Przewrót polityczny na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych umożliwił Polsce ustrojowe przeobrażenie fundamentalnych, a także podjęcie się podstawowych zmian gospodarczego systemie gospodarczego oraz społecznym. Celem, który przyświecał podejmowanym zmianom, była integracja europejska, a w dalszej perspektywie oczywiście także członkostwo Polski w Unii Europejskiej. Wprowadzenie zasad gospodarki wolnorynkowej i przystąpienie do struktur gospodarczych Europy Zachodniej uznano za najlepszą drogę ku nadrobieniu zaległości w rozwoju i technologii oraz jeden z najbardziej kluczowych warunków stałego wzrostu gospodarczego.

Integracja ze Wspólnotami Europejskimi wymusiła na Polsce przeprowadzenie wielu reform w obszarze gospodarczym i społecznym.

We wrześniu 1988 roku RP nawiązała stosunki dyplomatyczne z Europejską Wspólnotą Gospodarczą., a rok później, dokładnie 19 września 1989, podpisano Umowę między Polską a Wspólnotami Europejskimi dotyczącą handlu, jak również współpracy handlowej oraz gospodarczej. Ale dopiero 16 grudnia 1991 roku zawarto Układ Europejski. To właśnie on ustanowił stowarzyszenie Polski ze Wspólnotami Europejskimi i ich krajami członkowskimi, zawierał podstawy szerokich dostosowań ustawodawczych,, reform gospodarczych i społecznych. Układ Europejski zakładał wreszcie, że w przyszłości Polska stanie się jednym z członków Wspólnot.

W styczniu 1993 roku rząd stworzył "Program działań dostosowujących polską gospodarkę i system prawny do wymagań Układu Europejskiego".

Rzeczpospolita Polska w kwietniu 1994 roku złożyła wniosek o członkostwo w UE, upatrując we Wspólnotach możliwość dla realizacji długofalowego rozwoju kraju.

Pierwszeństwo oraz kolejność zmian służących dostosowaniu prawa krajów kandydujących do prawa europejskiego określiła w grudniu 1994 roku unijna Strategia Przedczłonkowska, a także tzw. Biała Księga w sprawie dostosowań do Jednolitego Rynku z czerwca 1995. Na podstawie tego dokumentu i analiz osiągniętego dotychczasowego dostosowania prawa, w lipcu 1997 r. rząd sporządził "Harmonogram działań dostosowujących polski system prawny do zaleceń Białej Księgi Komisji Europejskiej w sprawie integracji z jednolitym rynkiem UE". W tym samym roku rząd przyjął także Narodową Strategię Integracji, a później "Harmonogram działań NSI". Dokumenty te zawierały zadania związane procesem dostosowawczym w czasie przed negocjacjami, w ich trakcie, jak również w początkowym okresie członkostwa.

Komisja Europejska sformułowała w lipcu 1997 roku Opinie o wnioskach krajów stowarzyszonych z UE w sprawie członkostwa. Najlepiej oceniła Polskę i Węgry - ich reformy i spełnianie warunków członkostwa z Kopenhagi z 1993 roku. Komisja zaleciła Radzie Europejskiej zapoczątkowanie negocjacji akcesyjnych z Cyprem, Estonią, Polską, Słowenią i Węgrami.

Rada Europejska w grudniu 1997 roku na szczycie w Luksemburgu ustaliła wzmocnioną strategię przedakcesyjną. Dzięki niej kraje stowarzyszone otrzymały pomoc zarówno praktyczną, jak i finansową, co umożliwiło wdrożenie reform niezbędnych do członkostwa we Wspólnocie. Jednym z punktów tej strategii był program "Partnerstwo dla Członkostwa", w którym znalazła się lista najważniejszych, aktualizowanych co roku, dostosowań w krótkim i średnim okresie. Znaleźć tam można również podstawy wsparcia finansowego przy ich wprowadzaniu. Wszystko to dzięki nowym zasadom których formom rozdysponowania pomocy finansowych, według których działają program PHARE oraz fundusze SAPARD i ISPA. W "Partnerstwie dla Członkostwa 2002-2003" zatwierdzonym w takcie szczytu w Laeken w grudniu 2001 roku, poza znanymi już instrumentami zaplanowane zostały kolejne, czyli.: przedakcesyjny nadzór fiskalny (zamiast oceniania średniookresowych priorytetów gospodarczych), plany rozwoju wsi, jak również narodowa strategia zatrudnienia.

Rząd polski wykonywał zadania wynikające z "Partnerstwa dla Członkostwa" na podstawie Narodowego Programu Przygotowania do Członkostwa Polski w UE, przyjętego przez rząd w czerwcu 1998 roku. Program objął zadania na lata 1998 - 2002. Dotyczył on najistotniejszych punktów polityki integracyjnej RP, także tych dotyczących przyłączenia do Jednolitego Rynku Unii Europejskiej. Narodowy Program uznano za dokument otwarty, który rok rocznie uzupełniano. Od roku 2000 schemat aktu przedstawia cele programowe wedle obszarów prawa wspólnotowego wyodrębnionych specjalnie dla negocjacji akcesyjnych.

Na szczycie Unii w Berlinie w marcu 1999 roku przyjęto terminy oraz warunki finansowe odnośnie rozszerzenia Wspólnoty o pierwszą grupę krajów ubiegających się o członkostwo. Nowe możliwości budżetowe zakładały gotowość rozszerzenia Unii o nowe kraje od 2002 roku.

Każdego roku Komisja Europejska w Raportach Okresowych oceniała spełnianie warunków kopenhaskich. W Raporcie Okresowym z 2002 roku Komisja wymieniła kraje spełniające podane kryteria, przez co miały się one znaleźć w pierwszej grupie krajów przystępujących do Wspólnoty.

31 marca 1998 roku Polska zapoczątkowała negocjacje akcesyjne razem z czterema innymi państwami Europy Środkowo - Wschodniej, mianowicie z Czechami, Estonią, Słowenią, Węgrami, a także z Cyprem (tzw. grupa luksemburska). W grudniu 1999 skończono składać stanowiska negocjacyjne. Podczas szczytu w grudniu 1999 roku Rada Europejska przyjęła tzw. "mapę drogową negocjacji". Dokument ten zawierał terminarz, zgodnie, z którego założeniami koniec rokowań miał nastąpić w 2002 roku. Poza tym podjęto decyzję o podjęciu negocjacji z następnymi sześcioma państwami, mianowicie z Bułgarią, Litwą, Łotwą, Maltą, Słowacją i Rumunią (tzw. grupa helsińska).

Traktat Nicejski z 2000 roku określał zmiany instytucjonalne, mające przygotować Unię do rozszerzenia. Wszedł on w życie l lutego 2003 roku po tym, jak wszystkie kraje członkowskie go ratyfikowały. Następne zmiany instytucjonalne dokonają się za sprawą Konferencji Międzyrządowej, zakończonej w 2004 roku.

Sejm ustanowił szybką ścieżkę ustawodawczą w przypadku ustaw dotyczących integracji. Miało to przyspieszyć przyjęcie oraz implementację dorobku prawnego Wspólnoty (acquis communautaire). 15 listopada 2001 roku uchwalona została Europejska Strategia Rządu Rzeczpospolitej Polskiej. Potwierdzała ona wolę zakończenia negocjacji akcesyjnych w roku 2002 oraz przystąpienia w Unii w 2004 roku. Dzięki spełnieniu następnych Strategii Rządu (na czas prezydencji hiszpańskiej i duńskiej) negocjacje akcesyjne zamknięto w Kopenhadze na szczycie 13 grudnia 2002 roku.

16 kwietnia 2003 podpisano w Atenach Traktat Akcesyjny, który określał warunki przyłączenia Polski i pozostałych państw do struktur Unii Europejskiej. Później przyszedł czas na ratyfikowanie Traktatu przez poszczególne kraje przystępujące, jak i "starych członków". W większości państw odbyło się to na drodze referendum. W Polsce referendum trwało wyjątkowo 2 dni - 7 i 8 czerwca 2003 roku. Frekwencja ukształtowała się na poziomie 58,85%. Za przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej opowiedziało się 77,45%.

Traktat Akcesyjny jest rodzajem umowy międzynarodowej, zawartej przez kraje "piętnastki" z nowymi państwami członkowskimi Unii Europejskiej. W Traktacie znajdują się np.:

  • prawa i obowiązki nowych członków;
  • zasady, wg których poszerzono organy unijne o przedstawicieli nowych członków oraz nowe reguły działania tych instytucji;
  • dokładny opis porozumień zawartych w trakcie negocjacji akcesyjnych poszczególnych kwestii konkretnych obszarów życia społeczno-gospodarczego;
  • lista aktów prawnych obejmujących nowych członków Unii, uwzględniająca zmiany, wniesione do tychże dokumentów po rozszerzeniu Wspólnot;
  • wspólne deklaracje wszystkich 25 członków Unii Europejskiej na temat Jednej Europy oraz Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości;
  • wspólne deklaracje krajów "piętnastki";
  • deklaracje Komisji Europejskiej;
  • deklaracje nowych członków Unii;
  • opis procedur podejmowania decyzji w czasie od podpisania Traktatu do poszerzenia Unii.

Polska zagwarantowała sobie deklaracje gospodarcze, ale także dotyczące moralności publicznej. Według tej deklaracji żadne z postanowień Traktatu o Unii Europejskiej, Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską oraz traktatów zmieniających lub uzupełniających wymienione wcześniej umowy nie stwarza Rządowi RP przeszkód w normowaniu spraw wagi moralnej, czy dotyczących życia ludzkiego. Regulacja tych kwestii ma pozostać w kompetencji prawa polskiego w zgodzie z wolą obywateli polskich.

Na podstawie decyzji Rady Europejskiej 24-25 października 2002 roku oraz postanowień Traktatu Akcesyjnego, 10 nowych krajów przystąpiło do Unii Europejskiej l maja 2004 roku.

Bibliografia :

Leksykon Unii Europejskiej - Iwona Kienzler