Mesjanizm - teoria historiozoficzna - pochodzenie słowa od hebrajskiego Māsziach - 'pomazaniec', 'wybraniec przeznaczony do wypełnienia specjalnej misji'. Pierwotnie było to oczekiwanie na przyjście Mesjasza, który miał zbawić lud wybrany, czyli Izraelitów. W romantyzmie polskim mesjanizm oznaczał nadanie uciemiężonym Polakom wyjątkowej roli zbawiciela narodów, wyznaczenie im posłanniczej misji Mesjasza ludzkości. Mieli mieć wpływ na historię świata. Za twórcę odmiany mesjanizmu XIX-wiecznego uważa się Adama Mickiewicza, który w Widzeniu księdza Piotra (Dziady część III) ukazał ideę mesjanistyczną. Polska, według niej, uznana została za ukrzyżowanego Chrystusa narodów, który zbawi inne ludy i doprowadzi do ich odrodzenia oraz wyzwolenia - ale wcześniej sama musi odzyskać niepodległość poprzez bierne cierpienie. Po upadku powstania listopadowego stał się jednym ze sposobów na poparcie sensowności cierpienia walczących i krwawych ofiar, które powstanie za sobą pociągnęło.
Prometeizm - pojęcie to oznacza postawę poświęcenia dla ludzkości (także człowieka), idei lub sprawy narodowej. Pochodzenie nazwy od imienia Prometeusza, greckiego tytana, który poświęcił się dla dobra ludzi. Wykradając dla nich ogień, sprzeciwił się woli bogów i został za to surowo ukarany. Postawę prometejską reprezentuje Konrad z Dziadów części III Adama Mickiewicza.
Wallenrodyzm - nazwa pochodzi od tytułowego bohatera powieści poetyckiej Adama Mickiewicza: Konrad Wallenrod. Jest to postawa poświęcenia dla wyższych celów - odzyskanie niepodległości ojczyzny - swojego honoru poprzez rezygnację z reguł walki fair play, stosowanie podstępów i zdradzieckich metod działania, szczęścia osobistego, a nawet życia. Przyczyną łamania zasad moralnych jest konieczność zmagania się z dużo potężniejszym wrogiem, z którym walka "z otwartą przyłbicą" skończyłaby się druzgoczącą porażką.
Orientalizm - jest to zafascynowanie kulturą Wschodu (przede wszystkim arabską, perską, hinduską) występujące z dużym nasileniem m.in. w kresie romantyzmu. Zainteresowanie wzbudzała egzotyka tamtych rejonów, przejawiająca się np. w języku, religii, krajobrazach. Starano się ją przekazać w literaturze. Próbowano również zrozumieć sposób myślenia ludzi Wschodu, stąd zainteresowanie tamtejszą filozofią. Tematykę orientalną wykorzystali w swoich utworach m.in. Adam Mickiewicz w Sonetach krymskich i George Byron w Giaurze.
Poezja tyrtejska - nazwa nawiązuje do imienia Tyrteusza, poety greckiego, tworzącego (m.in. elegie patriotyczne) w VII w. p. n. e. . Najważniejszą cechą poezji tyrtejskiej jest wzbudzanie miłości do ojczyzny, rozwijanie uczuć patriotycznych. Celem jej jest zagrzewanie ludzi do walki w przypadku zagrożenia przez wroga oraz uczenie postawy poświęcenia dla kraju, nawet kosztem swojego życia.
Idee tyrtejskie można napotkać w Dziadach części III Adama Mickiewicza - miały one bowiem zagrzewać społeczeństwo polskie do oporu przeciw caratowi, nawet wbrew Bogu. W Kordianie Juliusza Słowackiego postawę tę głosi Osoba II, która wybiera aktywną walkę, czyn. W Grobie Agamemnona Słowackiego - pojawia się tutaj wizja narodu, który ginie w walce po to, by zachować honor i obronić ojczyznę -poeta stawia Polakom za wzór bohaterskich Spartan. W wierszu Słowackiego Testament mój - pojawia się pochwała poezji jako trwałej, wiecznej siły, która ma wpływ na przemianę zwyczajnych ludzi w bohaterów ("aniołów").
Indywidualizm - jest to oryginalne i jednostkowe poczucie własnej odrębności, może to być również działanie odbiegające od ogólnie przyjętych kanonów i norm społecznych
Mistycyzm - od greckiego słowa mistikos - 'tajemny', 'ukryty' - jest to postawa lub doktryna filozoficzno - religijna, opiera się na przekonaniu, że człowiek może kontaktować się z Bogiem przy pomocy intuicji. Romantycy głosili również taką możliwość komunikowania się z naturą i Bogiem dzięki wewnętrznemu "widzeniu" i "słyszeniu".
Irracjonalizm - twierdzenie, że rzeczywistości nie da się poznać przy pomocy rozumu. Zdobywanie wiedzy odbywa się dzięki innym środkom poznawczym.
Werteryzm - nazwa pochodzi od głównego bohatera utworu J. W. Goethego: Cierpienia młodego Wertera. Jest to postawa charakteryzująca się sentymentalnością i nadmierną uczuciowością, cierpieniem wrażliwego człowieka, stawianiu uczuć przed rozumem, biernością, ale zarazem sprzeciwem wobec zastanych zasad, samotnością. Bohater werteryczny jest najczęściej nieszczęśliwie zakochany i bardzo cierpi z tego powodu.
W literaturze polskiej bohaterami werterycznymi są: Kordian (z Kordiana Juliusza Słowackiego) i Gustaw (z Dziadów części IV Adama Mickiewicza).
