Wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej od samego początku towarzyszyło wiele kontrowersji. Polacy obawiali się negatywnych skutków naszego członkostwa w UE w postaci wzrostu cen, wykupu polskiej ziemi przez inwestorów zagranicznych, a nawet stopniowego zaniku polskiej tożsamości, czy ograniczenia niepodległości kraju w związku z przejęciem części zadań decyzyjnych przez instytucje UE oraz pierwszeństwem prawa wspólnotowego w pewnych dziedzinach.
Jednak po dwóch latach obecności Polski w strukturach Unii Europejskiej okazuje się, że bilans przechyla się na stronę korzyści oraz ciągle niewykorzystanych i pojawiających się nowych szans i możliwości wynikających z członkostwa w UE.
Do głównych efektów wstąpienia Polski do Unii Europejskiej należą:
- obecność Polaków w instytucjach i administracji Unii Europejskiej, co wiąże się z możliwością wpływu Polski na polityki wspólnotowe oraz udział w procesie decyzyjnym;
- zniesienie barier w przepływie kapitału, usług, towarów;
- ułatwienia w międzynarodowej mobilności kapitału ludzkiego - stopniowo kolejne państwa UE otwierają dla Polaków swoje rynki pracy;
- zwiększona atrakcyjność inwestycyjna Polski oraz wzrost wiarygodności finansowej kraju, co przekłada się na intensyfikację napływu inwestycji zagranicznych;
- udział Polski w systemie stabilizacji kursu walutowego ERM II oraz docelowe włączenie Polski w unię walutową i przyjęcie wspólnej waluty euro.
Wpływ członkostwa Polski w UE należy również rozpatrywać pod kątem wpływu na poszczególne dziedziny życia społeczno-gospodarczego.
W sektorze przedsiębiorstw wstąpienie do Unii Europejskiej oznaczało:
- dostęp do funduszy strukturalnych, które nastawione są na wsparcie rozwoju społecznego i gospodarczego regionów państw Unii Europejskiej, przyczyniają się do wzrostu wszystkich regionów Polski jednak w niejednakowym stopniu. Na sytuację regionów ma wpływ sytuacja działających w nich przedsiębiorstw, która stopniowo się polepsza, ale dają się tu zauważyć różnice regionalne;
- możliwość skorzystania z dotacji oferowanych w ramach funduszy strukturalnych oraz szeregu programów pomocowych skierowanych bezpośrednio dla przedsiębiorstw, w związku z czym przedsiębiorstwa nie są ograniczone wyłącznie do bankowych źródeł finansowania;
- stopniowe zniesienie barier dla wymiany handlowej;
- dostęp do ogólnoeuropejskiej certyfikacji towarów i działalności, co zapewnia łatwiejszą możliwość sprzedaży na rynkach zagranicznych;
- konieczność dostosowywania do norm europejskich jest gwarantem wysokiej jakości sprzedawanych towarów lub oferowanych usług;
- zdobycie certyfikatów i spełnienie wyśrubowanych norm wiąże się z dużymi kosztami i koniecznością zwiększenia nakładów inwestycyjnych, ale w długim okresie czasu oznacza większe możliwości rozwoju przedsiębiorstw;
- liberalizacja handlu pomiędzy Polską a pozostałymi krajami UE oraz przyjęcie wspólnej celnej taryfy zewnętrznej - w wielu przypadkach oznacza to obniżenie ceł, co może wiązać się ze zmniejszeniem ochrony rynku krajowego;
- zniesienie kontroli towarowej na granicach wewnętrznych;
- konieczność przyjęcia przez przedsiębiorstwa norm z zakresu polityki społecznej oraz ochrony środowiska;
- ochrona polskiego rynku przed napływem towarów nie spełniających norm bezpieczeństwa;
- otwarcie rynku zamówień publicznych dla dostawców z całej Unii Europejskiej - na rynku Polskim może to stanowić zagrożenie dla polskich przedsiębiorców, ale równocześnie jest to dla nich szansa na wejście na rynek międzynarodowy.
Zmiany na rynku pracy:
- środki dostępne w ramach funduszy strukturalnych przyczyniają się wzrostu oferty szkoleniowej, a tym samym zwiększonej jakości kapitału ludzkiego, poprawy funkcjonowania administracji rynku pracy oraz aktywizacji bezrobotnych, dają możliwość przekwalifikowania, oferują dotację na rozpoczęcie działalności gospodarczej;
- napływ inwestycji zagranicznych wiąże się ze wzrostem zatrudnienia;
- stopniowe otwieranie rynków pracy w starych krajach członkowskich umożliwia podjęcie legalnego zatrudnienia za granicą.
Sektor rolnictwa:
- objęcie polskiego rolnictwa mechanizmami Wspólnej Polityki Rolnej;
- dostęp do dopłat bezpośrednich - co prawda ich poziom jest niższy od tych otrzymywanych przez rolników ze starych krajów członkowskich, jednak stanowią one poważne zasilenie budżetu przeciętnego polskiego gospodarstwa rolnego;
- działania interwencyjne na rynku rolnym oznaczające dla rolników stałe ceny i pewność zbytu, a to z kolei wiąże się z możliwością racjonalnego planowania produkcji rolnej;
- konieczność restrukturyzacji polskiego rolnictwa, co pociąga za sobą zmiany w strukturze agrarnej, modernizację gospodarstw, zwiększenie wydajności pracy, poprawę warunków higienicznych, uwzględnienie aspektów ochrony środowiska oraz wzrost poziomu wykształcenia na wsi;
- dostęp do funduszy Unii Europejskiej skierowanych bezpośrednio na rozwój obszarów wiejskich.
Edukacja i nauka:
- włączenie polskiego szkolnictwa w programy edukacyjne Unii Europejskiej umożliwiające wymianę międzynarodową oraz udział w edukacyjnych projektach międzynarodowych;
- dostęp do dotacji i międzynarodowych projektów badawczych, infrastruktury badawczej i nowoczesnych technologii;
- wprowadzenie jednolitego systemu oceniania na poziomie szkolnictwa wyższego;
- uznawalność wykształcenia;
- ułatwiony dostęp do uczelni zagranicznych;
- wzrost konkurencji między uczelniami, co przekłada się na wyższą jakość kształcenia.
Wpływ członkostwa w UE na konsumentów, czyli życie codzienne przeciętnego Polaka:
- konieczność przestrzegania europejskich standardów w zakresie prawa konsumenckiego - zarówno w odniesieniu do bezpieczeństwa produktów, jak i jakości oferowanych usług;
- stopniowa liberalizacji rynku usług telekomunikacyjnych dająca efekt w postaci spadku cen;
- otwarcie rynku usług transportowych umożliwiło pojawienie się tzw. ekonomicznych linii lotniczych, co spowodowało znaczny wzrost dostępności tego środka transportu dla przeciętnego obywatela oraz pociągnęło za sobą modernizację i rozbudowę polskich portów lotniczych;
- prawo do bezpłatnej opieki zdrowotnej zostało rozszerzone na cały obszar Unii Europejskiej, co ma ogromne znaczenie dla obywateli podróżujących lub pracujących za granicą;
- poprawa jakości życia wynikająca z przyjęcia unijnych norm w zakresie ochrony środowiska;
- zmiany cen związane z dostosowaniem do europejskich stawek VAT - w zależności od typu produktów lub usług wiąże się to przyjęciem podwyższonej lub obniżonej stawki VAT, co pociąga za sobą zmiany w cenach.
Podsumowując należy zauważyć, iż Polska jest cały czas początkującym członkiem Unii Europejskiej i wiele mechanizmów wpływających na optymalne wykorzystanie tego faktu znajduje się cały czas na etapie rozruchu. Sporo przemian jest nadal przed nami, a jakość ich efektu zależy wyłącznie od Polski. Mamy pozytywne schematy i wzorce udostępnione przez Unię Europejską - wystarczy tylko umiejętnie z nich skorzystać.
