CO SIĘ DZIEJE?!- Czyli opracowanie „Wesela” Stanisława Wyspiańskiego

Geneza: Autor żył i tworzył w Krakowie w zaborze austriackim. W skutek reorganizacji monarchii w Galicji nastała częściowa autonomia. Umożliwiło to pewną jawność życia narodowego w tym powstanie dwóch obozów politycznych początkowo ze wspólnym celem uzyskania autonomii, lecz innymi programami. Jednak, kiedy rząd austriacki umożliwił ziemiaństwu (bogatej szlachcie i arystokracji) władzę w Sejmie Krajowym drogi stronnictw nagle się rozeszły.

Stańczycy

Stronnictwo Demokratyczne

o   Arystokracja i ziemiaństwo

o   Polityka ugodowa (podporządkowanie się zaborcy i wiara w pomyślność takiego działania)

o   Nazwani od manifestu „Teka Stańczyka”, który a) potępiał ruch opozycyjny b) twierdził, że każda dzielnica Polski powinna pogodzić się z zaborcą.

o   Dążyli do korzyści jedynie dla ziemiaństwa i utrzymania władzy pozostawiając resztę zaboru w zacofaniu gospodarczym.

o   Antyludowa postawa- lęk przed kolejną rewolucją chłopów (hamowanie oświaty i świadomości politycznej ludu)

Ideologia romantyczna (powstanie listopadowe i styczniowe) - kult tradycji walk narodowowyzwoleńczych.

v  Pozbawieni wpływów politycznych (niezdolni do działania)

v  Dążenie do podniesienie poziomu oświaty ludu.

v  Marzenie o wyzwoleniu kraju w wyniku walki.

v  Nieumiejętność przygotowania się do powstania.

Poza tym na utwór wpływ mają panujący powszechnie dekadentyzm, widma przeszłych wydarzeń (Rabacji Galicyjskiej), chłopomania, postawa społeczeństwa Młodej Polski wobec chłopów (ciągła wiara w 16 wieczny mit wsi sielankowej, strach przed rewolucjami, brak szacunku), powstań, zaborców (wybawiciele lub wrogowie). (Nie wiesz? Przeczytaj wstęp do epoki!)

Bezpośrednią inspiracją było wesele po ślubie Lucjana Rydla i Jadwigi Mikołajczykównej. Było to niecodzienne zdarzenie, kiedy chłopi, mieszczanie i szlachta bawili się ze sobą w zgodzie. Usłyszane wtedy dialogi i stosunek tych obu grup wobec siebie i Polski zainspirowały poetę do napisania dramatu.

Postaci posegregowane kolorami: Mieszczanie, chłopi, postaci dramatu fantastyczne lub pojawiające się w wizjach.

Postać

Imię i nazwisko

Profesja i cechy

Pan Młody

Lucjan Rydel

Poeta, dr. Filozofii, z pochodzenia szlachcic: przesadnie zachwycony swoją żoną, chłopoman, idealizuje życie na wsi, „udaje chłopa”, poetyckie opisy /ciągłe „gadanie”.

Panna Młoda

Jadwiga Mikołajczykówna

Chłopka, gospodarska dziewczyna, siostra Hanki i Marysi, w utworze używa bardzo dosadnych i konkretnych sformułowań.

Gospodarz

Włodzimierz Tetmajer

Poeta i malarz, właściciel domu, wciąż myśli o sprawach narodowych i konieczności zmiany sytuacji kraju.

Gospodyni

Anna Tetmajerowa

Chłopka, siostra Jadwigi, żona Tetmajera

Poeta

Kazimierz Przerwa- Tetmajer

Poeta, dekadent, flirtuje z wieloma kobietami na weselu, wewnętrznie odczuwa bezsilność i pustkę./ Przeżywa konflikty natury ogólnonarodowej, z jednej strony pragnie dokonać wielkiego czynu, a z drugiej pęta go pospolitość. Płacze, jest bezsilny i czuje swoją niemoc.

Dziennikarz

Rudolf Starzewski

Redaktor „Czasu”, organu prasowego Stańczyków/ Przyznaje się do bezczynności i uległości wobec Stańczyków, nie posiada siły, aby „zerwać obrożę” bierności (Rozmowa ze Stańczykiem). Niechętny wobec wyedukowanych chłopów (rozmowa z Czepcem)

Czepiec

Błażej Czepiec

Wuj Panny Młodej, bogaty chłop z Bronowic/ dumny z chłopskiego pochodzenia, człowiek poinformowany o świecie, wychwala chłopski rozum, dzięki któremu można wiele dostrzec i zrozumieć, dokonuje analizy mieszczaństwa i szlachty. Reprezentant chłopów gotowych do realnego działania.

Marysia

Maria Mikołajczykówna

Żona Wojtka (chłopa), niegdyś narzeczona polskiego malarza de Lavoux, który zmarł za granicą./ Tęskni za romantyczną miłością artysty (Rozmowa z Widmem).

Radczyni

Antonia Domańska

Krewna Pana Młodego, pisarka i tłumaczka, „pani z miasta” podkreśla przepaść między chłopami i szlachtą w rozmowie z Kliminą.

Klimina

Anna Klima

Krewna Panny Młodej, gospodyni z Bronowic. W „Weselu” podkreślone są jej skłonności do swatania.

Jasiek

Jan Mikołajczyk

Brat Panny Młodej, drużba na weselu/ Dumny z funkcji drużby, pragnie bogactwa i przepychu, w ostatnim akcie utraci sprawę narodową przez dążenie do własnego zysku.

Rachel

Józefa Singer

Córka Bronowickiego karczmarza/ Młodopolska poetka dostrzegająca piękno otaczającego ją świata. Zachowuje się prawie jak „nawiedzona”.

Dziad

-

Uczestnik rabacji galicyjskiej (Szela nazywa go swoim bratem) / ma wyrzuty sumienia spowodowane bratobójstwem.

Chochoł

Słomiane okrycie cennego krzewu różanego

Przybywa na wesele i sprowadza inne zjawy. Symbolizuje a) Ochronna barierę, która nie pozwala na dokonanie się powstania, ponieważ społeczeństwo nie jest jeszcze na nie gotowe (słoma- osłona chroniąca przed zimą, róża- społeczeństwo) b) Przeszkodę dla powstania, która nie pozwala na jego rozpoczęcie i „dusi” je. Tajemnicza postać o nieznanych zamiarach.

Stańczyk

Stańczyk

Błazen nadworny Jagiellonów słynący z mądrości i ostrego dowcipu/ Krytykuje dziennikarza za jego bezczynność.

Rycerz

Zawisza Czarny z Garbowa

Uczestnik bitwy pod Grunwaldem, uosobienie cnót rycerskich i siły fizycznej/ Pokazuje dawną świetność Polski i próbuje zachęcić Poetę do działania.

Wernyhora

Mojsej Wernyhora

Ukraiński kozak i lirnik, posiadał dar prorokowania/ przekazuje instrukcje rozpoczęcia powstania Gospodarzowi, ujeżdża białego konia ze złotymi podkowami, u boku ma lirę.

Hetman

Franciszek Bronicki

Zdrajca narodu, sprzedał kraj carycy Katarzynie II podczas drugiego rozbioru Polski. Ożenił się z córką carycy z nieprawego łoża.

Widmo

Ludwik de Lavoux

Artysta, zmarły narzeczony Marysi. Romantyczny, ale niestały kochanek.

Upiór

Jakub Szela

Przywódca rabacji galicyjskiej, pragnie obmyć się z krwi.

Dowiedz się więcej o weselu i jego postaciach!- Listy Lucjana Rydla do Franciszka Vondraćka.

AKT I- To zbiór krótkich, urywanych dialogów, które mają na celu ukazanie stosunku postaci do siebie.

  • (Rozmowa Dziennikarza z Czepcem)- Spotkanie dwóch grup społecznych, które nie spotykają się zazwyczaj. Dziennikarz jest ignorantem, nadal wierzy w XVI wieczne pojęcie odizolowanej, sielankowej wsi i nie posiada innej wiedzy na ten temat. Uważa, że chłopi są ograniczeni, a świat z parafii jest dla nich wystarczający. Gardzi Czepcem, który jest światłym chłopem posługującym się chłopskim rozumem, czyli wiedzą praktyczną, aby analizować otaczający go świat. Jest dumny ze swojego pochodzenia i tłumaczy, że chłopi są zdolni do walki. Przywołuje postać Bartosza Głowackiego- kosyniera chłopskiego pochodzenia, który wykazał się odwagą zasłaniając lont rosyjskiej armaty własna czapką (insurekcja kościuszkowska). Czepiec diagnozuje inteligencję i stwierdza strach przed rabacją galicyjską i wszechobecny dekadentyzm.
  • (Rozmowa Radczyni i Kliminy) - Pokazuje różnice między grupami społecznymi, wywyższanie się inteligencji (Radczyni), ale i jej niewiedzę dotyczącą wiejskiego życia. Podkreśla odrębność warstw społecznych.
  • (Rozmowa Poety i Gospodarza) - Poeta pragnie napisać dramat o rycerzu, postaci niezłomnej, symbolizującej odważny czyn. Jego wcześniejsza postać „bawidamka” znika, okazuje się, że zajęty jest przemyśleniami związanymi z narodem. Pragnie dokonać czegoś wielkiego, jednak pęta go pospolitość (jest dekadentem). Gospodarz uważa chłopów za potęgę z rodu Piastów, ma on własny pomysł na odzyskanie niepodległości- wierzy w potęgę ludu.
  • (Rozmowa Żyda i Pana Młodego) - Żyd zarzuca Panu Młodemu „przebieranie się za chłopa”. „Pan się narodowo bałamuci, (…) Pan to przecież jutro zrzuci”.
  • (Rozmowa Pana Młodego i Panny Młodej) - Panna Młoda ma za ciasne buty, Rydel proponuje jej, aby je zdjęła i tańczyła boso. Panna Młoda denerwuje się, ponieważ takie postępowanie to nietakt. Pokazuje to przepaść pomiędzy małżonkami. (Przeczytaj też scenę rozmowy Księdza, Pana Młodego i Panny Młodej, zauważ kolejne nieporozumienie spowodowane różnicami grup społecznych).

AKT II- „Co się komu w duszy gra, co kto w swoich widzi snach”- odzwierciedlenie wewnętrznych odczuć i rozterek uzewnętrznia się i materializuje w postaci duchów.

  • (Marysia- Widmo)(tęsknota za romantyczną miłością). Widmo to duch zmarłego narzeczonego Marysi- Ludwika de Lavoux, który wyjechał z kraju i zmarł za granicą na gruźlicę. Wspomina on miłość do chłopki, ale jednocześnie przyznaje się do hulaszczego trybu życia. Spotkanie pokazuje tęsknotę za romantyczną miłością do artysty.
  • (Dziennikarz- Stańczyk)(poczucie winy z braku zaangażowania w walkę narodowowyzwoleńczą). Stańczyk to symbol mądrości, postać słynąca z ostrego języka, patriota zorientowany w sprawach politycznych. Stańczyk wytyka Dziennikarzowi jego udawany żal nad cudzymi grzechami, kiedy powinien zwrócić uwagę na własne, krytykuje jego postawę i usypianie narodu. Nazywa go błaznem i mówi że wielu jest w tym kraju błaznów. Na koniec poddaje i z ironią daje dziennikarzowi błazeńską laskę, aby „mącił narodową kadź”.
  • (Poeta- Rycerz)(poczucie bezsilności). Rycerzem jest Zawisza Czarny znany z siły fizycznej, siły charakteru, odwagi, niezłomności, symbol cnót rycerskich, rycerz niepokonany. Chce wskrzesić potęgę Polski i podaje poecie działania mające na celu pozbawienie go dekadentyzmu. Mówi mu o Grunwaldzie i chce go tam zabrać aby pobudzić go do wielkich czynów. Poeta czuje jednak swoją niemoc, nie jest w stanie działać i ogranicza się do pięknych słów.
  • (Pan Młody- Hetman)(wyrzuty sumienia z powodu zdrady swojej warstwy społecznej). Franciszek Branicki, zdrajca narodu opowiada o swoich męczarniach w piekle („diabły moją piją krew, szarpają pierś, plecyska” pali go moskiewski pieniądz). Oskarża Pana Młodego o ożenek z dziewczyną prostą i określa Polaków jako ludzi skłonnych do prywaty/ materializmu.
  • (Dziad- Upiór)(poczucie winy związane z udziałem w rabacji galicyjskiej). Jakub Szela, czyli przywódca rabacji galicyjskiej chce obmyć się z krwi i dołączyć do tańca. Nazywa Dziada bratem i jest odzwierciedlenie wyrzutów sumienia po bratobójczym akcie.
  • (Gospodarz- Wernyhora)(rozkaz rozpoczęcia powstania). Wernyhora; legendarny prorok Ukrainy, symbol prób zjednoczenia Polaków i Ukraińców przybywa aby zjednoczyć szlachtę i chłopów we wspólnej walce o wolność. Bronowicka chata jest symbolem narodu, dlatego Wernyhora pojawia się właśnie tam i nawołuje do zrywu. Każe zebrać lud przed świtem, rozesłać wici i ma dojść do powstania. Rankiem prorok ma powrócić do walczących z Archaniołem. Każe wysłuchiwać tętentu. Daje Gospodarzowi złoty róg na którego dźwięk ludzie poderwą się do walki. Gospodarz zaprzepaszcza jednak plany wymarzonego powstania i pijany idzie spać, a ważną misję powierza Jaśkowi.

AKT III Inteligencja nie przykłada ręki do powstania co denerwuje chłopów. Gospodarz nie może przypomnieć sobie rozkazów Wernyhory, ale w końcu jego wspomnienia wracają i wszyscy zbierają się. Wszyscy czekają na sygnał, którym ma być wycie złotego rogu. W oczekiwaniu zastygają na kształt skał. Jasiek odkrywa, że kiedy schylił się po swoją czapkę z piór (symbol dobra materialnego) zgubił złoty róg (symbol sprawy narodowej) potrzebny do przebudzenia ludzi pogrążonych w letargu. Został mu jedynie sznur na którym zawieszony był instrument (symbol niewoli). Chochoł wyśmiewa się z Jaśka i daje mu instrukcje, które na celu mają obudzenie śpiących. Wszystkie zabiegi doprowadzają jednak do lunatycznego tańca w akompaniamencie śpiewu i gry na patykach (jak na skrzypcach) Chochoła.

Przedmiot

Interpretacja

Złoty róg

Duch narodowy, dający sygnał do walki i siłę do działania

Sznur

Niewola, związane ręce, arkan (uwięź)

Czapka z piór

Czapka krakuska, prywata, egoizm, próżność, przywiązanie do własnych dóbr.

Laska błazeńska

Również kaduceusz-przywództwo, usypianie narodu, zniechęcenie do walki, lojalność wobec zaborcy

Złota podkowa

Zwielokrotnione szczęście potrzebne narodowi. Schowana do skrzyni (prywata).

Bronowicka chata

Symbol narodu, teatr dziejów.

Chocholi taniec

Taniec w półśnie, letargu do muzyki Chochoła. Uśpienie narodu, ograniczenie możliwości działania (społeczeństwo jest niedojrzałe do powstania).

Pamiętaj! Notatka działa najlepiej jeśli przeczytał*ś książkę! (Mogłam o czymś zapomnieć, jeśli tak tu jest miejsce na notatki):