Sztuka to dziedzina ludzkiej działalności artystycznej, wyróżniana ze względu na związane z nią wartości estetyczne (zwłaszcza piękno); jej wytwory stanowią trwały dorobek kultury. (Słownik języka polskiego PWN). Wiele dzieł literackich jest ponadczasowych i wartościowych w każdej epoce. Do takich dzieł odwoływało się wielu twórców różnych epok. W takich utworach każdy człowiek może znaleźć uniwersalne prawdy. Jednym z ponadczasowych dzieł jest Biblia.

Biblia to zbiór ksiąg żydowskich i chrześcijańskich, uznawanych przez wierzących za natchnione przez Boga. Biblia i poszczególne jej części posiadają odmienne religijne znaczenie zarówno dla judaizmu jak i wyznań chrześcijańskich. Na chrześcijańską Biblię składają się Stary Testament i Nowy Testament. Stary Testament tworzą pisma powstałe na przestrzeni ponad tysiąca lat (od XIII do I wieku przed naszą erą), Nowy Testament został napisany w I wieku naszej ery, w latach 51- 95. Na Stary Testament składają się, w zależności od uznawanego kanonu:

39 ksiąg - kanon hebrajski, uznawany przez żydów i wyznania protestanckie

44 lub 47 ksiąg (w zależności od podziału ksiąg prorockich) - kanon katolicki. Księgi te powstawały w okresie od XII do II wieku p.n.e. W Biblii zawarte są ponadczasowe treści, do których często ludzie się odwołują i do których nawiązywali poeci i pisarze różnych epok. Księgi Biblii zostały napisane w trzech językach: hebrajskim, greckim oraz aramejskim. W IV wieku naszej ery Pismo Święte przełożył na łacinę święty Hieronim i to tłumaczenie, zwane Wulgatą, stało się obowiązującym w kościele katolickim. Biblię chrześcijanie uznają za święte księgi religijne. Stary Testament stanowi podstawę judaizmu i chrześcijaństwa, a Nowy Testament tylko chrześcijaństwa. Biblia ma charakter uniwersalny i odgrywa ogromną rolę w kulturze świata. Została przełożona na 1000 języków. Biblia królowej Zofii z XV wieku to pierwszy przekład dzieła na język polski. W Starym Testamencie księgami mądrości nazywa się Księgę Hioba, Księgę Przysłów, Księgę Koheleta, Mądrość Syracha, Księgę Mądrości, Księgę Psalmów i Pieśń nad Pieśniami. Księga Hioba została napisana prawdopodobnie po 586 roku p.n.e. Utwór ten należy do arcydzieł literatury światowej. Hiob mieszkał w kraju Hus, był człowiekiem głęboko wierzącym. Doświadczył licznych cierpień. O jego duszę zakłada się Bóg z Szatanem. Hiob traci cały dobytek, a później całą rodzinę. Hiob nie popełnił żadnej zbrodni, jest niewinny, ma czyste sumienie. Bóg zsyła na Hioba trąd, który traktowany był jako kara za ciężkie grzechy. Mimo wszystko Hiob pozostaje przy Bogu. Bóg wystawił człowieka na próbę, by sprawdzić jego wiarę i ufność. Hiob przetrwał ten trudny czas i nie wyrzekł się swojej religii. Został później za to nagrodzony przez Boga. Księga wzywa do naśladowania Boga.

Przypowieści biblijne można uznać za krótkie opowiadania o podwójnym znaczeniu. Przypowieść o miłosiernym Samarytaninie to historia człowieka, którego pojmali zbójcy. Obrabowali go i ciężko zranili. Przechodnie nie zwracali na niego uwagi, aż pewien Samarytanin opatrzył jego rany, pielęgnował. Samarytanie byli znienawidzeni przez Żydów. Samarytanin okazuje się bliźnim, kieruje się miłością. Tak powinien postępować każdy człowiek.

"Antygona" Sofoklesa traktuje o uniwersalnych i ponadczasowych problemach. Mówi o miłości, obowiązku i o państwie. Akcja toczy się w legendarnej przeszłości, w Tebach przed pałacem królewskim. Nawiązuje do mitu o Labdakidach. Kreon i Antygona reprezentują w utworze sprzeczne w treści prawa: ziemskie oraz boskie. Kreon stoi po stronie interesu państwa, kieruje się racjami rozumu i prawa pisanego. Antygona kieruje się prawami boskimi. Oboje są przekonani o słuszności swych racji. Decyzja Antygony była następstwem przekonania o wyższości praw boskich nad ziemskimi. Antygona odmawiając podporządkowania się interesom ojczyzny, ponosi śmierć. Antygona to postać tragiczna, nie znalazła wyjścia z trudnej sytuacji. Postać Antygony przez stulecia była obiektem zainteresowania wielu pisarzy, epików i dramaturgów.

Do Boga i Biblii nawiązywał Jan Kochanowski. W Pieśni "Czego chcesz od nas, Panie" Kochanowski złożył w imieniu wiernych hołd Stwórcy, który zadbał o urodę ziemi.

Tematem utworu jest pochwała Boga i stworzonego przez Niego świata. Bóg jest budowniczym świata i piękna przyrody:

"Tyś Pan wszystkiego świata, Tyś niebo zbudował

I złotymi gwiazdami ślicznieś haftował

Tyś fundament założył nieobeszłej ziemi

I przykryłeś jej nagość zioły rozlicznemi.

Za Twoim rozkazaniem w brzegach morze stoi,

A zamierzonych granic przeskoczyć się boi;

(…)

Tobie k'woli rozliczne kwiatki wiosna rodzi,

Tobie k'woli w kłosianym wieńcu lato chodzi,

Wino jesień i jabłka rozmaite dawa,

Potym do gotowego gnuśna zima wstawa."

"Pieśń świętojańska o Sobótce" to obszerny poemat o wsi. Tematykę do niej zaczerpnął Kochanowski z wierzeń ludowych- z pogańskiego święta Kupały, które obchodzono w noc św. Jana. Przedstawiony jest idylliczny obraz wiejskiego życia, choć wymagającego wielkich trudów i ciężkiej pracy, to umożliwiającego jednak osiągnięcie szczęścia. Wieś to Arkadia, miejsce zupełnie bezpieczne i spokojne. Wieś przynosi człowiekowi spokój, a ciężka praca korzyści. Z jednej strony mamy renesansową radość życia, z drugiej pochwałę spokoju, który człowiekowi zapewniają przyroda i życie na wsi. W pieśni tej Kochanowski pochwalił pracę , życie zgodne z naturą i życie rodzinne.

"Wsi spokojna, wsi wesoła,

Który głos twej chwale zdoła?

Kto twe wczasy, kto pożytki

Może wspomnieć za raz wszytki?

Człowiek w twej pieczy uczciwie

Bez wszelakiej lichwy żywię;

Pobożne jego staranie

I bezpieczne nabywanie."

W "Odprawie posłów greckich" Kochanowski rozważył problem obowiązku władcy wobec państwa, moralną odpowiedzialność za obywateli. Troja jest jednak tylko przenośnią Rzeczypospolitej, poprzez nią i jej społeczeństwo poeta potępił prywatę, przekupstwo, egoizm, brak zainteresowania sprawami ojczyzny. Krytykował przekupstwo, przywarte, nieodpowiedzialność. Kochanowski wyraził przekonanie, że władza jest w takim samym stopniu darem, co obowiązkiem danym przez Boga. Poruszył problem poczucia odpowiedzialności i dobrego wypełniania obowiązków przez władających państwem. Antenor jest w utworze postacią pozytywną, prawdziwym patriotą, dla którego najważniejsza jest ojczyzna i dla niej zrobi wszystko. Kochanowski nawoływał do poprawy obyczajów, budowania siły państwa na zgodzie obywateli. Chce ratować ojczyznę, wyznaje, że tylko dobro państwa będzie miał na względzie. Jest patriotą, chce uchronić społeczeństwo przed wojną, przestrzega przed jej zgubnymi skutkami. Kochanowski w swojej twórczości podejmował tematykę uniwersalną.

Dziełem ponadczasowym jest "Zbrodnia i kara" Fiodora Dostojewskiego. Powieść Dostojewskiego "Zbrodnia i kara" powstawała w Petersburgu i w Lublinie pod Moskwą. Powieść składa się z sześciu części i Epilogu. Akcja toczy się w Petersburgu lat sześćdziesiątych XIX wieku. Akcja powieści rozgrywa się w ciągu dziewięciu i pół doby, w lipcu 1865 roku.

Głównym bohaterem powieści jest Rodion Raskolnikow, były student. Ma dwadzieścia trzy lata, pochodzi ze zubożałej rodziny. Raskolnikow żyje w nędzy, nie ma pieniędzy na mieszkanie, musi przerwać studia, ma poważne kłopoty finansowe. Chce pomóc matce i siostrze, które również żyją w nędzy. Chce ocalić potrzebujących, w tym celu postanawia zabić stara lichwiarkę, która posiada dużą fortunę, bo jej pieniądze przydadzą się innym. Bohater zabija lichwiarkę i jej siostrę. Ma wyrzuty sumienia, popada w obłęd, dziwnie się zachowuje. Zmagał się z wyrzutami sumienia, cierpieniem i wątpliwościami. Rozważa samobójstwo, nie potrafi normalnie funkcjonować wśród ludzi. Przyznaje się do winy. Sonia na wieść o popełnieniu przez Rodiona zbrodni mówi: "- Cóżeś, cóżeś sobie wyrządził !- rzekła mu z rozpaczą, porwała się z klęczek, rzuciła mu się na szyję, objęła i mocno, mocno ścisnęła ramionami. (…) Nie, na całym świecie mnie ma dziś nikogo nieszczęśliwszego niż ty !- krzyknęła zapamiętale, nie słysząc jego słów, i nagle załkała spazmatycznie."

Sonia ocaliła go od upadku duchowego. Rodion został skazany na osiem lat katorgi na Syberii, Sonia wyruszyła za nim. Kochała go i wierzyła w jego dobroć. Dzięki Soni Rodion zmienia się, ciężko pracuje, jest innym człowiekiem. Dostojewski ukazał uniwersalną prawdę, że za zbrodnię ponosi się karę. Nie tylko sądowniczą, ale też karę sumienia. Sonia przywraca Raskolnikowi wiarę i pomaga pokonać pychę. Sonia wierzy w jego dobroć, kocha go i razem czekają na koniec kary. Miłość Soni pozwala ocalić Raskolnikowa od upadku moralnego.

Prawdziwa sztuka to sztuka uniwersalna, do której można zawsze się odwołać. Sztuka jest interpretowana bez względu na sytuację polityczną czy społeczną. Najbardziej wartościowe dzieło to takie, które cały czas oddziałuje na czytelników w każdym okresie historycznym. Porusza, zmusza do przemyśleń i o którym nie łatwo zapomnieć. Prawdziwy artysta to ten, który postawi sobie pomnik trwalszy niż ze spiżu. Wybitny artysta, to ten, którego dzieła będą inspiracją przyszłych pokoleń, a historia nigdy o nim nie zapomni. Będzie mógł powiedzieć: Non omnis moriar."