I. Podstawowe założenia sztuki epoki pozytywizmu.
Ideologia i główne założenia pozytywizmu w dużej mierze wyrastały z światopoglądu, który narodził się w epoce oświecenia. Pozytywiści na nowo deklarowali powrót do realności, autentyczności, odrzucenie natchnienia, wartości niematerialnych i nieziemskich. Naturę chcą ukazywać w sposób rzeczywisty, odrzucają romantyczne ozdobniki, wykwintne słownictwo, patetyzm. Ich sztuka ma być wiarygodna, rzetelna a przede wszystkim realistyczna. Zrezygnowano z doniosłych, "wielkich" haseł, wątków, motywów, by zająć się tym, co doraźne, teraźniejsze, być może przyziemne, ale ważne dla społeczeństwa.
Innym nawiązaniem do zasad sztuki oświeceniowej przez pozytywistyczną jest zwrot ku wzorcom klasycznym, popularnym w oświeceniu, a ustalonych w starożytności (później taka tendencja wystąpi w dwudziestym wieku i zostanie nazwana neoklasycyzmem).
- Architektura.
W pozytywistycznej architekturze dominują tendencje synkretyczne, ale również artyści zaczynają wykorzystywać nowe materiały do swoich konstrukcji oraz wprowadzają nowatorskie rozwiązania w swoich projektów. Czołowym dokonaniem architektury dziewiętnastowiecznej jest górująca nad stolicą Francji- wieża Eiffla, wykonana ze stali. Popularne stało się również tworzenie nowych stylów nawiązujących do już istniejących a obdarzanych przedrostkiem "neo", jak neoarabski, neoindyjski, neochiński, neobizantyjski, neoromański, neorenesansowy i wreszcie najbardziej frapujący: neogotycki. W tym ostatnim został zaprojektowany i wybudowany chociażby budynek parlamentu Londynu ze słynną wieżą ozdobioną Big Benem (choć budowy neogotyckie dominowały jednak wśród budownictwa sakralnego).
- Sztuki plastyczne.
W klasycznych przykładach sztuki malarskiej dominowało wykorzystywanie pejzażu realnego, choć nierzadko zdarzały się przykłady poetyzacji obrazu natury. Pojawiła się również dość powszechna tendencja do zamieszczania na obrazach wszystkich możliwych doznań wzrokowych, otrzymywanych poprzez różnorodną grę za pomocą światła, barw, kolorów i ich najróżniejszych odcieni, a także różnego cienia. Dominatorem w takim malarstwie był francuski artysta: C. Corot.
W drugiej połowie dziewiętnastego wieku w sztukach plastycznych przeważał już całkowity realizm, pokazywanie przyrody w sposób realistyczny, rzeczywisty, prawdopodobny. Zaczynają wkraczać na terytorium dzieł motywy zwykłe, pospolite, codzienne, jak to dzieje się w malarstwie: J. F. Milleta, którego uważano za "malarza wieśniaków", ponieważ głównymi tematami jego obrazów są elementy egzystencji wieśniaków w swojej wsi, z swoimi typowymi obowiązkami. Natomiast: H. Daumier pokazuje życie miasta, ludności miejskiej- proletariatu. Inspirację czerpie z wyglądu ulic, przedmieść. Jest artystą głęboko zakorzenionym we swojej współczesności, teraźniejszości otaczających go problemach. Kolejnym reprezentatywnym przykładem malarstwa realistycznego było malarstwo G. Courbet, który decydując się na pokazywanie pracy oraz jednostek pracujących zdecydowanie wycofał się z ukazywania obrazów pięknych, sielankowych, powielania archetypów piękna, co było znamienne dla literatury klasycznej. Taka postawa była odbiciem nowego trendu w malarstwie, by pokazywać świat w sposób eksperymentalny, realistyczny, wręcz naturalistyczny. Charakterystycznymi motywami prezentowanymi w tym nowym nurcie był: nadmorski pejzaż ukazujący plażę, różnorodne pikniki odbywające się w miastach i na jego obrzeżach, samo miasto i jego gwarne ulice, przepełnione bary i kawiarnie, rodzina a także motyw śmierci, ale wyszydzonej, strywializowanej, obdartej z patosu i powagi.
W drugiej połowie dziewiętnastego wieku spopularyzowało się również malarstwo ukazujące historyczne wydarzenia. Przed malarzami tego typu stawiano duże wymagania, gdyż oprócz umiejętności plastycznych musieli także wykazać się wiedzą historyczną. Do geniuszy tego nurtu zalicza się: J. Matejkę, H. Rodakowskiego oraz J. Chełmońskiego.
