W latach 2300 do 1750 p.n.e. na terenie Indii istniała kultura harappańska. Ludność należąca do tej kultury była głównie rolnicza, chociaż utworzyła miasta jak Harappa czy Mohendżo Daro. Ludność uprawiała głównie pszenicę, jęczmień, soczewicę, groch i bawełnę niewykluczone, że znany był jej także ryż. Uprawa była ściśle związana z wylewami rzek, nie stosowano wtedy kanałów nawadniających. Hodowano bydło, jako zwierzęta domowe trzymano psy. Spożywano mięso wołowe, wieprzowe, kozie, żółwie, ryby oraz drób. Miasta były zabudowane planowo domami z cegły, wyposażone w łazienki i kanalizację. Publicznymi budynkami były łaźnie, pałace oraz hale, w których zapewne zbierano się na zgromadzenia.
Kultura harappańska rozwinęła handel oraz rzemiosło. Wyrabiano broń, narzędzia, gliniane naczynia, zabawki, lustra. Popularna była biżuteria ze złota, srebra, kamieni szlachetnych. W wolnym czasie poświęcano się polowaniom, tańcom, grze w kości. Wierzono w bogów przyjmujących postać drzew i zwierząt.
W połowie drugiego tysiąclecia p.n.e. pojawili się w Indiach Ariowie. Byli ludem pasterskim, zajmującym się hodowlą bydła. Uprawiali też rolę, używając do tego byków i wołów. Konie zaprzęgali do wozów bojowych lub wyścigowych. Polowali z użyciem łuków i strzał na antylopy i lwy, sidła zastawiali na ptaki. Kobiety przeważnie zajmowały się szyciem, tkaniem i wyrobem mat. Handel był wymienny, funkcję środka rozliczeniowego pełniła krowa.
Mieszkali Ariowie głownie na wsiach, otoczonych palisadami i wałami. W rodzinach głową rodziny był ojciec, ale matka miała dość silną pozycję. W razie śmierci męża mogła wyjść powtórnie za mąż, celem małżeństwa było posiadanie jak największej liczby synów. Klika wsi składało się na okręg, kilka okręgów na szczep.
Bitwy toczono na wozach lub pieszo. Walczono łukami, oszczepami, nożami, siekierami, toporami. Dla obrony stosowano pancerz i hełm.
Państwo Ariów było monarchią, król był prawdopodobnie wybierany przez zgromadzenie ludowe ze względu na swe zalety. Król mieszkający w pałacu, miał swój dwór. Mocna była pozycja kapłana królewskiego.
Ariowie z zachodu podążali na wschód Indii i dotarli do doliny Gangesu. Na żyznych terenach wschodnich zajęli się Ariowie przede wszystkim rolnictwem. Powstały w społeczeństwie cztery stany: rycerzy, kapłanów, rolników, kupców i rzemieślników oraz robotników i sług. Nie był to jeszcze podział na kasty. Na początku dominowali rycerze, później przewagę zyskali bramini czyli kapłani. Stan trzeci musiał płacić daniny, względnie silną pozycję miał rolnik, który zaczął nawet wynajmować do pracy niewolników, natomiast tracił coraz bardziej znaczenie rzemieślnik zbliżający się do warstwy najniższej. Zdarzały się małżeństwa osób z różnych stanów. Domy były głównie drewniane, pola orano pługiem zaprzęganym w woły, zaczęto stosować obok nawadniania także i nawożenie. Zaczęto uprawiać ryż, funkcję pieniądza pełniło złoto i ozdoby. Na czele wsi stał naczelnik, osobny urzędnik zbierał daniny, inny czuwał nad skarbem, wojewoda dowodził wojskiem, o polityce zagranicznej decydował król. Prawdopodobnie władza królewska zaczęła w tym okresie być już dziedziczna. Król obejmujący władzę ubrany w specjalny strój był kropiony wodą święconą przez bramina, potem stawał na skórze tygrysa, by przejąć jego siłę, na koniec grał w kości z reprezentantami wszystkich czterech stanów. W wypadku zwycięskiej wojny król ponownie przechodził uroczystość koronacyjną. Na dwór króla składały się jego żony, niewolnice, urzędnicy, kapelan.
W pierwszym dziesięcioleciu p.n.e. ukształtowały się w Indiach trzy główne królestwa, Awanti w dolinie rzeki Czarmanwati, Magadha i Kosala w okolicach Gangesu. Oprócz nich istniały republiki rządzone przez rody, np. Liczczhawich, Siakjów.
W szóstym wieku p.n.e. w Indiach pojawiły się dwa znaczące ruchy religijne. Wcześniejszym był prawdopodobnie dżinizm. Jego twórcą był Wardhamana Mahawira, pochodzący z Waiszali. Gdy skończył trzydzieści lat postanowił zostać ascetą, z czasem porzucił noszenie ubrania. Po trzynastu latach Mahawira lub Dżina jak był nazywany doznał objawienia. Dżinizm nie uznawał istnienia boga, skupiał się, więc głównie na ludzkiej duszy. Głosił, że zbawienie najłatwiej jest osiągnąć przez śmierć głodową. Pięć podstawowych cnót według dżinistów to szacunek dla życia, celibat, ubóstwo, prawdomówność i uczciwość. Dżina podróżował i nauczał, m.in. gościł na dworach władców indyjskich. Odłam dżinistów stanowili adżiwkowie, którzy głosili bezustanną wędrówkę duszy przez kolejne wcielenia. Praktykowali oni także seksualne orgie wywodzone z dawnych kultów płodności.
Budda - Siddhatha Gautama wywodził się z plemienia Szakjów. Gdy skończył dwadzieścia dziewięć lat porzucił rodzinę, mimo, że akurat wtedy urodził mu się syn. Zaczął wieść życie wędrownego mnicha. Szybko porzucił ascezę i medytację. Gdy doznał objawienia stał się Buddą czyli oświeconym. Namiętnie zaczął od tego momentu głosić swą naukę, wedle, której pragnienie powoduje ustawiczne cierpienie człowieka. Aby przestać cierpieć należy, więc wyzbyć się pragnienia. Do stanu nirwany pośredniego miedzy bytem a niebytem prowadzić miało przestrzeganie dziesięciu wskazań, m.in. zakazu zabijania, kradzieży, obmowy, gwałtu, kłamstwa, nienawiści. Nie było mowy o bogu czy duszy. Nieistotny był podział na kasty. Buddyści szybko przyjęli zorganizowane formy tworząc tzw. sangha. W miejscach gdzie przebywał Budda stawiano kopce zawierające prochy świętych. Zgodnie z zaleceniami Buddy jego mnisi musieli być wolni od wszelkiej własności, przez osiem miesięcy w roku wędrując utrzymywać mieli się z jałmużny, jedynie w porze deszczowej mieli pozwolenie na pobyt w grotach. Z czasem powstały klasztory buddyjskie i mnisi zupełnie zrezygnowali z wędrownego sposobu życia.
W szóstym wieku p.n.e. upowszechnił się też kult Kriszny, początkowo był demonem i bogiem czarnoskórych tubylców, z czasem stał się herosem i bogiem. Zgodnie z Mahabharatą Kriszna był opiekunem rolników, pól uprawnych i stad.
W drugiej połowie szóstego i pod koniec piątego wieku p.n.e. silnym władcą Magadhy był Bimbisara, wyznawca działającego wtedy Buddy. Jego syn - Adżatasiatru prowadził zwycięskie wojny z państwami sąsiednimi, stosował armaty i wozy wojenne. Kolejny z władców założył nową stolicę Pataliputrę. Po obaleniu panującej dynastii i objęciu tronu przez ministra Sisiunagę, Magadha pokonała sąsiednie Awanti. Dynastia Sisiunagi zakończyła swe panowanie w IV wieku p.n.e. W 327 roku p.n.e. podbój Indii rozpoczął Aleksander Macedoński. Niektórzy władcy sami mu się podporządkowali, niektórych podbił i dotarł do rzeki Hyphasis, dopływu Indu. Gdy armia odmówiła dalszego marszu Aleksander Wielki zarządził odwrót w 324 roku p.n.e. Szybko obecność Greków w Indiach uległa zatarciu. Kolejna dynastia Nandów zgromadziła olbrzymie majątki, nie cieszyła się jednak sympatią poddanych i stojący na czele rewolucji Czandragupta Mauria obalił ją około 322 roku p.n.e. Czandragupta jest pierwszym historycznym cesarzem Indii. Prawdopodobnie był dowódcą wojskowym, natomiast inspiratorem akcji Czandragupty był Kautilja, prawdopodobnie jakoś pokrzywdzony przez władcę nandyjskiego bramin. To za jego podszeptem Czandragupta udał się do Pendżabu, gdzie pozyskał zwolenników dla swego przedsięwzięcia. Najpierw Czandragupta zajął Magadhę, potem Indie Środkowe oraz Awanti, a w latach 305-303 p.n.e. ziemie na zachód od Indusu kosztem Seleukosa. Później doszło do zacieśnienia stosunków z Seleukosem tak, że na dworze Czandragupty znalazło się wielu Greków, m.in. poseł Megastenes. Czandragupta miał podarować Seleukosowi w darze słonie, a nawet ożenić się z jego córką. Według opisu Megastenesa cesarz dysponował silną armią złożoną z sześciuset tysięcy piechurów, trzydziestu tysięcy jeźdźców oraz dziewięciu tysięcy słoni. Cesarz ciągle obawiał się zamachu na swe życie, dlatego otoczony był uzbrojoną strażą. Państwo było silne, ale nie scentralizowane, bo u władzy pozostali lokalni władcy uznający jednak zwierzchność Czandragupty. Pod koniec życia miał on zrzec się władzy i jako mnich powędrować na południe, gdzie ponoć umarł śmiercią głodową.
W czwartym wieku p.n.e. system kastowy w Indiach nie był jeszcze ściśle zamknięty, zdarzało się, że bramini czy rycerze uprawiali rolę. Rolnictwo było też głównym zajęciem społeczeństwa hinduskiego. Miast było niewiele, zwykle mieściły się tam pałace królewskie. W obieg weszły miedziane i brązowe pieniądze. Podstawowym materiałem budowlanym dalej było drewno, rzadko stosowano cegłę, jeszcze rzadziej kamień.
Syn Czandgragupty i jego następca - Bindusara panujący w latach 298-274 p.n.e. utrzymał państwo w granicach przekazanych przez ojca, czyli północne Indie. Prawdopodobne, że nawet rozszerzył państwo w głąb Dekanu. Z pomocą Kautilja opanował prawdopodobnie wewnętrzny bunt. Syn i następca Bindusary - Asioka objął władzę w wyniku ostrej rywalizacji i koronował się dopiero w 268 roku p.n.e. W wyniku prowadzonej od 261 roku p.n.e. wojny pokonał państwo Kalingów, ale nastąpiło to ogromnym kosztem, zginąć miało sto tysięcy ludzi a deportowano sto pięćdziesiąt tysięcy osób. Gdy uświadomił sobie ogrom ofiar zaczął czynnie propagować pacyfizm, który zalecał nawet potomnym. Jednocześnie stał się żywym propagatorem buddyzmu, tak, że zaczął nawet wysyłać misje buddyjskie do Egiptu, Syrii, Epiru, Macedonii i na Cejlon. Nie podniósł jednak buddyzmu do religii państwowej, a nawet głosił tolerancję religijną. Poszczególnymi prowincjami państwa kierowali rządcy, im z kolei podlegali stojący na czele okręgów naczelnicy. Swoje edykty Asioka kazał wyryć w skałach, są one doskonałym materiałem źródłowym dotyczącym okresu jego panowania.
Istotą panowania Asioki była dhamma, czyli doktryna moralna oparta na sprawiedliwości i dążąca do zapewnienia szczęścia wszystkim ludziom. Była, więc możliwa do zaakceptowania przez wszystkich niezależnie od wyznawanej religii. Dla Asioki dhamma służyć miała utrzymaniu jedności wielkiego państwa, przy jej pomocy miano zacierać różnice i odrębności nie sprzyjające spójności. Efektem postawy pacyfistycznej było też potępienie zabijania zwierząt przez Asiokę. Pod ochronę wzięte zostały tylko niektóre zwierzęta, nie objęto nią wołów, bawołów, krów. Asioka zakazywał też składania ofiar i organizowania przedstawień teatralnych. Być może zakaz składania ofiar miał uderzyć w niższych kapłanów, którzy z tego się utrzymywali, a w których Asioka upatrywał potencjalne zagrożenie dla jedności państwa. Nie zlikwidowano jednak kary śmierci a skazany dostał jedynie trzy dni przed śmiercią na uporządkowanie swych spraw. Jedyną metodą podboju miało być przekonanie przeciwnika do prawdy i cnoty. Nie dokonano jednak zmniejszenia liczby wojska. Być może celem głoszenia poglądów pacyfistycznych było podtrzymywanie pamięci o kosztach wojny i hamowanie tym samym ruchów odśrodkowych. Do upowszechniania dhammy Asioka powołał specjalnych urzędników. Prawdopodobnie dhamma miała, więc służyć celowi politycznemu jakim było zachowanie jedności państwa w niesprzyjających temu warunkach.
Szczegółów dotyczących organizacji państwa Mauriów dostarcza nam Arthasiastra będąca dziełem prawdopodobnie Kautilji. Jest to rozprawa teoretyczna o zasadach funkcjonowaniu państwa. Na jego czele stał król, oddany obowiązkom i bardzo pracowity, zapoznawał się z wszelkimi raportami, utrzymywał stały kontakt z radą, wojskiem i skarbem. Władza królewska miała charakter czysto świecki, nie pełnił on funkcji najwyższego kapłana, nie był uważany za boga czy jego wcielenie. Ważne było jak król wywiązuje się ze swych powinności i to świadczyło czy był dobrym władcą. Jeśli wiec uzurpator spełniał te kryteria też mógł zyskać uznanie. Stąd Czandgragupta tak obawiał się o swe życie i zamach na swą osobę, dlatego tak rozbudowano system policyjny i straż. Zalecano utrzymywanie szpiegów i agentów, którzy działać mieli w imieniu państwa a stosowali trucizny, prowokacje, tajne zabójstwa. Policja kontrolować miała urzędników, bronić istniejącego porządku i króla, tropić roszczących sobie prawa do tronu. Najbliższymi współpracownikami króla mieli być ministrowie tworzący radę z głosem doradczym. Król winien uwzględniać opinie rady, która mogła obradować także pod jego nieobecność. Z pozostałych urzędników największe znaczenie miał minister spraw wewnętrznych, poborca podatków oraz minister skarbu. Urzędnicy byli nagradzani pieniądzem lub w naturze, natomiast nigdy ziemią. Ich pensje były znaczne i razem z wydatkami na roboty publiczne pochłaniały ¼ całego budżetu. Państwo podzielone było na prowincje, w których władzę sprawowali gubernatorowie wybierani spośród ludności danej prowincji, kontaktował się z nimi król poprzez specjalnych wysłanników. Stolicą państwa była Pataliputra, gdzie znajdował się wspaniały pałac inspirowany wpływami perskimi. Miasto otoczone było fosą i wałami. Najmniejszą jednostką administracyjną była wieś, na czele z urzędnikiem, którego wspierało zgromadzenie oraz trybunał. Rachmistrz mający pod swą kontrolą kilka wsi prowadził spis ludności oraz bydła, wyznaczał granice wiosek, zaś poborca podatkowy inkasował podatki. Największa część ziemi w państwie należała do króla, a pracowali na niej ludzie wynajmowani. Rolnicy pracujący na rzecz państwa pracowali za zapłatą, było to tzw. wiszti. Niewolnictwo nie było bardzo rozpowszechnione, własność niewolnika była chroniona, a jego dziecko zyskiwało wolność. Oprócz trybunałów wioskowych, były sądy rozstrzygające w kwestiach cywilnych, takich jak rozwody czy sprawy spadkowe a także sądy zajmujące się kwestiami politycznymi oraz poważnymi przestępstwami natury kryminalnej jak mordy. W czasie postępowań stosowano tortury a wymierzane kary były bardzo surowe. Na czele armii stał senapati, wojsko było bardzo liczne liczyło około 600 tysięcy piechoty oraz 30 tysięcy jazdy, posiadało sztab, na jego usługach byli lekarze i pielęgniarki. Żołd wypłacano w pieniądzu. Żołnierze wyposażeni byli w miecze, oszczepy, łuki. Jeźdźcy mieli tarcze i dzidy a na słoniach jeździło po trzech łuczników. Największe skupisko armii znajdowało się w Pendżabie najbardziej narażonym na zewnętrzną agresję. Po okresie podbojów zwykle armia pełniła funkcje porządkowe.
Za rządów Mauriów nastąpił szybki rozwój gospodarczy. Obawiano się jednak klęski głodu czy suszy stąd przeznaczano duże sumy na rezerwy. Zdecydowanie poprawiła się jakość wyrobów rzemieślniczych oraz ceramiki. Przede wszystkim wytwarzano wyroby metalowe, których potrzebowały zarówno miasta jak i wsie. Znane ze swej jakości było hinduskie żelazo, rozwinęło się znacznie hutnictwo. Wyroby metalowe i stal już wtedy były obiektem eksportu. Wytwarzano także tkaniny - bawełnę, len, jedwab, wełnę, tkactwo było domeną kobiet. Rzemieślnicy mieli swoje organizacje cechowe. Największym poważaniem ze względu na skalę produkcji cieszyli się kowale.
Także miasta zaczęły otrzymywać lepszą, bo często z kamienia i bardziej regularną zabudowę.
Nie przywiązywano wielkiej wartości do praw własności do ziemi. Nie wiadomo jak rozróżniano ziemię królewską i państwową, król mógł nią dowolnie dysponować, nadawać, dzierżawić, konfiskować. Znajdowały się te ziemie zwykle na terenach nadgranicznych oraz w okolicach stolicy. Należność z nich ściągał nadzorca, chłop dzierżawił tą ziemię dożywotnio, mógł ją przekazywać dziedzicznie. Na ziemi królewskiej pracowali niewolnicy, najemnicy, poddani niewolni. Była też ziemia należąca do osób prywatnych, z której król ściągał podatki. Inną formą własności była ziemia wspólnotowa a także ziemia należąca do klasztorów buddyjskich. W przypadkach własności wspólnotowej ziemię uprawiano wspólnie, wspólnie składano się na podatki czy utrzymanie urządzeń nawadniających, budynków. Z czasem konieczna była zgoda innych użytkowników nie tylko na sprzedaż ziemi, ale choćby na założenie sadu czy nawadnianie. Irygacja odgrywała bardzo ważną rolę ze względów klimatycznych, kiedy to nie można było określić dokładnie dat i rozmiarów wylewów rzek. Chłopi musieli płacić za korzystanie z kanałów należących do państwa. Wspólnoty budowały własne systemy irygacyjne. Król nadawał ziemie braminom, a także urzędnikom, ale w formie plonów a nie praw dysponowania. Niewolnikami byli zwykle skazańcy lub dłużnicy, ale nie było ich wielu. Przy robotach publicznych poza okresem prac na roli zatrudniano rolników, płacono im i zapewniano zakwaterowanie. Prace te miały bardzo duże znaczenie dla państwa, ponieważ dzięki nim m.in. powstały wykładane drewnianymi balami drogi, które umożliwiły rozwój wymiany handlowej.
Ze względu na w miarę jednolite państwo rozwinąć mógł się handel. Wymiana dotyczyła okręgów w ramach państwa jak również zagranicy. Handel pozostawał pod kontrolą państwa, ono ustalało ceny, kupcy musieli posiadać licencję, a towar mogli sprzedać dopiero w pewnym oddaleniu od miejsca zakupu. Karawany kupieckie wjeżdżając na teren prowincji musiały być wyposażone w broń ze względów bezpieczeństwa a także płaciły cła na granicach. Prowadził je przez tereny niebezpieczne doświadczony przewodnik. Kupcy skupieni byli w organizacjach kupieckich - gildiach. Karawanę tworzyło kilku kupców, a na ich czele stał naczelnik, który decydował o trasie, postojach, dbał o bezpieczeństwo. Z zagranicą handlowano głównie drogą morską. Wyprawiano się na Cejlon, do Birmy, Zatoki Perskiej i prawdopodobnie do Egiptu. Do państwa Seleucydów docierano głównie lądem.
Za Mauriów coraz powszechniej posługiwano się monetą, zwłaszcza srebrną i miedzianą. Świadczenia ściągano jednak nadal w naturze, być może powodem było psucie monety i zmniejszanie w niej zawartości kruszcu.
Coraz mocniej zaczął ugruntowywać się kastowy podział społeczeństwa. Istniały cztery warny. Najważniejszą warną byli bramini, którzy korzystali z licznych przywilejów a otaczani byli czcią niemal boską. Faktycznie wykonywali różne zawody a wszyscy podporządkowani byli władzy króla. Drugą warnę stanowili kszatrijowie, przeważnie pełniący służbę wojskową. Trzecią warnę tworzyli wajsijowie trudniący się rolnictwem i rzemiosłem. Część z nich zdegradowała się do grupy siudrów, część poprawiła swoje położenie materialne, byli to głównie wielcy kupcy, rzemieślnicy i lichwiarze. Uprawa ziemi należeć miała właśnie do wajsijów a ich sługami byli siudrowie. W czasie panowania Mauriów poprawiła się sytuacja siudrów. Pojawiła się też grupa poniżej siudrów, byli to nieczyści. Warna nie pokrywała się więc z grupą zawodową, można była awansować do wyższej warny dzięki majątkowi czy też służbie urzędniczej. Z czasem, by ograniczyć tą możliwość wprowadzano dziedziczną przynależność do kast. Jak już wspomniano istnieli w Indiach niewolnicy. Wolność tracono stając się jeńcem wojennym, sprzedając się w niewolę, podczas gry hazardowej, otrzymując karę w takiej formie. Właściciel niewolnika dysponował jego życiem, mógł go sprzedać, wypożyczyć, traktowany był jak zwierzę domowe. Niewolnikiem mógł stać się przedstawiciel każdej warny. W odróżnieniu do niewolników człowiek niewolny mógł mieć własny majątek, najmować się do pracy a nawet posiadać niewolnika. Z czasem niewolnikom przypisano nieczystość i wykluczono ich z obrębu kast. Występowali też najemnicy, również pochodzący z różnych kast. Z czasem zaliczano ich prawie wyłącznie do siudrów. Najczęściej najemnicy pracowali na ziemiach należących do króla. Prawdopodobnie do tej grupy należeli pracownicy stajni króla i osoby zajmujące się słoniami.
W dziedzinie religii dużą popularnością cieszyły się ruchy ateistyczne jak buddyzm czy dżinizm. Obok nich pojawił się dwa nurty hinduizmu - wisznuizm i sziwaizm. W trzecim wieku p.n.e. zdecydowaną przewagę nad dżinizmem zdobył buddyzm, być może ze względu na fakt, iż był bardziej umiarkowany i mniej pesymistyczny niż dżinizm. W sto lat po śmierci Buddy buddyzm podzielił się na odłam wschodni i zachodni, a te na kolejne sekty, nie istniał, więc jeden kościół buddyjski, Asioka opowiadał się jednak za nurtem ortodoksyjnym buddyzmu. Zaczęto bardziej zwracać uwagę na człowieka świeckiego i przyznano, że nirwanę może on osiągnąć poprzez dobre życie. Dalej czczono kopce i słupy, gdzie miały kryć się prochy Buddy. Nie budowano świątyń, ale zakładano liczne klasztory. Dżinizm największą popularnością cieszył się w czwartym wieku p.n.e., gdy państwo hinduskie doświadczało największych problemów i głodu. Nie znaleźli zwolenników adżikowie, prawdopodobnie był to nurt zbyt radykalny, by cieszyć się poparciem. Wisznuizm propagował wiarę w boga Wisznu, a do zbawienia prowadzić miało czynne zaangażowanie, uwielbienie i wiedza duchowa. Sziwaizm głosił wiarę w boga Sziwę, od nędzy jego wyznawcy mieli uwalniać się przez ćwiczenia fizyczne i umysłowe, a ważną rolę pełniła joga.
Mieszkańcy ówczesnych Indii zamieszkiwali wioski, coraz szybciej rozwijające się miasta, ale były też puszcze a także puste obszary. Warstwy wyższe mieszkały głównie w miastach, ich przedstawiciele zaczęli nosić stroje ozdabiane złotem i szlachetnymi kamieniami, szyte z kwiecistych muślinów. Zdecydowanie prostsze i mniej wyszukane było życie mieszkańców wiosek, wciąż spożywali mięso, ale prawdopodobnie i ich los uległ poprawie, wielu się wzbogaciło.
Coraz większą rolę zaczął odgrywać sanskryt, chociaż na dworze Asioki posługiwano się prakrytem. Sanskryt popularny był pośród lepiej wykształconych i sytuowanych. Z czasów dynastii Mauriów pochodzi wspomniana już Arhaszastra, Kalpasutra, buddyjski traktat Kathawathu, Mahabszaja. Zdecydowany rozwój odnotowała hinduska architektura, a jej sztandarowym przykładem był trzypiętrowy wsparty o piętnaście rzędów kolumn pałac w stolicy państwa. Powstały pierwsze świątynie wykute w skale w rejonie Gaji. Typową rzeźbą tego okresu są kolumny, np. kolumna w Sarnathu.
Asioka był ostatnim wielkim cesarzem Indii z dynastii Mauriów. Po jego śmierci w 232 roku p.n.e. państwo indyjskie zaczęło powoli się rozpadać, być może zostało podzielone na część wschodnią i zachodnią, w sumie przetrwało po śmierci Asioki jeszcze 48 lat. W 185 roku p.n.e. na drodze zamachu stanu wódz Puszjamitra założył nową dynastię. Siungowie rządzili jedynie środkową częścią dawnego państwa hinduskiego. Powstało niezależne państwo Andhrów i Kalingów, niezależny był też Kaszmir. Gdy w połowie III wieku p.n.e. Partia i Baktria zrzuciły zależność od państwa Seleucydów, zaczęły najeżdżać na państwa indyjskie. Puszjamitra pokonał Menandra, który najechał jego królestwo około 175 roku p.n.e. Menander ponadto przyjął buddyzm.
Po dynastii Siungów Indiami rządził ród Kanwów, a następnie władcy ludu Andhrów. Państwo ich bardzo szybko rosło, ponadto zgodnie współżyli ze sobą w nim wyznawcy i buddyzmu i braminizmu, handlowano z Zachodem. W pierwszym wieku n.e. południowy Afganistan, Kabul i Gandharę zajął Kadfizes I ze szczepu Kuszanów wypędzonego z Chin. Kadfizez II rozszerzył znacznie terytorium swojego państwa, narzucił swą zwierzchność państwu w dorzeczu Indu oraz kraj w dorzeczu Gangesu. Kaniszka w drugim wieku n.e. przyłączył Kaszmir a także Kaszgar i Chotan dotychczas zależne od państwa chińskiego. To kolejny władca propagator buddyzmu. Zorganizował nawet sobór, na którym roztrząsano problemy buddyzmu. Następca Huwiszka panował jeszcze prawdopodobnie nad całym państwem, natomiast Wasudewa utracił terytoria irańskie. Później państwo rozpadało się dalej pod naciskiem Sasanidów oraz państwa wschodnioindyjskiego.
Państwo wschodnioindyjskie wywodziło się z Magadhy, gdzie Czandragupta na początku czwartego wieku n.e. założył nową dynastię Guptów. Czandragupta koronował się około 318, 320 roku. Rodzina Guptów pochodziła ze wschodniej Magadhy i była niskiego pochodzenia, prawdopodobnie należała do warny siudrów. Żoną Czandragupty była Kumaradewi z rodu Liczchawich. Wkrótce rozszerzył Czandragupta swoje państwo na wschodnie Indie i przyjął tytuł króla królów. Rządzący w latach 335-375 Samudragupta zhołdował Pendżab, Nepal i Assam, które musiały płacić mu haracz. Powstało wielkie imperium. Czandragupta II wstąpił na tron w 375 lub 380 roku, a być może wcześniej rządził jego brat Ramagupta. Teksty literackie z tego okresu wspominają, bowiem o wojnie z Siakami, którą to prowadzić miał właśnie Ramagupta. Inskrypcje z kolumny żelaznej w Delhi są głównym źródłem do czasów panowania Czandgragupty II. Podbił on sąsiedni półwysep Surasztry zamieszkiwany przez baktryjskich Scytów. Wprowadził do obiegu na szeroką skalę monetę srebrną. Do Indii jako kolebki buddyzmu zaczęli przybywać chińscy mnisi w poszukiwaniu ksiąg buddyjskich. Z ich relacji wynika, że państwo indyjskie znajdowało się wtedy w rozkwicie. Prawie nic nie wiadomo na temat panowania i losów Indii za Kumaragupty, natomiast jego syn Skandagupta musiał opierać się najazdom Hunów, które pojawiły się już za rządów ojca. Skandragupta bronił się z powodzeniem ale za jego następców zaczęli uniezależniać się lokalni władcy a z czasem Indie stały się prowincją państwa Hunów. Czas panowania Guptów w Indiach to złoty okres tego kraju. Najazdy huńskie spowodowały ogromne zniszczenia. Hunowie byli wyznawcami Wisznu i Sziwy stąd prześladowali buddystów, prawdopodobnie ograniczyli nadania dla klasztorów chcąc stworzyć silną władzę państwową. Wraz z Hunami przybyli do Indii Radżputowie mający odegrać później ważną rolę. Hunowie władali Indiami jedynie pięćdziesiąt lat po czym władzę w północnych Indiach przejął syn króla Prabhakarawardhany. Harszawardhana pochodził z dynastii Puszjabhuti o niskim pochodzeniu. Najpierw rządził starszy syn Radżjawardhana walcząc z Hunami. Po uprowadzeniu siostry Radżjaszri przez władcę Malawy bracia walczyli o jej uwolnienie. W konflikt z Malawą wmieszał się Szaszanka władca Bengalu, który prawdopodobnie spowodował śmierć Radżjawardhany. Harszawardhana objął tron około 606 roku. Harsza niemal cały czas spędzał na wojowaniu, co skutkowało podbojem całych północnych Indii. Przegrał jedynie z królem Dekanu. Harsza dbał o państwo, nadzorując je w czasie podnóży po kraju, rozwijała się oświata a ośrodkami życia naukowego były klasztory buddyjskie. Harsza nie dążył do przekształcania państwa w twór scentralizowany, jego władza opierała się głównie na jego autorytecie oraz silnej armii. Stolicą uczynił miasto Kanaudżu, spowodowało to rozwój miasta, znajdowały się tam bardzo liczne świątynie hinduistyczne ale także klasztory buddyjskie. Harsza początkowo był wyznawcą Siwy, z czasem gorliwie popierał i popularyzował buddyzm. Co pięć lat rozdawał swym poddanym dary. Po śmierci Harszy w 647 roku państwo zaczęło się rozpadać. Po władzę sięgnął prawdopodobnie jakiś uzurpator, co prawda z pomocą Nepalu i Asamu miało udać się przywrócić tron rodzinie Harszy, jednak z czasem państwo rozpadło się.
W tym okresie na terenie Indii dalej istniały obok monarchii republiki. Jednak królestwa miały już zupełnie innych charakter niż za czasów Mauriów. Państwo było na tyle silne, że było w stanie przetrwać zmiany dynastii, władza królewska zmieniła się niewiele, ale dalej nie zyskała wymiaru boskiego, mimo, że umocniły się związki króla z braminami. Król stał na czele państwa, ale faktycznie lokalnie władza należała do różnych jednostek - gildii, wspólnot religijnych czy zarządców posiadających ziemię. Podróże i ciągła mobilność dworu Harszy były powodowane przemieszczaniem się tam, gdzie czekały na króla daniny, z których mógł utrzymać siebie i swą świtę. Państwo Harszy dzieliło się na prowincje, jednostki błuktii, okręgi i wioski. Na czele wioski dalej stał naczelnik, mieszkańcy wsi musieli oddawać 1/6 plonów a oprócz tego płacić podatek na utrzymanie granic. Opłaty pobierały też przechodzące wojska. Bardzo znaczną autonomię miały gildie, które nie tylko zajmowały się interesami ekonomicznymi swych członków, ale także posiadały władzę sądowniczą, biły własną monetę, posiadały nawet własne oddziały wojskowe. Podstawą dochodów władcy były daniny, ale, że ściągane pośrednio nie trafiały w całości do króla, dlatego miał on problem z utrzymaniem aparatu państwowego, zwłaszcza, że spadły dochody z handlu. Urzędnicy byli wynagradzani właśnie poprzez uprawnienie do ściągania podatków. Jedynie żołnierzom wypłacano żołd w pieniądzu. Władza królewska osłabiana była przez nadania ziemie braminom.
Poziom życia za panowania Guptów był w miarę dobry, chociaż istniało w tym względzie duże zróżnicowanie. Wykształciły się trzy typy własności ziemi. Do państwa należała ziemia nieuprawiana, którą nagradzano urzędników. Ziemia uprawiana i przynosząca plony nadawana raczej nie była. Dominowała już wtedy własność prywatna a nie państwowa, przyczyniły się do tego zwłaszcza nadania ziemi braminom i klasztorom buddyjskim. Nadania ziemi uwieczniano na miedzianych płytach i kamieniach. Z czasem ziemię obok króla nadawali też właściciele prywatni. Nie pociągało nadanie prawa własności do ziemi a upoważnienie do jej użytkowania i czerpania dochodów z plonów bez obowiązku płacenia świadczeń. Na początku nadania były dożywotnie, później wprowadzono dziedziczenie. Rzadko kiedy władca cofał nadanie, chociaż formalnie miał takie prawo. Zaczęło dochodzić do podziału majątków i ich rozdrobnienia. Na wschodzie państwa uprawiano głównie ryż, na zachodzie pszenicę i trzcinę cukrową. Powszechnie hodowano owoce i warzywa. Używano licznych narzędzi, m.in. żelaznego pługa. Pola nawadniano głównie za pomocą kół wodnych. W miastach zaczęto budować z cegły. O życiu miejskim najwięcej informacji dostarcza pochodząca z piątego wieku Kamasutra. Za panowania Guptów zmniejszyła się liczba pieniądza w obiegu, a środkiem płatniczym stały się muszelki. Pieniądz zniknął z wymiany całkowicie za panowania Harszy. Dalej rozwijała się obróbka metali, czego potwierdzeniem jest żelazna kolumna z Delhi. Ważną role odgrywali rzemieślnicy zajmujący się odlewnictwem brązu, złotnicy, stolarze a także wytwórcy jedwabiu i oliwy. Od trzeciego wieku właściwie zupełnie ustał handel z Zachodem, do Bizancjum i Egiptu eksportowano dalej wyroby metalowe i drewniane, jedwab, ozdoby, korzenie, pachnidła i tkaniny.
W społeczeństwie coraz mocniej umacniał się podział na czystych i nieczystych. Dominowała wielka rodzina, udział synów w majątku należącym do ojca był równy. Kobiety dalej nie miały silnej pozycji, wcześnie wychodziły za mąż, a wdowy miały być palone na stosie wraz ze zmarłym mężem. Wykształcenie zdobywano podczas dziesięcioletnich studiów w klasztorach buddyjskich lub u braminów. Nauczano gramatyki, retoryki, metafizyki, logiki i medycyny. Rozwój tej ostatniej uległ zdecydowanemu zahamowaniu. Wysoki poziom osiągnęła natomiast matematyka, wprowadzono do użycia cyfry przejęte później przez Arabów, stosowano zero i system dziesiętny. Pod koniec piątego wieku astronom Arjabhata obliczył liczbę π i czas trwania roku słonecznego, twierdził, że Ziemia jest kulą obracającą się wokół własnej osi. W czwartym i piątym wieku zdecydowanie spopularyzował się hinduizm, który włączył Buddę do swej religii jako wcielenie Wisznu. Za Guptów dochodziło do likwidowania różnic pomiędzy wyznawcami różnych religii, był to okres tolerancji religijnej. Mimo, że Guptowie byli wyznawcami Wisznu czynili poważne nadania względem klasztorów buddyjskich.
W czasów panowania Guptów wykształciło się sześć systemów filozoficznych. Wszystkie one uznawały autorytet Wed, a poglądy filozoficzne spisano w sutrach. Zakładano, że trwa ciągła wędrówka świata poprzez kolejne fazy do osiągnięcia zbawienia.
Nastąpił w okresie Guptów olbrzymi rozwój literatury, nad którym mecenat roztoczył dwór królewski. Panującym językiem stał się sanskryt. Najwybitniejszym ówczesnym twórcą był Kalidasa, autor poematów, dramatów. W siódmym wieku wybitnym autorem biografii i prozy był Bana. Pojawiły się w tym okresie także bajki. W dziedzinie architektury, niewiele pozostało do naszych czasów na skutek najazdów huńskich. Świątynie były skromne, budowane z cegły. Dopiero w siódmym wieku ukształtowała się typowa świątynia hinduistyczna. Jej centrum było sanktuarium, gdzie znajdowało się przedstawienie bóstwa, oddzielne było pomieszczenie dla wiernych tzw. mandapa przykryte płaskim dachem. Nad sanktuarium z czasem zaczęto wznosić stożkową wieżę. Wnętrza zdobiono mozaikami wykonanymi z terakoty. Wykuwano też jaskinie i tam umieszczano malowidła, było to typowe dla tradycji buddyjskiej. Dalej powstawały też słupy buddyjskie, a świątynie przybierały wspaniałe postacie. Zdecydowanie ewoluowała rzeźba hinduska ustalając własny kanon piękna. Jej przykładami są posągi Buddy siedzącego, stojącego o bardzo wysokiej jakości wykonania. Rzeźba buddyjska wywarła wpływ na przedstawienia wisznuitów.
