Unia Europejska - geneza.

Unia Gospodarcza i Walutowa.

Powstanie Unii Gospodarczej i Walutowej oparto na istniejącym Rynku Jednolitym, w ramach którego możliwy jest swobodny przepływ osób oraz towarów, usług i kapitału. Instytucje Unii Europejskiej gwarantują w ramach swobodnego przepływu zakaz kontroli granicznych. Państwa członkowskie zobowiązane są również do przestrzegania wspólnie ustalonych norm sanitarnych i weterynaryjnych oraz technicznych. Rynek wewnętrzny Unii Europejskiej, czyli tak zwany Rynek Jednolity nie posiadający granic wewnętrznych został utworzony na zasadach zawartych w tak zwanej Białej Księdze opracowanej przez Komisję Europejską w roku 1985. Najważniejszymi etapami tworzenia Rynku Jednolitego było przyjęcie w roku 1986 Jednolitego Aktu Europejskiego oraz Traktatu o Unii Europejskiej. Jednolity Akt Europejski, przyjęty przez państwa należące do struktur Wspólnot Europejskich zawierał następujące postanowienia:

• zintegrowanie Rady Europejskiej z instytucjami wspólnotowymi
• stworzenie przepisów wspólnotowych, na podstawie których możliwa byłaby realizacja polityki wspólnotowej

Głównym założeniem Jednolitego Aktu Europejskiego było jednak powstanie tak zwanego Rynku Jednolitego.

Jednym z ostatecznych celów utworzenia Unii Gospodarczej i Walutowej jest skupienie wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej w obszarze Europejskiego Systemu Walutowego. Unia Gospodarcza i Walutowa postanowiła stworzyć wspólną, europejską walutę - euro (zgodnie z międzynarodowym standardem ISO wprowadzono oznaczenie waluty euro - EUR), która zastąpi ECU (Europejską Jednostkę Walutową, utworzoną w marcu 1979 roku jako europejska jednostka rozliczeniowa) a także narodowe jednostki walutowe. Warunkami wprowadzenia jednolitej waluty w całej Unii Europejskiej są w odniesieniu do każdego państwa z osobna, jak i całej Wspólnoty: zapewnienie maksymalnej swobody przepływu osób, towarów i kapitału, ujednolicenie prawa podatkowego na obszarze całej Unii, stworzenie jednolitego rynku finansowego, a także zagwarantowanie sztywnych kursów walut. Wprowadzenie wspólnej waluty pociąga za sobą konieczność prowadzenia przez wspólne instytucje scentralizowanej polityki fiskalnej i pieniężnej, co wiąże się z przekazaniem przez państwa członkowskie określonych kompetencji na rzecz instytucji unijnych. Stworzenie strefy euro skupiającej wszystkie państwa członkowskie ma w efekcie zagwarantować ułatwienie rozliczeń finansowych, czego skutkiem będą oszczędności na poziomie 15 miliardów euro w skali roku. Jednakowa waluta zlikwiduje ryzyko i koszty związane ze zmianą kursu walut na obszarze unijnym.

Powołany w roku 1988 Komitet Delorsa opracował założenia wspólnej polityki walutowej prowadzonej w ramach Unii Gospodarczej i Walutowej. Prowadząc prace, członkowie Komitetu reprezentujący poszczególne państwa członkowskie kierowali się różnymi przesłankami. Przedstawiciele Francji dążyli do jak największej integracji Niemiec ze strukturami europejskimi wychodząc z założenia, iż osłabi to pozycję europejskiego rywala. Przedstawiciele krajów biedniejszych liczyli z kolei na takie związanie ich państw z Wspólnotami, które przyniosłoby jak największe korzyści ekonomiczne, ja największy strumień unijnych funduszy. Członkowie Komitetu Delorsa zauważyli, że współpraca w ramach Unii Gospodarczej i Walutowej doprowadzi do:

- liberalizacji handlu w granicach Jednolitego Rynku

- zwiększenie poziomu konkurencyjności Wspólnot w odniesieniu do takich potęg ekonomicznych jak Stany Zjednoczone i Japonia

- liberalizacji przepływu kapitału i związanych z wprowadzeniem wspólnej waluty oszczędności wynikających z zanikiem ryzyka zmiany kursów walut i spekulacjami walutowymi

- harmonizacji rynku wewnątrzwspólnotowego

- partycypacji w określaniu i realizacji polityki monetarnej przez wszystkie kraje członkowskie

- nadania Europie nowego kształtu podmiotowości międzynarodowej w obliczu procesu zjednoczeniowego w Niemczech oraz upadku systemu tomistycznego w krajach Europy Środkowo-Wschodniej

- zmniejszenia poziomu inflacji w krajach członkowskich

- intensyfikacji wzrostu gospodarczego Wspólnot

- zwiększenia możliwości reakcji na negatywne tendencje występujące na rynkach pozaeuropejskich

Proces integracji w ramach Unii Gospodarczej i Walutowej.

Współpraca wewnątrz Unii Gospodarczej i Walutowej pociąga za sobą przyjęcie jednolitych rozwiązań przez wszystkie kraje członkowskie. Wewnątrz strefy wolnego handlu zniesione zostały wszystkie cła między państwami wchodzącymi w jej skład. Zabronione są w jej granicach jakiekolwiek ograniczenia o charakterze ilościowym. Istnieje swobodny przepływ zasobów ludzkich, kapitałowych oraz towarów natomiast usług. Utrzymane zostały natomiast obostrzenia celne wobec państw spoza Wspólnot. Państwa członkowskie ustalają wspólną taryfę celną wobec państw trzecich oraz dążą do nadania polityce handlowej jednolitego charakteru. Unia Europejska postawiła sobie za cel także harmonizację polityki handlowej w odniesieniu do rynku wewnętrznego. Pomóc w tym ma prowadzenie wspólnej, coraz bardziej scentralizowanej polityki monetarnej. Służą temu odpowiednie instytucje działające w ramach struktur unijnych.

Unia Europejska realizując politykę zmierzającą do ujednolicenia polityki monetarnej i wprowadzenia jednakowej waluty euro na obszarze Wspólnot liczy na osłabienie pozycji monopolistycznej dolara na światowych rynkach finansowych. Obecnie dolar amerykański posiada większościową pozycję, jeśli chodzi o światowe rezerwy walutowe i stanowi główny instrument rozliczeniowy w transakcjach międzynarodowych. Wspólna waluta euro już zniosła dominującą pozycję niemieckiej marki w finansowych rozliczeniach wewnątrzeuropejskich. Przyjęcie jednakowej waluty przez wszystkie kraje Wspólnot zlikwiduje w sposób całkowity element konkurencyjności między walutami krajowymi, ma także doprowadzić do intensyfikacji wzrostu gospodarczego krajów biedniejszych. Możliwe jest także wykorzystanie za pomocą Europejskiego Banku Centralnego waluty euro jako instrumentu międzynarodowych rezerw kapitałowych. Nie jest to jednak pewne ze względu na obawę o osłabienie stabilności europejskiej waluty. Istnieje także obawa przed pogorszeniem sytuacji w państwach spoza strefy euro, mogącej być skutkiem gwałtownych wahań kursów euro i dolara względem siebie.

Integracja państw członkowskich w ramach Unii Gospodarczej i Walutowej.

Współpraca państw Unii Gospodarczej i Walutowej wymagała i wymaga nadal koordynacji w odniesieniu do gwarancji stabilnych cen oraz kursów walut, a także odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa na rynkach finansowych i stabilizacji wewnątrzpaństwowych finansów publicznych. Odpowiednie zapisy dotyczące wymienionych obszarów znalazły potwierdzenie w postanowieniach Traktatu z Maastricht. Dopiero po spełnieniu określonych kryteriów ekonomicznych państwa będą mogły wejść w skład Unii Gospodarczej i Walutowej. Traktat Amsterdamski potwierdził istnienie teorii integracji o różnych prędkościach, która stanowi, iż każdy kraj generuje inne wskaźniki ekonomiczne, spełnia kryteria unijne w różnych terminach, zależnych od wewnętrznych uwarunkowań. Wszystkie kraje dążą natomiast do jednolitych, ściśle określonych celów. Integracja o różnych prędkościach umożliwiła w sposób naturalny wyodrębnienie państw potrafiących w sposób szybszy spełnić określone wymogi (jest to grupa państw tzw. Twardego Rdzenia). Kraje, które cechuje wolniejsze tempo integracji "gonią" kraje bardziej zaawansowane. Te, które nie są jeszcze członkami Unii Gospodarczej i Walutowej muszą dążyć do spełnienia określonych kryteriów, kryteriów więc m.in. do osiągnięcia określonego poziomu inflacji i deficytu budżetowego. Pomocą w spełnieniu wymogów jest ścisła współpraca państw z odpowiednimi instytucjami i organami Unii Europejskiej. Jednym z podstawowych celów powstania Unii Gospodarczej i Walutowej jest skupienie w jej granicach jak największej liczby państw, co doprowadzi do zwiększenia rynku wewnętrznego, intensyfikacji obrotu gospodarczego, wzrostu konkurencyjności. Pozostawanie poza obszarem Unii Gospodarczej i Walutowej zmusi państwa posiadające własną walutę do utrzymywania wysokich stóp procentowych, aby zagwarantować stabilność państwowej waluty wobec euro. To z kolei może skutkować brakiem intensyfikacji wzrostu gospodarczego krajów pozostających poza Unią Gospodarczą i Walutową. Skutkiem takiej sytuacji może być pogorszenie sytuacji na rynku wewnętrznym Unii. W zapobieżeniu takiemu stanowi rzeczy ma pomóc Europejski System Walutowy II, którego zadaniem jest doprowadzenie do harmonizacji walutowej pomiędzy państwami strefy euro, a pozostającymi poza nią. Obecnie ważnym problemem wewnętrznym Unii Europejskiej jest kwestia reformy instytucji w celu dostosowania ich do rzeczywiście występującej integracji o różnych prędkościach.

Działalność Europejskiego Banku Centralnego.

Podstawową funkcją Europejskiego Banku Centralnego (siedzibą którego jest Frankfurt nad Menem) jest prowadzenie polityki pieniężnej w odniesieniu do wspólnej waluty - euro. Na dzień dzisiejszy waluta ta obowiązuje w jedenastu państwach Unii Gospodarczej i Walutowej. Banki krajów członkowskich wchodzą w skład Europejskiego Systemu Banków Centralnych. Głównym organem Europejskiego Banku Centralnego jest Rada Zarządzająca, która skupia prezesów centralnych banków poszczególnych krajów. Wspólnie podejmują oni decyzje rzutujące na prowadzoną przez Europejski Bank Centralny politykę pieniężną i to właśnie ich decyzje mają decydujący wpływ na to, czy wspólna waluta będzie silna i stabilna. Zapisy Traktatu z Maastricht obligują także Europejski Bank Centralny do dbałości o stabilność cen na rynku wewnętrznym. Instrumentem gwarantującym taką sytuację jest wpływ na wysokość inflacji, która powinna kształtować się, zgodnie z wymaganiami instytucji unijnych, na poziomie 0% - 2%. Ważne jest, by członkowie Rady Zarządzającej osiągali konsensus w sprawach najważniejszych, często bowiem ważna jest szybkość w podejmowaniu wspólnych decyzji w odpowiedzi na możliwość wystąpienia kryzysów gospodarczych.

Wpływ funkcjonowania wspólnej waluty na działalność przedsiębiorców.

Funkcjonowanie wspólnej waluty wpływa na przedsiębiorstwa działające wewnątrz, jak i na zewnątrz strefy euro. Transakcje handlowe i działalność usługowa obsługiwane za pomocą wspólnej waluty wymuszają na przedsiębiorcach dostosowanie prowadzonej działalności do nowych wymogów. Należy jednak przypomnieć, iż wprowadzenie euro to także oszczędności i zanik ryzyka związanego z wahaniami kursów walut, a także ograniczenie spekulacji walutami. Przystosowanie się do prowadzenia wymiany handlowej za pomocą waluty euro dotyczy także przedsiębiorców z naszego kraju. Zasady dotyczące transakcji między podmiotami z siedzibą wewnątrz strefy euro jak i tymi z zewnątrz określił Europejski Bank Centralny w porozumieniu z Europejskim Systemem Banków Centralnych. Zasady owe mogą zostać doprecyzowane pod kątem reakcji rynków pozaunijnych oraz giełd prowadzących transakcje walutowe.

Z początkiem roku 1999 wprowadzony został w życie przepis, mówiący o fakultatywnym zamieszczeniu na towarze bądź podaniu ceny usługi za pomocą dwóch rodzajów waluty: obowiązującej narodowej oraz euro (przeliczonej na podstawie aktualnego kursu euro w stosunku do waluty narodowej). Podobny przypadek zaistniał w okresie przeprowadzania denominacji w naszym kraju (handlowcy i przedsiębiorcy podawali ceny przed oraz po denominacji).

Podmioty prowadzące działalność gospodarczą mogli podwójnie oznaczać wartości pieniężne także w wewnętrznej dokumentacji. Z dniem 1 stycznia 2002 roku osoby prowadzące działalność gospodarczą muszą prowadzić rozliczenia za pomocą nowej waluty. Rachunkowość prowadzona przez przedsiębiorców może oczywiście być prowadzona przez samego przedsiębiorcę, bądź też przy pomocy wyspecjalizowanych instytucji rachunkowych. Samodzielne prowadzenie rachunkowości przy użyciu euro pociągnęło za sobą konieczność przeprowadzenia zmian w dotychczas funkcjonujących systemach informatycznych.

Fakultatywne, podwójne oznaczanie wartości pieniężnych miało doprowadzić do szybszej akceptacji nowej waluty przez obywateli poszczególnych państw, a także miało pomóc w procesie ujednolicania cen po wprowadzeniu euro. Nie była oczywiście możliwa harmonizacja cen na jednym poziomie we wszystkich państwach strefy euro, a nawet w poszczególnych regionach państw, ponieważ w każdym miejscu działają określone czynniki kształtujące wysokość cen (są to między innymi koszty pracy, poziom konkurencji rynkowej, wysokość marży handlowej itd.). Poziom cen znajduje zwoje odbicie w dysproporcjach między zamożnością obywateli poszczególnych państw członkowskich, a także konkretnych regionów europejskich. Widać to wyraźnie na przykładzie nowych państw Unii Europejskiej. Wejście krajów biedniejszych do strefy wspólnej waluty doprowadzić powinno do zwiększenia jednocześnie poziomu cen oraz płac. Kraje te narażone zostaną jednak na możliwość pogorszenia własnej konkurencyjności w stosunku do krajów bardziej rozwiniętych. Instrumentem mającym niedopuścić do takiej sytuacji jest regulacja kursu wspólnej waluty. Z początkiem roku 2002 wspólna waluta stała się jedynym środkiem pieniężnym obowiązującym w obszarze strefy. Euro stało się więc dla poszczególnych państw walutą narodową. Posługiwanie się jednakową walutą umożliwiło łatwiejszą wymianę handlową i usługową, obniżyło także koszty związane z koniecznością wymiany walut.

Okresowe zamrożenie kursów walut.

Z początkiem roku 1999 w krajach, które zdecydowały się na przystąpienie do strefy wspólnej waluty zamrożono kurs waluty narodowej w stosunku do euro aż do dnia 1 stycznia 2002, a więc do momentu trwałego zastąpienia waluty narodowej przez walutę wspólną dla państw strefy.

Rola banków narodowych.

Banki centralne poszczególnych państw - członków strefy euro zostały zobligowane do przeprowadzenia zmian związanych z wprowadzeniem nowej, wspólnej waluty. To właśnie te banki są kompetentne w sprawie wymiany dotychczasowej waluty narodowej na euro. W ich gestii leży także upowszechnienie i dążenie do akceptacji nowej waluty przez obywateli poszczególnych krajów. W ramach działalności publicznej, a także własnej działalności komercyjnej, w okresie zamrożenia kursów waluty narodowej w stosunku do euro, banki centralne realizowały swe funkcje rozliczając się w obydwu walutach. Po zakończeniu tego okresu jedynym środkiem pieniężnym rozliczeniowym będzie nowa, wspólna waluta.

Strefa euro w okresie początkowym (z roku 1999) obejmowała ponad 290 milionów ludzi wytwarzających około 18% światowego dochodu, posiadających udział w światowym eksporcie na poziomie około 20 %. Strefa ta będzie się powiększać i wzmacniać swoją pozycję na światowym rynku. W założeniu twórców Unii Walutowej euro miało stać się jedną z głównych walut, za pomocą których dokonywane są rozliczenia w handlu międzynarodowym oraz tworzone rezerwy finansowe.

Ciągłość umów.

Na przedsiębiorców działających w strefie wspólnej waluty nałożony został obowiązek wyznaczenia konkretnej daty (w okresie od 1 stycznia 1999 roku do 1 stycznia 2002 roku), od której dany przedsiębiorca będzie rozliczał się wyłącznie za pomocą euro. Umowy zawarte przez przedsiębiorcę przed momentem wprowadzenia wspólnej waluty podlegały zasadzie ciągłości, czyli obowiązywały mimo zawartych w nich sposobach rozliczeń przy pomocy walut innych niż euro. Wyjątkiem było rozwiązanie kontraktu poprzez wskazanie przyczyny, jaką było wprowadzenie nowej waluty do obiegu na rynku wewnętrznym danego kraju. Jednocześnie umowy handlowe, które zostały zawarte na okres dłuższy (obejmujące rok 2002) oraz w których zawarto sposób rozliczenia w walucie narodowej nie traciły mocy obowiązującej. W takim więc wypadku zmiana obowiązującej waluty nie powodowała stwierdzenia nieważności kontraktu, chyba że sam kontrakt tak stanowił. Nowa waluta przyniosła ze sobą obniżkę kosztów usług oferowanych przez banki i instytucje finansowe.

Postanowienia Traktatu z Maastricht.

Traktat podpisany w dniu 7 lutego 1992 w Maastricht określił zasady, na podstawie których następować będzie w kolejnych etapach integracja gospodarcza w ramach Unii Gospodarczej i Walutowej. Traktat został podzielony na trzy części:

• część, w której określono zmiany w zapisach traktatów powołujących do życia Europejską Wspólnotę Gospodarczą, Europejską Wspólnotę Węgla i Stali, a także Europejską Wspólnotę Energii Atomowej, czyli tak zwany "pierwszy filar Unii Europejskiej" przewidujący utworzenie Unii Gospodarczej i Walutowej, Unii Celnej, Rynku Wewnętrznego oraz Wspólnej Polityki Rolnej i Strukturalnej.
• część, w której przedstawiono założenia nowej, europejskiej tożsamości, która miała oprzeć się na tak zwanym "drugim filarze Unii Europejskiej", czyli Wspólnej Polityce Zagranicznej i Bezpieczeństwa.
• Część, w której przedstawiono założenia dotyczące pogłębienia integracji w dziedzinie spraw wewnętrznych oraz sądownictwa,,, czyli w obrębie tak zwanego "trzeciego filaru Unii Europejskiej", czyli Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości

Powstanie Unii Europejskiej oparto więc o trwałe podstawy - Wspólnoty Europejskie.

Wspominany wcześniej Komitet Delorsa opracował dokument, w którym zawarto zasady, na których miała oprzeć swoje funkcjonowanie Unia Gospodarcza i Walutowa, a także kolejne etapy jej powstawania. W etapie początkowym, przypadającym na okres od roku 1990 do roku 1993 przewidziano doprowadzenie do znacznej liberalizacji przepływu kapitału oraz usprawnienie działalności prowadzonej przez Europejski System Walutowy. Znacznej poprawie miała także ulec współpraca pomiędzy narodowymi bankami poszczególnych krajów członkowskich. Etap przypadający na lata 1994 - 1996/1998 przynieść miał rozpoczęcie działalności przez Europejski Instytut Walutowy, na które podstawie zacząć miał działać Europejski Bank Centralny. Postawiono sobie także za cel pogłębienie koordynacji w zakresie polityki gospodarczej oraz walutowej prowadzonej przez kraje Unii Europejskiej. Do końca drugiego etapu banki narodowe miały osiągnąć pełną autonomię w stosunku do rządów państw, na terytorium których działają. Etap końcowy, który w założeniach miał rozpocząć się z dniem 1 stycznia 1999 roku (i rzeczywiście rozpoczął się) doprowadził do stopniowego zastępowania walut narodowych walutą wspólną - euro, której poprzedniczką była ECU - Europejska Jednostka Walutowa. European Currency Unit - ECU wprowadzono równocześnie z utworzeniem Europejskiego Systemu Rozliczeniowego. ECU nie była emitowanym środkiem pieniężnym, lecz środkiem rozliczeniowym funkcjonującym w sferze niematerialnej, występowała w formie bezgotówkowej. Wysokość kursu Europejskiej Jednostki Walutowej obliczano na podstawie tak zwanego "koszyka" znajdującego odniesienie w wysokości kursów walut krajów członkowskich Unii Europejskiej. Proces ustalania wysokości kursu ECU odbywał się poprzez odniesienie do określonej sumy waluty narodowej, którą ustalano na poziomie wspólnotowym w sposób proporcjonalny do gospodarczego potencjału konkretnego państwa członkowskiego oraz jego znaczenia ekonomicznego we Wspólnotach. ECU spełniało następujące funkcje:

• było podstawą odniesienia wartości europejskich walut państw - uczestników Europejskiego Systemu Walutowego
• było podstawą odniesienia w stosunku do mechanizmu kursowego
• było środkiem rozliczeniowym i obrachunkowym stosowanym we współpracy banków centralnych Unii Europejskiej
• było środkiem, który służył do gromadzenia rezerw walutowych

Europejską Jednostkę Walutową wykorzystywali także przedsiębiorcy w rozliczeniach, które wcześniej mogły powodować ryzyko walutowe związane z wahaniami kursów. Jak wspomniano wcześniej ECU powołano do życia równocześnie z utworzeniem Europejskiego Systemu Walutowego (EMS -European Monetarny System), którego zadaniem było:

• określenie dopuszczalnego poziomu wahań kursowych pomiędzy walutami krajów należących do Europejskiego Systemu Walutowego
• dążenie do integracji polityki ekonomicznej, budżetowej i monetarnej prowadzonej przez Komitet Finansowy oraz Komitet Prezesów Banków Centralnych

Tak zwany "wąż walutowy" określał dopuszczalny przedział, w ramach którego wahać mogą się poszczególne waluty obowiązujące w krajach - członkach Europejskiego Systemu Walutowego. Większość z nich przypisano do przedziału +/-2,25% w stosunku do oficjalnego, centralnego kursu. W wyjątkowych sytuacjach w odniesieniu do walut słabszych dozwolony został przejściowy przedział o granicach +/-6%. Ustalony przedział wahań został zwiększony do granicy +/-15% na skutek gwałtownych zmian na rynkach walutowych, które nastąpiły w roku 1993. Zmian tych nie zastosowano jedynie wobec niemieckiej marki oraz holenderskiego guldena, w stosunku do których przedział wahań nadal pozostawał na poziomie +/-2,25%.

System wymiany kursów walutowych nie jest stosowany obecnie jedynie w odniesieniu do Wielkiej Brytanii i Szwecji. Tak więc w odniesieniu do walut państw - uczestników Europejskiego Systemu Walutowego kurs funta brytyjskiego i szwedzkiej korony jest płynny. Elementami Europejskiego Systemu Walutowego były więc:

• Europejska Jednostka Walutowa - ECU
• system kursowy
• system interwencyjny i kredytowy centralnych banków państw członkowskich

Euro zastąpiło Europejską Jednostkę Walutową -ECU w stosunku 1 do 1. Do Traktatu z Maastricht dołączono specjalny aneks, w którym zawarto kryteria, które spełnić musiały państwa chcące przystąpić do strefy walutowej. Kraje, które zdecydowały się na taki krok zostały także zobligowane do przekazania kompetencji odnośnie prowadzenia polityki pieniężnej instytucji centralnej, jaką jest Europejski Bank Centralny.

Wymagania wobec państw zawarte w Traktacie z Maastricht.

Państwa uczestniczące w opracowaniu Traktatu przyjęły kryteria, których spełnienie jest wymagane, jeśli dane państwo chce wstąpić w struktury Unii Europejskiej. Państwo takie musi:

• zapewnić stabilność cen, których roczny wskaźnik wzrostu nie może być większy niż 1,5 % w stosunku do średniej stopy inflacji trzech krajów Unii Europejskiej, które generują najlepsze tego typu wskaźniki
• zagwarantować, iż deficyt budżetowy nie będzie wyższy niż trzy punkty procentowe Produktu Krajowego Brutto
• zagwarantować, iż dług publiczny nie przekroczy 60 punktów procentowych Produktu Krajowego Brutto
• zapewnić sytuację, gdy długookresowa, nominalna stopa procentowa nie jest wyższa o więcej niż 2% od długookresowej, nominalnej stopy procentowe trzech krajach Unii Europejskiej generujących najniższe wskaźniki inflacji

Państwa, które sfinalizuję akcesję do Unii Europejskiej są zobligowane w okresie dwóch lat do utrzymania określonego przedziału wahań kursów walutowych. Państwo członkowskie nie może zdewaluować własnej waluty narodowej w stosunku do walut innych państw należących do Unii Europejskiej.

Realizacja priorytetów w ramach Unii Gospodarczej i Walutowej.

W momencie wprowadzenia wspólnej waluty na obszarze strefy euro z dniem 1 stycznia 1999 roku podjęto realizację trzech uzgodnionych wcześniej między państwami członkowskimi priorytetów. Po pierwsze należy coraz intensywniej pogłębiać stopień integracji gospodarczej pomiędzy państwami posługującymi się wspólną walutą. Po drugie ważne jest, aby państwa, które zdecydowały się przyjąć walutę euro jako zastępującą walutę narodową, bądź państwa, które zdecydują się na ten krok w przyszłości spełniły określone, przyjęte wcześniej kryteria, kryteria także dążyły do skutecznego i zgodnego z planem wprowadzenia w obieg wspólnej waluty. Po trzecie zdecydowano, iż zostanie utworzony specjalny program informacyjny, który pozwoli podmiotom mającym posługiwać się wspólną walutą, a więc społeczeństwom państw, które euro przyjęły lub przyjmą oraz wszelkim instytucjom, które z euro będą miały do czynienia wyjaśnić, jakie będą korzyści oraz koszty przystąpienia do strefy euro. Długofalowym celem powstania owego programu miało być i jest w dalszym ciągu dążenie do powszechnej akceptacji nowej, wspólnej waluty.

Państwa, które przyjęły euro za swoją obowiązującą walutę, a także państwa, które do tego dążą opierają swoje działania o przygotowane wcześniej przez odpowiednie instytucje europejskie przepisy prawne pozwalające na sprawne i szybkie przejście z waluty narodowej na euro. Przepisy owe zapewniają także ciągłość odnośnie umów, kontraktów, zobowiązań handlowych, rozliczeń między odpowiednimi podmiotami w okresie przed, w trakcie oraz po zastąpieniu waluty narodowej przez walutę wspólną - euro.

Na szczycie w Amsterdamie Rada Europejska przyjęła rozwiązania, które w założeniu miały zintegrować kursy walut państw przynależących do strefy wspólnej waluty z kursami walut państw leżących poza strefą. Założenia owe przyjęły nazwę Nowego Mechanizmu Kursowego (Exchange Rate Mechanism II - ERM II). Za podstawę ERM II przyjęto zasadę, w myśl której stosunkowa zmiana między centralnym parytetem walut państw spoza strefy wspólnej waluty a wartością euro będzie mogła wahać się w przedziale do 15 punktów procentowych. Wyjątkiem jest zawężenie przedziału wahań, jest to jednak zależne od decyzji poszczególnych państw strefy euro, a także od tego, w jakim stopniu dane państwo spełnia kryteria spójności zawarte z Traktacie z Maastricht.

Komisja Europejska - funkcje decyzyjne.

Komisja Europejska, w przygotowanej w październiku 1997 roku analizie przyjęła, iż w roku następnym kryteria umożliwiające akcesję do Unii Walutowej spełniać będzie dziesięć państw członkowskich Unii Europejskiej. W owej dziesiątce nie znalazły się Włochy, które nie ograniczyły zbyt wysokiego deficytu budżetowego. Jednak okres jednego roku pozwolił Włochom na ograniczenie deficytu i w roku 1998, w marcu Komisja Europejska wymieniła te spośród państw "piętnastki", które aspirowały do przyjęcia wspólnej waluty, ale aby mogły to zrobić, musiały spełnić określone w Traktacie z Maastricht kryteria spójności. Jako gotowe Komisja Europejska wymieniła: Francja, Luksemburg, Włochy, Finlandia, Irlandia, Portugalia, Holandia, Hiszpania, Niemcy, Austria oraz Belgia. Rządy Szwecji, Danii i Wielkiej Brytanii nie zgłosiły aspiracji do wstąpienia do Unii Walutowej. Na wstąpienie do Unii Walutowe nie zgodził się parlament Wielkiej Brytanii, natomiast o stanowisku Szwecji i Danii przesądziło przeprowadzone w sprawie przyjęcia wspólnej waluty referendum. Nie spełniła kryterium spójności w 1998 roku Grecja, która przyjęła euro dopiero w roku 2002.

W dniu 30 kwietnia 1998 roku większość w Parlamencie Europejskim przyjęła decyzję o zastąpieniu z dniem 1 stycznia 1999 roku w 11 państwach Unii Europejskiej waluty narodowej walutą wspólną - euro.

Szczyt brukselski zwołany na 1 maja 1998 roku, w którym wzięli udział szefowie państw i rządów - członków Unii Europejskiej przyjął decyzję Parlamentu Europejskiego i potwierdził jego stanowisko w sprawie przyjęcia określonych państw do Unii Walutowej.

Obecnie wspólna waluta obowiązuje w dwunastu krajach Unii Europejskiej: Austrii, Belgii, Finlandii, Francji, Grecji, Hiszpanii, Holandii, Irlandii, Luksemburgu, Niemczech, Portugalii oraz we Włoszech. Na mocy umów szczególnych podpisanych z Unią Europejską walutą euro posługują się także: Andora, Czarnogóra, Monako, San Marino, Watykan oraz region autonomiczny - Kosowo.

Kryteria spójności zawarte w Traktacie z Maastricht w odniesieniu do Polski.

Z dniem 1 maja 2004 nasz kraj został członkiem Unii Europejskiej. Integracja w ramach Unii Walutowej była już wtedy zaawansowana. Polska, chcąc wejść w jej skład musi spełnić kryteria określone dla państw aspirujących do przyjęcia do strefy wspólnej waluty. Na dzień dzisiejszy nasz kraj znajduje się blisko granicy spełnienia kryteriów w odniesieniu do długu publicznego oraz deficytu budżetowego. Ważne jest także spełnienie przez nasz kraj warunku dotyczącego niskiej stopy inflacji. Polska nie jest zobligowana do przyjęcia wspólnej waluty, jednak uważa się, że wstąpienie do Unii Walutowej jest naturalnym, kolejnym krokiem integracji gospodarczej w ramach Unii Europejskiej. Wśród korzyści jakie nasz kraj może osiągnąć stając się członkiem Unii Walutowej wymieniane są:

• znaczne zmniejszenie kosztów związanych z obsługą rozliczeń pieniężnych
• zmniejszenie kosztów związanych z obsługą wewnętrzną finansów przedsiębiorstw
• ograniczenie ryzyka dotyczącego wahań kursów walut
• ograniczenie rezerw kapitałowych dotyczących prowadzenia działalności gospodarczej
• zmniejszenie poziomu stóp procentowych
• zwiększenie poziomu stabilności makroekonomicznej poprzez dyscyplinujący wpływ instytucji walutowych powstałych po wprowadzeniu wspólnej waluty
• polepszenie warunków produkcji, a w konsekwencji podwyższenie poziomu stabilności w odniesieniu do sfery realnej

Wyeliminowanie ryzyka związanego z wahaniem kursów walut pozytywnie wpłynie na sytuację krajowych importerów i eksporterów, ale także inwestorów. Przyjęcie wspólnej waluty spowoduje potanienie dostępu do informacji dotyczących trendów panujących na europejskim rynku, co będzie korzystne zwłaszcza dla małych i średnich przedsiębiorstw.

Przystąpienie do Unii Walutowej wpłynie także korzystnie na polskich obywateli. Wypłata pensji odbywać się będzie w walucie euro, co umożliwi Polakom przeprowadzanie rozliczeń zarówno w kraju, jak i poza nim z wyeliminowaniem ryzyka i obniżeniem kosztów związanych z koniecznością wymiany walut. Poszczególne okresy integracji Polski z Unią Gospodarczą i Walutową określono w dokumencie programowym pod nazwą "Euro 2006". Przyjęto w nim zasadę wzajemnego powiązania kursów złotówki i euro z dniem 1 stycznia 1999, aby uniemożliwić grę spekulacyjną wobec walut państw, które zdecydowały się na wstąpienie do Unii Walutowej w okresie do całkowitego przyjęcia euro w obiegu. Powiązanie obydwu walut ma swoje odniesienie w wysokości parytetu centralnego obowiązującego w ramach Nowego Mechanizmu Kursowego (Exchange Rate Mechanism II - ERM II). Jak wspomniano wcześniej wymiana ECU na euro nastąpiła w stosunku 1:1. "Koszyk" ECU zawiera natomiast te waluty, które nie zostały zamienione na euro. Wysokość kursu wspólnej, europejskiej waluty ustalono ostatecznie na podstawie ostatniego notowania ECU na międzynarodowych rynkach walutowych z dnia 31 grudnia 1998 roku.