W starożytnej Grecji kraj środkowego Peloponezu zamieszkany przez ubogich pasterzy, w poezji bukolicznej Wergiliusza kraina szczęśliwości i prostoty.
Symbolizuje: szczęście, raj, królestwo natury, dzieciństwo.
ARKADIA - PRZEZNACZENIE CZŁOWIEKA W PRZYSZŁOŚCI, NAGRODA ZA BOGOBOJNE ŻYCIE: Nowe Jeruzalem, święte miasto, to inaczej niebo, w którym przebywają dusze ludzi zbawionych. Jest podobne do raju, gdzie panuje szczęście, harmonia, mistyczny spokój, ukojenie po trudach życia.
ARKADIA - RAJ, WIECZNE SZCZĘŚCIE: Dante w swojej wędrówce po zaświatach odwiedza m.in. Raj, który znajduje się na planetach. Raj to swoista synteza dobra, miłości, radości. Przebywają tu dusze zbawione, które czują się szczęśliwe. Odczuwają harmonię z Bogiem, stanowią jedną całość. Ich egzystencja jest wielką pieśnią na chwałę Bożą.
ARKADIA - ŻYCIE SZLACHCICA-ZIEMIANINA: Życie szlachcica gospodarującego na wsi jest swoistą arkadią. Jest to życie wśród przyrody, zgodne z rytmem natury, harmonijne. Szlachcic wierny jest ideom starożytnej cnoty, zachowuje godność, honor, sam kieruje swoim życiem. Cieszy się szacunkiem i miłością bliźnich. To wspaniały gospodarz, który ceni wygodę życia na wsi, ale akceptuje także związane z tym obowiązki. Praca nie męczy go, ale daje satysfakcję i radość.
ARKADIA - RODZINNE SZCZĘŚCIE NA WSI: W Pieśni świętojańskiej o sobótce pojawia się literacki topos szczęśliwego oracza oraz pochwała życia wiejskiego. W swoich utworach Kochanowski zespolił elementy tradycji antycznej (mitologiczna opowieść o Filomeli, motyw arkadii, topos oracza) i renesansowej (pochwała życia, ideał ziemianina). Wieś to typowa arkadia: "Wsi spokojna, wsi wesoła". Poeta wymienia zalety wsi, wskazuje na bogactwo i hojność przyrody, która dostarcza człowiekowi zwierząt, ryb, owoców itp. Przemienność pór roku organizuje życie człowieka, wyznaczając mu czas na pracę, odpoczynek i zabawę. Pieśń jest także pochwałą życia rodzinnego. Arkadyjskość wsi podkreślają typowe motywy:
"Stada igrają przy wodzie,
A sam pasterz siedząc w chłodzie
Gra w piszczałkę proste pieśni
A faunowie skaczą leśni".
ARKADIA - UTRACONA OJCZYZNA, KRAJ LAT DZIECINNYCH: Świat Pana Tadeusza ma cechy rzeczywistości doskonałej, idyllicznej, arkadyjskiej. Największą rolę w jej tworzeniu odgrywają opisy przyrody, obyczajów, życia rodzinnego. Sam pejzaż Soplicowa przypomina arkadyjski krajobraz pełen spokoju i harmonii. Mickiewicz, emigrant przebywający w Paryżu, tworzy dla swoich rodaków arkadyjski obraz Litwy z lat 1811-1812. Jest to ojczyzna duchowa:
"Dziś dla nas, w świecie nieproszonych gości,
W całej przeszłości i w całej przyszłości
Jedna już tylko jest kraina taka,
W której jest trochę szczęścia dla Polaka:
Kraj lat dziecinnych! On zawsze zostanie
Święty i czysty, jak pierwsze kochanie...".
Rozgoryczony kłótniami toczącymi się w łonie polskiej emigracji w Paryżu poeta, odczuwający silną tęsknotę za ojczyzną, próbował zrekonstruować odchodzący idealny świat dzieciństwa, będący jedyną duchową ostoją w latach wygnania. Ta rzeczywistość ukazana w Panu Tadeuszu ulega silnej mityzacji i przetworzona zostaje w baśniową krainę.
ARKADIA - SZLACHECKI ZAŚCIANEK: Zaścianek Bohatyrowiczów to swoista arkadia. Jej mieszkańcy ciężko pracują, ale są szczęśliwi. Czas dzielą na pracę i odpoczynek, kultywują historyczną przeszłość (powstanie styczniowe), żyją w harmonii z naturą. Przestrzeń nadniemeńska - Korczyn (dwór Korczyńskich), zaścianek Bohatyrowiczów, Olszynka, Osowce Andrzejowej Korczyńskiej to symbole kultu pracy i ziemi oraz patriotyzmu.
Krajobraz nadniemeński symbolizuje siłę i nieprzemijalność natury oraz cykliczność czasu przyrody: "Dzień był letni i świąteczny. Wszystko na świecie jaśniało, kwitło, pachniało, śpiewało. Ciepło i radość lały się z błękitnego nieba i złotego słońca; radość i złota swoboda śpiewały chórem ptaków i owadów nad równiną w gorącym powietrzu, nad niewielkimi wzgórzami, w okrywających je bukietach iglastych i liściastych drzew". Krajobraz nadniemeński przypomina, podobnie jak przyroda w Panu Tadeuszu A. Mickiewicza, Arkadię, krainę szczęśliwą, raj.
ARKADIA - SYMBOL WIELKOŚCI CZŁOWIEKA: Zasławek - posiadłość prezesowej Zasławskiej, to piękne miejsce otoczone lasami, nieskażone cywilizacją. Wokulski czuje się tu szczęśliwy i radzi prezesowej, aby nie budowała tu cukrowni, gdyż stanie się ona zagrożeniem dla tego uroczego zakątka. Wzorowy stan posiadłości to efekt wysiłków prezesowej - skrzętnej gospodyni, osoby światłej i postępowej. Wciela ona w życie idee pracy u podstaw - w jej majątku jest przedszkole i szkoła dla chłopskich dzieci; opiekuje się także ludźmi starymi i zniedołężniałymi, którzy znajdują tu lekką pracę, mieszkanie, jedzenie.
ARKADIA - KRAJ DZIECIŃSTWA: Czesław Miłosz przedstawił w powieści świat swojego dzieciństwa. Podobnie jak w Panu Tadeuszu Adama Mickiewicza jest to rzeczywistość zamknięta, magiczne miejsce, gdzie ludzie żyją zgodnie z cyklem pór roku, rządzą się własnymi prawami, mają specyficzne poglądy na temat świata i własne wierzenia. Dobro i zło współistnieją ze sobą. Nad światem dobra czuwa ksiądz, siłami tajemniczymi i czasem złowrogimi opiekuje się czarownik Masiulis. Bardzo podobne - pełne liryzmu - są w obydwu utworach opisy przyrody.
