Lirykę doby pozytywizmu charakteryzuje duże zróżnicowanie. Ze względu na tematykę można mówić o wierszach programowych, społecznych, miłosnych i refleksyjnych. Wśród poetów czasów niepoetyckich należy wymienić Marię Konopnicką, Adama Asnyka oraz Felicjana Faleńskiego. W liryku "Daremne żale, próżny trud..." Adam Asnyk wskazuje na przemijanie romantycznych idei i potrzebę zastąpienia ich innymi, bardziej pasującymi do ówczesnych popowstaniowych realiów. Jak twierdzi poeta "Trzeba z żywymi naprzód iść". Przy czym zmiana pokoleń, a wraz z nią światopoglądu to normalny proces, dlatego tęsknota oraz rozpacz romantyków za dawnym światem jest zbyteczna i nieuzasadniona.
W kolejnym wierszu "Do młodych" Asnyk zwraca się z apelem do przejmującego władzę nowego pokolenia pozytywistów. Skłania do poznawania świata i poszerzenia horyzontów. Asnyk jest jednak przeciwnikiem całkowitego odrzucenia tradycji, bo nie można "deptać przeszłości ołtarzy". Każdemu odchodzącemu pokoleniu należy się szacunek następców. Zadaniem pozytywistów jest właściwa, obiektywna ocena przeszłości i przeniesienie w nowe realia najcenniejszych oraz sprawdzonych już wzorców. Budowa nowego świata to konieczność, by w przyszłości pozostawić coś dla następców. "Do młodych" Asnyka przypomina "Odę do młodości" Mickiewicza. Znaczenie przeszłości i tradycji powraca w cyklu sonetów "Nad głębiami". Przemijanie jest nieuchronnym procesem dlatego po śmierci człowieka nieistotne staja się zgromadzone bogactwa, ale wartości duchowe, które po nim zostaną. Najważniejszą ideą, której płomień należy stale podgrzewać i pielęgnować jest idea wolności. Nie wolno dopuścić do pesymizmu i obojętności wobec spraw narodowych. Asnyk pochwala postęp jako szansę na osiągniecie wyższego szczebla rozwoju oraz doskonałości cywilizacji. Z kolei w "Karmelkowym wierszu" krytyce została poddana romantyczna miłość, nagła, szaleńcza. Wśród wierszy są również takie, w których przyroda tworzy nastrój, a nawet staje się bohaterem. W "Ulewie" taką funkcję pełni tatrzański pejzaż. Ma on pesymistyczną wymowę. Pejzaż odarty z "marzeń" pochmurny, mglisty, zaciemniony nastrajający negatywnie do życia i działania. Los pogrobowca romantyków symbolizuje w innym liryku tytułowa "Limba". Wiersz przy pomocy metafor pokazuje, jak trudno człowiekowi rozstać się z dawnymi, romantycznymi ideałami i przystosować się do nowych realiów. Do tego stopnia, że łatwiej jest zginąć niż zmienić się. Wiersze, w których poeta posługuje się pejzażem jako odpowiednikiem uczuć podmiotu lirycznego obfitują w liczne symbole i metafory.
Tematykę socjalną, społeczną wprowadza do pozytywistycznej liryki Maria Konopnicka. W "Wolnym najmicie" pokazuje niewole chłopstwa, które w wyniku źle przeprowadzonych reform uwłaszczeniowych pozostało na bruku, praktycznie bez szans na jakakolwiek zmianę tragicznego położenia. Chłop "wolny" pozostawał sam, bez jakiegokolwiek wsparcia. Wiersz to wyraz troski poetki o najuboższych, próba upomnienia się w imieniu tych, których fundamentalne prawa są łamane. Głos Konopnickiej to poetycki wyraz buntu, niezgoda na krzywdę. Problem społecznej nierówności powraca również w wierszu "A jak poszedł król na wojnę..." Tymi, którzy zasługują na najwyższe uznanie są anonimowi, prości ludzie ginący w walkach. Anonimowych bohaterów jest wielu, często płacą za swą odwagę najwyższą cenę, ale to nie oni przechodzą do historii i nie stawia się im pomników. Splendor zwycięstwa spada zawsze na dowódców, pozostali to jedynie mięso armatnie, bo nie dla nich zaszczyty i defilady. Najsilniej uczucia patriotyczne dochodzą do głosu w "Rocie", gdzie poetka wyraża swój sprzeciw wobec poddawaniu dzieci w szkołach masowej germanizacji. Wkrótce "Rota" stała się bardzo popularną i powszechnie znaną pieśnią. Kompozytorem melodii "Roty" był F. Nowowiejski. Nastroje rewolucyjne, niezgody i bunt odżywają również w wierszu "Contra spem spero" (wbrew nadziei), gdzie Konopnicka kolejny raz uważa, że zaborcy nie wolno ustępować. Wiersz ten zapowiada nurt neoromantyczny. Wszystkie liryki charakteryzuje melodyjność oraz bogactwo figur stylistycznych od najprostszych epitetów po anafory, stylizację gwarową, przerzutnie i porównania.
