejszy obszar negocjacyjny. Polityka rolna jest zresztą najbardziej drażliwą i konfliktogenną w całej Unii, właściwie od początku istnienia Wspólnot Europejskich.

Ustanowiono różne limity produkcyjne, co miało wielkie znaczenie również dla polskiego przemysłu spożywczego. Na przykład na rok 2004 ustanowiono limit produkcji mleka: 8,964 mln ton, z czego 8,5 mln ton przypadać miało na sprzedaż hurtową. Na rok 2004 ustanowiono także maksymalny pułap dopłat bezpośrednich w relacji: 55 procent. W tym Unia -36 punktów procentowych, reszta środków miała pochodzić z budżetu narodowego. Na rok 2005 ustanowiono na produkcję mleka pułap identyczny w stosunku do roku 2004, natomiast w roku 2006 do tego limitu dopisano jeszcze dodatkowo kwotę rezerwową- 416 tyś. ton. W roku 2005 maksymalny pułap dopłat wyznaczono na 60 procent ( z czego udział UE-39 %). NA rok 2006 przewidziano dopłatę 65 procentową- w tym udział unijny- 42 %.

8. RYBOŁÓWSTWO

Otwarcie rozmów- 19 maja 1999 roku; zamknięcie- 10 czerwca 2002 roku.

Wynegocjowane warunki w tym obszarze:

1. Wspólna Polityka Rybacka objęła polskich rybaków z chwilą wejścia Polski do UE. Tym samym polscy rybacy otrzymali dostęp do łowisk unijnych. (Niestety, nie wiązało się to jedynie z poszerzeniem możliwości. Polskie niedofinansowane rybołówstwo, niski poziom technologiczny floty, nie pozwoliły na rzeczywistą konkurencję z bogatymi armatorami państw "starej Unii", szczególnie z państw skandynawskich).

  1. Konieczną okazała się restrukturyzacja tego działu gospodarki. Odbywać się miała dzięki wsparciu Finansowego Instrumentu Sterowania Rybołówstwem.

9. POLITYKA TRANSPORTOWA

Otwarcie rozdziału: 12 XI 1999 r.

Zamknięcie rozdziału: 10 VI 2002 r.

Dotyczy między innymi: transportu kolejowego, lotniczego, drogowego, morskiego, żeglugi śródlądowej oraz pomocy państwa dla całego sektora transportowego.

Warunki członkostwa:

Ustanowienie okresów przejściowych do końca roku 2010 ( na zwiększenie unijnych limitów na wagę przewożonych towarów. Ma to związek ze słabo zorganizowana infrastrukturą polskich tras drogowych). Na okres 3 do 5 lat po wejściu do UE jest możliwość zablokowania świadczenia przez obie strony usług tak zwanego transportu kabotażowego.

10. PODATKI

Otwarcie rozdziału: 7 XII 1999 r.

Zamknięcie rozdziału: 21 marca 2002 r.

Stawka VAT na produkty rolnicze (nawozy, środki ochrony roślin itp.) do roku 2007 wynosić będzie - 3 proc. Do końca tego roku- 2007- VAT na gotowe mieszkania i usługi będzie wynosić 7 procent. Wynegocjowano również, że VAT na niektóre książki, a także czasopisma (specjalistyczne) wynosić będzie do końca roku 2007- 0 procent. Do 31 grudnia 2008 r. Polska ma czas na dojście do unijnego poziomu akcyzy na papierosy (64 euro na 1000 sztuk papierosów). Jest to poziom minimalny. Do roku 2005 obowiązywała w Polsce również zerowa stawka akcyzy na paliwa ekologiczne (są to paliwa z dodatkiem biokomponentów).

11. UNIA GOSPODARCZA I WALUTOWA

Otwarcie rozmów- 30 września 1999 roku; zamkniecie- 7 grudnia 2002.

W Traktacie z Maastricht z 7 lutego 1992 r. znalazły się zapisy zakładające m. in. powstanie Unii Gospodarczo- Walutowej.W Traktacie ustalono też warunki uczestnictwa krajów w jej strukturach.(kryteria konwergencji- kryteria zbieżności). Były to:

  • niska inflacja- stabilność cen, najlepiej poniżej 1,5%;
  • deficyt budżetowy nie większy niż 3% PKB;
  • dług publiczny nie większy niż 60% PKB;
  • stabilny kurs walutowy.

Nie wnoszono o okresy przejściowe w tej dziedzinie negocjacji. Polska polityka fiskalna była zgodna z warunkami unijnymi w tym zakresie.

12. STATYSTYKA

Rozmowy rozpoczęto 19 kwietnia 1999 roku, a zamknięto już 19 czerwca tego samego roku. Trwały więc tylko dwa miesiące.

Prowadzenie spraw statystycznych było bardo przybliżone. W związku z tym przyszła współpraca Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) z jego odpowiednikiem unijnym- czyli EUROSTATEM nie nastręczała większych trudności.

13. POLIYKA SPOŁECZNA I ZATRUDNIENIE

Otwarcie- 30 września1999 roku; zamknięcie- 1 czerwca 2001.

Podczas negocjacji ustanowiono możliwość zachowania przez kraje "starej" Unii okresów przejściowych w dostępie do ich rynków pracy obywateli nowych krajów UE. Okresy te mogły trwać od 2- do 7 lat. Niektóre państwa (Wielka Brytania, Irlandia oraz Szwecja) zrezygnowały w ogóle z ich wprowadzenia. Najdłużej chronić będą swoje rynki pracy Niemcy oraz Austriacy. Obecnie kolejne kraje: Finlandia, Hiszpania, Portugalia i Grecja otworzyły już swoje rynki pracy.

  1. ENERGETYKA

12 listopada 1999 roku- rozpoczęto; 27 lipca 2001 roku zakończono negocjacje w tej dziedzinie.

Do 1 stycznia 2009 roku Polska jest zobowiązana stworzyć, a następnie i utrzymywać obowiązkowe, 90-dniowe rezerwy paliw płynnych.

15. POLITYKA PRZEMYSŁOWA

Otwarcie nastąpiło 29 października 1998 roku, zamknięcie- 19 maja 1999.

Polska nie występowała w tej dziedzinie o okresy przejściowe. Polityka ta w Unii Europejskiej regulowana jest przez odpowiednie dyrektywy, których przedmiotem są przede wszystkim: liberalizacja oraz konkurencja pomiędzy producentami w różnych gałęziach przemysłu. Wspólna polityka UE w tym zakresie zmierza do zwiększenia znaczenia produkcji unijnej w stosunku do przemysłu Stanów Zjednoczonych, Japonii, a ostatnio również Chin.

Zadecydowano, że duże przedsiębiorstwa będą mogły otrzymywać ulgę podatkową, dopóki nie przekroczy ona progu 75 proc. wartości inwestycji, (jednakże jest to możliwe pod tylko warunkiem, że przedsiębiorstwa te zainwestowały przed rokiem 2000). Firmy motoryzacyjne otrzymały limit pomocy w wysokości 30 proc. inwestycji.

UE zgodziła się, by restrukturyzowane huty dostawały pomoc publiczną (nie większą jednak niż 3,38 mld zł), pod warunkiem że zmniejsza produkcję (o 901 tyś. łon) oraz zredukują zatrudnienie.

16. MAŁE I ŚREDNIE PRZEDSIĘBIORSTWA

Rozpoczęcie rozmów- 29 października1999 roku

Zamknięcie- 29 X 1999..

Polska nie występowała o okresy przejściowe. Zobowiązaliśmy się do przyjęcia prawa europejskiego w tym zakresie do końca 2002 roku.

Przyjęcie unijnych kryteriów oznaczało zwiększenie możliwości rozwoju dla polskiego sektora MŚP poprzez umożliwienie dostępu do wielkiego rynku europejskiego oraz brak konieczności uzyskiwania odpowiednich certyfikatów. Konieczne stało się tu oczywiście wcześniejsze dostosowanie do standardów unijnych na przykład w dziedzinie higieny.

UE zgodziła się na to, by małe firmy działające w Specjalnych Strefach Ekonomicznych mogły korzystać z nielimitowanych ulg podatkowych do końca 2011 roku. (średnie - do 2010).

17. NAUKA I BADANIA

Otwarcie rozdziału: 10 listopada 1998 roku

Zamknięcie rozdziału: tego samego dnia

Unia Europejska wspiera rozwój technologiczny i badania prowadzone w tym zakresie.

Polskie instytucje badawcze w pełni zintegrowały się z unijnymi jednostkami już dwa lata przed akcesją.

18. EDUKACJA I SZKOLENIA

Rozmowy zaplanowano na jeden dzień- był to 10 listopada 1998 roku.

Strona polska nie występowała w tej dziedzinie o okresy przejściowe. Dorobek prawny mieliśmy przyjąć do końca 2002 roku.

Unia Europejska nie decyduje o modelu edukacyjnym w poszczególnych krajach. Zróżnicowaniu ulega nawet tak podstawowa kwestia jak termin rozpoczęcia edukacji- od czterech lat w Luksemburgu do siedmiu w Skandynawii. Unia reguluje jednak niektóre kwestie takie jak np. konieczność zapewnienia dzieciom migrujących pracowników specjalnych lekcji języka kraju, w którym się aktualnie znajdują.

Wejście Polski do Unii Europejskiej oznaczało o wiele szerszy dostęp do edukacji w innych krajach.( między innymi dzięki wielu programom wymiany młodzieży i edukacji- SOKRATES, LEONARDO) Coraz więcej maturzystów decyduje się również na studia w innych krajach unijnych. Nie zawsze oznaczać to musi konieczność posiadania dużych środków finansowych. Aby studiować w UE nie trzeba posiadać matury międzynarodowej- wystarczy polski dokument dojrzałości.

20. KULTURA I POLITYKA AUDIOWIZUALNA

Rozmowy- 29 października 1998- 4 grudnia 2001.

Polityka ta opiera się na wspieraniu kultury krajów członkowskich przy zachowaniu cech szczególnych ich dorobku w tym zakresie. (wielokulturowość w UE).

Najważniejsze było tu dostosowanie ustawy o radiofonii i telewizji do wymogów tzw. dyrektywy "telewizji bez granic" lub "otwartej telewizji".

21. POLITYKA REGIONALNA

6 kwietnia 2000 roku- 1 października 2001.

Środki z funduszy pomocowych, jakie otrzyma Polska z tytułu pomocy regionalnej są pożytkowane na ( m. in.) :

- wspieranie konkurencyjności gospodarki;

- ochronę środowiska w regionach;

- infrastrukturę drogową i kolejową;

- przeciwdziałanie bezrobociu

- rozwój obszarów wiejskich

W ramach tak zwanego funduszu kohezyjnego Polska otrzyma w latach 2004 - 2006 3,733,3 mld. Euro. A w ramach funduszy strukturalnych 7,635,3 mld. euro.

22. OCHRONA ŚRODOWISKA

7 grudnia 1999 - 26 X 2001 roku.

Dostosowywanie do wymogów ochrony środowiska w Unii Europejskiej jest bardzo kosztowną operacją, w związku z tym Polska wnosiła i wynegocjowała okresy przejściowe w tej ważnej dziedzinie. Między innymi- okres dostosowawczy na budowę oczyszczalni ścieków, w zależności od wielkości miasta do końca 2008, bądź 2015 roku; na zanieczyszczenie wody substancjami niebezpiecznymi - do 2007 roku; na zmniejszenie zawartości siarki w paliwach - do 2006 roku; na wymagania dotyczące ilości przetwarzanych opakowań - do 2007 roku; na zapobieganie i kontrola zanieczyszczeń 65 substancjami przez duże fabryki - do 2010 roku, jak również na ograniczenie emisji lotnych zanieczyszczeń powstałych przy magazynowaniu benzyny - do 2005 roku.

23. OCHRONA KONSUMENTA I ZDROWIA

19 kwietnia 1999 r.- 19 maja 1999 r.

Polityka ta skupia się na zapewnieniu odpowiednich standardów ochrony konsumenta oraz bezpieczeństwa zdrowotnego. Dużą uwagę skupia się na konkurencji, która jest najlepszym instrumentem regulującym jakość usług także i w tym zakresie.

Polska storna nie wnosiła o zastosowanie okresów przejściowych w tej dziedzinie.

24. WSPÓLNA POLITYKA ZAGRANICZNA I BEZPIECZEŃSTWA

10 listopada 1998 roku - 6 kwietnia 2000 roku.

Także i w tej dziedzinie polscy negocjatorzy nie występowali o okresy przejściowe.

"Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa" jest domeną Traktatu z Maastricht. Ustanowił on jej zagadnienia jako tzw. II filar Unii Europejskiej. Dotyczy ona między innymi takich spraw jak bezpieczeństwo zewnętrzne UE, współpraca polityczna, jak również militarna w tym zakresie. Stanowi bazę dla wzajemnych konsultacji, sprzyja koordynacji działań w tym zakresie między państwami członkowskimi.

25. UNIA CELNA

21 czerwca 1999 roku- 29 marca 2001.

W tej dziedzinie również nie wnioskowano o okresy przejściowe.

Polska w momencie wejścia do Unii Europejskiej musiała zapewnić odpowiedni nadzór w kwestii granicy celnej Wspólnoty- posiadając najdłuższą granice zewnętrzną z całego obszaru UE.

26. STOSUNKI ZEWNĘTRZNE

19 maja 1999- 12 listopada 2001

Obszar ten dotyczy zagadnień związanych z podpisywaniem umów z krajami trzecimi.( ruch bezwizowy, sankcje, umowy handlowe). Polska nie występowała o okresy przejściowe.

27. WYMIAR SPRAWIEDLIWOŚCI I SPRAWY WEWNĘTRZNE

6 maja 2000 - 30 lipca 2002

Unia Europejska wprowadziła tzw. obowiązek wizowy dla obywateli państw trzecich- w związku z tym Polska musiała wprowadzić wizy dla swoich wschodnich sąsiadów od 1 lipca 2003 roku).

Polska już w roku 2007 wejdzie na pełnych prawach do systemu z Schengen. W związku z kosztownością całej operacji z tym związanej również w tej dziedzinie udało się polskiemu rządowi wynegocjować kwotę konieczną do przeprowadzenia wymaganych przez standardy unijne zmian m. in. na polskich granicach- głównie granicy wschodniej. Kwotę tę wynegocjowano w Kopenhadze, a wynosiła ona 280 milionów euro. Korzystano ze środków pomocowych funduszu PHARE.

28. KONTROLA FINANSOWA

6 kwietnia 2000- 14 czerwca 2000

Nie było okresów przejściowych w tym zakresie.

Polska zobowiązała się do dostosowania swojego prawa w tym zakresie. Dotyczy ono przede wszystkim efektywnej kontroli budżetowej- przede wszystkim nielegalnym transferom pieniędzy z budżetu państwowego.

29. FINANSE I BUDŻET

26 maja 2000 roku- otwarcie rozmów- 13 grudnia 2002- finalizacja.

Wynegocjowano rekompensatę budżetową w wysokości 443 min euro. Dodatkowo do Polski trafi także 10-procentowa zaliczka z funduszy strukturalnych (ok. 860 mln euro). Na lata 2005- 2006budżet dostanie ponad 1 mld 063 min euro (po cenach z 1999 r.). Ponieważ wypłata następuje po cenach bieżących, będzie to kwota o ok. 12 procent wyższa. Na lata: 2004-06 przewidziano również kwotę 280 mln euro na wydatki związane z tworzeniem systemu Schengen, do którego Polska ma wejść w roku 2007. W 2005 r. do Polski trafiło też ok. 6 procent zaliczki z funduszy strukturalnych ( kwota w przybliżeniu 516 mln euro).

30. INSTYTUCJE

22 kwietnia 2002 rok- rozmowy

Negocjacje dotyczyły warunków wejścia Polski jak i pozostałych dziewięciu państw do organów unijnych.

  1. Parlament Europejski- 732 deputowanych, 54- Polska;
  1. Rada Unii Europejskiej- 321 wszystkich głosów, 27 dla Polski;
  1. Komisja Europejska - jeden głos;
  1. Trybunał Sprawiedliwości i Sąd I Instancji- w TS- 1 sędzia z Polski, w Sądzie I Instancji- co najmniej 1;
  1. Trybunał Rozrachunkowy- 1;
  1. Komitet Ekonomiczno - Społeczny i Komitet Regionów- po 21 głosów w każdym;
  1. Europejski Bank Centralny- 1 ( jest to Prezes NBP);
  1. Europejski Bank Inwestycyjny- 1 w zarządzie( a także personel kierowniczy w Radzie Dyrektorów).

Przedstawiony model negocjacyjny, sprawdzony przez lata funkcjonowania Unii, jest jednym z jej sukcesów. Polska musiała się niejako "nauczyć" tej umiejętności i kolejni negocjatorzy do roku 2002, czyli szczytu w Kopenhadze tak właśnie negocjowali warunki naszego przystąpienia do UE. Oczywiście kompromis powoduje dwojakość opinii co do stwierdzenia ewentualnego sukcesu, czy też porażki( tak właśnie stało się z oceną warunków wynegocjowanych przez rząd L . Millera na wspomnianym szczycie kopenhaskim).

Kolejne ekipy rządowe, niezależnie od proweniencji politycznej, przeszły długą drogę, którą zwieńczył przedstawiony już wyżej szczyt w Kopenhadze. Dnia 13 grudnia 2002 roku, po czterech latach negocjacji prowadzonej aż w trzydziestu blokach tematycznych osiągnięto porozumienie.

Ostatnim etapem na długiej drodze, jaką podjęła Polska zmierzając do pełnej integracji ze strukturami europejskimi był szczyt UE w Kopenhadze. Jak już wyżej wspomniano, ze strony polskiej uczestniczyła w nim delegacja dowodzona przez premiera Leszka Millera oraz vice- premiera, ministra rolnictwa- Jarosława Kalinowskiego. Różne są opinie na temat sukcesu prowadzonych przez tę grupę, ostatecznych, przed akcesją negocjacji. Jedni mówią o sukcesie, inni po latach stwierdzają, że można było uzyskać dużo więcej. Na ówczesne realia negocjacje uznano za względny sukces, choć delegacja rządowa nie kryła zdecydowanego zadowolenia. Szczególnie istotne było tutaj pozytywne nastawienie ministra rolnictwa- jak wiadomo- negocjacje właśnie w tym sektorze były najtrudniejsze.

Polska delegacja najdłużej negocjowała warunki w Kopenhadze. Wyliczono, że premier Miller aż dziesięć i pół godziny spędził na ostatnich dyskusjach ze stroną unijną, której przewodniczył wówczas duński premier Rasmussen, jako, że Dania pełniła w opisywanym półroczu tak zwaną unijną prezydencję. Ostatecznie Polsce przyznano więcej pieniędzy niż początkowo zakładano, również kwestię rolniczą udało się nieco lepiej ułożyć.

Ostateczne postanowienia kopenhaskie wyglądały następująco:

-uzgodniono szybszą wypłatę Polsce miliarda euro;

-wynegocjowano ponadto dodatkowe 108 milionów euro na wzmocnienie polskiej granicy wschodniej (w związku z tym, że granica naszego kraju stała się najdłuższą zewnętrzną granicą Unii Europejskiej);

-dopłaty dla polskich rolników w wysokości 50, 55 i 60 procent tego, co dostawali unijni rolnicy. Do poziomu 40 procent dopłaty muszą pochodzić, a właściwie musiały, z budżetu krajowego. Taką sytuację przewidziano do roku 2006;

-wzrost kwoty hurtowej sprzedaży mleka o półtora milionów ton w ramach limitu 8,9 miliona;

-utrzymanie 7-procentowego podatku VAT-u na usługi budowlane, a także nowe mieszkania do 2007 r. (niestety, nie była dla Polski korzystną decyzja odmowna Unii w sprawie niższego VAT na maszyny rolnicze);

- ustalono, że kwalifikacje zawodowe pielęgniarek będą uznawane w Unii Europejskiej. Nie było to takie pewne, z uwagi na różnice kształcenia średniego personelu medycznego w Polsce i w Unii Europejskiej. ( polskie pięcioletnie licea medyczne, a konieczność posiadania dyplomu (co najmniej) licencjata przez pielęgniarki w "starej" Unii).

Dzień 16 kwietnia 2003 roku stał się datą szczególną w historii nie tylko samej Unii Europejskiej oraz nowych krajów, które właśnie w tym dniu przystąpiły do niej. Była to data szczególna, nie przymierzając, w całej historii kontynentu europejskiego. Dlaczego? Otóż w symbolicznym dla Europy miejscu, w którym narodziła się demokracja oraz idea państwa jako takiego, na ateńskiej Agorze podpisano Traktat Akcesyjny, na mocy którego dokonało się prawdziwe zjednoczenie Europy.

Spełniły się marzenia "ojców Europy" o Europie wolnej, zjednoczonej, w której narody żyją w pokoju i sukcesywnie tworzą warunki do jego zachowania, pozwalając w ramach Wspólnoty każdemu na rozwój według zasad suwerennego wyboru. Polska przystąpiła, (podobnie jak inne kraje) do Unii Europejskiej ostatecznie w wyniku referendum europejskiego rozpisanego na dni 7- 8 czerwca 2003 roku. Polacy korzystając z tej instytucji demokracji bezpośredniej zdecydowali (77,45% głosów na "tak")o akcesji Polski do Unii Europejskiej.

16 kwietnia 2003 roku stosowne dokumenty ze strony polskiej podpisali: premier Leszek Miller oraz minister spraw zagranicznych Włodzimierz Cimoszewicz. Dokument liczył 4900 stron. Uroczystość odbyła się w portyku Attalosa II w obecności przedstawicieli: prezydentów, premierów i osobistości dwudziestu pięciu krajów nowej Unii Europejskiej. Nowej, bo grupujących państwa, które przez całe dziesięciolecia dzieliła jałtańska "żelazna kurtyna". Europa otrzymała szansę oddychania "dwoma płucami", czego od zawsze "domagał" się i do czego nawoływał wielki papież Jan Paweł II.

Należy pamiętać, że takie wiekopomne wydarzenia są spektakularne medialnie. Powinny one być bazą dla dalszych posunięć, dla prowadzenia polityki w sposób nowy, niezupełnie znany polskim politykom. Należy umiejętnie łączyć polską rację stanu oraz mieć też na uwadze interes samej Wspólnoty. Cała filozofia funkcjonowania Unii Europejskiej zasadza się na szerokiej formule negocjacyjnej, na kulturze dialogu politycznego, na wypracowywaniu, niejednokrotnie żmudnym, konsensusu politycznego. Jest to zadanie bardzo trudne. Wielka międzynarodowa wspólnota, która ma też cechy ponadnarodowe(koncepcja federalistyczna i funkcjonalistyczna kształtowania Unii Europejskiej jako związku państw, czy też państwa europejskiego) to jednocześnie konglomerat postaw, różnych założeń, koncepcji, wreszcie interesów narodowych.

Być może, a nawet z całą pewnością, w przeszłości, wywołały by one niejeden konflikt, nawet militarny. Trzeba jednak pamiętać, że Unia Europejska jaką znamy powstała na bazie dwóch głównych wspólnot: Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali oraz Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej. Ich twórcy, możemy powiedzieć, wielcy wizjonerzy przyszłości Europy ukształtowali je właśnie po to, by móc dać odpór takim konfliktom, które doprowadziłyby Europejczyków do podobnej hekatomby, jak II wojna światowa.

Połączenie: gospodarka- polityka- a później również coraz bardziej - kultura- tolerancja - poszanowanie dla wolnych praw narodów i jednostek, skutecznie, jak się wydaje, wyrzuciło pojęcie wojny na margines historii. Mocniejsza Europa nie może pozwolić sobie na izolowanie się od reszty świata. Dlatego kolejne traktaty podejmowały próbę kształtowania zasad polityki zewnętrznej Wspólnoty. Jest to konieczne w warunkach pogłębiającej się globalizacji. Wyzwaniem staje się obecnie terroryzm i innego rodzaju przestępczość zorganizowana, które tworzą swój, drugi, podziemny, jednak stale zagrażający porządkowi nie tylko w Europie, ale i w skali globalnej- świat. Temu miedzy innym ma przeciwdziałać unijna polityka wewnętrzna, sprawiedliwości i bezpieczeństwa oraz takie instytucje jak międzynarodowy, policyjny Europol.

Dla przeciętnego obywatela, być może liczą się bardziej codzienne sprawy i otwierające się przed nim możliwości. Oczywiście doceniają je nowi obywatele Unii, dla tych z innych państw są to wartości oczywiste, o których zaistnienie starsze pokolenia Polaków, Słowaków, Czechów, czy Węgrów musiały walczyć. Ma to wymiar zupełnie bezpośredni. Na przykład- układ z Schengen (podpisany w 1985 roku), który zakłada między innymi stopniowe zniesienie kontroli granicznych na wewnętrznych granicach Unii Europejskiej, z jednoczesnym wzmocnieniem kontroli na granicach zewnętrznych. Polska wejdzie do systemu Schengen w październiku 2007 roku.

Zanim to się stało możliwe Polska przeszła długą drogę polityczno- legislacyjną. Negocjacje w tym obszarze rozpoczęły się 6 maja 2000r. i zostały zamknięte 30 lipca 2002r.

Nasz kraj nie występował o rozwiązania przejściowe, od początku deklarując gotowość wdrożenia całości dorobku prawnego Schengen. Polska zobowiązała się do dostosowania polityki wizowej do standardów UE.

Polska musiała ponadto zadeklarować m. in.:

- Pełne wykonanie Planu Działania Schengen,

- Zapewnienie pełnej dostępności środków finansowych przewidzianych na realizację Planu działania Schengen oraz Strategii Zintegrowanego Zarządzania Granicą w roku 2002 i w latach następnych.

Negocjacje nie były łatwe. Wynikało to między innymi ze szczególnej roli Polski, jako dużego państwa, w stabilizacji systemu bezpieczeństwa europejskiego i ochrony granic UE. W związku z tym, że Polska nie zdecydowała się na jakiekolwiek okresy przejściowe negocjacje utrudniała również tendencja po stronie UE do niezwykle dokładnego rozpoznania rzeczywistej sytuacji w Polsce oraz problemów z praktyczną implementacją unijnego dorobku prawnego.

W związku z tym należy uznać za sukces strony polskiej doprowadzenie do dość szybkiego zamknięcia negocjacji w tej dziedzinie.

Przykładów tego typu można znaleźć wiele. Ten jest jednym z bardziej spektakularnych. Oczywiście, istnieje też wiele zagrożeń, ale właśnie choćby ów układ z Schengen i wejście Polski w jego struktury, jak i w ogóle cała akcesja do UE daje naszemu krajowi coś, o co walczyliśmy jako naród przez wieki. Prawo do wypowiadania się w swoim imieniu, prawo do stanowienia o sobie, prawo do bycia podmiotem wydarzeń na arenie międzynarodowej, a nie "pochodną: układów i postanowień, na które nie mieliśmy, czy też nie mogliśmy mieć wpływu. " Nic o nas bez nas"- teraz właśnie jest pojęciem jak najbardziej uprawnionym.

Oczywiście, poza niewątpliwymi korzyściami z funkcjonowania w Unii istnieje też wiele zagrożeń. Niemniej, nie oznacza to, że będąc poza nią moglibyśmy się ich ustrzec. Polska znalazłaby się w izolacji politycznej, wówczas gdyby wszyscy nasi sąsiedzi należeli do Unii, a my- nie. Nie byłoby dla nas rzeczowej i sensownej alternatywy. Odległość Stanów Zjednoczonych oraz wciąż niepewna sytuacja polityczna i wyraźne braki demokracji w byłym imperium radzieckim, obecnej Rosji wciąż stanowią problem dla państwa polskiego. Unia niejednokrotnie nie jest solidarna (mamy przykład konfliktu o politykę energetyczną- sprawa rurociągu niemiecko- rosyjskiego. Tym razem jednak polski minister może głośno i wyraźnie przedstawić polski głos w tej sprawie. Mimo, że polityka taka może budzić kontrowersje u partnerów unijnych przyzwyczajonych czasem za bardzo do tylko dyplomatycznych gestów, jednak będąc wewnątrz tej silnej Wspólnoty możemy kształtować siebie jako państwo silne i co najważniejsze- suwerenne w dialogu międzynarodowym).

Jaka jest pozycja przetargowa Polski w Unii- najlepiej ilustruje to pierwsza- z pełnym udziałem Polski- "batalia" o budżet unijny.

Już jako obywatele Unii Europejskiej mogliśmy widzieć jak przebiega proces podejmowania decyzji w łonie UE odnośnie planowania budżetu i jak bardzo jest to dynamiczny i konfliktogenny proces. Polska delegacja była zadowolona z wywalczonych dla siebie warunków. A są między innymi:

  • porozumienie przewiduje możliwość otrzymania przez Polskę 91 miliardów euro z budżetu UE;
  • na kwotę tę składają się środki przeznaczone na polskie rolnictwo: 27 mld euro, 3,9 mld na wydatki związane ze Strategią Lizbońską; 581 mln euro na cele związane z polityką sprawiedliwości i spraw wewnętrznych;
  • po uwzględnieniu polskiej składki do budżetu UE, która ma wynosić około trzech miliardów euro rocznie, powinno pozostać około 70 mld euro. Tak więc na każde wpłacone euro dostaniemy z powrotem 3,62 euro;
  • na szczycie udało się wywalczyć dodatkowe 100 mln euro na wsparcie rozwoju pięciu najbiedniejszych województw;
  • samorządy (m. in.) będą mogły rozliczać z funduszy unijnych podatek VAT, który muszą opłacać przy realizacji unijnych projektów;

będziemy mogli dłużej o rok - czyli w sumie do trzech lat - wykorzystywać unijne fundusze strukturalne i spójności w latach 2007- 2010.

Najbliższe lata pokażą jaką strukturą jest Unia Europejska, jak poradzi sobie z problemami gospodarczymi (zaznaczająca się dominacja Chin), wewnętrznymi- nowe akcesje, sprawa przystąpienia Chorwacji, Turcji, zagrożenia ze strony grup terrorystycznych i mafijnych w samej Europie i poza nią, stabilny wzrost gospodarczy, wypełnienie założeń Strategii Lizbońskiej- tworzenie Unii jako najlepiej zorganizowanego technologicznie obszaru na świecie i najmocniejszej gospodarki...jak wiemy nie uda się to do zaplanowanego terminu, czyli roku 2010.

Unia Europejska musi przejść kompleksową reformę, by stać się bardziej elastyczną i efektywną organizacją. Najważniejszym problemem przyszłych lat może okazać się zgoda wszystkich krajów UE na wprowadzenie w życie Konstytucji Unii Europejskiej.